Keywords: comparative education, Turkey, Azerbaijan, teacher education curriculum
Giriş
Ana dili ediniminde bireyin zihinsel gelişiminin yanı sıra çevresiyle iletişim kurma çabası ve isteği
de etkilidir. Dil becerilerinin geliştirilmesinde ise etkileşim önemlidir. Okula başlamadan önce çocuğun
etkileşimde bulunduğu çevre aile bireyleri ve arkadaşlardan oluşmaktadır. Okul hayatının başlamasıyla
birlikte bu çevreye okul arkadaşları ve öğretmenler eklenir. Farklı yaşlardaki öğrencilerin öğretmenlerini
model aldıklarını bulgulayan araştırmalar bulunmaktadır (Kanger: 2002: 13; Atıcı: 2014: 423; Köse ve
Demir: 2014: 17; Turan ve Arslan: 2016: 37). Özellikle ana dili öğretmenlerinin temel dil becerilerinin
geliştirilmesindeki etkileri yadsınamaz. Öğrenciler okuma, yazma, konuşma ve dinleme becerilerini
geliştirirken öğretmenlerini örnek almaktadırlar. Bu durum, öğretmen yetiştirme sürecinin titizlikle
izlenmesini gerektirmektedir.
Öğretmen yetiştirmeye yönelik farklı ülkelerdeki uygulamaların karşılaştırılarak incelenmesi,
program geliştirme sürecine yardımcı olacak bulgular sağlayabilir. Nitekim Türkoğlu (1985: 18)’ya göre
karşılaştırmalı eğitim, farklı kültürler ve farklı ülkelerde, iki veya daha fazla eğitim sisteminin
benzerlikleri ve farklılıklarını tanımlamaya yardım eden, benzer görünen olguları açıklayan ve insanları
eğitme yolları hakkında yararlı teklifler getiren bir disiplindir. Dolayısıyla Türkiye ve Azerbaycan’da
Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmenlerinin yetiştirilmesini ders türleri ve AKTS
oranları bakımından karşılaştırmalı olarak inceleyen bu araştırma, öğretmen yetiştirme sürecinin daha
nitelikli hâle getirilmesine yönelik çalışmalara ışık tutacağı için önemlidir.
Araştırmanın Amacı
İki ülkede ana dili öğretmeni yetiştirme sürecine ilişkin uygulamaları karşılaştırmalı olarak
incelemek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmada aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1. Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni yetiştirme programlarının genel
çerçevesi nasıldır?
2. Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının hizmet öncesi eğitim
döneminde aldıkları alan derslerinin dönemlik AKTS oranları nasıldır?
Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi ducgun@nigde.edu.tr
Hazar Üniversitesi Eğitim Fakültesi, esemedova@khazar.org
136
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
3. Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının hizmet öncesi eğitim
döneminde aldıkları meslek bilgisi derslerinin dönemlik AKTS oranları nasıldır?
4. Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının hizmet öncesi eğitim
döneminde aldıkları genel kültür derslerinin dönemlik AKTS oranları nasıldır?
Sınırlılıklar
Bu araştırma 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Türkiye’deki üniversitelerin eğitim fakültesi
Türkçe eğitimi bölümlerinde okutulan lisans programı, Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe
Eğitimi Bölümü lisans programı, Azerbaycan Eğitim Bakanlığının 2014 yılında lisans programları için
belirlediği devlet standartları ve Hazar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Azerbaycan Dili ve Edebiyatı
Bölümünde okutulan lisans programının incelenmesiyle elde edilen bulgularla sınırlıdır.
Yöntem
Çalışma, tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Tarama modeli, geçmişte ya da hâlen var olan
bir durumun var olduğu şekliyle betimlenmesini amaçlamaktadır (Karasar: 2002: 77).
Verilerin Toplanması
Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Doküman analizi, incelenmek istenen konu hakkındaki bilgi ve belgelerin yazılı olduğu kaynakların
incelenmesidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). İncelenen dokümanlar birincil kaynaklardır ve bunlara
Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığının ve Azerbaycan’daki ilgili bölümün internet sitesinden, Niğde
Üniversitesi ve Hazar Üniversitesi Eğitim Fakültelerinin dokümanlarından erişilmiştir. Türkiye’deki
eğitim fakültelerinin dönemlik AKTS’leri standarttır. Ancak derslerin AKTS’leri farklıdır. Bu nedenle
ders türlerine ilişkin karşılaştırmalar, Niğde Üniversitesi örneğinde gerçekleştirilmiştir. Hazar
Üniversitesinin araştırmaya konu edilmesinin temel nedeni ise Azerbaycan’daki 2009 ve 2014 devlet
standartlarından önce kredi sistemini ilk uygulayan üniversite olması ve Azerbaycan’da Amerikan ve
Avrupa eğitim modelinde öğretim programları geliştiren bir üniversite olmasıdır.
Verilerin Analizi
Araştırma verileri “içerik analizi” yönteminin beş karakteristik aşaması olan 1) dokümanlara
ulaşma, 2) orijinalliğin kontrol edilmesi, 3) dokümanların anlaşılması, 4) verinin analiz edilmesi ve 5)
verinin kullanılması (Yıldırım ve Şimşek, 2011) aşamaları takip edilerek incelenmiştir.
Bulgular
Araştırmanın birinci sorusuna (Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni yetiştirme
programlarının genel çerçevesi nasıldır?) ilişkin bulgular:
Türkiye’deki üniversitelerin eğitim fakültelerinde uygulanmakta olan programlar Yüksek Öğretim
Kurulu tarafından belirlenmiştir. Ortaokul ve lise öğretmenleri ayrı bölümlerde yetiştirilmektedir. Türkçe
eğitimi bölümü mezunları ortaokullarda, Türk Dili ve Edebiyatı eğitimi mezunları ise liselerde görev
yapmaktadır. Türkçe eğitimi bölümlerinde uygulanmakta olan programda toplam 59 ders bulunmaktadır.
Bunların 33’ü alan, 12’si meslek bilgisi, 14’ü genel kültür dersidir. Ders içerikleri de Yüksek Öğretim
Kurulu tarafından standart olarak belirlenmiştir. Alan derslerinin 3’ü, genel kültür derslerinin ise 2’si
seçmelidir. Türkçe öğretmeni yetiştirme programı bütün eğitim fakültelerinde ortakken, seçmeli dersler
farklılık göstermektedir. Alan derslerinin 7’si, meslek bilgisi derslerinin 4’ü, genel kültür derslerinin ise
3’ü teorik saatlerinin yanı sıra uygulama saatleri de olan derslerdir. Eğitim süresinin 4 yıl olduğu bölümde
bu süre içinde okunan derslerin AKTS’si toplam 240’tır. Her dönemde en az 30 AKTS’lik ders alınması
gerekmektedir. Azerbaycan’da devlet üniversitelerinin kredi sistemine geçişi 2005 yılında Bolonya
sürecine katılımla başlamıştır. Lisans düzeyinde 240 kredi temelli ilköğretim programları 2009 yılında
Devlet Standartları adıyla kabul edilmiş, 2014 yılında ise yeniden gözden geçirilerek geliştirilmiştir.
Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmenliği bölümü 9 devlet, 10 özel üniversitede bulunmaktadır.
Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni yetiştiren devlet üniversitelerinin tamamı, özel
üniversitelerden ise Hazar ve Kafkas Üniversitesi hariç tüm üniversiteler kredi sistemi ile 2009 yılında
tanışmış ve 2009`dan itibaren bu programları uygulamışlardır. Hazar Üniversitesine ise 2014
eğitim/öğretim yılından itibaren devlet standartlarını birebir uygulama zorunluluğu getirilmiştir. Devlet
Standardı (Lisans Düzeyinin Öğretim Programı) ile Azerbaycan dili ve edebiyatı öğretmenliği bölümleri
için belirlenen program Tablo 1’de verilmiştir:
137
Doç. Dr. Duygu UÇGUN-Doç. Dr. E. SEMEDOVA/Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı…
Tablo 1. Azerbaycan Eğitim Bakanlığının 2014 yılında onayladığı Yüksel Öğretim Programları
üzre Devlet Standartı (Lisans Düzeyinin Öğretim Programı) ile Azerbaycan dili ve edebiyatı öğretmenliği
bölümündeki derslerin genel çerçevesi
Alan Dersleri
AKTS
Meslek Bilgisi Dersleri
AKTS
Genel Kültür
Dersleri
AKTS
Muasır Azerbaycan Dili
24
Pedagoji
9
Azerbaycan
Tarihi
6
Azerbaycan Edebiyatı Tarihi
22
Psikoloji
7
Yabancı dil
13
Azerbaycan Sözlü Halk
Edebiyatı
5
Azerbaycan Dilinin Öğretimi
Metodolojisi
7
Nitg medeniyeti
(Konuşma
Kültürü)
5
Dünya Edebiyatı
17
Azerbaycan Edebiyatının
Öğretimi Metodolojisi
7
Sivil savunma ve
tıbbi bilgiler
10
Azerbaycan Dialektolojisi
4
Uygulamalar
21
Seçmeli dersler
6
Dilbilimine Giriş
4
Bilgisayar ve Eğitimde İKT
5
Edebiyat Bilimine Giriş
4
İfadeli Oku Praktikum
4
Eski Azerbaycan Yazısı
4
Azerbaycan Dilinden
Praktikum
4
Azerbaycan Dili Tarihi
5
Toplam AKTS
89
64
40
Alan ve Meslek Seçmeli Dersler
38
Devlet Yeterlik Sınavı 9
AKTS Genel Toplam
240
Bu Program`daki zorunlu derslerin 9’u alan, 8’i meslek bilgisi, 5’i genel kültür dersidir. Derslerin
AKTS’leri de standart olarak belirlenmiştir. Program’da seçmeli dersler de bulunmaktadır. Buna göre
alan ve meslek bilgisi derslerinin 38 AKTS’lik kısmı, genel kültür derslerinin ise 6 AKTS’lik kısmı
seçmelidir.
Araştırmanın ikinci sorusuna (Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının
hizmet öncesi eğitim döneminde aldıkları alan derslerinin dönemlik AKTS oranları nasıldır?) ilişkin
bulgular, Tablo 2’de verilmiştir:
Tablo 2. Türkçe ve Azerbaycan Dili ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının hizmet öncesi eğitim
döneminde aldıkları alan dersleri
Sınıf
Türkçe Eğitimi Bölümü
Alan Dersleri
Yarıyıl
Azerbaycan Dili ve Edebiyatı
Öğretmenliği Bölümü Alan Dersleri
Yarıyıl
I
II
I
II
I Sınıf
Yazı Yazma Teknikleri
4
Azerbaycan Türkçesi I (Ses bilgisi)
6
Türk Dil Bilgisi I (Ses Bilgisi)
4
Azerbaycan Edebiyatı I (Halk
Edebiyatı)
6
Türk Dil Bilgisi II (Şekil Bilgisi)
4
Edebiyat Teorisi
6
Edebiyat Bilgi ve Kuramları I
4
Azerbaycan Edebiyatı II
6
Edebiyat Bilgi ve Kuramları II
4
Azerbaycan Türkçesi II (Morfoloji)
6
Yazılı Anlatım I
3
Yazılı Anlatım II
4
Sözlü Anlatım I
3
Sözlü Anlatım II
4
Osmanlı Türkçesi I
3
Osmanlı Türkçesi II
4
Toplam AKTS
21
20
12
18
II Sınıf
Türk Dil Bilgisi III (Sözcük Bilgisi)
4
Azerbaycan Türkçesi III (Sözcük
bilgisi/ Leksikoloji)
6
Türk Dil Bilgisi IV (Cümle Bilgisi)
4
Azerbaycan Edebiyatı III
6
Türk Halk Edebiyatı I
3
Azerbaycan Türkçesi IV (Cümle
Bilgisi/ Sentaks)
6
Türk Halk Edebiyatı II
3
Azerbaycan Edebiyatı IV
6
Eski Türk Edebiyatı I
4
Dilbilimine Giriş
6
Eski Türk Edebiyatı II
4
Yeni Türk Edebiyatı I
3
138
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
Yeni Türk Edebiyatı II
3
Seçmeli Ders I
4
Genel Dil Bilimi
4
Toplam AKTS
18
18
12
18
III Sınıf
Anlama Teknikleri I: Okuma Eğitimi
5
Dünya Edebiyatı I
6
Anlama
Teknikleri
II:
Dinleme
Eğitimi
5
Azerbaycan Edebiyatı V
6
Anlatma Teknikleri I: Konuşma
Eğitimi
5
Azerbaycan Edebi Dil Tarihi
6
Anlatma
Teknikleri
II:
Yazma
Eğitimi
5
Azerbaycan Edebiyatı VI
6
Yabancılara Türkçe Öğretimi
3
Dünya Edebiyatı II
6
Özel Öğretim Yöntemleri II
5
Seçmeli ders I (dil alanı)
6
Çocuk Edebiyatı
3
Dünya Edebiyatı
5
Toplam AKTS
18
18
12
24
IV Sınıf
Tiyatro ve Drama Uygulamaları
6
Dünya Edebiyatı III
6
Türkçe Ders Kitabı İncelemeleri
4
Seçmeli ders II ( dil alanı)
6
Seçmeli Ders II
5
Seçmeli ders III (edebiyat)
6
Seçmeli Ders III
4
Seçmeli ders IV edebiyat)
6
Seçmeli ders V edebiyat)
6
Toplam AKTS
10
9
18
12
AKTS Genel Toplam
67
65
54
72
Türkçe eğitimi bölümlerinde dönemlik 30 AKTS’lik dersin alan derslerine dağılımı 1. sınıflar için I
yarıyılda %70, 2. sınıflar için %60, 3. sınıflar için %60, 4. sınıflar için %33 oranındadır. II yarıyılda ise
bu oranın 1. sınıflar için %66, 2. sınıflar için %60, 3. sınıflar için %60, 4. sınıflar için %30 olduğu
görülmektedir. Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmenliği bölümünde ise dönemlik AKTS`lerin -
Hazar Üniversitesinin yabancı dilli üniversite olmasından dolayı- farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır.
Şöyle ki, öğrenciler I., II.ve III. yarıyıllarda 32 AKTS, IV., V. ve VIII. yarıyıllarda 30 AKTS, VI. ve
VII. yarıyıllarda 36 AKTS ders almaktadır. Derslerin alan derslerine dağılımı I. yarıyılda 1. sınıfta %37,
2. sınıfta %37.2, 3. sınıfta %41, 4. sınıfta %50 oranındadır. II. yarıyılda ise bu 1. sınıfta oran %56, 2.
sınıfta %61, 3. sınıfta %68, 4. sınıfta ise %40 oranındadır.
Araştırmanın üçüncü sorusuna (Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının
hizmet öncesi eğitim döneminde aldıkları meslek bilgisi derslerinin dönemlik AKTS oranları nasıldır?)
ilişkin bulgular, Tablo 3’te verilmiştir:
Tablo 3. Türkçe ve Azerbaycan Dili ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının eğitim hizmet öncesi
döneminde aldıkları meslek bilgisi dersleri
Sınıf
Türkçe Eğitimi Bölümü
Meslek Dersleri
Yarıyıl
Azerbaycan Dili ve Edebiyatı
Öğretmenliği Bölümü Meslek
Dersleri
Yarıyıl
I
II
I
II
I Sınıf
Eğitim Bilimine Giriş
4
Eğitim Psikolojisi
5
Toplam AKTS
4
5
II Sınıf
Öğretim İlke ve Yöntemleri
5
Eğitim Bilimlerine Giriş
6
Öğretim
Teknolojileri
ve
Materyal Tasarımı
5
Mesleki İngilizce
6
Toplam AKTS
5
5
6
6
III Sınıf
Özel Öğretim Yöntemleri I
5
Eğitim Psikolojisi
6
Sınıf Yönetimi
3
Eğitim Programları ve Ölçme-
Değerlendirme Stratejileri
6
Ölçme ve Değerlendirme
4
Toplam AKTS
8
4
6
6
IV Sınıf
Okul Deneyimi
7
Azerbaycan Dilinin Öğretim
Yöntemleri (Metodoloji)
6
Rehberlik
5
Azerbaycan Edebiyatının Öğretim
Yöntemleri (Metodoloji)
6
139
Doç. Dr. Duygu UÇGUN-Doç. Dr. E. SEMEDOVA/Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı…
Türkçe eğitimi bölümlerinde dönemlik 30 AKTS’lik dersin meslek bilgisi derslerine dağılımı 1.
sınıflar için I. yarıyılda %13, 2. sınıflar için %17, 3. sınıflar için %27, 4. sınıflar için %53 oranındadır. II.
yarıyılda ise bu oran 1 ve 2. sınıflar için %17, 3. sınıflar için %13, 4. sınıflar için %43’tür. Hazar
Üniversitesi aynı bölümünde meslek bilgisi derslerinin yarıyıllara dağılımı incelendiğinde 1. sınıflarda
meslek derslerinin olmadığı, 2. sınıftan itibaren bu derslerin dönemlik derslere dağılımının I. yarıyıl 2.
sınıfta %18, 3. sınıfta %20, 4. sınıfta %50, II. yarıyılda ise 2. sınıf için %20, 3. sınıf için %16, 4. sınıf için
%61 olduğu görülmektedir.
Araştırmanın dördüncü sorusuna (Türkçe ve Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı öğretmeni
adaylarının hizmet öncesi eğitim döneminde aldıkları genel kültür derslerinin dönemlik AKTS oranları
nasıldır?) ilişkin bulgular, Tablo 4’te verilmiştir:
Tablo 4. Türkçe ve Azerbaycan Dili ve Edebiyatı öğretmeni adaylarının hizmet öncesi eğitim
döneminde aldıkları genel kültür dersleri
Sınıf
Türkçe Eğitimi Bölümü Genel
Kültür Dersleri
Yarıyıl
Azerbaycan Dili ve Edebiyatı
Öğretmenliği
Bölümü
Yabancı Dil ve Genel Kültür
Dersleri
Yarıyıl
I
II
I
II
I Sınıf
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I
2
Temel İngilizce I
8
Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi II
2
Temel İngilizce II
8
Yabancı Dil I
3
Azerbaycan Kültürü
6
Yabancı Dil II
3
Azerbaycan Tarihi
6
Bilgisayar Bilimlerine Giriş
6
Toplam AKTS
5
5
20
14
II Sınıf
Bilimsel Araştırma Yöntemleri
4
Akademik İngilizce
8
Bilgisayar I
3
Seçmeli (Humanitar alan) I
6
Bilgisayar II
3
Seçmeli (Humanitar alan) II
6
Etkili İletişim
4
Seçmeli (Fen bilimleri alanı)
6
Toplam AKTS
7
7
14
12
III Sınıf
Topluma Hizmet Uygulamaları
4
Seçmeli (Sosyal alan ) I
6
Uygarlık Tarihi
4
Seçmeli (Sosyal alan) II
6
Türk Eğitim Tarihi
4
Hayat bilgisi
6
Toplam AKTS
4
8
12
6
IV Sınıf
Seçmeli Ders I
4
Seçmeli Ders II
4
Dil ve Kültür
4
Достарыңызбен бөлісу: |