Ж аһандану дҽуіріндегі

100 
 
10.
 
 Ульенкова  У.В.  Об  особенностях  саморегуляции  в  интеллектуальной  деятельности 
детей с задержкой психического развития. – Дефектология, 1982, № 4 
11.
 
Шевченко  С.Г.  Особенности  знаний  и  представлений  о  ближайшем  окружении  у 
первоклассников с задержкой психического развития. – Дефектология, 1974, № 1 
12.
 
Эльконин Д.Б. Психология обучения младшего школьника. М., 1974.      
 
 
 
ПАТРИОТИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ В СРЕДНЕЙ ШКОЛЕ 
 
Томова И.В. 
учитель истории СШ № 16,  г.Актобе 
 
Ценою слез и материнской боли 
Война была оплачена сполна. 
Мы память чтим 
И не позволим, 
Чтоб разразилась новая война! 
 
Сегодня  в  обществе  слова  «патриотизм»,  «любовь  к  Родине»  обретают  высокое 
значение.  Строить  здоровое  общество  и  сильное  государство  может  только  человек, 
воспитанный  в  духе  патриотизма.  Это  должна  быть  уникальная  личность,  готовая  внести 
свой  вклад  в  построение  правового  государства  и  гражданского  общества.  Патриотизм  (от 
греч.  patriótes  —  соотечественник,  patrís  —  родина,  отечество),  означает  нравственный  и 
политический принцип, внутренне присущий гражданину. Это глубоко социальное чувство, 
стержнем которого является любовь к своей Родине, преданность своему народу, гордость за 
его  историческое  прошлое  и  настоящее,  забота  о  его  будущем.  Это  стремление  защищать 
интересы государства как внутри страны, так и за еѐ пределами. 
Мы,  казахстанцы,  строим  новое  общество,  где  ценятся  честь,  достоинство  и  труд 
каждого,  где  присутствует  высокая  мораль,  этнические  стандарты,  гражданская  позиция  и 
духовные  ценности. Именно через патриотическое воспитание мы должны способствовать 
формированию лучших духовных качеств личности, обеспечить единство и преемственность 
всех  поколений  людей.  Человек  не  рождается  патриотом,  он  становится  им  в  ходе 
воспитания  и  участия  в  общественной  жизни.  Патриотизм  является  неотъемлемой  частью 
общественного  и  гражданского  сознания,  стержнем  повседневного  поведения, 
направляющим ориентиром образа жизни. 
Современная  система  образования  должна  осуществлять  подготовку  такого 
выпускника,  который  бы  отвечал  потребностям  времени  и  обладал  высоким  уровнем 
нравственности.  Нашему  обществу  нужны  не  только  специалисты-профессионалы,  но  и 
патриоты.  Именно  учреждения  образования  способствуют  формированию  гражданской 
позиции  и  расширению  мировоззрения.  Эта  работа  повседневная,  многоплановая  и 
рассчитана на многие годы вперед. Основополагающим принципом в этом вопросе является 
конкретно-исторический подход, основывающийся на героической истории нашего народа. 
Одним  из  направлений  развития  Президент  страны  Н.А.Назарбаев  в  «Стратегии 
«Казахстан-2050»  назвал  новый  казахстанский  патриотизм  –  основу  успеха  нашего 
многонационального  и  многоконфессионального  общества.  «Надо  воспитывать  в  себе  и 
наших  детях  новый  казахстанский  патриотизм.  Это  прежде  всего  гордость  за  страну  и  ее 
достижения». 
«Наши дети и внуки также должны предпочесть жизнь на родине, потому что им здесь 
гораздо лучше, чем на чужбине. Каждый гражданин нашей страны должен обрести чувство 
хозяина на своей земле. На той земле, которую защищали наши далекие и не очень предки – 
прадеды, деды и отцы». [1] 

101 
 
 Сколько бы не прошло лет, не изгладится в памяти народа то время, когда советский 
народ и его славные Вооруженные силы громили фашистских захватчиков. Путь к Победе во 
время  Великой  Отечественной  войны  1941-1945  гг.  был  труден  и  долог,  и  сегодня  мы 
склоняем головы в память тех, кто пал на полях сражений, и тех, кто не дожил до славного 
юбилея Победы. Никогда не померкнет в памяти народа слава сыновей и дочерей – творцов 
Великой Победы!  Стойкость и бесстрашие, которые проявили наши отцы, деды и прадеды в 
годы Великой Отечественной войны, неутомимый труд по укреплению могущества страны в 
мирное время всегда будут образцом беззаветного служения своей Отчизне, своему народу. 
Это  непреходящие  ценности,  которые  должны  усвоить  наши  дети  –  молодое  поколение 
Казахстана.  
В  нашей  школе  №  16    г.  Актобе    более  четверти  века  назад  был  создан  школьный 
музей  –  Комната  Боевой  Славы,  посвященная  196-ой  Краснознаменной  Гатчинской 
стрелковой  дивизии,  по  инициативе  ветеранов  которой  и  были  собраны  необходимые 
материалы. 
Целью  работы  Комнаты  Боевой  Славы  является  привлечение  учащихся  к  активному 
участию  в  общественной  жизни,  повышение  политической  грамотности,  развитие 
гражданственности  и  воспитание  в  духе  казахстанского  патриотизма,  а  также  изучение 
материалов    –  документов,  экспонатов,  литературы,  фотоматериалов,  свидетельских 
показаний    участников    Великой    Отечественной    войны  –  актюбинцев,  ветеранов  196-ой  
Краснознаменной  Гатчинской  стрелковой  дивизии.    Наш  школьный  музей  играет  большую 
роль  в  ознакомлении  с  историей  края,  города,  республики,  страны,  в  патриотическом 
воспитании  учеников  нашей  школы,  помогает  становлению  гражданской  позиции 
школьников,  вызывает  чувство  гордости  и  восхищения  за  героические  подвиги  молодых 
солдат,  за  тот  огромный  вклад,  который  внесли  казахстанцы  в  Великую  Победу  над 
фашисткой Германией. 
Значительную  роль  в  организации  Комнаты  Боевой  Славы  сыграл  бывший  учитель 
истории  нашей  школы,  ветеран  ВОВ,  лектор-общественник,  председатель  первичной 
организации  ветеранов  -  актюбинцев  196-ой  ГКСД  Бергазин  Алмат  Жумалиевич.  Несмотря 
на  преклонный  возраст  (почти  91  год),    ветеран  до  сих  пор  находится  в  строю  –  является 
членом  Совета  школьных  музеев,  проводит  встречи  со  школьниками,  студентами, 
родителями, учителями, общественностью, делится воспоминаниями о  тяжелых днях войны, 
рассказывает о подвигах земляков – актюбинцев, кобдинцев и казахстанцев. 
В  Комнате  Боевой  Славы  имеется  несколько  стендов,  рассказывающих  о  воинах  и 
командирах  196-ой  ГКСД  –  «Живы  навсегда  в  сокровищнице  –  памяти  нашей»  (о  встрече 
ветеранов 22-26 сентября 1982 г.); «Никто не забыт, ничто не забыто» (список ветеранов 196 - 
ой ГКСД, награжденных орденами Отечественной войны 1 и 2 степени);  «Через года, через 
века  – помните!»;  «Равнение  на  боевые  знамена»  (об  акции  Памяти);  «Во  имя  завтрашнего 
дня»;  «Ветераны  196-8  Гвардейской  стрелковой  дивизии».                    Комната  создавалась  на 
научной основе, был  собран богатейший материал. 
Одним  из  ценных  экспонатов  является  фотоальбом    форматом  20х30  см  объемом  20 
листов, который  включает в себя 20 текстов с фотоснимками, отражающими историю 196-ой 
ГКСД,  эпизоды  боевых  действий,  яркие  примеры    героизма,  доблести  и  мужества  воинов 
соединения,  проявленные  в  борьбе  с  немецко-фашистскими  захватчиками.  Он  был 
изготовлен   в   1994 г., в  честь 50-летия Победы и в целях увековечивания памяти павших и 
Славы  живых  ветеранов  -  актюбинцев,  в  котором  отражен  боевой  путь  соединения  на 
фронтах Великой Отечественной войны в период с 3 июля 1941 года по 9 мая 1945 года. [2] 
При  составлении  фотоальбома  использовались  биографические  справки,  наградные 
листы,  схемы  боевых  действий  дивизии,  фотографии  военного  времени,  фотопортреты 
настоящего  времени,  фотографии  о  встречах  ветеранов,  материалы,  опубликованные  в 
книгах, журналах, газетах, иллюстрации и различные описания. 
Над  созданием  альбома  активно  работали  ветераны-актюбинцы  196-ой  ГКСД: 
Бергазин А.Ж.,  Голубничий С.Г., Доброгорский Б.П., Кауханов Б., Король И.Г., Нестеренко 

102 
 
Г.В.,  Темиргалиев  Г.А.        Фотоальбом        является  пособием  в  воспитании  молодежи  в  духе 
патриотизма,  интернационализма,  дружбы  народов,  сознательного  отношения  к  труду  и 
учебе, политической бдительности, готовности к защите Родины и воинской дисциплине. 
 Также    в  Комнате  Боевой  Славы  хранятся  материалы  о  знаменитом  выпускнике 
нашей  школы   - Дружинине А.М., полковнике  милиции. Ученики могут познакомиться  с  
литературой  –  подарком  воинов  –  интернационалистов  из  фонда  «Боевое    братство 
участников локальных войн». В фондах нашего музея находится 265 единиц хранения.   
Бергазин        Алмат      Жумалиевич  узнал  и  восстановил  имена  около  200  кобдинцев, 
участников  Сталинградской  битвы   и  благодаря  ему,  эти  имена запечатлены  на  мемориалах 
музея Сталинградской битвы на Мамаевом кургане (г. Волгоград). В последние годы ветеран 
неутомимо  занимался  составлением  и  уточнением  списка  воинов-кобдинцев,  участников 
Великой  Отечественной  войны,  которые  уже  вошли  в  несколько  томов  областной  книги 
Памяти и были изданы в печати (109 статей). [3] 
Небольшая  книга  (объемом  всего  62  страницы)  «В  стороне  большой  Хобды»  была 
напечатана  в  1994  году  Актюбинской  областной  типографией  небольшим  тиражом  –  всего 
100  экземпляров.  Автор  –  Бергазин  А.Ж.  –  посвятил  ее  истории  своей  малой  Родины  - 
Хобдинскому краю. Как историк, он рассказал о природе и обитателях края, об установлении 
Советской  власти,  о  начале  кооперирования  в  селе,  о  плодах  довоенных  пятилеток,  об 
освоении  целинных  и  залежных  земель,  о  положении  колхозов  во  вторую  годовщину 
Республики  Казахстан.  В  небольшой  работе  использованы  документы,  фотоматериалы  из 
истории Хобды . Три экземпляра данной брошюры хранится в Комнате Боевой Славы [4]. 
В  июне  2012  г.  вышла  в  свет  книга  «Жеңіс    жолымен»  («Дорогою  Победы»)  – 
итоговая работа Бергазина А.Ж., которая станет учителям и родителям хорошим пособием в 
воспитании у патриотов Казахстана лучших качеств – честности, трудолюбия, любви к своей 
Родине.  Книга  объемом  116  страниц  вышла  в  количестве  100  экземпляров,  напечатана  на 
личные средства ветерана ВОВ Бергазина А.Ж.  Она содержит 9 статей на казахском языке (о 
героях  -  казахах)  и  33  материала  на  русском  языке.  В  книгу  включены  воспоминания 
Бергазина  А.Ж.  о  своих  однополчанах-  воинах  196-ой    КГСД,  о  земляках,  о  казахстанцах, 
газетные  публикации  автора  разных  лет  в  разных  периодических  изданиях  –  «Коммунизм 
жолы»,  «Знамя труда», «Актюбинский вестник», «Кобда», «Эврика» [5]. 
В  Комнате  Боевой  Славы  хранится  экземпляр  с  дарственной  надписью  автора  для 
учащихся  и  учителей  средней  школы  №  16.  10  экземпляров  находится  в  нашей  школьной 
библиотеке,  которые  доступны  всем  учащимся,  учителям  и  родителям.  Казахстанцы  чтят 
память о погибших. Очень дорогой ценой досталась нам Победа. Каждый пятый казахстанец 
не вернулся с войны. Безграничны уважение и признательность народа к ветеранам войны и  
труда. На их славных делах воспитываются все новые поколения патриотов Казахстана. Они 
учатся мужеству, верности своей Родине, готовности все преодолеть, все превозмочь, когда к 
этому призовет Отчизна. 
Каждая  встреча  с    Человеком  с  большой  буквы,  ветераном  Великой  Отечественной 
войны,  председателем  первичной  организации  ветеранов  196-ой    Краснознаменной 
Гатчинской  стрелковой  дивизии    Бергазиным  Алматом  Жумалиевичем  обогащает  жизнь 
учеников  и  педагогов    нашей  школы,  связывая  прошлое  с  настоящим.  Алмат  Жумалиевич 
является  нашим  современником,  примером  для      подрастающего  поколения.  Школьники  и 
педагогический  коллектив  гордятся    тем,  что  лично  знакомы  с  ним,    слушаем  его 
выступления,  принимаем  участие  в  открытых  мероприятиях,    что  сердцем  прикасаемся  к 
живому  пульсу  истории.  Актив  Комнаты  Боевой  Славы  часто  встречается  с  ветераном, 
поздравляет  его  с  праздниками,  юбилеем,  делает  фото  на  память.  Такие  встречи  всегда 
проходят очень трогательно и надолго останутся в памяти ребят. 
На  базе  Комнаты  Боевой  Славы  развернута  научная  деятельность  наших  учеников. 
Они пишут и защищают научные проекты на городских научно-практических конференциях: 

103 
 

 
 В  марте  2013  г.  ученики  8  «А»  класса    Краснов  Николай  и  Куандык  Чингиз 
выступали с докладом «Наш современник:90-й год в строю» на ХYII НПК Малой Академии 
наук и «Арайлы Ақтӛбе – туған ӛлкем!».  

 
«Значение школьного музея в воспитании патриотов Казахстана». 
Куандык  Чингиз,  ученик  8  «А»  класса.  Сізге  «ҚАЛЫПТАСҚАН    МЕМЛЕКЕТТІҢ  
ЖАҢА  САЯСИ    БАҒЫТЫ.  2050  СТРАТЕГИЯСЫ»    атты  Ақтӛбе  1  облыстық  жас 
ғалымдардың ғылыми-тӛжірибелік конференция жҧмысына қатысқаныңыз ҥшін Сізге алғыс 
білдіреміз. Получили сертификат и АЛҒЫС ХАТ.12 апреля 2013г.  

 
 «Комната Боевой Славы – наша гордость». Куандык Чингиз, Сабиров Михаил, 
ученики 9 «А» класса СШ № 16. Участие в выездном заседании Комиссии по защите прав 
несовершеннолетних (в СШ № 29). г.Актобе, 30 октября 2013 г. Награждены грамотами. 

 
«Значение  школьного  музея  в  воспитании  патриотов  Казахстана».  Ястребова 
Евгения, ученица 9 «В» класса СШ № 16. Участие в ХУШ  Областной научно-практической 
конференции  Малой  Академии  наук  Республики  Казахстан,  г.Актобе,16-17  марта  2014  г.- 
Награждена грамотой (1У место).  
Руководитель  Комнаты  Боевой  Славы  -  Томова  Ирина  Владимировна,  учитель 
истории,  тоже делится своим опытом работы  в сборниках и на сайтах Интернета: 

 
«Значение школьного музея в воспитании патриотов Казахстана». – Участие и 
публикация  статьи  в  сборнике  трудов  ХХII  международной  заочной    научно-практической 
конференции  «Научная  дискуссии:  вопросы  социологии,  политологии,  философии, 
истории». Москва, № 1 (22), 21.01.2014 г. 

 
«Казахстан  в  годы  Великой  Отечественной  войны».–  Публикация  на  сайте 
InfoUrok.RU.19 марта 2014. 

 
«Значение  школьного  музея  в  воспитании  патриотов  Казахстана».  – 
Публикация на сайте InfoUrok.RU. 24 марта 2014г. 

 
«ПРИМЕНЕНИЕ  МЕТОДА  ПРОЕКТА  В  ПАТРИОТИЧЕСКОЙ  РАБОТЕ».  – 
Участие  и  публикация  статьи  на  II  Международной  научно-практической  конференции 
«Состояние  и  проблемы  развития  образования  на  современном  этапе  с  использованием 
виртуальной  реальности»,  посвященной  20-летию    Казахско-Русского  Международного 
университета. г.Актобе, 27 марта 2014 г. 

 
«Применение метода проекта в патриотическом воспитании». – Публикация на 
сайте InfoUrok.RU. 5 апреля 2014г. 
Экскурсоводами    в  Комнате  Боевой  Славы  являются  ученики  нашей  школы.  Ребята  
проводят  беседы, классные часы, открытые мероприятия на основе материалов, собранных 
силами ветеранов, учащихся и учителей. 
Необходимо  проводить  патриотическую    работу  в  Комнате  Боевой  Славы,  сохранять 
ее материалы, документы, знакомить школьников всех возрастов с героическими страницами 
истории  нашего  края,  города,  республики,  привлекать  как  можно  больше  ребят  к  научно-
исследовательской  работе,  создать  электронный  вариант  каталога  этого  своеобразного 
школьного музея, использовать интерактивные технологии ХХI века. В ближайших планах – 
создать сайт нашего школьного музея - Комнаты Боевой Славы. 
 
 ЛИТЕРАТУРА: 
 
1.
 
Стратегия «Казахстан-2050» : новый политический курс состоявшегося государства. 
Послание Президента РК - Лидера нации Н.А.Назарбаева народу Казахстана. 15 декабря 
2012 г. 
2.
 
Фотоальбом «Четырежды рожденная 196-ая Краснознаменная Гатчинская стрелковая 
дивизия. 1994. 
3.
 
«Актобе» энциклопедия . – Актобе, 2004 
4.
 
А.Бергазин. В стороне большой Хобды. –Актобе, 1994, 62 с. 

104 
 
5.
 
А.Бергазин. Жеңіс жолымен. – Актобе, 2012, 112 с. 
  
 
 
МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНДА  КОММУНИКАТИВТІ МӘДЕНИЕТТІ
 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
 
Утенова М.Ж. 
Кҿлкебаева Қ.Л. 
№51 гимназия, Ақтӛбе  қаласы 
 
Тәуелсіздік  алғаннан  кейінгі  тарихи  қысқа  уақыт  аралығында  еліміз  экономика, 
қаржы  саласында  прогрессивті  технологияларға  арқа  сҥйей  отырып,  кешенді  реформалар 
жҥргізу ҥстінде. Сӛйтіп әлемдік ӛркениетке қауымдаса отырып, қарқынды дамушы елдердің 
алдыңғы  қатарынан  кӛріне  бастады.  Бҥгінгі  таңда  еліміздің  әлеуметтік-экономикалық 
дамуының  перспективалары  нақты  айқындалып,  арнаулы  бағдарламалар  қабылдануда. 
Еліміздің  инновациялық,  индустриялық  одан  әрі  тҧрақты  дамуын  қамтамасыз  ету  ҥшін 
мемлекетіміздің  кҥш-қуатының  негізі,  ҧлттық  қауіпсіздігіміздің  кепілі,  қоғамдық 
дамуымыздың және оның жаңа сапалық деңгейге кӛтерілуінің кӛрсеткіші болып табылатын 
білім жҥйесінің, адам капиталының мҽні мен маңыздылығы барынша артып отырғанын 
атап  ӛтуіміз  керек.  Қоғамдық-экономикалық  қатынастардағы  ӛзгерістер:  нарықтық 
қатынастарға  ӛту,  ашық  демократиялық  қоғам  қҧру  талаптары  ӛз  кезегінде  ҿскелең  жас 
ҧрпаққа білім мен тҽрбие беру жҥйесінің ҧстанымдарына, мазмҧны мен қҧрылымына 
айтарлықтай жаңалықтар ендіруді қажет етіп отыр. 
Бҥгінгі  таңда  ХХІ  ғасыр  табалдырығын  еркін  аттаған  азат  ҧрпаққа  тәлім-тәрбие  мен 
білім беруді жетілдірудің басым бағыттарын айқындап, педагогика ғылымында жеке тҧлғаны 
қалыптастыру кӛкейкесті мәселелердің бірі болып отырғаны анық. Бҥкіл дҥнеижҥзілік білім 
беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде елімізде білімнің жаңа жҥйесі қҧрылуда. Бҧл 
ҥрдіс  педагогика  теориясы  мен  оқу-тәрбие  жҧмысында  нақты  ӛзгерістер  енгізумен  қатар 
елімізде болып жатқан тҥрлі бағыттағы білім беру қызыметіне жаңаша қарауды, қол жеткен 
табыстарды  саралауды,  шәкірттердің  шығармашылық  әлеуетін  дамытуды,  мҧғалімдердің 
ғылыми бағытқа бет бҧруын, іс-әрекетті жаңаша тҧрғыда ҧйымдастыруды талап етеді.[1]   
Еліміздің  болашағы  -  ҧрпақ  тәрбиесінде.  Тәрбие  балалардың  жеке  және  дербес 
ерекшеліктеріне, дайындығы мен дәрежесіне лайық іске асырылады, тәрбие адамдардың іс-
әрекеттерін  ҧйымдастырады.  Ол  ҥшін  тәрбиеші  алдын  ала  жасалған  арнаулы  жоспар 
бойынша  тәрбие  жҧмысын  мақсатқа  бағыттап  ҧйымдастырып,  тәрбиенің  қҧралдары  мен 
әдістерін  және  формаларын  іздестіреді,  оларды  тиімді  етіп  пайдаланады.Тәрбиеші  тәрбие 
арқылы  баланың  тҥрлі  іс-әрекеттерін  тиімді  етіп,  оның  жақсы  дамуына  қажетті 
материалдарды  іріктеп  алады,  айналадағы  табиғи  және  әлеуметтік  ортаға  кӛзқарасын 
дамытады.  Тәрбие  жҧмыстарының  сара  жолдарын  табу  нәтижесінде  баланың  ой-ӛрісі 
кеңейеді, эстетикалық сезімі мен талғамы артып, адамгершілік сапасы қалыптасады.Мектеп 
мемлекет  қолындағы  ақпарат  қҧралдардың  (баспасӛз,  радио,  теледидар)  кӛмегімен 
оқушыларға  тәрбие  береді,  сондай-ақ,  мемлекеттің  саясатын  жҥргізеді.  Баланың  жеке 
басының  дамуы  мен  қалыптасуына  ықпал  ететін  факторлардың  ішінен  тәрбие  адамның 
дамуына  орасан  кҥшті  ықпал  етіп,  ортаның  ықпалына  белсенді  әсер  етіп,  баланың  дамуын 
қоғам  талаптарына  сәйкес  бағыттап,  белгілі  бағытта  баланың  ӛмірі  мен  іс-әрекеттерін 
ҧйымдастырады,  ортадағы  жағдайлардан  тҧлға  дамуына  қажетті  материалдарды  іріктейді, 
жеке  бастың  дамуына  теріс,  зиянды  әсер  қалдыратын  жағымсыз  ықпалдардан  аластайды. 
Осы тҧрғыдан келгенде тәрбие аға ҧрпақтың жаңа ҧрпаққа қоғамдық тарихи тәжірибені беру 
процесі,  жаңа  ҧрпақты  ӛмірге,  еңбекке  дайындау  арқылы  қоғамның  алға  қарай  дамуын 
қамтамасыз ететін процесс.Сонымен, тәрбие бала дамуын бағыттайды, басқарады, сондықтан 
да ол — баланы қалыптастырудағы негізгі кҥш.  

105 
 
Бҥгінгі   таңда  жастарға  әлемдік  ғылым  мен  прогресс  деңгейіне  сәйкес  білім  мен 
тәрбие  беру,  оның  рухани  байлығы  мен  мәдениеттілігін,  ойлай  білу  мҥмкіндігін  жетілдіру, 
сонымен  қатар  әр  адамның  кәсіби  біліктілігі  мен   білімділігін,  іскерлігін  арттыру  әділетті  
қоғамның міндеті  болып табылады. 
Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болуы, білім беру және 
мемлекеттік  жастар  саясаты  туралы  заңдардың  қабылдануы  жастар  тәрбиесі   мәселесіне 
жаңаша ойлаумен қарауды талап етеді. 
Біздің бҥгінгі қарастыратын коммуникативті мәдениетті қалыптастыру бағыты - 
тәртіп  қағидасын  анықтайды,  қҧндылықтар  жҥйесін,  идаелдарды,  нормаларды  айшықтайды 
және   шығармашылық  қызметте  ӛзінің  дербестігін  кӛрсетуде   қарым-қатынасты 
ҧйымдастыруға,  байланысты орнатуға, оларды дамытуға,  келісуге,  тәртіпке  келтіруге  және  
тҥзетуге кӛмек береді. 
Бағыттың негізгі мақсаты – дені сау, ҧлттық  сана- сезімі оянған, рухани дәрежесі 
биік, мәдениетті, парасатты, ар-ожданы мол, еңбекқор, іскер, бойында басқа да игі қасиеттер 
қалыптасқан  адамды  тәрбиелеу, қарым-қатынас мәдениетін кӛтеру, тіл мәдениетін арттыру, 
дҥниетанымын кеңейту және тәуелсіз жеке тҧлғаны қалыптастыру. 
Бағыттың міндеттері: 
-  білім  беру  ҧйымдарында    денсаулығы  зор,  рухани  дҥниесі  бай,  адамгершілікті, 
тәуелсіз жеке тҧлғаны қалыптастыру. 
-  әлеуметтік  қатынас  жасаудың  алуан  тҥрлі  жағдайларында  тілді  жетік  меңгерген 
тҧлғаны даярлап шығу. 
- мемлекеттік тілді және басқа тілдерді ҥйрену арқылы  балалар мен жастардың әлем 
және  ҧлттық  мәдениетті  игерулеріне,  ӛз  халқы  мен  басқа  Қазақстан  халықтарының 
дәстҥрлері мен мәдениетін зерттеуіне және қабылдауына жағдай жасау. 
-адамдармен ізгілікті қарым-қатынас орнатуға деген ҧмтылыстарын қалыптастыру. 
-тҥрлі ҧлт топтары және мәдениет ӛкілдерімен, тҥрлі кӛзқарастағы адамдармен ӛзара 
тең қарым-қатынас деңгейінде пікірлесу, әріптестік қабілетін қалыптастыру. 
-қоғамдағы  тҥрлі  топтардың  ӛзара  қарым-қатынасының  мәселелерін  бейбіт  шешу, 
даулы жағдайлардан сақтануға дайындығы мен ҧмтылысын қалыптастыру. 
-сӛйлеу мәдениетін меңгерген адам ретінде ӛмір сҥру біліктілігін қалыптастыру. 
        
Коммуникативті  мәдениетті  қалыптастыру  бағыты  туралы  сӛз  қозғағанда,  алдымен, 
бағыттың  атауына  мән  бергенді  жӛн  кӛрдік.  «Коммуникация»  терминін  латын  тілінен 
аударғанда, «жалпы, барлығымен бӛлісу» дегенді білдіреді. Егер ӛзара тҥсінушілік болмаса, 
коммуникация да болмайды. Ақпарат алмасу – коммуникация. Ал коммуникация туралы сӛз 
болғанда,  бірлескен  адамдардың  кӛзқарасы,  идеясы,  қызығушылығы,  кӛңіл-кҥймен  алмасу 
жайында  айта  кету  керек.  Коммуникация  -ортақ  тҥсінушілікке  әкелетін  екі  жақты  ақпарат 
алмасу.  Адамдардың  бір-бірімен  керекті  контактіні  қҧрып  және  ҧстай  алу  қабілеттілігі 
коммуникациялық  компентенттілік  деп  аталады.  Коммуникативті  қабілеттілік  адамның 
жасына,  біліміне,  мәдениетіне,  психологиялық  даму  деңгейіне,  ӛмірлік  және  кәсіби 
тәжірибесіне байланысты ерекшеленеді. 
        
Жоғарыда  айтып  кеткендей,  коммуникация-  адамдардың  бірі-бірімен  байланысы, 
қарым-қатынасы.  Әлемдегі  барша  адамдардың  қарым-қатынасының  басты  қҧралы  ол  –  тіл. 
Тілдік  қатынас  арқылы  адамдар  арасында  қарым-қатынастың  нешеме  тҥрі  орнатылады. 
Қазіргі таңда заманның  ӛзі әр азаматтан оның ӛмірлік ісіне сәйкес келетін белсенді тілдік іс-
әрекеттер  жасауды  талап  етуде.  Қоғам    кәсіптік  тілдік  қатынасты  әлеуметтік 
коммуникацияда  қазақ  әдеби  тілінің  нормаларына  сәйкес  кәсіптік  этиканың    заңдары 
бойынша қҧра алатын, пікірталас, диспуттарды басқаруға қабілетті адамдарды қажет етуде. 
[3]   
          Қарым-қатынасты адамның ӛмірлік іс-әрекетінің негізгі факторы десек қателеспейміз. 
Интеллект  және  ерік,  эрудиция  және  эмоционалды  мәдениет,тәрбиелілік  –  осылардың 
барлығы:  біріншіден  басқа  адамдарды  тҥсіну,  яғни  психикалық  дҧрыс  бағалау.  Екіншіден 
олардың мінез-кҧлық және жағдайына адекватты эмоционалды жауап бере алу, ҥшіншіден әр 

106 
 
адамның  ӛзінің  жеке-  даралық  ерекшеліктеріне  байланысты  стилін,  әдіс-тәсілін,  формасын 
таба білу. Қарым-қатынас мәдениетін кӛтеру ҥшін, ерте жастан бастап адамның басқа адамға 
жанашырлық,  тілектестік,  ортақтастық,  мейірімділік  қасиеттерін  қалыптастыра  білу  керек. 
Қарым-қатынас ең алдымен, бір адамның екінші адамды ӛзара тҥсінушілігінен басталады. 
 
Коммуникативті  мәдениетті  қалыптастыруды  жҥзеге  асыру  -    білім  ордаларының  
басты  міндеті  болып  табылады.  Жалпы  білім  беретін  оқу  орындарында,  алдымен,  осы 
бағыттың мақсаты мен міндеті айқындалуы шарт. Аталмыш бағыттың жыл бойына арналған 
тәрбие  жоспары  жасалуы  тиіс.  Мысалы:  (1-кесте).  Тәрбие  жоспарын  орындайтын  ҧстаз 
сынып  жетекшісі  болғаны  абзал.  Себебі  тәрбие   жҧмыстарын  жҥргізгенде   сынып 
жетекшінің  ролі ерекше. Сапалы білім, саналы тәрбие беруде мҧғалім еңбегі ерен. Ерекше 
тҧлға ретінде сынып жетекшіні атап ӛткім келеді. Ӛйткені ол  - балалар мен ата-аналардың, 
ҥлкендердің  арасындағы  сарапшы.  Сондай-ақ  баланың  психологиялық  қҧпияларын  жетік  
біле  отырып  тәрбиелейді,  білім  береді.  Ең  жауапты,  ең  негізгі  болып  табылатын  сынып 
жетекшінің  еңбегі  аса  жоғары  жауапкершілікпен  сипатталады.  Сынып  жетекшінің 
жҧмысында  нәтижеге жетудің бір жолы ол - іс-әрекетті дҧрыс жоспарлау. Сынып ҧжымын  
жоспарлау  барысында  тәрбие  міндеттерін  нақты  белгілеп,  балалардың  жеке  жас 
ерекшеліктерін және олардың тәрбиелік  деңгейімен ӛмірдің талабын еске ала отырып атқару 
қажет. Мектептегі сынып жетекшісінің тәрбие жҧмысындағы  негізгі міндеті - оқушылардың  
жеке  басын  қоғамның  талабына  сай  тәрбиелеу.
 
Бала  еліктеу,  қабылдау  арқылы  тҥрлі  рӛлді 
ойындарды  атқара  отырып,  әлеумет  ӛмірінің,  ӛндіріс  қатынастарының  мазмҧнын  тҥсінеді. 
Әр  тҥрлі  тапсырмалар,  іс-шаралар,  шығармашылық  жҧмыстар  баланың  дҥниетанымын 
кеңейтіп,  қарым-қатынас  жасау  белсенділігін  дамытады.  Қарым-қатынас  жасау  белсенділігі 
жеке  адам  қасиеттерінің  (қайырымдылық,  қамқорлық,  т.б.)  қалыптасуына  мҥмкіндік 
туғызады.  Баланың  даму  барысында  таным  белсенділігі  артады.  Оқушылардың  ӛзін-ӛзі 
тәрбиелеу  ісін  жетілдіру  ҥшін  олардың  жас  және  дербес  ерекшеліктерін  еске  алып,  оқу-
тәрбие  жҧмысының  барысында  сана-сезімін  ояту,  ӛз  бетінше  жҧмыс  істей  білуге  ҥйрету  - 
мҧғалімнің басты міндеті. Мҧғалім оқушының білімге, ӛнерге қызығушылық ынтасын, спорт 
ойындарына  қҧштарлығын  анықтайды,  ӛзін-ӛзі  тәрбиелеуге  жҥргізілетін  жҧмыстардың 
тақырыптарын ақыл-ой, қҧлық, еңбек, эстетикалық тәрбиесімен ҧштастырып алады. Баланың 
ӛзін-ӛзі  тәрбиелеу  белсенділігін  қоғамдық  жҧмыстарға  байланысты  тапсырмалар  беріп, 
орындау  арқылы  дамытуға  болады.  Әр  тҥрлі  деңгейлік  тапсырмаларды  сапалы  дер  кезінде 
орындап  отыруға  балаларды  ҥнемі  жаттықтыру  мен  дағдыландыру  мҧғалімнің  және 
тәрбиешінің тӛл ісі. Оқушылардың жас ерекшеліктері мен жеке қабілеттерін ескере отырып, 
барлығын  тапсырмалармен,  яғни,  тҥрлі  қоғамдық  іс-әрекеттермен  қамтамасыз  ету  керек. 
Адамның  еңбекте  және  адамдармен  қарым-қатынаста  кӛрсетсен  белсенділігіне  қарап  оның 
қоғам  және  ҧжымға  жарамдылығын  жете  анықтау  мҧғалімнің  басты  міндеті.  Бҥгінде 
мҧғалімнің  оқушы  бойына  қалыптастыратын  нақты  іс-әрекеті  оларды  дағдыға  ҥйрету, 
бағалау пікірін қалыптастыру, шығармашылық пен қайта ӛңдеуге қабілеттілігін, тҧрақтылық 
(жігер)  пен  ерікті  тәрбиелеу  сияқты  белгілі  тҧлғалық  қасиеттерінің  қалыптасуына 
бағытталып  баланың  ӛмірде,  қоғамда  таңдаған  істерінде  нәтижелі  болуына  кӛмектеседі. 
Әлеуметтік  қарым-қатынастардың  ӛзгермелі  жағдайында  тәрбиені  іс-әрекет  тҧрғысында 
қарау  маңызды,  себебі  оқушылар  ерік-жігерді  талап  ететін,  ӛмірде  кездесетін  шынайы 
жағдайларға  араласады,  бҧл  жағдайлар  оларға  басқалардан  ерекшеленіп  жақсы  жағынан 
кӛрінуге мҥмкіндік туғызады.[5]       
Қалыптасу  дегеніміз  -  адамның  жеке  басының 
дамуы мен тәрбиесінің нәтижесінде жетілуі, саналы ӛмір сҥруге дайын болуы. Жас ҧрпақты 
қоғамдық  ӛмірге  және  еңбекке  араласуға  дайындау  міндетін  іске  асыруда,  баланың  жеке 
басын қалыптастыруға әсер ететін тәрбие, қоғамдық, әлеуметтік ортаның рӛлі ерекше. 

жүктеу/скачать 4,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: