Құрамында майы көп тамақ заттарында біраз фосфатидтер мен стериндер де кездеседі. Бұл заттардың
физиологиялық ролі де өте күшті. Фосфатидтердің ішіндегі маңыздысы — лецитин. Бұл нерв тканінде көп
кездеседі. Неғұрлым клетканың физиологиялық
активтігі жоғары болса, соғұрлым онда фосфатидтер көп
болады. Осыған байланысты, түрлі бездер сөл жасап, ет жұмыс істеген уақытта бұлардың клеткаларындағы
фосфатидтердің мөлшері көбейеді.
Бауыр фосфатидтердің де алмасатын орны және лецитиннің депосы болып есептеледі. Фосфатидтер
түзілу үшін нейтральды май, фосфор қышқылы азотты негіз — холин керек. Лецитиннің бір қасиеті — ол
оңай жасалады, оңай бұзылады. Ол клеткадағы холиннің концентрациясын реттеп тұруда үлкен роль
атқарады. Ал холин сірке қышқылымен бірігіп физиологиялық актив зат — ацетилхолин түзеді. Керісінше
айтқанда,
денеде холин жетіспесе, лецитиннің түзілуі бұзылады, ал бұл май алмасуының бұзылуына
себепкер болады. Сөйтіп, қалыпты жағдайда бауырда шамамен 5% май болса, бұл мөлшер 50%-ке
дейін
жетуі мүмкін.Стериндердің ішіндегі ең маңыздысы — холестерин. Организмде бүйрек үсті бездерінің және
жыныс бездерінің гормондары холестериннің қатысуымен түзіледі. Стериндерге витамин Д де жатады.
Дені сау ересек организмде қалыпты жағдайда май алмасуы дұрыс жүруі үшін бір тәулікте 100
грамдай майлы заттармен қоректену керек. Жасқа байланысты организмнің майға деген қажеті өзгереді.
Бала 6 айдан бастап 1 жасқа дейін 1 кг дене салмағына 3,5—4 г май қабылдаса, мектепке дейінгі және
мектеп жасындағы балалар 1 кг салмаққа 2—2,5, г май қабылдау керек.
Май алмасуын реттеудің клеткалық деңгейі мынадай механизм арқылы іске асады екен. Клетка
мембранасындағы аденилциклаза ферментінің әсерінен клетка ішіндегі АТФ-дан циклды 3'—5' АМФ
түзіледі. Ал бұл өз тарапынан активсіз липазаны оның активті формасына көшіреді.
Липазтриацилглицериндерді (нейтральды майларды) ыдыратып глицерин
мен бос май қышқылдары
түзіледі. Циклды АМФ-нің ингибиторы (әрекетін тоқтатушы) фосфодиэстераза ферменті. Аденилциклазаны
катехоламиндер активтендіреді,, ал фосфодиэстеразаның әрекетін инсулин күшейтеді.
Достарыңызбен бөлісу: