ФИЛОСОФИЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ

I Қазақстандық философиялық Конгресс 

200 

ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ФИЛОСОФИЯ: ДАМУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

рантности. Толерантность в обществе и в образовательной среде 

неразрывно связана с решением таких проблем, как деструктив-

ные  информационные  воздействия,  имеющие  место  в  широком 

потоке потребляемой информации. Культурное поле заполняется 

нормами  и  стандартами,  отличными  от  проверенных  временем 

культурных  и  социальных  ценностей  и  традиций.  На  передний 

план выдвигаются вопросы информационного содержания куль-

туры и языка как его основного носителя. Языковые и информа-

ционные поля начинают превалировать в новом мировом порядке 

над  традиционными  экономическими  и  политическими  полями 

и структурами. Гибкость и открытость культуры, сохранность ее 

ценностного ядра, пластичность и четкость языка культуры и об-

разования становятся в современной ситуации основными нацио-

нальными ресурсами. Меняется взгляд на аксиоматику культуры. 

Кризис конвенционализма и подъем мировых культурообразую-

щих религий, наряду со многими трудностями социального взаи-

модействия, создают основу нового мирового порядка, базирую-

щегося на взаимном доверии и сотрудничестве, и отвергающего 

баланс сил страха, как условия выстраивания отношений. 

Представление  о  толерантности  в  ситуации  дефинирования, 

сравнения категорий и их практической импликации затрагивает 

конкретный культурный контекст, ситуативный ракурс и предпо-

лагает эмоциональное отношение. Смысловая, символическая на-

груженность, или, даже, расплывчатость понятия, не облегчается 

его онтологической интерпретацией, когнитивными объяснения-

ми, практическим использованием. Моральный аспект понятия не 

дает полноты картины – ввиду наличия некоей релятивной логики 

оценки и отбора аттитюдов, а также многообразия критериев нрав-

ственной активности. Часто звучат ремарки и замечания относи-

тельно различия ценностных определений опыта толерантных от-

ношений на Востоке и на Западе. С этим можно согласиться, лишь 

определяя особое место данной категории в сетке «глобальных» 

понятий и принципов социального анализа. В этой связи относи-

тельно «устойчивый» и даже «глобальный» характер нравствен-

ного  поведения  и  оценок  не  имеет  «открытой»  экспертной  или 

нормативной  гарантии  для  оценивания  толерантного  поведения 

и взаимоотношений. Толерантность как культурная универсалия 

I Казахстанский философский Конгресс 

201 

ФИЛОСОФИЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ

складывается под влиянием таких социально-культурных и «ак-

сиологических» условий, которые влекут за собой далеко идущие 

последствия и линии внутрицивилизационного развития. 

«Рамочными»  условиями  формирования  толерантности  как 

идеального типа становятся многие факторы социального и ког-

нитивного  плана:  специфичность  культурных  ценностей,  вне-

нормативность основных аспектов социальной жизни, внерацио-

нальность специфических ценностей этнической, религиозной и 

других сфер, внерациональность способов самоидентификации, 

«негосударственный»  характер  регулирования  отношений  в  со-

циуме, локальный характер решения практических проблем в со-

циальной сфере, несиловой и необязательный характер норм ци-

вилизационного  общежития,  плюрализм  современной  социаль-

но-политической  ситуации.  Толерантность,  одновременно,  есть 

добродетель  условная,  контекстуальная,  релятивная,  теряющая 

свой позитивный или назидательный смысл в ситуациях посяга-

тельств на жизнь или кардинальные права человека, его униже-

ния, морального или физического уничтожения, и, конечно, по-

кушение на его человеческое достоинство в самых изначальных и 

кровных смыслах. Границы толерантности часто рассматривают-

ся через дихотомию добра и зла, этику ответственности. Эти гра-

ницы сходятся на человеке как носителе социокультурных норм 

и участнике конкретного исторического процесса, обеспечиваю-

щем  контекст  происходящего.  Толерантность  постоянно  прояв-

ляет новые «онтологические» характеристики и задает способы 

объективирования и жизнедеятельности самого человека. 

На сегодняшний день, во всех сегментах социального целого 

и во всех типах социальных отношений присутствует ситуация 

манипулирования  и  виртуализации  форм  социальных  отноше-

ний, итогом чего становятся пассивность, автономизация соци-

альных качеств и личностного мира, отчуждение, духовная «не-

чувствительность»,  особенно  моральная,  субъекта  социальных 

отношений к окружающему миру. 

Трудности в определении толерантности возникают уже в связи 

с тем, что в существующей культуре поведения и мышления само 

понятие «толерантность» может использоваться неоднозначно – 

в том, что касается его конкретного содержания, определяемого 

спецификой реальности, выражение которой и становится целью 

I Қазақстандық философиялық Конгресс 

202 

ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ФИЛОСОФИЯ: ДАМУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

описания. Этой контекстной реальностью может быть специфи-

ка человеческого начала как такового в его объективно-реальной 

целостности. Другой, явно превалирующий в большинстве суж-

дений смысл понятия «толерантность» связан не с объективной 

реальной целостностью, а с выражением некоторой приоритет-

ной ценностной ориентации. В принципиальном методологиче-

ском плане ценностная и целевая направленность человеческой 

жизнедеятельности, строго говоря, не должна пониматься иначе, 

как на основе специфики объективной целостности человеческой 

деятельности, т. е. их сущностная домината раскрывается как ко-

ренящаяся в соответствующих процессах, формах, организациях. 

В  этой  связи,  безусловно,  логика  анализа  свойств,  отношений 

толерантности,  включенность  и  реализуемость  соответствую-

щих целей и ценностей в «ближайшую социальность» фиксирует 

способность и механизм внесения человеком тех или иных харак-

теристик  и  ценностей  в  его  непосредственный  социомикромир 

или  социомакромир.  Качество  толерантности  является  важной 

формой  отношений  и  ценностью,  способствующей  реализации 

человека в мире повседневности, ибо данное ценностное начало 

может быть рассмотрено в качестве важного элемента его моти-

вировочного комплекса, как способ его позитивной самоиденти-

фикации, в тесной связи с другими участниками социальных про-

цессов, связей и коммуникаций. Данное качество характеризует 

способ отношения к себе самому и к миру. 

Толерантность априори относится к «содержательным» компо-

нентам и характеристикам морального сознания. В соответствии с 

гуманистической интерпретацией, ценностный, личностный тип 

сознания  противоположен  нормативному.  Ценностное  сознание 

принимает решение, делает сознательный выбор, демонстрируя 

тем самым свою способность к оценочному суждению. Рассма-

тривая принципы абсолютной и относительной этики, Э. Фромм 

отмечал, что «этические нормы не абсолютны, кроме того, суще-

ствуют такие ситуации, которые по природе своей не позволяют 

принять правильное решение» [1, с. 182]. В этой связи весьма по-

лезной  оказывается  установка  относительно  фундаментальной 

связи  между  категорией  «социальные  ценности»,  личностным 

типом,  способным  «принимать  решения»,  и  категорией  «мо-

раль». «Социальными ценностями могут быть названы продукты 

I Казахстанский философский Конгресс 

203 

ФИЛОСОФИЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ

морального сознания – личностного типа, способного принимать 

решения, делать сознательный выбор. Базовой (абсолютной) со-

циальной ценностью является личностная суверенность, которая 

должна иметь «внешние» гарантии на уровне соответствующей 

социальной организации и соответствующего социально-инсти-

туционального строительства» [2, с. 55]. В данной интерпретации 

системы (уровней) ценностной организации человеческой жизне-

деятельности  государственный  протекционизм  не  способствует 

воспроизводству  личностных  ценностей.  Сами  ценности  толе-

рантности функционируют на стороне «механизмов», обеспечи-

вающих  социально-психологические  гарантии  общественного 

здоровья в процессе взаимодействия общества и личности. 

Отечественная  макросреда  позволяет  осуществлять  реформы 

по ряду важнейших направлений, но, в то же время, такие усло-

вия и требования, как воспитание толерантного отношения, граж-

данской  ответственности,  уважение  прав  и  свобод  участников 

образовательного процесса, свобода как знание законов требуют 

особого внимания, как и становление гражданского образования 

как средства формирования навыков социальной коммуникации, 

культурного и политического диалога. Через гражданское, а так-

же правовое образование формируется толерантность к разности 

взглядов, терпимость в межконфессиональном диалоге и приоб-

щение к общечеловеческим ценностям, а также сама возможность 

обсуждения  проблем,  так  называемых  объективных  различий  в 

правовом  статусе  личности,  универсальных  характеристик  прав 

человека, в смысле превращения прав человека в универсальную 

и вполне объективную доктрину всеобщего развития. 

 Для сохранения мирных отношений между различными соци-

альными и этническими группами необходимо принять во вни-

мание, что представления о гражданском равенстве в сознании 

людей тесно связаны с сохранением достоинства народа и уваже-

нием его культуры. Мультикультурализм или его элементы для 

Казахстана  –  не  очередная  новая  политическая  и  философская 

теория,  а  жизненная  необходимость  для  поддержания  целост-

ности социального и культурного мира в обществе. Мультикуль-

турализм есть единственный вариант создания новых межкуль-

турных,  межэтнических  и  межконфессиональных  отношений 

в  Казахстане  в  современных  условиях.  Анализ  преимуществ, 

I Қазақстандық философиялық Конгресс 

204 

ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ФИЛОСОФИЯ: ДАМУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

недостатков и противоречий мультикультурализма и возможно-

сти его применения в Казахстане позволяет к его несомненным 

достоинствам отнести: сохранение и поддержание культурного 

многообразия; разработку нормативно-правовой базы, обеспечи-

вающей защиту меньшинств; воспитание толерантности и ува-

жения  к  «Другому»;  позитивность  межкультурных  коммуника-

ций с Западом и Востоком. Среди недостатков следует отметить: 

страх перед смешиванием культур; маргинализацию; потерю са-

мобытности;  культурную  фрагментацию  общества;  нарастание 

напряженности в межкультурных отношениях. 

 В современных условиях формирования мультикультурного 

мира мы лишь приближаемся к пониманию глубинных основа-

ний ценности человечества как космического и природного яв-

ления, факта уважительного и ценностного отношения к другой, 

иной культуре и человеку. 

Толерантность  –  это  необходимый  момент  межкультурной 

коммуникации; это умение понимать главное не только в своей, 

но  и  в  другой  культуре,  видеть  в  другой,  чужой  вере  ценност-

ные  начала,  вычленять  особые,  метакультурные  способы  обо-

снования.  Обращение  к  культурфилософскому  исследованию 

толерантности имеет под собой глубокие цивилизационные при-

чины, так как это важно для сохранения человечества не толь-

ко как уникального космического явления, но и как культурного 

феномена, имеющего глубинные гуманистические и нравствен-

но-духовные мотивы. Анализ толерантности как социального и 

духовно-нравственного начала культуры народа, человека позво-

ляет вычленить ее основные составляющие: терпимость (в от-

ношении  религии  –  веротерпимость),  милосердие,  сочувствие, 

личностный интерес, культурную чувствительность, культурное 

сопереживание, глубинное понимание и т. д. 

Литература

1 Фромм Э. Психоанализ и этика. – М., 1993 

2 Борисенко В.В. Наука и рыночные отношения в информационном 

обществе: социально-философский анализ. – М., 2008.

I Казахстанский философский Конгресс 

205 

ФИЛОСОФИЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ

БИЗНЕСТЕГІ ЖЕТІСТІК ФИЛОСОФИЯСЫ

Гүлдана ТОҚСАНБАЕВА 

(Атырау)

Философия  бүкіл  ғылымдардың  атасы,  қазіргі  адамзаттық 

өркениеттердің  түпнегізгі  шарты,  сондықтан  философия 

мәдениет  пен  рухани  кеңістік  аймағында  өмір  сүруіміздің 

алғышарты  болып  табылады.  Сол  себептен  кез-келген  тари-

хи  кезең  тудырған  мәдени-әлеуметтік  құбылыс  философияның 

зерттеу  объектісіне  айналып  отырады.  Қазіргі  таңда  нарықтық 

қоғамның талабына сай, теориялық және практикалық зерттеуді 

қажет ететін тақырыптардың бірі – бизнес философиясы. Бүгінгі 

бәсекеге  қабілетті  интеллектуалды  ұлт  қалыптастыру  аясында 

білім беру жүйесінде де аталмыш тақырып өзекті болып, кейбір 

ЖОО-да пән ретінде енгізіле бастады.

Әрбір  адам  дені  сау,  жағдайы  жақсы,  отбасылы,  бір  кездері 

өзінің жеке бизнесі болғанын қалайды. Оның өзі адамның тұлға-

лық сипатына сәйкес келеді, адамның қоғамдық әлеуеті мен ста-

тустық деңгейін көрсетеді. Алайда, мұндай жетістікке жер шарын-

дағы адамзаттың тек 20%-ы ғана жетеді екен. Жетістікке жеткен 

табысты адамның қарапайым адамнан айырмашылығы қандай?

Моральдық  норма  мен  құқықты  ескермейтін  адамдарды 

қаржылай табысты адамдар қатарына жатқыза алмаймыз. Олар 

шындығында кейбір кәсіпкерлік қабілетке ие, бірақ адамгершілік 

парасат ұғымынан хабарсыздар ерте ме кеш пе бар мүлкінен ай-

рылып  қалуы  әбден  мүмкін.  Абайша  айтқанда,  еңбек  қылмай 

тапқан мал дәулет болмас. Көптеген ессіз капитал мұрагерлері 

мұраларын 2-3 (екі-үш) ұрпаққа жеткізуге ақылдары жеткен екен. 

Статистика  бойынша,  лотереядан  миллион  ұтып  алғандардың 

небәрі 10%-ы ғана 5 жылға дейін миллионер болып қалады екен. 

Бұдан  шығатын  қорытынды,  қаржылай  табыс  жүйелі  ақылды 

қажет  ететіндігінде.  Мұндай  көрегенділік  тұлғалық  қалыптасу 

барысында меңгерілсе керек. 

Қазақ дәстүрлі дүниетанымында «ақша», «дүние» ұғымдары 

синонимдес  қолданыла  береді  және  бұған  қатысты  сана-

I Қазақстандық философиялық Конгресс 

206 

ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ФИЛОСОФИЯ: ДАМУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

лы,  жағымды  көзқарас  кездестірмеппін,  керісінше  айыптау 

басымырақ. Отбасы, мектеп қабырғасында, орта, арнаулы және 

жоғары  оқу  орындарында  да  кәсіпке  баулушылық  болғанымен 

нақты  қаржыға  қатынас  мәселесі  сырт  қалып  жататындай. 

Ел  аузында  «дүние  –  қолдың  кірі»  дегендей  айып  ретінде 

қолданылады. Ал Абайда «есектің артын жу да, мал тап» деген 

жолдар бар. Қазақта мал – капитал ретінде ұғынылған.

Адамзат  тіршілігінің  барысында  ойшылдар  қаржылай 

жетістікке  әкелетін  адамдардың  ерекшеліктерін  іздеді.  Барлық 

жетістікке  жеткен  (өздерін-өздері  жасаған)  адамдардың 

тәжірибелері  мұндай  ерекше  қабілеттердің  шындығында  бар 

екендігін дәлелдейді.

Адамға сәттілік еңбексіз кездейсоқ келуі мүмкін емес. Бизнестегі 

жетістік  философиясының  жаңа  бағыт  ретіндегі  бір  ерекшелігі 

оның  практикалық,  прагматикалық  сипатқа  ие  болуында.  Бұл 

философияның негізінде бірнеше қағидаларды ескерген абзал:

Тапқан табысыңыздан жұмсарыңыздың мөлшері аз болсын.

Сонымен,  неліктен  лотереядан  ұтқандар  миллионер  бо-

лып  қалмайды?  Неліктен  миллионер  мұрагерлері  екі-үш 

ұрпақтан  кейін  мұрадан  айрылып  қалады?  Оның  бір  себебі  – 

ысырапшылдық, кірістен шығыс мөлшерінің жоғары болуынан.

Қарапайым  адамдарға  келер  болсақ,  қаржылай  табысты 

адамға айналу үшін (мысалы, банк счетында 5млн иелену) үнемі 

табысыңыздан жұмсауыңыз аз болуы керек. Үнемі көпшіліктен 

еститініміз  «Осыдан,  айына  3000  доллар  тауып  бастасам,  аз 

жұмсайтын боламын». Қазіргі кезде табысынан жұмсары артық 

адам 3000 доллар тапқанда да аз жұмсамайтын болады. Көпшілік 

қазіргі қаржылай кірісінен бес есе аз тапқан кезді есіне түсіріп 

көрсе  де,  тапқанынан  жұмсары  артық  болып  шығады.  Демек, 

табыс 3000 долларға өскенде (екі-үш есе) де аз жұмсамайтыны 

анық. Өйткені 200 доллар кірісің болған күнде де шығысың 199 

доллардан  аспағаны  абзал!  Осыны  ескерсеңіз  міндетті  түрде 

қаржылай жетістікке әкеледі. Ақшаға мұндай қатынас тәртіпке 

үйретеді. Өйткені, табыстың шығысқа қатынасын жоспарлаған 

жөн. Осыдан келіп табысты арттыруды ұйғарасыз. Көптеген биз-

нес жаттықтырушылары, табысты кәсіпкерлер (Шефер, Киосаки, 

Рон, Гейдж) кірістің 10%-ын алдағы уақыттағы инвестициялауға 

I Казахстанский философский Конгресс 

207 

ФИЛОСОФИЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ: СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ

қалдыру жөнінде пікірлері бір арнаға тоғысады. Бұдан шығатын 

қорытынды, табыстың тек 90%-ын жұмсау керек. 

 Армандаңыз, жоспарлаңыз, қиялдаңыз. Ай ішінде орындала-

тын мақсаттар, айлар  кететін  мақсаттар,  жылдар  жұмсалатын 

мақсаттар да болады. Мәселе мынада, Сізге нақты мақсат керек 

пе және ол оған жетуге лайық па?

Барлық адамның (соның ішінде табысты адамның да) арманы 

бірдей. Мақсатқа жету өте маңызды. Өз мақсатыңыз туралы ой-

лау, сонымен ұйықтап, онымен ояну аздық етеді. Мақсатқа қарай 

қандай да бір қадам жасау керек. Лотереяны қайдан ұтасыз, егер 

билетін сатып алмасаңыз. Мақсат жүзеге асу үшін жоспар құру 

қажет. Жоспар нақты болғаны дұрыс, оны жазып, үнемі түзеп, 

осы бағытпен жылжып отыру қажет. Міндетті түрде арманда – 

алдыңа  мақсат  қой  (айналаға  оғаш  болып  көрінсе  де)  –  әрекет 

ет – мақсатқа жет.

Қарызданудан аулақ бол! Әрбір күн сайын қарызға өмір сүру 

кең етек алып бара жатыр. Бұқаралық ақпарат құралдары, дүкен, 

банктер  –  айналаның  барлық  көріністері  қарызға  өмір  сүруді 

жарнамалайды. Күннен күнге біздің санамыз осындай өмір сал-

тына үйреніп те кетті.

Біз  ресторан,  кафелерге  барғымыз  келеді,  бізге  компью-

тер (ноутбук) керек, жайлы пәтерде тұрып және көлік мінгіміз 

келеді. Одан қалды барлығы сияқты емес, көрікті болып жүргіміз 

келеді. Абырой болғанда кредиттің болғаны қандай жақсы деп 

қарыздануды қолайлы көреміз.

Тұтынушылық кредиттің тиімділігі затты қазір және осы жер-

де алу мүмкіндігі. Ал негізсіздігі, өте көп...

- Ең қарапайымы, бұл ақшаңызды жоюыңыз. Өйткені, тауар 

құнынан көбірек ақша төлейсіз. «Пайызсыз кредит» акциясында 

да бәрібір төлемдер мен комиссиялар болады. Тауар қолма-қол 

алғанмен  салыстырғанда  қымбатқа  шығады.  Кредитке  төлеген 

үстеме ақыңыз кіріс әкелуі мүмкін еді, мысалға депозитке салып 

қойсаңыз!

- Сіз қандай да бір еңбекке себебіңізді жоғалтасыз. Оған се-

беп, Сіз бұған дейін тауар алып алған болатынсыз.

- Қаржылай мұқтаждық тұрғанда, тауар алып алғаннан кейін 

ерте  ме,  кеш  пе  қуанышыңыздан  айрыласыз.  Кредитке  алған 

I Қазақстандық философиялық Конгресс 

208 

ҚАЗІРГІ ӘЛЕМДЕГІ ФИЛОСОФИЯ: ДАМУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ

машинаңыз апатқа ұшыраса немесе затыңыз (ноутбук) қарыздан 

құтылмай тұрып ұрланып кетсе... Екі есе өкінесіз: шабыт берген 

затыңыз жоқ, ал ақшаны төлеуге тура келеді.

-  Сіз  құлға  айналасыз,  қазіргіні  немесе  болашақты  емес, 

кредитті  қалай  қайтаруды  ойлайсыз.  Әрекеттеріңіз  шектеле 

түседі, тәуекелден қорқасыз. Жұмыста қандай жағдай болса да 

(жалақы  қысқарту)  жұмыстан  айрылып  қалмауға  тырысасыз... 

Осының бәрі кредиттен құтылу үшін.

-  Осы  ауыртпалықтар  жаныңызға  батады.  Өзіңізге  деген 

сенімді жоғалтасыз.

Тұтынушылық  кредиттен  бас  тартуға  болады.  Ол  үшін 

қарызға деген көзқарасты, жалпы қатынасты жолға қою керек!

Өзіңе  жауапкершілік  ал!  Қаржылай  мәселесі  жеткілікті 

адамдар  көптеп  кездеседі.  Олардың  сөйлеу  мәнерінде,  үнемі 

қаржылай мәселелеріне біреуді, бір нәрсені кінәлі деп есептейді: 

мамандығым болғанда, денсаулығым болғанда, ауқатты ағайын-

туысым  болғанда,  көлігім  болғанда,  зейнетақым  көбірек 

болғанда, мемлекет, үкімет жақсы болғанда... Адам басындағы 

жағдайға ешкім және ешнәрсе емес өзі ғана жауапты! Ол үшін 

алдымен өзіңе жауапкершілік алуың керек. Мәселеге мойынсұну, 

наразылық  білдіру  емес,  жауап  табу,  шешу  қажет.  Тек  осы 

жағдайда ғана жер шарын мекендейтін 80% адамдардан ерекше-

лене аласыз. Тек осылай ғана қаржылай табысты адамға айнала 

аласыз. Өз саласының кәсіби маманы болып, өзін үнемі жетілдіру 

арқылы ғана үздіктер игіліктің 90%-ын иеленіп, ал қатардағылар 

10%-ына разы болады екен. Адамдар кәсіби маманның ақылын, 

күшін,  біліктілігін  сезіну  арқылы  сенім  артады.  Осыған  орай, 

отандық  философ  С.  Нұрмұратов  жалаң  интеллектуальді  ұлт 

қана  емес,  рухани  интеллектуальді  ұлт  қалыптастыруымыз 

қажет  екендігін  байыптайды.  Демек,  прагматистік  ұстанымды 

ұлттық мүддеге сай қолдану қажет.

Сол үздіктер бір кезде ешкім де болмаған. Алайда олар үнемі 

оқыды, өзін жетілдірді. Күннен-күнге, айдан-айға, жылдан-жылға 

жағдайының  жақсаруы  үшін  тынымсыз  білім  алды.  Жақсартты. 

Сондықтан олар үздік атанды, кәсіби маман болып қалыптасты!

1.  Өмір  бойы  білім  алуды  жалғастырыңыз!  Үздік  болып, 

кәсіби маман атанғаннан кейін де тоқтап қалуға болмайды. Бұл 

I Казахстанский философский Конгресс 

жүктеу/скачать 3,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: