Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы



Pdf көрінісі
бет19/102
Дата03.03.2017
өлшемі42,43 Mb.
#6018
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   102

Sonuç 

Molla  Nasreddin  edebi  mektebinin  en  faal  ve  ünlü  temsilcilerinden  olan  Ali  Nazmi,  çok  sayıda 

mahlas  kullanarak  yoğun  tenkit  ve  hiciv  içeren  eserler  vermiştir.  Bu  eserlerdeki  orijinal  dil  ve  üslup 

özellikleriyle  kendine  mahsus  bir  söyleyiş  tarzı  geliştirdiği  görülmektedir.  Toplumsal  sorunlara  duyarlı 

olan  Ali  Nazmi,  eserlerinde  cahillik,  eğitimsizlik,  kadın-erkek  eşitsizliği,  dini  fanatizm,  batıl  inançlar, 

zengin-fakir  ayrımı  gibi  konulara  ağırlık  vermiştir.  Celil  Memmedquluzade,  Ali  Nazmi’nin  mizah  ve 

hicivdeki  başarısını  Mirza  Ali  Ekber  Sabir’e  benzeterek  onu  “Azerbaycan’ın  ikinci  Sabir’i”  olarak 

nitelendirir.  

Ali Nazmi’nin eserlerindeki tenkit ve hiciv meselesi tarafımızdan dikkatle irdelenerek eserlerindeki 

örnekler üzerinde gösterilmiştir. Neticede Azerbaycan halkını ustaca gözlemlemiş olan edibin mizah ve 

hiciv  yönü  çok  güçlü  olan  kalemiyle  toplum  sorunlarını  başarılı  biçimde  gözler  önüne  serdiği 

anlaşılmaktadır. 



KAYNAKÇA 

Adıgüzel,  S.  (2007).  “Tiflis  Edebi  Muhitinde  Molla  Nasreddin  Dergisi  ve  Dergide  Tartışılan  Konular”,  Bilig, 

Ankara. 

Aşırlı, A. (2009). Azerbaycan Metbuatı Tarixi (1875-1920), Bakı: Elm ve Tehsil 

Akpınar Y. (1994), Azerî Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Dergâh. 

Durmuş,  M.  (2008),  “Azerbaycan  Sahası  Türk  Edebiyatında  İlk  Sureli  Yayın  Faaliyetleri  ve  Molla  Nasreddin 

Dergisi”, Turkish Studies, Ankara. 

Erol, A. (2011), “Modern Azerbaycan Edebiyatının Kuruluş Yıllarında Türkçe Mes’elesi” Turkish Studies, Ankara. 

Memmedov, M. (Hazırlayan), (1988), XX. Esr Azerbaycan Poéziyası, Bakı: Yazıçı, 

Mir Celal – Hüseynov, F. (2008). Örneklerle XX. Esr Azerbaycan Edebiyyatı (Haz. Yavuz, K.-Ülgen, E.), Ankara: 

Akçağ. 

Mirehmedov, E. (1980) Azerbaycan Molla Nasreddini, Bakı: Yazıçı. 



Molla Nasreddin, 7 Nisan 1906, Nu. 1, s. 2.  

Uygur,  E.  (2004),  “Molla  Nesreddin  Dergisi’nin  Dil  Anlayışı”,  V.  Uluslararası  Türk  Dili  Kurultayı  II  Bildirileri, 

Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 

Uygur, E. (2006), “Molla Nasreddin Dergisinde Felyetonlar”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Ankara. 

Yıldırım, İ. M. (2013), “Azerbaycan’da Matbuat Hareketlerinin Başlangıcı”,  Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür 

Eğitim Dergisi Sayı: 2/2  

Zamanov, A. (1973). Sâbir ve Müasırleri. Bakı: Yazıçı. 

Zeynalov, N. (1973). Azerbaycan Metbuatı Tarixi, Bakı: Azerbaycan Devlet Üniversiteti Neşriyyatı 

 

 



110 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 



 

ALİ ŞİR NEVAYİ’NİN ŞEYH SAN’AN DESTANI ÜZERİNE 

Doç. Dr. Aziz MERHAN

 

Emel TEKİN





 

 



Özet: İran edebiyatının ünlü şairlerinden Feriddüddin Attar (öl. 1220) tarafından 1177 yılında yazılmış olan 

Mantıku’t-Tayr (Kuşların sohbeti) mesnevisi Ali Şir  Nevayi (1441-1501) tarafından 1499 yılında  Lisanu’t-

Tayr  (Kuş  dili)  adıyla  Çağatayca  çevrilmiştir.  Mesnevinin  içindeki  hikâyelerden  biri  olan  Şeyh  San’an 

Destanı  ayrı  olarak  Gülşenü’l-Esrar  (Sırlar  bahçesi)  eserinden  alınmış  bir  kısımla  birlikte  bir  mecmuada 

bulunmaktadır.  Söz  konusu  mecmua  Fransa’da  Milli  Kütüphanede  (Bibliotèque  Nationale  de  France) 

Supplèment  Turc.  978  numarayla  kayıt  altındadır.  Hâlihazırda  üzerinde  çalışmakta  olduğumuz  destanı 

tanıtmak  ve  Lisanut’t-Tayr  ile  birlikte  yayımlanmış  diğer  nüshalarla  karşılaştırarak  farklı  yönleri 

gösterilmeye çalışılacaktır.  



Anahtar Kelimeler: Ali Şir Nevayi, Şeyh San’an Destanı, Çağatayca, elyazması, karşılaştırma 

About Ali Shir Navai’s Story Sheikh San’an  

Abstract:  The  mathnawi  Mantiku’t-Tayr  (The  Conference  of  the  Birds)  was  written  in  1177  by  one  of  the 

famous  Persian  poets  Fariduddin  Attar  (d.  1220).  This  work  was  translated  to  Chagatai  in  1499  named  as 

Lisanuttayr (The Language of the Birds) by Ali Shir Navai. One of the stories in this mathnawi is the story 

Sheikh  San’an.  A  copy  of  this  story  can  be  found  in  an  anthology  together  with  a  part  of  the  mathnawi 

Gulshan-i  Asrar  (The  Garden  of  Mysteries).  This  anthology  (Supplèment  Turc.  978)  is  located  in  France, 

National Library (Bibliotèque Nationale de France). In this paper we present the story Sheikh San’an, that we 

are currently working on, and we compare this story with the versions in Lisanuttayr in order to highlight the 

differences. 



Keywords: Ali Shir Navai, The Story Sheikh San’an, Chagatai, manuscript, comparison 

Şeyh  San’an  Destanı,  İran  edebiyatının  ünlü  şairi  Feriddüdin  Attar  (öl.  1220)  tarafından  1177 

yılında  Farsça  kaleme  alınmış  Mantıku’t-Tayr  (Kuşların  sohbeti)  veya  diğer  adıyla  Makâmâtu’t-Tuyûr 

(Kuşların makamları) (Merhan, 2003: 24 ve 73. dipnot) mesnevisindeki destanlardan biridir. 31 bölümden 

(makalat)  meydana  gelen  mesnevide,  bilindiği  gibi  temsilî  karaktere  sahip  olan  kuşların,  kılavuzları 

Hüthüt’ün  önderliğinde  Kaf  Dağı’nın  ardında  var  olduğunu  düşündükleri  Simurg’a  (“otuz  kuş”)  yedi 

vadiyi (talep, aşk,  marifet, tevhit, istiğna = tokgözlülük, hayret, fakr u fena) geçerek gerçekleştirdikleri 

yolculuk anlatılır. Hakikatin peşindeki kuşlardan “otuz”unun, asıl gerçeğin (vahdet-i vücut) kendilerinde 

olduğunu anlamalarıyla son bulmaktadır. Kuşların soru sormaları, Hüthüt’ün bu sorulara cevap vermesi 

ve ardından cevabını hikâye veya hikâyelerle desteklemesi biçiminde oluşturulmuş olan bu mesnevi 4300 

ilâ 5000  beyitten  oluşmaktadır.  Çok  beğenilmiş  olması  nedeniyle  Anadolu Türkçesine  ilk  kez  Gülşehri 

(öl.  1317’den  sonra)  tarafından  1317  yılında  aynı  adla  (Eser  üzerine  hazırlanmış  doktora  çalışmaları, 

Cunbur,  1995  ve  Merhan,  2003),  İslamî  Orta  Asya  Türkçesine  (Çağatayca)  de  ilk  kez  Ali  Şir  Nevayi 

(1441-1501)  tarafından  1499  yılında  Lisânu’t-Tayr  (Kuş  dili)  adıyla  (Türkçesi  için  Canpolat,  1995) 

çevrilmiştir. Bu ilk çeviriler dışında Feridüddin Attar’ın Mantıku’t-Tayrının etkisiyle Türkçe birçok eser 

(belli başlıları için bkz. Turan, 2015: 31-36) kaleme alınmıştır. 

Attar’da  410  beyitten  oluşan  Şeyh  San’an  Destanı  mesnevideki  ana  çerçeve  içine  alınmış 

hikâyelerden biri (Farsçası için Farīduddīn  ‘Aṭṭār, 1962: 77-91 ve Türkçesi için Feridüddin-i Attar, 2001: 

97-127  (1197-1607.  beyitler))  olup  Gülşehrî’de  429  beyitte  (Levend,  1957:  22-51)  ve  müstakil  olarak 

Ahmedî’de  254  beyitte  (Merhan,  2012)  işlenmiştir.  Ali  Şir  Nevayi’de  ise  515  beyitte  (Alişer  Navoiy, 

1996, bölüm LXXIX: 103-148 ve Canpolat, 1995, bölüm LXXIX, 1053-1567. beyitler) ele alınmış, ancak 

Özbekistan  yayınındaki  bir  beyit  (s.  105,  4.  beyit)  Canpolat’ta  olması  gerekirken  (1074.  beyit)  sehven 

unutulmuştur. Üzerinde çalıştığımız metinde 22. beyit olan söz konusu beyit aşağıdaki biçimdedir:  

yüz haramġa ḳoydı ṣāḥib-i inḳıṭā‘ 

ḳıldı yüz āşūb eyle ṭavf-ı verā‘ 

“Güzele bağlanıp onun dışındaki her şeyden kendini soyutlayan şeyh harama yöneldi. Kainatı yüz 

(sonsuz) kere dolaşarak arayıp durdu.” 

                                                      

 Yıldız Teknik Üniversitesi, azizmerhan@gmail.com 





 Yıldız Teknik Üniversitesi, YL Öğrencisi emelltekinn@gmail.com

 


112 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Ali Şir Nevayi’nin hâlihazırda elimizde bulunan Şeyh San’an Destanı Fransa’da Milli Kütüphanede 

(Bibliotèque Nationale de France) Supplèment Turc. 978 numarayla kayıtlı olan bir mecmuanın 1b-24a 

sayfalarında bulunmaktadır. 25b-52b sayfalarında bulunan diğer kısım, 14. yüzyılın sonu ile 15. yüzyılın 

başında  yaşamış  olan  şair  Haydar  Harezmî’nin  Nizâmî-yi  Gencevî’nin  Mahzenü’l-Esrâr  (Sırların 

mahzeni)  adlı  mesnevisinden  çevrilen  Gülşenü’l-Esrâr  (Sırlar  bahçesi)  eserinden  alınmıştır.  (Blochet, 

1933: 115-116).  

16.  yüzyılın  ikinci  yarısından  sonraya  ait  yazmadaki  metinler  siyah  mürekkeple  nestalik  yazıyla 

yazılmıştır. Çerçevesi altın renkli ve ikinci çerçeve mavi renkli olup ilk (1b) ve son (24a) sayfalarda 8er 

satır,  diğer  sayfalarda  ise  12şer  satır  bulunmaktadır.  Üç  sayfada  (4a,  14a,  22b)  destana  uygun  olarak 

çizilmiş üç adet minyatür ve her sayfada birer beyit (57, 286, 479) bulunmaktadır. Destan mesnevi nazım 

biçimiyle  yazılmış  olup  511  beyitten  (491.  ile  493.  beyitler  aynı)  oluşmaktadır.  Aruz  ölçüsünün  remel 

(fā‘ilātün  fā‘ilātün  fā‘ilün)  kalıbıyla  yazılmıştır.  Yaprakların  a  ile  belirttiğimiz  yüzünde  bugün 

kullandığımız rakamlarla sonradan eklenmiş, b olarak gösterdiğimiz yüzlerinde ise sol alt köşeye rabıta 

kaydı konmuştur. 

Başlangıç beyti (1b):  

 

Şeyḫ Ṣan‘ān vāṣıl-ı dergāh ėdi 



köŋli ġayb esrārıdın āgāh ėdi 

“Şeyh Sanan dergaha vâsıl olanlardan (Hakk’a ulaşan) idi. Gönlü, gizli olan şeylerden (gizli olanın 

sırrından) haberdar idi.” 

Bitiş beyti (24a):   

Tėŋrige ‘arż ėtti ‘özr-i mā-meżā 

tā anı hem yārıġa ḳoştı ḳażā 

“Tanrı’ya, geçmişte yaşadıklarını arz ederek af diledi. Kaza onu da yârine kavuşturdu.” 

Simurg’un yüce makamına ulaşmak için bir süre yol alan kuşların yorgun düşüp ümitsizliğe kapılıp 

Simurg’a  ulaşamayacaklarını  dile  getirmeleri  üzerine  Hüthüt,  kuşlara  cevap  verir.  Hüthüt  onlara  âşık 

olanın  can,  küfür,  iman  ile  bağlarının  koptuğunu,  âşık  olanın  sevgiliye  erişmek  için  geçtiği  her  yolun 

mübah olduğunu dile getirir. Bir zerresi cihana bedel olan aşk yolunda karşılarına sayısız engel dahi çıksa 

pes etmemelerini, çünkü bu yolun her daim engellerle dolu olduğunu söyler. Sonra aşkı uğruna canının da 

ötesinde  dininden  ve  itibarından  vazgeçen  bir  Şeyhin  hikâyesi  olan  Şeyh  San’an  Destanını  anlatarak 

düşüncesini  pekiştirmeye  çalışır.  Buna  göre  etrafında  450  müridi  olan  mürşit  Şeyh  San’an,  rüyasında 

durmadan bir kilise içinde ağladığını ve bir putun önünde secde ettiğini görür. Rüyasının sırrını çözmek 

için  müritleriyle  birlikte  Rum  (Anadolu)  diyarına  gider  ve  orada  güzel  Hristiyan  kıza  âşık  olur.  Şeyh, 

aşkını itiraf  edince  kız  ona  dört  şart  koşar. Kur’an-ı Kerim’i  yakmak,  putperest  olmak,  şarap  içmek  ve 

zünnar (keşiş kuşağı) bağlamak yanında ceza olarak ayrıca bir yıl boyunca gündüzleri domuz çobanlığı 

yapacak ve geceleri de âteşgede bekçisi olacaktır. Kendisinden istenilen her şeyi koşulsuz yapan Şeyhin 

durumunu  gören  müritleri  Kâbe’ye  geri  dönerler,  ancak  onlarla  beraber  Rum  diyarına  gelemeyen  bir 

mürit olanları öğrenince diğer müritleri de ikna ederek şeyhlerinin peşini bırakmamak için yeniden Rum’a 

gelirler.  Şeyhin,  içinde  bulunduğu  durumdan  kurtulması  için  duaları  kabul  edilir.  Şeyh  girdiği  yanlış 

yoldan onlarla birlikte Kâbe’ye geri dönmek için yola koyulur. Onlar yolda iken bu kez kız bir rüya görür. 

Rüyasında Hz. İsa’dan gelen haberle Müslüman olması gerektiği salık verilir. Bunun üzerine kız, Şeyhi 

yakalamak için yola koyulur. Şeyh de bunu hissederek geri döner. Yolda yeniden karşılaştıklarında kız 

çok bitkin düştüğünden ruhunu teslim eder. Şeyh de Tanrı’ya yalvararak af diler ve ruhunu teslim ederek 

sevgilisine kavuşur. 

Üzerinde çalıştığımız nüsha içerik bakımından ana hatlarıyla Attar’ınkiyle örtüşmekle birlikte daha 

ayrıntılıdır.  (Attar,  Gülşehri  ve  Nevayi’nin  Şeyh  San’an  Destanlarının  şekil  ve  içerik  yönünden 

karşılaştırması için bkz. Oğuz, 2014: 168-192). 511 olan beyit sayısı bakımından (491. ile 493. beyitler 

aynı  olduğundan  510  beyit)  Attar’ınkinden  yukarıda  değinildiği  gibi  100  beyit  fazla  olup  Nevayi’nin 

Lisanu’t-Tayr’daki ile birkaç beyit eksikle örtüşmektedir. Metnimizde eksik olan beyitler ve bulunması 

gerekli beyit aralığı aşağıdaki gibidir. Karşılaştırma için kullanılan nüshalar şunlardır:  

Canpolat Nüshası, Canpolat, 1995, bölüm LXXIX, 1053-1567. beyitler. 

Özbekistan Nüshası, Alişer Navoiy, 1996, bölüm LXXIX: 103-148. 

 

 



113 

Doç. Dr. Aziz MERHAN-Emel TEKİN/Ali Şir Nevayi’nin Şeyh San’an Destanı Üzerine  

87. ile 88. 

beyitler 

tüşti cān-ı pāk-fercāmıġa ‘ışḳ 

kirdi ḳan dėg yėtti ėndāmıġa ‘ışḳ 

“Sonu temiz (olan) hayatına aşk girdi. Aşk, (adeta) 

kan gibi vücuduna ulaştı.” 

Canpolat 1140. beyit 

Özbekistan s. 111, 2. beyit 

122. ile 123. 

beyitler  

yüz ḳanı sürterge ol dergāhġa  

ḳul tażarru‘ eylegen dėg şāhġa 

“Kulun şaha yalvardığı gibi, o dergaha sürmek için 

yüz nerede?” 

Canpolat 1176. beyit 

Özbekistan s. 114, 4. beyit 

127. ile 128. 

beyitler  

bir nefes urġunça barı cān ḳanı  

kim köŋül dėg hem tapa alman anı 

“Bir nefes alıncaya kadar bütün canı nerede? çünkü 

onu da gönül gibi bulamıyorum.” 

Canpolat 1182. beyit 

Özbekistan s. 114, 10. beyit 

148. beytin 

ikinci dizesi 

farklı  

biri dėp kim ġusl-i pāk eylep köŋül  

fāriġ ėt ġamdın ki budur toġrı yol 

yerine 


biri dėp kim ġusl-i pāk eylep köŋül  

ġusl ėtib rüsvāsıdın zār bol 

“Biri, gusül gönlü temizler; gamdan elini çek çünkü 

doğru yol budur, demiş.” 

Canpolat 1203. beyit 

Özbekistan s. 116, 8. beyit 

318. ile 319. 

beyitler  

kündüz özni tutmaġay-sın nā-tüvān 

kim toŋuz kütmekke bolġay-sın revān 

“Gündüz kendini güçsüzleştirmeyesin ki domuz 

gütmeye (çobanlığına) revan olasın / domuz 

çobanlığıyla meşgul olasın.” 

Canpolat 1374. beyit 

Özbekistan s. 131, 9. beyit 

375. ile 376. 

beyitler 

özni eṭrāfıġa salġay ėrdiler 

ḫaṣmı birle ki tutuşḳaylar ėdi 

“Kendini etrafa salacaklardı, düşmanı ile 

(mücadeleye) tutuşacaklardı.” 

Canpolat 1431. beytin ikinci 

dizesi ile 1432. beytin ilk 

dizesi 


Özbekistan s. 136, 9. beytin 

son dizesi ile 10. beytin ilk 

dizesi 

Bunlar  dışında  elimizdeki  nüshada  157.  ve  158.  beyitlerdeki  dizelerin  uyak  uyumsuzluğu  olması 



bunların yerlerinin değiştirildiğini göstermektedir. Diğer nüshalarda bu karışıklık yoktur: 

157 


Şeyḫ dėb kim anda nė ķıldım ṭaleb 

vaḳtıdur ‘azm eyleseŋ Baṭḥā sarı 

Şeyh, onda ne isteyeyim, Bahta’ya doğru yola 

çıkmanın zamanı gelmiştir, demiş. 

158 

biri dėb kim yüzlenib ṣaḥrā sarı 



munda taptım nė çėkey ol yan ta‘ab 

Biri, çöle doğru yönelip burada buldum ki o 

eziyetleri tekrar niçin çekeyim, demiş. 

Yaptığımız karşılaştırmada özellikle söz varlığı bakımından farklılıklar görülmektedir.  Bunlardan 

önemli kısmı aşağıdaki tabloda sunulmuştur 

Bizdeki Nüsha 

Canpolat Nüshası 

Özbekistan Nüshası 

(Kiril alfabesi yazı çevrimine 

tarafımızdan uyarlandı) 

15. beyit 

eylese taḥḳīḳ 

“araştırma” 

eylese ma‘lūm (1067. 

beyit) 

eylese ma‘lūm (s. 104, 8. beyit) 



16. beyit 

küfr “küfür”  

deyr (1068. beyit)  

deyr (s. 104, 9. beyit) 

19. beyit 

bat “hemen”  

batraḳ (1071. beyit) 

batraḳ (s. 105, 1. beyit) 

19. beyit 

yėtmek “ulaşmak”  

kitmek (1071. beyit) 

kėtmek (s. 105, 1. beyit) 

30. beyit 

artuḳ “fazla”  

köprek (1083. beyit) 

köprek (s. 106, 1. beyit) 

31. beyit 

miḥnet “eziyet”  

şiddet (1084. beyit) 

şiddet (s. 106, 2. beyit) 

33. beyit 

mer’ī boldı 

“göründü”  

mer’i  oldı (1085. beyit) 

mer’i oldı (s. 106, 4. beyit) 

40. beyit 

küngür üzre 

“kubbenin üzeri”  

küngüride (1092. beyit) 

küngüride (s. 106, 11. beyit) 

49. beyit 

baḳar  


ḥāżır (1101. beyit) 

ḥāżır (s. 107, 8. beyit) 

62. beyit 

özi “kendisi”  

özi (1114. beyit) 

közi (s.108, 10. beyit) 

72. beyit 

ḳatına “huzuruna”  

ṣan‘at (1124. beyit) 

ṣan‘at (s. 109, 9. beyit) 

77. beyit 

baġlab “bağlayıp”  

eylep (1129. beyit) 

eyleb (s. 110, 2. beyit) 

78. beyit 

her  


yir (1130. beyit) 

yėr (s. 110, 3. beyit) 

88. beyit 

bī-ḥāl oldı “halsiz 

oldu”  

bī-ḥāl irdi (1141. beyit) 



bī-ḥāl ėrdi (s. 111, 3. beyit) 

114 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

89. beyit 

baş ḳuyı salıb “başı 

öne eğmek”  

baş koyı eylep (1142. 

beyit) 

baş kuyı eyleb (s. 111, 4. beyit) 



96. beyit 

eşkin “gözyaşını”  

işigin (1149. beyit) 

eşkin (s. 111, 11. beyit) 

100. beyit 

şīvendin 

“feryadından”  

mātemdin (1153. beyit) 

mātemdin (s. 112, 4. beyit)  

102. beyit 

köydürüb “yakıp”  

kiydürüb (1154. beyit) 

kiydürüb (s. 112, 5. beyit) 

104. beyit 

ört “ateş” 

ot (1157. beyit) 

ot (s. 112, 8. beyit) 

130. beyit 

yėtti “ulaştı” 

nitti (1185. beyit) 

nėtti (s. 115, 2. beyit) 

130. beyit 

ėnse ėrdi “inseydi”  

itse irdi (1185. beyit) 

yėtse ėrdi (s. 115, 2. beyit) 

142. beyit 

mundın “bundan”  

andın (1197. beyit) 

andın (s. 116, 2. beyit) 

143. beyit 

ḫāṣiyet ėrür 

“güçlüdür”  

ḫaṣiyet birür (1198. beyit) 

ḫaṣiyet bėrür (s. 116, 3. beyit) 

175. beyit 

mundaḳ “böyle”  

beyle (1230. beyit) 

mundaḳ (s. 119, 1. beyit) 

183. beyit 

īẕā ėtib “eziyet 

etmiş”   

īẕā ḳılıp  (1238. beyit) 

īẕā ḳılıb (s. 119, 9. beyit) 

183. beyit 

ḫalḳ “halk” 

il (1238. beyit) 

ėl (s. 119, 9. beyit) 

248. beyit 

cismim “bedenim”  

köŋlüm (1303. beyit) 

köŋlüm (s. 125, 6. beyit) 

252. beyit 

bolsa “olsa” 

olsa (1307. beyit) 

olsa (s. 125. 10. beyit) 

266. beyit 

i‘tibār “önem”  

iḫtiyār (1321. beyit) 

iḫtiyār (s. 127, 2. beyit) 

267. beyit 

bolur 

buyur (1322. beyit) 



bolur(s. 127, 3. beyit) 

267. beyit 

başımġa “başıma”  

boynumġa (1322. beyit) 

boynumġa (s. 127, 3. beyit) 

270. beyit 

yüzde  

törde (1325. beyit) 



törde (s. 127, 6. beyit) 

275. beyit 

çėkti  

tartıp (1330. beyit) 



tartıb (s. 127, 11. beyit) 

288. beyit 

‘ayān boldı “belli 

oldu”  


tamām boldı (1343. beyit) 

‘ayān boldı (s. 129, 1. beyit) 

301. beyit 

o yaş Fereng “o 

genç Hristiyanlar”  

eṭfāl-i Fireng (1356. beyit) 

eṭfāl-i Fereng (s. 130, 3. beyit) 

303. beyit 

ma‘lūm olurdı 

“bilinirdi”  

ma‘lūm olur irdi (1358. 

beyit) 


ma‘lūm olur ėrdi (s. 130, 5. beyit) 

310. beyit 

tėgürmediŋ 

“ulaştırmadın”  

yitkürmedim (1365. beyit) 

yėtkürmedim (s. 130, 12. beyit) 

324. beyit 

biḥil eyley 

“bağışlayarak”.  

baḥil ḳıldım (1380. beyit) 

baḥil ḳıldım (s. 132, 4. beyit) 

339. beyit 

küfr ehli “kafirler” 

küfr iliniŋ (1395. beyit) 

küfr ėliniŋ (s. 133, 8. beyit) 

354. beyit 

himmet “ihsan”  

ḥikmet (1410. beyit) 

himmet (s. 134, 11. beyit) 

367. beyit 

‘āfiyet vaḳtı “sağlık 

zamanı”  

‘āḳıbet lafẓī (1423. beyit) 

‘āfiyet vaḳtı (s. 136, 2. beyit) 

395. beyit 

ḳılur ėrdi (395. 

beyit) 

ḳılur irdi (1452. beyit) 



töker ėrdi (s. 138, 8. beyit) 

408. beyit 

yüz elṭāf ile 

“sayısız lütuflar ile”  

miŋ luṭf ile (1465. beyit) 

miŋ luṭf ile (s. 139, 10. beyit) 

412. beyit 

faḳr deştide 

“muhtaçlık 

çölünde”  

seyr deştide (1469. beyit) 

seyr deştide (s. 140, 2. beyit) 

420. beyit 

maġzıġa 


“dimağına”  

köŋlige (1477. beyit) 

köŋliġa (s. 140, 10. beyit) 

428. beyit 

ḫıl‘at küffārnı 

“küfür 


kıyafetlerini”  

kisvet-i küffārnı (1485. 

beyit) 

kisvet-i küffārnı (s. 141, 7. beyit) 



482. beyit 

ẕevḳ-i İslāmını  

şevḳ-ı İslāmını (1539. 

beyit) 


şevḳ-ı İslāmını (s. 146, 4. beyit) 

Bunlar dışında bazen beyitlerde geçen kelimeler aynı olmasına rağmen dizimi farklı olabilmektedir. 

Sonuç  olarak  denebilir  ki  16.  yüzyılın  ikinci  yarısından  sonra  istinsah  edilmiş  olan  Şeyh  San’an 

Destanı  Ali  Şir  Nevayi’nin  Lisanu’t-Tayr  eserinden  yararlanılarak  istinsah  edilmiştir.  Şu  an  Fransa’da 

Milli Kütüphanede (Bibliotèque Nationale de France) Supplèment Turc. 978 numarayla kayıtlı olan bir 

mecmuadaki  bu  nüsha  Türkiye’de  ve  Özbekistan’da  yayımlanmış  olan  nüshalarla  beyit  ve  söz  varlığı 

bakımından  farklılıklar  göstermesine  rağmen  bu  farklılıklar  Nevayi’nin  üslubunu  değiştirecek  tarzda 

değildir.  



115 

Doç. Dr. Aziz MERHAN-Emel TEKİN/Ali Şir Nevayi’nin Şeyh San’an Destanı Üzerine  



KAYNAKÇA  

Alişer Navoiy (1991). Lisonut-Tayr (Quş Tili). Haz. Vahob Rahmonov, Toşkent. 

Alişer  Navoiy  (1996).  Mukammal  asarlar  tŭplami  ŭn  ikkinçi  tom:  Lisonut-tayr.  Haz.  Ŭzbekiston  Respublikasi 

Fanlar Akademiyasi, Toşkent. 

Blochet, E. (1933). Catalogue des Manuscrits Turcs de la Bibliothèque Nationale. Tome II, Paris. 

Canpolat, M. (1995). Ali Şir Nevâyi, Lisânü’t-Tayr. Ankara. 

Cunbur, M. (1952). Gülşehrî ve Mantıku’t-tayr’ı. Ankara (A.Ü. DTCF, yayımlanmamış doktora tezi). 

Farīduddīn ‘Aṭṭār (1962). Mantıḳu’ṭ-Ṭayr. Yay. Muḥammed Cevād Meşkūr, Tehran 1341 (1962). 

Feridüddin-i Attar (2001). Mantık al-Tayr. Çev. Abdülbaki Gölpınarlı, 2 cilt, İstanbul, s. 97-127. 

Levend, A. S. (1957). Gülşehrī, Mantıḳu’ṭ-Ṭayr. Tıpkıbasım, Ankara. 

Merhan, A. (2003). Die ‘Vogelgespräche’ Gülşehrīs und die Anfänge der türkischen Literatur. Göttingen. 

Merhan, A. (2012). “Şeyh Abdurrezzak (Şeyh Sanan) Destanının Eski Anadolu Türkçesindeki İlk Çevirisi (Mi?)”, 

Türkiyat Mecmuası, C. 22, İstanbul, s. 123-154.  

Oğuz,  N.  -  E.  İlhan  (2014).  Geleneğin  Yeniden  Üretilmesi  Bağlamında  Attar,  Gülşehrî  ve  Ali  Şir  Nevâî’nin 

Mesnevilerinde Şeyh-i San’ân Kıssası // Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C. 7, S. 35, Aralık, s. 168-

192. 


Turan, M. (2015). Şem’î Şerh-i Mantıku’t-Tayr. İstanbul, s. 31-36. 

 

 



116 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   102




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет