Service and Value-Forming Adjectives Affixes gyr//-gir, -kyr//-kir in Karakalpak
Abstract: This article discusses the meanings and functions forming adjectives affixes -gyr//-gir, -kyr//-kir in
the Karakalpak language.
Keywords: adjectives, affix, value, the root of the verb stem, sign, context, indirect meanings, synonyms,
homonyms, part of speech.
Сифатларнинг тузилишини, ясалиш усулларини, семантикасини, аниқроқ айтганда,
феъллардан аффиксация усули орқали ясалган сифатларнинг тузилишини, ясалиш усулларини,
семантикасини алоҳида ва ҳар томонлама ўрганиш қорақалпоқ тилшунослигидаги долзарб
масалалардан бири ҳисобланади. Бу мавзунинг долзарб эканлиги қорақалпоқ тилшунослиги
тарихига бағишланган асарларда ҳам таъкидланган (Дәўлетов, 2001: 50).
Қайси тилни олиб қарамайлик, сифат ясайдиган аффикслар билан асослар ўзларининг
таркиби жиҳатидан бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлиб келади. Асоснинг аффиксларни қабул
қилиш қобилияти аффикснинг асосга қўшилиш даражасини белгилайди.
Феъл асосларидан сифат ясовчи аффикслер ўзининг узоқ тарихий ўтмишига эга. Бу
аффиксларнинг қўлланилиш тарихига эътибор берсак, феъллардан сифат ясовчи кўпгина
аффиксларнинг ҳозирги даврда асос ҳолатига ўтганлигини кўрамиз. Масалан, эски туркий ёзма
ёдгорликлари ва Маҳмуд Қошғарийнинг «Девону луғотит турк» асарида шундай аффикслар
қўлланилган: -ға//-гә аффикси: йорыға (йўрға); -ыр//-ир аффикси: ағыр (оғир); -ыл//-ил, ал//-әл
аффикси: қызыл (қизил); -сы//-си, су//-сү аффикси: ыссы (иссиқ); -ры//-ри аффикси: туғры (тўғри)
ва бошқа (Девону луғот-ит турк- Индекс-луғат, 1967: 48).
Биз бу мақоламизда ҳозирги қорақалпоқ тилида феъл сўзларга қўшилиб, сифат ясовчи -
ғыр//-гир, -қыр//-кир аффиксининг хизмати ва маъноларини кўздан кечирамиз.
Қорақалпоқ тилида сифат ясовчи -ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси орқали инсон, ҳайвон ёки
предметнинг асосдан англашилган иш-ҳаракатни бажариш қобилияти кучли эканлигини
билдирувчи сифатлар ясалган: тапқыр (топқир), сезгир, билгир, өткир (ўткир), кескир, шапқыр
(чопағон), ушқыр (учқур) ва бошқа. Мисоллар: Бирақ соған қарамастан ол күтә сезгир, шаққан ҳәм
мәккар адам еди (Ж.Аймурзаев). Нағыз ғош жигиттиң қолында мына бел өткир жүзли қылыштай
қәҳәр менен ойнайды (А.Бекимбетов).
Көктен келсең ушқыр суңқар зымырап,
Аэропортқа машиналар зымырар (И.Юсупов).
Ақбоз ат, ақбоз ат, шапқыр ақбоз ат (халық қосығы).
Кўрсатилган маънодан бошқа, -ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси орқали ясалган сифатлар
контекстта кўчма маънода қўлланилиб, предметга хос белгини эмас, инсоннинг хулқидаги,
ҳаракатидаги белгиларни очиб беришга ҳам хизмат қилади: өткир (ўткир), кескир, шапқыр
(чопағон) ва бошқа. Мисоллар: Оның әжим басып жыйрықланған кең маңлайы менен кирпик
қақпай қалған өткир көзлеринде өзине тән ақыллылық пенен сабырлылықтың гей бир сырлы
белгилери сәўлеленди (А.Бекимбетов). Илгир көкшил көзлери түр-түсине айрықша сүйкимлилик
берип турды (Т.Қайыпбергенов). – Ата, бизиң мына бас, мына компьютердиң мийи жүдә илгир,
Қорақалпоқ Давлат Университети Ўзбекистон Республикаси, Нукус Шаҳри
130
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
сөзбе-сөз үтирин түсирмей жазып алады (Ә.Атажанов). Ол көпти көрген жүдә алғыр ғарры еди
(Қ.Айымбетов).
Илгир зейин болсаң ҳәм шын ўапалы,
Ҳинжи маржанларын тағар да кетти (И.Юсупов).
-ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси сўз ясовчилик хоссаси билан бирга, феъллардан сифат ясовчи
-ғиш//-гиш, -қиш//-киш ва -аўиқ//-еўик, -ўик аффикслари билан ўз аро синонимик қаторларни пайдо
қилади. Масалан,
алғыр (олғир) – алғыш (қус), сезгир – сезгиш (қыял), билгир – билгиш (бала),
ушқыр – ушқыш (самолёт), сезгир – сезеўик, билгир – билеўик. Аммо улар ҳамма вақт ҳам бир-
бирининг ўрнига синоним бўлиб ишлатилмайди. Масалан: Досан аға ҳәр бир сөзине өзгешелик,
өткир мәни бергендей нықлап сөйледи (Т.Қайыпбергенов). Бу мисолдаги өткир (ўткир) сифатини
өткиш ўткич ёки өтеўик (ўтеуик) деб ўзгартиришга бўлмайди. Сабаби, -ғыр//-гир, -қыр//-кир
аффикси -ғиш//-гиш, -қиш//-киш ва -аўиқ//-еўик, -ўик аффикслари бир түбирге қўшилгани билан,
тенг, ўз аро симметрик маънони бермайди. Масалан, «өткир» (ўткир) сўзи «өткиш» (ўткич),
«өтеўик» (ўтеуик) сўзларига қараганда белгини кўчайттириб, аниқ қилиб кўрсатади. Шу билан
бирга, бу сўзларнинг услубий қўлланилиши ҳа бирдек эмас. «Өткир» (ўткир) сўзи адабий тил
меъёрларига хос бўлса, «өткиш» (ўткич), «өтеўик» (ўтеуик) лексемалари оғзаки тилга хос
формалар ҳисобланади. Шундай хусусиятларни ҳисобга оладиган бўлсак, бу аффиксларнинг
ҳамма вақт синонимик ҳолатда қўлланилавермаслиги табиий.
-ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси синонимия ҳодисаси билан бирга феълнинг кучли
эмоциональ маънога эга бўлган истак майл шаклини ясовчи -ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси билан
омонимик алоқага киришади: ал-ғыр (олғир), сез-гир, шап-қыр (чопқир), өт-кир (ўткир) (сифат) –
қырыл-ғыр (қирилгур), өспе-гир (ўсмагир), берекет тап-қыр (барака топгур), өнип өс-кир (ўниб
ўсгур) (феълнинг истак майл шакли).
Умуман, феълларга қўшилиб, сифат ясовчи -ғыр//-гир, -қыр//-кир аффикси маъно жиҳатидан
кенглиги билан ажралиб туради. Уларни таҳлил қилганимизда сўз ясовчилик хусусиятидан бошқа,
аффикслар орасидаги синонимия, омонимия, маънолар қарама-қаршилиги, шунингдек, шу
аффикслар қўшилган асосларнинг бошқа сўз туркумлари хизматида қўлланилиши сингари
хусусиятлари кўринади. Бу хусусиятлар феъллардан сифат ясовчи -ғыр//-гир, -қыр//-кир
аффиксининг маъно хусусиятининг кенгайиб ва ривожланиб бораётганлигидан дарак беради.
АДАБИЁТЛАР
Девону луғот-ит турк». Индекс-луғат. – Тошкент: «Фан», 1967.
Дәўлетов А., Қудайбергенов М. Қарақалпақ тил билиминиң тарийхы. – Нөкис: «Қарақалпақстан», 2001.
“AYNA” DERGİSİ ÖRNEĞİNDE 20.YÜZYILIN İLK YARISINDA TÜRKİSTAN'DA YAZI DİLİ
Dilrabo ABDAZİMOVA
Özet: Bu makalede 20.yüzyılın ilk yarısında Türkistan’da kullanılan yazı dili ve onun gelişme süreci
incelenmiştir. Bununla beraber o dönemde yayımlanan Ayna dergisi (11-20 sayılar) üzerinde dil incelemesi
yapılmıştır. Yazı dilinin gelişimi ve değişimleri, şekil ve anlam bakımından nasıl olduğu ve bu değişimlerin
günümüzde Türk lehçelerine nasıl bir etkisi olduğu incelenmiştir. Türklerin kullandığı alfabeler ve yazı
dilleri üzerindeki değişmeler kısaca özetlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Türkistan, Ayna, yazı dili, alfabe.
The Written Language in Turkestan in the First Half of the 20th Century in Case of Ayna Magazine
Abstract: In Turkestan during the first half of the 20th century, the use and development of the written
language was explored in this article. However, published in this period magazine Ayna ( 11-20 n.) on
language analysis was performed. How the unwritten language’s continuance and change occurred, and its
changing shape and evolution to what are now the modern Turic languages, is explored. A brief summary
was written regarding the changes in the alphabet and written languages used by the Turkish people.
Keywords: Turkestan, Ayna, written language, alphabet.
Giriş
Türkistan bölgesi 16.yüzyılın ortalarından itibaren Rus hâkimiyeti altına girmeğe başlayarak
19.yüzyılın sonlarında bu süreç tamamlanmıştır. Bölgeye hâkim olan Rus istilacılarının asıl amacı
bölgede kalıcı olabilmek olmuştur. Bu nedenle halkı Asimile etme siyasetini yürütmüştür. Öncelikle Rus
okullarını açarak Türklerin kültürü ve dilini değiştirmeye yönelik projeler hazırlamışlardır. Bunu
başarabilmek için de usulce adım atmışlardır. Aynı yazı dilini kullanan, sadece ağız dilleri farklı olan bu
bölgedeki boyları parçalamak için, Kazakçılık, Özbekçilik, Türkmencilik, Kırgızcılık terimlerini
yaygınlaştırarak bu birliği bozmaya çalışmışlardır. Böylece Türk boylarının kendi aralarında konuştuğu
ağız dil özelliklerine göre ayrı ayrı yazı dili oluşturmuşlardır.
1.Türkistan’da Yazı Dili
Türkçe yazı dili olarak 20. yüzyıla kadar sadece Çağatayca ve Osmanlıca olarak iki farklı şekilde
kullanılmıştır. Çağatay yazı dili Rus Bolşeviklerinin Batı Türkistan’ı ele geçirmesiyle 1924 yılına kadar
ortak yazı dili olarak kullanılmıştır. 1924’den sonra Rusların girişimiyle Batı Türkistan’da bulunan
Türklerin kendi ağızlarına göre bir yazı dili oluşturulmuştur. Günümüzde Türkçenin 21 farklı yazı dili
bulunmaktadır. (Volkan Coşkun, 2000: 7).
Bu yazı dillerinden ise farklı edebi kollarda kitaplar ve dergi gazeteler yayınlanmıştır. Yazı dilleri
birbirinden ayrılırken farklı telaffuz ve gramer şekilleri farklı anlam ve ekler alarak geliştirilmiştir. Eski
kültürün dil bakımından özellikleri değişmiş veya tamamen yeni özellikler gelişmiştir. Bu sebepten
Sovyet Rusya döneminde halk edebiyatı çalışmaları ilerlemiş, tarihi metin ve araştırmalar çok sönük
kalmıştır. Yazı dilinin değişimlerinden bir yolu da her Türk lehçesi için ortak kullanılan dil özellikleri
üzerinde farklılıklar ortaya konulmuştur.
Bu farklılıklar sonucunda Kazak Türkçesi, Özbek Türkçesi, Kırgız Türkçesi gibi dillerin ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Rus hâkimiyeti bu Türk boylarından konuştu ağızlarda kitaplar yazmasını,
dergi ve gazete çıkartmalarını istemişlerdir. (Ercilasun, Türk Kültürü Dergisi, S, 332, s, 705).
Ayna dergisi de bu dönemde yayımlanmaya başlamış olan dergilerden bir örnektir.
2. Türklerin Kullandıkları Alfabeler ve Değiştirilmeleri
Türkler tarihte genel olarak Orhun, Uygur, Arap ve Latin alfabesini kullanmışlardır. Yedinci
asırdan beri metinleri takip edilebilen Orhun Alfabesi ilk Türk alfabesi olmuştur. Bu alfabe ile yazılmış
ilk hacimli metinler sekizinci asrın birinci yarısında Bilge Kağan, Köl Tigin ve Tonyukuk adına dikilen
abidelerdir. (Kurban, 2013: 1-2).
Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Öğrencisi dilrubarustam@gmail.com
132
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
İkinci Türk alfabesi Uygur alfabesi sekiz ila on beşinci yüzyıllar arasında kullanılmıştır. Bugün
elimizde bu yazı ile yazılmış ve dünyanın çeşitli kütüphanelerine dağılmış binlerce yapraklık muhtelif
metinler vardır.
Türklerin kullandığı üçüncü büyük alfabe Arap harflerine dayanan Türk alfabesidir. Türklerin
Müslüman olmalarıyla kullanılmaya başlanan Arap alfabesi on asır bütün Türk dünyasında geçerli
olmuştur. İlk iki alfabe bugün artık tarihi Türk alfabeleridir. Bugünkü Türk dünyasında yaygın olarak üç
alfabe kullanılmaktadır; Latin, Arap ve Kiril alfabeleri. (Kurban, 2013: 1-2).
20.yüzyılın başlarına kadar Türklerin kullandıkları Arap alfabesini 1920-1930 yıllarında Latin
alfabesine değiştirmişlerdir. Nedeni de bu alfabenin Türk diline uymadığı daha sonraları ortaya çıkmıştır.
19. yüzyılda, eğitim öğretim yaygınlaşmaya başlayınca, Arap yazısının çocuklara öğretilmesinde
zorluklar olduğu ortaya çıkmıştır. Bu yazıda gazete hazırlamanın zorluğu, dizgi işlerinin çok geciktiği
fark edilmiştir. (Kurban, 2013: 1-2; Musaoğlu, II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi, s, 470).
Diğer taraftan da bu sorunları gidermekle beraber Türkler arasında bir dil birliği ortak bir alfabe
oluşturmaktı. 1928 yılında ise, Türkiye’nin Latin harflerine geçişi ve bunun Balkanlarda da etkili olması
sonucunda, 1930’larda Orta Asya içlerine kadar hemen hemen bütün Türkler aynı alfabeyi kullanıp
birbirlerinin yazılarını okuyup, anlama imkânına sahip olmaya başlamışlardır. Ortak alfabe, Türkler
arasında lehçe ve ağız farklarını azaltarak, çeşitli Türk toplumlarını birbirlerine yakınlaştıracak diye umut
etmişlerdir. Fakat Bu durum Latin alfabesine geçişi destekleyen ve bu yolda çalışan Türklerle, yine
Türklerin Latin alfabesine geçmesi için faaliyet gösteren Rusların amaç ve hedeflerinin birbirinden ne
kadar ayrı oluşunun da bir göstergesi olmuştur. Alfabe değişikliğinin, Rusların tahmin ettiklerinden
aksine Türkler arasında ayrılığa değil, birliğe götürdüğünün fark etmişler ve baştan beri amaçladıkları
Rus Kiril alfabesine geçişi daha da hızlandırmıştır.(Aslan, (2009), s.362-363).
Böylece bu değişim uzun sürmeden Ruslar 1937-1940 yıllarında Batı Türkistan’daki Türklere zorla
Rus-Kiril harflerine dayalı her boyun ağız özelliklerine göre yirmi farklı alfabe oluşturmuşlardı.
(Musaoğlu, II. Uluslararası Sosyal Bilimciler Kongresi, s, 470)
Türk dünyasında bugün üç ayrı kökene dayalı 27 farklı alfabe kullanılmaktadır: Latin alfabesi,
Arap harflerine dayalı alfabeler, Rus-Kiril harflerine dayalı alfabeler.
3. Ayna Dergisi.
Ayna dergisi Türkistan’daki Cedit Hareketi liderlerinden Mahmut Hoca Behbudî başyazıcılığında
1913-15 yıllar arasında yayımlanmıştır. İlk zamanlarda haftalık daha sonra 15 günde bir yayımlanmıştır.
Dergi Arap alfabesiyle ağırlıklı olarak Özbek Türkçesi ile yazılmıştır. Ayna dergisinde kullanılan harfler
şunlardır; ا, آ, ب ,پ ,ت ,ث ,ج ,چ ,ح ,خ ,د ,ذ ,ر ,ز ,ژ ,س ,ش ,ص ,ض ,ط ,ظ , غ , ع , ف , ق, ﻚ , گ , ﯔ , ل , م , و , ن ,
ه , ﮬ , ی , ء.
Dergide kullanılan alfabe Çağatay Türkçesi alfabesiyle aynıdır. Ama sin ve nazar ñ “س, ﯓ” harfleri
bazı kelimelerde işbu şekilde verilmiştir: “ڛ, ݣ”; [
], [
].[
], bazen de bu şekilde
[
].
Yazı dili olarak incelediğimiz Ayna dergisinin dili Özbek Türkçesinin ağızlardan birinde
yayımlanmıştır. Dergide zaman zaman Farsça makaleler de yayımlanmıştır. Ayrıca Türkçe yazılan
yazılarda Farsça ve Arapça kelimeler de yaygın olarak kullanılmıştır. Bunlarla beraber yazı başlıkları
bazen hem Türkçe hem Rusça olarak, yazı sonunda devamı olan yazılarda “devamı var” diye Türkçe hem
Farsçada yazılmıştır.
Yazı dili, bir dilin lehçe veya ağızlarından biri üzerine kurulup, eğitim öğretim hayatında,
eserlerde, dergilerde ve tamamen yazıda kullandığı zaman belli bir kurallar üzerinde durulacaktır. Yazı
dilinin kendine has böyle kuraları varken dergide bu yazım kurallarına uyulmamış olmasıdır. Çünkü bu
yazı dili o dönemde henüz yaygınlaşmamıştı. Dergide kullanılan bazı sözcüklerin iki çeşit imla ile
yazıldığı durumlar da mevcuttur. Örneğin, için sözcüğü üçün hem éçün şeklinde, edip sözcüğü édub hem
étib, aḫirineçe-aḫirigeçe şeklinde yazılmıştır ve buna benzer çeşitli imla ile yazılan sözcükler çoktur.
Bundan ayrı birçok yanlışlıklara yol verilmiştir. Örnek olarak şunları gösterebiliriz:
Günümüzde konuşmalarımızda Rusça kelimeler kullandığımız gibi, Rusça kelimelerin dilimize
karışması bu dönemlerden başlayarak görülmektedir. Dergide kullanılan Rusça veya başkada yabancı
kelimler nasıl duyulmuşsa o halde yazılmıştır. Dergideki yazılışa göre: Ostramof, orijinal hali ise
Ostraumov.
133
Dilrabo ABDAZİMOVA/“Ayna” Dergisi Örneğinde 20. Yüzylın İlk Yarısında Türkistan’da Yazı Dili
Bir yazıda farklı ikinci yazıda farklı olarak yazılan kelimeler: “Drednot
1
” (dal, re, he, dal,nun,vav
ve ta ile yazılmıştır), başka yazıda da “ Drednaʾot” yani ( dal,re,ya,dal, nun, elif, hemze,vav ve te ile
yazılmıştır), yine diğer bir yazıda ise “ Drednat” ( dal, re, ya, dal, nun, elif ve te). Bu örnekler derginin
farklı farklı 3 sayısından alınıp, bu üç sayıda ayni kelimenin farklı farklı yazıldığını görmekteyiz. Birisi
“e” ile diğeri kapalı “é” ile, birisinde hemze yazılmış diğerleri hemze’siz, peltek “t” ile normal “t” ile
yazılmıştır.
Dergide vav-ı madule bulunan bazı Farsça kelimeler “ḫvāca” şeklinde yazılmıştır bazen de “ḫoca”
şeklinde yani vav-ı madulesiz yazılmıştır.
[
] ve [
] bu kelimelerde leriniñ eklerindeki –i- birisinde bitişik, birinde de
ayrı yazılmıştır.
Arapça tamlama şeklinde olan özel isimler yazılırken bazıları tamlama şeklinde bazıları
tamlanmayan şekilde yazılmıştır.
Günümüzde Türkiye Türkçesinde kullanılan kelimeler bu dergisinde de sık sık kullanılmıştır. Ama
günümüzde Özbek Türkçesine bu kelimelerin benzeri olarak Rusça kelimeler de geçmiştir. Örneğin, taklit
–parodiya. Ayrıca bu kelimeler Rusçadan orijinal hali ile geçmiştir. Bundan ayrı meşgul, teftiş, şikayet ve
buna benzer kelimeler yerine Özbek Türkçesinde band, arz ve tekshirish veya tekshiruv gibib sözcükler
kullanılmaktadır.
Ayrıca dergide kullanılan fen, devlet şehir isimleri iki çeşitte de yazılmıştır. Örneğin, Kimya-
ḫimiya, Hitay-Çin gibi. O dönemde Almanya’ya Almanya olarak kullanılmış, ama Rusların etkisi
nedeniyle günümüzde Almanya değil Germanya olarak kullanılmaktadır.
SONUÇ
Türkistan bölgesinde etkin olarak kullanılan Türkçenin zamanla uygulanan politikalar sonucu çok
hızlı değişime uğramış ve aynı coğrafyada yaşayan insanlar birbirleriyle 100 yıl geçmesine rağmen
iletişimde ciddi sıkıntılar yaşamaktalar. Bunların yanı sıra diğer dillerden dilimize geçen yabancı
kelimelerin olduğu gibi kabul edilmesi Türkçe karşılıklarının üretilmemesi sonucu da bu kopukluklar
ortaya çıkmıştır.
Yazı dilinin kendine has kuralları varken maalesef bu derginin dili belli bir kurallara uyarak
yazılmamış olmasıdır. Ayna dergisinde kullanılan ekler çoğunlukla ağız özelliklerini taşımaktadır.
Derginin dilinde hem yazı dili özellikleri hem de ağız özellikleri bulunmaktadır. Yeni yazı diline geçiş
dönemi olduğu için yazıda ağız özelliklerinden kurtulamamıştır. Bunun nedeni de yukarıda bahsettiğimiz
gibi Rusların yürüttüğü dil politikası sonucunda oluşmuştur.
KAYNAKÇA
Aslan, Betül, (2009), Sovyet Rusya Hakimiyetinde Yaşayan Türklerin Ortak “Birleştirilmiş Türk Alfabesi”nden
“Rus Kiril” Alfabesine Geçirilmesi, A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum.
Alfabesne GEÇRLMES
Behbudî, Mahmut Hoca, (1914), Ayna, S. 11-20, Ocak, Şubat, Mart, Semerkant.
Coşkun, Volkan, (2000), Özbek Türkçesi Grameri, Ankara.
Ercilasun, Ahmet Bican, Türk Dünyasında Alfabe, İmlâ, Yazı Dili, Türk Kültürü Dergisi, S. 332, s. 705.
Musaoğlu, Neziha, (?), Orta Asya Cumhuriyetlerinde Dil, Ulusal Kimlik ve Demokrasi, II. Uluslararası Sosyal
Bilimciler Kongresi, s. 469-475.
Roy, Olivier, (2000), “Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi”, Metis yayınları, İstanbul.
Kurban, Vefa (2013),
(http://www.arastiralim.net/ilk/ingiltereden-iki-savas-gemisi-alacakliyiz.html). Erişim tarihi 15.03.2016.
1
Dretnot, 1907 yılında denize indirilen İngiliz gemisinin adıdır. Osmanlı Devletinin Birinci Dünya Savaşı öncesinde
İngilizlere sipariş edilip, parası ödendiği halde alamadığı iki savaş gemisi “Reşadiye” ve “Sultan Osman”
dretnotları.
134
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
TÜRKÇE VE AZERBAYCAN TÜRKÇESİ VE EDEBİYATI ÖĞRETMENİ YETİŞTİRME
PROGRAMLARININ KARŞILAŞTIRMALI OLARAK İNCELENMESİ
Doç. Dr. Duygu UÇGUN
Doç. Dr. E. SEMEDOVA
Özet: Bu çalışmanın amacı, Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni yetiştirme
programlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Nitel araştırmaya dayalı olarak gerçekleştirilen
araştırmada doküman incelemesi tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırmanın veri kaynakları, Yüksek Öğretim
Kurulu Başkanlığının ve Azerbaycan’daki ilgili bölümün internet sitesinden, Niğde Üniversitesi ve Hazar
Üniversitesi Eğitim Fakültelerinin dokümanlarından elde edilmiştir. Araştırmanın sonucunda elde edilen
bulgulara göre öğretmen yetiştirme programlarının daha nitelikli hâle getirilmesine yönelik öneriler
sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Karşılaştırmalı eğitim, Türkiye, Azerbaycan, öğretmen yetiştirme.
Comparative Analysis of Turkish Language Education and Azerbaijani Language and Literature
Education Curricula
Abstract: The main purpose of this study is comparative analysis of Turkish Language Education and
Azerbaijani Language and Literature Education Curricula in Nigde and Khazar Universities. Qualitative
research techniques such as demonstration, document analysis have been used in this study. The main data
sources of this research are web-sites of relevant departments of Higher Education Board of Turkey (YOK),
Turkish and Azerbaijani universities, also official documents of School of Education of Nigde and Hazar
Universities. Some useful proposals for Teacher education Curriculum improvement have been presented
according to the findings of this research.
Достарыңызбен бөлісу: |