Iii beynəlxalq türk dünyasi araşdirmalari simpoziumu III. Uluslararasi türk dünyasi araştirmalari sempozyumu ІІІ халықаралық ТҮркі әлемі зерттеулері симпозиумы



Pdf көрінісі
бет91/102
Дата03.03.2017
өлшемі42,43 Mb.
#6018
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   102

İki Yazar-İki Eser 

Bu Böyledir ve Mehtap Turu 

Mustafa  Kutlu,  Bu  Böyledir  adlı  hikâyesini(Kutlu,1987),  başkahraman  Süleyman  etrafında 

kurgular.  Bu  hikâyede  vak’a  bir  lunaparkta  geçer.  Dünya  hayatını  sembolize  eden  lunapark,  kendisine 

yüklenen  metaforik  anlamla  eserin  mihverini  oluşturur.  Süleyman,  hayatta  muvaffak  olamamış  bir 

insandır.  Zinnure’yle  evlenmiştir.  Karı  koca,  lunaparkta  kötü  talihlerini  tersine  çevirmeye  çalışsalar  da 

bunda  muvaffak  olamazlar.  Sonunda  lunaparkta  kaybolurlar.  Hikâyede  olayların  cereyanı,  geriye  dönüş 

tekniğiyle tekdüzelikten kurtarılır ve derinleştirilip zenginleştirilerek çok boyutlu bir biçimde okuyucuya 

sunulur. 



Bu Böyledir hikâyesinde lunapark; insanları cezbedip kendine çeken bir mekân unsurudur. İhtiras, 

zevk ve eğlenceyi imler. Bu yönleriyle ahiret hayatının yerine ikame edilen dünya hayatını temsil eder. 

Hikâye; gerçeğin izini kaybetmiş, heves ve ihtiraslarının peşinden koşan insanların dünya hayatında en 

başta  kendilerini  kaybedeceklerini  sonra  da  dünyanın  içinde  kaybolup  gideceklerini  vurgular.  Mustafa 

Kutlu,  lunaparka  yüklediği  bu  metaforik  anlam  dünyasını  doğrular  ve  bu  hikâyedeki  “asıl  mazmun”un 

lunapark olduğunu söyleyerek, “bu yer”in “dünyaya tekabül” ettiğini ifade eder.(Dirin, 1999: 106-107). 

Yıldız Ramazanoğlu’nun Mehtap Turu (Ramazanoğlu, 2007) ismini verdiği hikâyesi zaman, mekân 

ve  şahıs  kadrosu  itibariyle  farklı  olsa  da  ana  izlek  itibariyle  Bu  Böyledir’le  aynı  mahiyete  sahiptir. 

Yazarın  Derin  Siyah  adlı  öykü  kitabındaki  on  bir  hikaye  arasından  eserde  ilk  sırayı  alan  Mehtap  Turu  

hikâyesi,  bir  tatil  beldesinde  açık  denizde  yapılan  gece  eğlencesini  merkeze  alır.  Hikâyede  ana 

kahramanın  ismi  belirtilmez.  Gece  bir  tekneyle  denize  açılan  hikâye  kahramanları,  teknede  görevli 

seviyesiz  bir  animatörün  yönlendirmesi/zorlamasıyla  eğlenmeye  başlarlar.  Bu  eğlence  şeklinde  bireyin 

kendi  şuuru  devre  dışı  kalır.  Bireysel  düşünce,  değer  yargıları,  ahlâk  anlayışı  vb.  silikleşir  ve  şahsilik 

yerini  toplum  psikolojisine  bırakır.  İlerleyen  saatlerde  eğlencenin  dozu  artar;  tekne  sahilden  iyice 

uzaklaşır  ve  içindekilerle  birlikte  karanlığın  içinde  kaybolur.  Teknedekiler  durumu  fark  ettiklerinde 

evlerine dönmek isterler; ancak bu, o an için mümkün olmaz.  

Bu  eğlence  etrafında  ana  kahramanın  içinde  yaşadığı  toplumu  eleştirdiği,  bunu  yaparken  de  bu 

eleştiri  oklarının  merkezine  kendi  benliğini  koyduğu  dikkat  çeker.  Söz  konusu  eleştiri  ile  iç 

huzursuzluğunun  iç  içe  geçerek  esere  yansıdığı  gözden  kaçmaz.  Hikâyede  tatil  beldeleri  ve  eğlence 

hayatı,  toplumsal  değişim,  değerlerin  değersizleştirilmesi,  kalabalıkların  içinde  kendi  hür  iradesini 

kaybeden bireyler vs. sorgulanır. Netice olarak, istemeye istemeye tekne eğlencesine katılan/kapılan ve 

animatörün zorlamasıyla kalabalığa uymak zorunda kalan ve denizde kaybolan ana kahraman etrafında, 

hayatını  kendi  değer  yargıları  yerine,  başka  insanların  yönlendirmesiyle  yaşayan  insanların 

dünyada/kalabalıklar içerisinde kaybolmaktan kurtulamayacağı vurgulanır.  



Dünya Simülatörü 

Allah’ın Boyası Yerine Dünya’nın Boyasıyla Boyanmak 

609 

Prof. Dr. Şahmurat ARIK/M. Kutlu’nun “Bu Böyledir” Hikayesi ile Y. Ramazanoğlu’nun “Mehtap Turu” 

Mustafa  Kutlu’nun  Bu  Böyledir’inde  metoforik  okumalara  açık  bir  biçimde  okuyucu  karşısına 

çıkan  lunapark,  aldatıcı  olan  “dünya”yı  temsil  eder.  Lunapark,  gecenin  karanlığında  parlayan  türlü 

renkleriyle  dikkat  çekicidir  ve  her  yerden  fark  edilir.  Işıltılı  ve  cazip  görüntüsüyle  davetkârdır  ve 

cezbedicidir.  Hatta  bu  cazibedarlık,  kendisinden  başka  her  şeyi  gölgede  bırakıp  görünmez  kılacak 

boyuttadır.  Hikâyede  bu  hususu  imleyen  çok  sayıda  göndermeden  ilki  şöyledir:  “Lunapark  parlıyor. 

Kendinden  gayrı  her  şeyi  karartarak.  Neonlarını  florasanlarını  salgılıyor  üzerimize.  Onun  rengine 

boyanıyoruz. Yeşil yeşil bakarken birden kıpkızıl ateşte yanıyoruz. Sonra yine mor, yine mor. Her yerden 

seçiliyor.  Sesi  her  yere  ulaşıyor.  Ovalarda,  dağ  tepelerinde  yankılanıyor.  Nereye  bakarsak,  nereden 

bakarsak hep o. Ona dönsek de yüzümüzü, dönmesek de, yanımızda, çevremizde.”(Kutlu, 1987: 9) 

İnsan  lunaparka  sırtını  da  dönse  veya  ondan  uzaklaşmaya  da  çalışsa  sürekli  kendini  bir  şekilde 

hissettirir lunapark. Sesten ve ışıktan ağlarıyla insanı içeri davet eder.. 

 Lunapark/dünyanın  bu  ışıltılı  davetine  kapılan  insanlar;  hayatın  gerçeklerini,  varlık  âleminin  var 

edilme  amacını  ve  insanın  dünyaya  gönderiliş  maksadını  unuturlar.  Bütün  bunlar,  lunapark/dünyanın 

ışıltısıyla küsûfa tutulur. İnsanlar, dünyanın mahiyetini unutarak, “Dünya hayatı bir oyun ve eğlenceden 

başka  bir  şey  değildir.  Müttaki  olanlar  için  ahiret  yurdu  muhakkak  ki  daha  hayırlıdır.  Hâlâ  akıl 

erdiremiyor  musunuz?”(Haz:  Altıntaş-Aydın,  2009:  6/32)  ve  “Biliniz  ki,  dünya  hayatı  oyundan, 

eğlenceden, süs ve gösterişten, birbirinize karşı övünmeden, mal ve evladı çoğaltma yarışından ibarettir. 

Bu hayat, ekini ve bitkisi çiftçisinin yüzünü güldüren bol yağmura benzer. Fakat bir süre sonra kuruyan 

bu bitki örtüsünün sarardığını görürsün. Arkasından da ot kırıntılarına dönüşür. Ahirette ise bir yanda ağır 

bir azab, öbür yanda Allah’ın bağışlaması ve hoşnutluğu vardır. Dünya hayatı, aldatıcı bir hazdan başka 

bir şey değildir.”(Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 57/20)  ve “Bu dünya hayatı, oyun ve eğlenceden başka bir 

şey değildir. Muhakkak ki ahiret yurdu, elbette o gerçek hayattır. Keşke bilselerdi.”(Haz: Altıntaş-Aydın, 

2009: 29/64) ayetinde ifade edilen hakikate muhalif olarak, dünyaya dahil olur/lunaparka girer ve oradaki 

eğlencelere  kapılarak,  lunapark/dünyanın  içinde  kaybolurlar.  Nihayetinde,  sarhoş  gibi  ne  yaptıklarını 

bilemeyecek noktaya gelirler, çıkış kapısını bulamayacak derecede kendilerini kaybederler. Süleyman ve 

karısı  Zinnure,  uzun  müddet  aramalarına,  farklı  kişilere  sormalarına;  hatta  polislerin  onlara  yardım 

etmesine  rağmen  lunaparkın  çıkışını  bulamazlar.  Telaş  ve  ümitsizlik  içinde  kurtuluş  yolu  ararken 

duydukları  son  cümleler  şöyledir:  “Hah..  Ha…  Buradan  çıkacağınızı  sandınız  değil  mi?..  Ohoooo… 

Aptallığı bırakın… Çıkış mıkış yok… Birer şişe bulun kendinize…”(Kutlu, 1987: 89). 

Lunapark ve ışıkları, avını ele geçirip onu hareketsiz hâle getirmeye çalışan zehirli avcı hayvanlar 

gibi ışıklarıyla sanki bir tür salgı salgılar ve insanları avlayarak, onları zehirler ve kendinden geçirmeyi 

başarır. Bu durum şu cümlelerle ifade edilir: “Neonlarını florasanlarını salgılıyor üzerimize.” 

Dünya hayatının ahiret hayatı yerine tercih edilmesi, farklı bir söylemle dünyanın ahiret hayatının 

yerini  alması,  bilinçsiz  de  olsa  dünya,  dünyalılar  ve  dünyalıkların  boyasıyla  boyanmayı  netice  verir. 

Bundan  böyle  insanların  zihin  ve  kalplerini  Allah’ın  boyası  yerine,  dünya  ve  içindekilerin  boyası 

boyayacaktır.  Mustafa  Kutlu  bu  tespiti,  lunaparkın  ışıkları  vasıtasıyla  şöyle  dile  getirir: 

“Onun(lunaparkın) rengine boyanıyoruz. Yeşil yeşil bakarken birden kıpkızıl ateşte yanıyoruz. Sonra yine 

mor, yine mor.” Yazarın burada Allah’ın boyası yerine, dünyayı ifade eden oyun ve eğlencenin rengiyle 

kahramanlarının  boyanmasını  ifade  ederken,  onları,  ışıkların  tesiriyle  “kıpkızıl  ateşte”  yakması  ve 

“mor”artması  oldukça  manidardır.  Bu  son,  ilahi  hakikate  uymayan  insanlar  için  kaçınılmazdır.  Zira 

Kur’an-ı  Kerim’de  yapılması  gereken  açıktır  ve  emir  bellidir:  “Allah’ın  boyası  ile  boyan.  Allah’ın 

boyasından daha güzel boyası olan kimdir? Biz ancak ona kulluk ederiz.” Yine başka bir mealde bu ayet 

şu  şekilde  Türkçe’ye  aktarılır:  “(Yine  deyin  ki:  “Biz,  sonradan  çalınmış  birtakım  sunî  boyalarla  değil) 

Allah’ın (bütün varlığa vurduğu fıtrî ve silinmez İslam) boyası(yla boyanmışız ve ona talibiz.) Allah’ın 

boyasından  daha  güzel  boya,  Allah’tan  daha  güzel  boya  vuran  kim  vardır?  Biz,  yalnızca  O’na  ibadet 

edenleriz” (Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 2/138). 

Yine  lunaparkın  her  yerden  görünmesi  ve  yüzlerin  ona  çevrilmesi  yukarıdaki  paragrafta  dile 

getirilen  başka  bir  husustur:  “Nereye  bakarsak,  nereden  bakarsak  hep  o.  Ona  dönsek  de  yüzümüzü, 

dönmesek de, yanımızda, çevremizde.”  İnananların yüzlerini Allah’a ve O’nun dinine çevirmesi ve her 

şartta  bunlarla  bağlarını  koparmaması  istenir  ve  beklenirken,  bu  hâlin  yerini  dünya  almıştır.  Yüzler, 

dünyaya  ve  içindekilere  döndürülmüş;  kalb  ve  ruh  boyutunda  bütün  alâkalar  gerçeğin  yerini  alan 

simulasyona tevcih edilmiştir. Bu konudaki emir ise, son derece açıktır: “(Ey Muhammed!) Nereden yola 

çıkarsan  çık,  yüzünü  Mescid-i  Haram’a  doğru  çevir.  (Ey  mü’minler!)  Siz  de  nerede  olursanız  olun, 

yüzünüzü Mescid-i Haram’a doğru çevirin ki, zalimlerin dışındaki insanların elinde (size karşı) bir koz 



610 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

olmasın. Zalimlerden korkmayın, benden korkun. Böylece size nimetlerimi tamamlayayım ve doğru yolu 

bulasınız.”(Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 2/150). 

Kur’an-ı  Kerim’de  bu  hakikat,  başka  bir  ayette  şöyle  hatırlatılır:  “Yine  bana  şöyle  emredildi: 

“Hakka  yönelen  bir  kimse  olarak  yüzünü  dîne  çevir.  Sakın  Allah’a  ortak  koşanlardan  olma.  Allah’ı 

bırakıp da sana ne fayda ve ne de zarar verebilecek olan şeylere yalvarma. Eğer böyle yaparsan, şüphesiz 

ki sen zâlimlerden olursun.”(Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 10/105). Diğer bir ayette ise bu emir şu şekilde 

tekrar  edilir:  “Hakka  yönelen  bir  kimse  olarak  yüzünü  dine  çevir.  Allah’ın  insanları  üzerinde  yarattığı 

fıtrata  sımsıkı  tutun.  Allah’ın  yaratmasında  hiçbir  değiştirme  yoktur.  İşte  bu  dosdoğru  dindir.  Fakat 

insanların çoğu bilmezler.” (Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 30/30). 

Yukarıda  Kur’an-ı  Kerim’den  aktarılan  hakikatler,  olması  gerekeni;  lunapark  ile  tasvire  çalışılan 

durum  ise,  insanların  içinde  bulunduğu  pratik  hayatı  ifade  eder.  İnsanların  ebedi  kalacakları  ve  asıl 

yurtları  olan  Cennet  yerine,  dünyayı  onun  yerine  ikame  etmeye  çalışmaları,  gerçeğe  ulaşmada  hedefin 

ıskalanması ve istikametin kaybedilmesine sebep olur. Bu nedenle insanlar, arzu ve isteklerine kapılarak, 

heva ve heveslerinin peşinden koşar ve zevk ve eğlenceye saplanıp/hapsolup kalırlar. Bu yönüyle dünya, 

bir labirente dönüşür ve insan bu labirentin içinde bir türlü çıkış yolu bulamaz. Netice olarak insanoğlu 

için bu son, kaçınılmazdır. Zira, bunun böyle olduğu ve olacağı, bütün varlıkların yaratıcısı ve bunların 

bütün  keyfiyetlerini  bilen  Rabb  tarafından  Kur’an-ı  Kerim’de  mükerreren  belirtilmiştir:  “Bu  böyledir” 

(Haz: Altıntaş-Aydın, 2009: 19/21, 51/30, 8/18, 8/53, 47/28, 22/32, 22/61). 

Kutlu’nun hikâyesinde yukarıda alıntılanan cümleler ve paragrafa paralel olarak pek çok malzeme 

bulunmaktadır.  Kısacası,  insan  yaratılış  ve  dünyaya  gönderiliş  gayesini  unuttuğunda  kendi  eliyle  dünya 

hayatını, ahiret hayatının yerine ikame etmekte ve dünyayı bir simülatöre dönüştürmektedir. Sonra da bu 

simülatörü/hayatı gerçek ve yegane kabul ederek, ömrünü bu kopya/yansıma dünyada bir türlü çıkış yolu 

bulamayarak, kendini kaybetmiş bir biçimde harcayıp tüketmektedir.  

Yıldız  Ramazanoğlu’nun  Mehtap  Turu  adlı  kısa  hikâyesi,  Bu  Böyledir  öyküsünde  olduğu  gibi, 

tasavvufî söylem/derinlik ve metinlerarasılık bağlamında çok zengin bir yapıya sahip olmasa da ana izlek 

itibariyle Mustafa Kutlu’nun eseriyle bire bir örtüşür. Hikâyenin ana kahramanı, tasvip etmese de merak 

duygusu  ve  arkadaşının  zorlamasıyla  teknede  düzenlenen  eğlenceye  katılır.  Tekne,  Bu  Böyledir’de 

lunaparkın  ışıltılı  cazibesine  benzer  biçimde  süslüdür.  Gezinti  teknesi;  rengârenktir  ve  abartılı  biçimde 

süslüdür.  Bu  süs  ve  cazibe  aslında  aldatıcıdır.  Her  yanı  aydınlatılmış  ve  etrafa  rengarenk  ışık  saçan  ve 

gökkuşağı  gibi  her renkten  boya  ile  boyanmış  olan  teknenin  çürümeye  yüz  tutmuş  bir  eskilikte  olduğu 

belirtilmektedir.  Tekne,  ne  kadar  süslü  de  olsa,  dünya  gibi,  dağılmaya/tükenmeye/çürümeye  yüz 

tutmuştur.  Ancak  eğlenceden  başka  düşüncesi  olmayanlar  bunu  fark  edemezler  ve  tekneye  binerler. 

Animatörün rehberliğinde çılgınca eğlenmeye başlarlar. Teknede başkahramanın rahatsız olduğu bakışlar 

altında  eğlenmeye  çalışırlar:  “Şu  tatil  gecesinde  beyefendi  taklidi  yapar  gibi  kravatlı,  takım  elbiseli  iki 

adam şarkıcının salınımları arasından gözlerini kırpmadan Edibe’ye bakıyorlar. Edibe küfürler ederek kan 

kırmızı rujunu siliyor. Gördün ya, kendin için olmuyor Edibe! Oldurtmazlar asla.” (Ramazanoğlu, 2007: 

13).  Kaptanın  sorumsuzluğu  sebebiyle  rota  kaybedilir.  Teknenin  sahilden  uzaklaşması  ve  denizde 

kaybolması,  içindeki  insanlarla  ilişkilendirildiğinde  oldukça  manidardır.  Teknede  bulunanların  bazıları, 

neden  kayboldukları  ve  nasıl  kurtulacaklarını  sorgulayacak  durumda  değildir.  Büyük  bir  korku  ve 

tedirginlikle  içinde  bulundukları  durumdan  kurtulmak  isteyenler  ise,  sahile  nasıl  ulaşacaklarını 

bilemezler. Netice olarak, Mehtap Turu hikâyesinde denizde seyahat eden tekne ve eğlenmekten başka bir 

şey  düşünmeyen  yolcular  ile  uzayda  seyahat  eden  yaşlı/dağılmaya  yüz  tutmuş  dünya  gemisi  arasında 

ilişki kurulmuştur. Gezinti teknesinde seyahat eden ve sadece eğlenmeyi amaç edinen insanlar, teknenin 

rotasını şaşırmasıyla denizde karanlık ve korku içerisinde kaybolmuştur. Hikâyeye göre, insanlar dünya 

gemisinde de aynı kayıtsızlıkla yaşadığı takdirde rota veya istikametlerini kaybedecek ve kahramanların 

yaşadığı aynı akıbetten kurtulamayacaktır.  



SONUÇ 

Mustafa  Kutlu,  Bu  Böyledir;  Yıldız  Ramazanoğlu  da  Mehtap  Turu    ismini  verdiği  hikâyesinde 

dünya  ve  içinde  yaşanılan  hayatı,  örtük  bir  biçimde  simülatöre  benzetmişlerdir.  Bu  simülatör/dünya, 

ismiyle  müsemma  olarak,  aslını  olamasa  bile  aslına/ahirete/cennete  ait  birçok  göstergeyi/yansımayı 

kendinde barındırması sebebiyle, gerçeğin, yani ahiret hayatının, yerini almıştır. Daha doğrusu; insanlar, 

dünya simülatörünü, dünyanın cazibesine kapılarak tek gerçek gibi kabul edip, onda en güzel bir şekilde 

yaşamayı hayatlarının tek gayesi hâline getirmişler ve dünyayı ahiret hayatının yerine ikame etmişlerdir. 

Ancak bu dünya, “yalan dünya”dır. Simülatörün sahiciliği ve ona yüklenen fonksiyonların çokluğu onun 

inandırıcılığı/aldatıcılığı  ve  cazibesini  arttırmıştır.  Bu  nedenle  meselenin  arkaplanına  intikal  edemeyen 


611 

Prof. Dr. Şahmurat ARIK/M. Kutlu’nun “Bu Böyledir” Hikayesi ile Y. Ramazanoğlu’nun “Mehtap Turu” 

insanlar; bitmek bilmeyen istek, arzu, heves ve ihtiraslarına kapılıp, bunların peşinden koşarak, gerçek ile 

kopyayı  ayrıt  edemeyecek  bir  noktaya  sürüklenmiştir.  Bu  vaziyette  olanlar  ise,  dünya  hayatında  sahici 

olmayan  pek  çok  cezbedici  unsur  içinde/peşinde  sürüklenerek  aldanmaya,  kaybolmaya  ve  hapsolmaya 

mahkûmdur.  



KAYNAKÇA 

Baudrıallard, Jean, (2011), Simülakrlar ve Simülasyon, Ankara: Doğu Batı Yayınları. 

Dirin, İlyas, (1999), “Mustafa Kutlu ile Öykücülüğü Üzerine”, Hece, S. 33-34. 

Gülpınar,  Yasemin,  (2013),  Yıldız  Ramazanoğlu'nun  Hayatı,  Sanatı  ve  Eserleri,  Ahi  Evran  Üniversitesi,  Sosyal 

Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırşehir. 

Kur’an-ı Kerim Meâli, (2009), (Haz. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 

Kutlu, Mustafa, (1987), Bu Böyledir, İstanbul: Dergâh Yayınları.  

Ramazanoğlu, Yıldız, (2007), Derin Siyah, İstanbul: Timaş Yayınları. 

 

BAZI SİMÜLATÖR/SİMÜLASYON ÖRNEKLERİ 

 

 

Helikopter Simülatörü 

 

 

 



612 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 



Uçak Simülatörü 

 

 



Otobüs Simülasyonu 

 

 



Otomobil Simülasyonu 

 

 

Ahiretin Yerini Alan Dünya Simülatörü  

QƏRBİ AZƏBAYCANDAN ÇIXMIŞ ŞAİRLƏRİN YARADICILIĞINDA KÖÇ VƏ İŞĞAL 

MOTİVLƏRİ 

Şəfahət ƏLİYEV

  

Xülasə: “Köç” konsepti istər ümumbəşəri, istərsə də Azərbaycanlıların köçünün nümunəsində qlobal ədəbi-



elmi  problemdir.  Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslığında  bu  məsələyə  müxtəlif  prizmalardan  toxunulmuşdur. 

Lakin Qərbi Azərbaycanlıların köçünün Azərbaycan ədəbiyyatındakı bədii inikası bu gün həm ideologi, həm 

siyasi, həm də tarixi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. 

Açar  Sözlər:  poeziya,  Göyçə  ədəbi  mühiti,  didərgin  şair,  Qərbi  Azərbaycan  ədəbi  mühiti,  köç  və  işğal, 

qaçqın ədəbiyyatı 



Migration and Occupation Motives the in Western Azerbaijan Activities 

Abstract:  Migration  consept  is  not  only  the  universal,  but  also  global  literary-scientific  problem  of 

Azerbaijanians’ migration pattern. Different perspectives on this issue were discussed in Azerbaijan literary 

criticism.  However,  the  western  Azerbaijanis’  artistic  reflection  of  migration  has  a  great  importance  in  the 

case of the ideological, political and historical point of view. 



Keywords:  poetry,  Goycha  literary  environment,  wanderer  poet,  Western  Azerbaijan  literary  environment, 

migration and invasion, refugee literature 

Köç  və  işğal  problemi  ümumən  dünya  ədəbiyyatının  aktual  və  müasir  mövzularındandır.Demək 

olar ki, müasir dünya ədəbi mühitində köç və işğal məsələləri həm mövzu baxımından, həm də dünyanın 

real  mənzərəsində  özünun yeni  mərhələsinə  qədəm  qoymuşdur.  Burada  müəyyən  xalqların  dünyada  baş 

verən ikilistandartlardan əziyyət çəkmələri, qaçqınçılıq, torpaq işğalları, diktator rejimlər, neft amili kimi 

faktorlar ön sırada dayanır. XX əsrdə dünyada bu proseslərin ardıcıl baş verməsinin bəzi siyasi tərəfləri 

olsada,  digər  tərəfdən  isə  burada  dünyanın  hegomon  ölkələrinin  enerji  uğrunda  başlanan  pərdəarxası 

mübarizələrinin  köç  və  işğal  amillərinə  şərait  yaratmasıdır.Təssüflər  olsun  ki,  Azərbaycan  da  zaman-

zaman  köç  və  işğaldan  əzab  və  əziyyətlərə  düçar  olmuş,  xalqımızın  birliyinə  xain  əllər  uzadılmış, 

tariximiz,  mədəniyyətimiz,  ululardan  ulu  olan  gərənəklərimiz,  söz  və  sənət  beşiklərimiz,  minlərlə 

şəxsiyyətlərimiz  məhv  edilmiş,  tarixi  torpaqlarımız  zəbt  edilmiş,  yer  və  yurd  adlarımız  silinmiş,  tarixi 

abidələrimiz məhv edilmişdir.lakin tarix heç vaxt keçmiş saxtakarlığı qəbul etməmiş, müxtəlif dövrlərdə 

ədəbi-bədii mühit zamanın ədalətsizliklərini qələmə almış və tarixi ədaləti bərpa etmək üçün böyük sənət 

nümunələri  yaratmışlar.  Beləliklə  zamanın  ədalətsizliyi,  xalqımızın  başına  gətirilən  faciələr 

ədəbiyyatımızda  da  özünü  ehtiva  etməklə  yanaşı,  həmdə  itirilmiş  qədim  el-obalarımızın,  coğrafi 

ərazilərimizin işğal səbəblərini ortaya qoymuşdur. 

Sovet dönəmində dilimizə gətirilən və sevə-sevə oxuyub həsrətini çəkdiyimiz cənubi Azərbaycan 

ədəbi  mühitindən  sonra,  ikinci  “yara”  olaraq  bizə  Qərbi  Azərbaycan  ədəbi  mühiti,  qaçqın  və  köçkün 

ədəbiyyatı, Qərbi Azərbaycan ədəbi sızıltıları kimi bir ədəbiyyat yarandı.Tarixi faktorlardan qaynaqlanan 

,  yurd  həsrətli  zəngin  ədəbiyyat  nümunələri  yaradan  şair  və  yazıçılarımız  öz  torpaqlarının  nisgilini, 

vətənimizin bir parçasının itirilməsinə həsr etdikləri əsərlərdə həm tariximizi, həm də Qərbi Azərbaycanın 

hər  qarışını  yaşatmağa  nail  oldular.  Beləliklə  Qərbi  Azərbaycan  ədəbi  mühiti,  ümumi  Azərbaycan 

mədəniyyətinin,  ədəbiyyatının,  tarixinin  son  dərəcə  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edən  sahəsinə 

çevrildi.Xalqımızın  dünya  mədəniyyəti  xəzinəsində  adları  fəxrlə  çəkilən  çoxsaylı  yazıçı,  şair,  publisist, 

alim və saz-söz sənətkarlarının həyatı, fəaliyyəti, ictimai- siyasi mübarizəsi və yaradıcılıq inkişafı Göyçə, 

Zəngibasar, İrəvan ümumən Qərbi Azərbaycan ədəbi mühiti timsalında formalaşmışdır. 

XX  əsr  Azərbaycan  tarixi  başdan-başa  erməni  təcavüzü  ilə  əlaqədardır.  Azərbaycanın  Qarabağ 

bölgəsində  ermənilər  üçün  muxtar  vilayətin  yaradılması,  40-cı  illərin  sonunda  100  mindək 

azərbaycanlının  Ermənistandan  deportasiya  edilməsi,  80-ci  illərin  sonunda  bütün  azərbaycanlıların  öz 

torpaqlarından  silah  gücünə  çıxarılması,  1  milyondan  yuxarı  insanın  qaçqın,  köçkün  həyatına  düçür 

edilməsi  ermənilərin  azərbaycanlılara  qarşı  XX  əsrdə  törətdikləri  vəhşiliklərin  qısa  siyahısıdır.  Bu  milli 

problem XX əsrin sonlarından etibarən aktiv şəkildə ədəbiyyatın mövzusuna çevrildi. Bu ədəbi prosesdə 

Azərbaycan ədəbiyyatı ortaya samballı, o cümlədən cəmiyyətdə təsir gücünə malik, milli ruhun inkişafına 

                                                      

 Bakı Avrasiya Universitesi doktorantı, cicekhuseynova@mail.ru 



614 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

xidmət  edəcək  əsərlər  ortaya  qoydular.Bu  prosesdə  koç  və  işğal  həyatını  dəfələlərlə  yaşamış  Qərbi 

Azərbaycandan olan qələm sahibləri daha aktiv şəkildə iştirak etmişlər . Ədəbiyyatşünaslıq zaman-zaman 

bu  elmi  problemə  müxtəlif  formalarda  münasibət  bildirib.lakin  koç  və  işğal  mövzusu  hələ  də  ciddi 

monoqrafik tədqiqatın problemi olmamışdır. 

“Köç” konsepti istər ümumbəşəri, istərsə də Azərbaycanlıların köçünün nümunəsində qlobal ədəbi-

elmi problemdir.  Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslığında bu məsələyə müxtəlif prizmalardan toxunulmuşdur. 

Lakin Qərbi Azərbaycanlıların köçünün Azərbaycan ədəbiyyatındakı bədii inikası bu gün həm ideologi, 

həm siyasi, həm də tarixi baxımdan böyük əhəmiyyət kəsb edir. 

Bu baxımdan ədəbiyyatımızla yanaşı publisistikamızda da koç və işğala məruz qalmış qədim yurd 

yerlərimizlə  bağlı  yazılmış  bütün  əsərlər,  tədqiqatlar  həm  həyatımızın,  həmdə  ədəbiyyatımızın  əsas 

sütunlardan  birini  təşkil  edir.  Ümumilikdə  bu  gün  Qərbi  Azərbaycan  tarixi,  mədəni  mühiti  ilə  bağlı 

publisist yazıları ilə Əli Həsənovun, Kərim Şükürovun, Flora Xəlilzadənin, Budaq Budaqovun, Teymur 

Əhmədovun,  Qara  Namazovun,  Qafar  Çaxmaqlının,  Qərib  Məmmədovun,  Eldar  İsmayılın,  Hüseyn 

İsmayılovun,  Əziz  Ələkbərlinin,  Nazim  Mustafanın,  Zirəddin  Məhərrəmovun  və  bir  çox  ziyalıların 

araşdırmaları  gələcək  nəsillər  üçün  tarixi  əhəmiyyət  daşıyır.  Digər  tərəfdən  bədii  ədəbiyyatda  Zodlu 

Abdulla,  Növrəs  İman,  Nərmanlı  Bəhmən,  Həsən  Хəyallı,  Хəstə  Bayraməli,  Ağbulaqlı  Aqil,  Murad 

Niyazlı,  İsmiхan  Didərgin,  Əli  Qurban,  Sərraf  Şiruyə,  Alqayıt,  Məcnun  Göyçəli,  Aqil  İman  və 

başqalarının  yaradıcılığında  milli-etnik  zəmində  yaranmış  münaqişələr,  tariхi-mədəni  hadisələr,  oğuz 

türklərinin  qəhrəmanlığı,  həyat  tərzi,  Göyçənin,  Zəngəzurun,  Vedibasarın  başına  gətirilən  müsibətlər 

poetik qəlibə salınaraq şirin bir dillə nəql olunur.  

Bu  sırada  Budaq  Budaqov  və  Qiyasəddin  Qeybullayevin  “Ermənistanda  Azərbaycan  mənşəli 

toponimlərin izahlı lüğəti”eləcə də , “Qərbi Azərbaycan ədəbi-bədii, publisistik toplusu”nun, İ. Vəlizadə 

və  B.  Muradov  tərəfindən  yazılmış  “Ermənistan  azərbaycanlılarının  soyqırımı”  kitabının,  Hidayətin 

“Burdan  min  atlı  keçdi”  kitabının,  “Didərginlər”  toplusunun,  Salman  Qazinin  “İtirdiyim  yerlər  “adlı 

şeirlər  kitabının,  Eldar  İsmayılın  “Mən  burda  qəribəm,  yurd  orda  qərib”,  “Ulu  Göycə”,  “Allah 

amanatı”poemalarının,  İsmixan  Didərginin  “Ayırdılar  qucağından  Göyçənin”  kitablarının  işıq  üzü 

görməsi başımıza gələn faciələrmizlə bağlı qələmə alınan əsərlərdəndir. Bu əsərlər həm problemə bədii 

yanaşma cəhətdən , həm də xalqımızın başına gətirilən müsibətlərdən nəticə çıxarılması baxımından çox 

qiymətli və ibratamiz əsərlərdir. 

Qərbi  Azərbaycan  kökənli  şairlərdən  Eldar  İsmayıl,  Sərraf  Siruyə,  Məcnun  Göyçəli,  Aydın 

Uluxanlı,  Mənsur  Xəyal,  Aşıq  Alqayıt,  Tahir  Talıblı,  Musa  Urud,  İsmixan  Didərgin,  Aqil  İman  və 

digərlərinin  əsərlərində  köç  və  işğal  mövzusu,  erməni  işğalı,  Azərbaycanlılarn  öz  torpaqlarından 

qovulması,  Qərbi  Azərbaycan  mədəni-ədəbi  mühitində  yaratdığı  fəlakətin  miqyas  və  göstəriciləri,  o 

cümlədən erməni xisləti, yurd həsrəti, yurda qayıdış və intiqam motivləri xüsusi yer tutur. 

Sovet  dönəmində  bədii,  publisistik  yazılarda  bu  proseslər  üstüörtülü  şəkildə  ədəbiyyatımızda 

yazılsada xalqımızın başına gətirilən 1948-53-cü illərdə azərbaycanlıların (türklərin) Ermənistandan Kür-

Araz  ovalığına  köçürülməsinin  əsl  səbəbləri  tam  açıqlanmamış,  hadisələrin  əsl  mahiyyəti  gizlin  və 

üstüörtülü siyasi məqamlarla gizlədilmişdir.Lakin 1988-ci il hadisələrindən sonra köçürülmə proseslərinin 

əsl  mahiyyəti  tarixi  faktlar  və  siyasi  oyunların  açığa  çıxması  ədəbiyyatımızda  yeni  bir  mərhələnin 

açılmasına şərait yaratdı. 

Beləliklə istər folklor nümunələrimizdə, istərsədə yazılı ədəbiyyatımızda Dədə Ələsgərdən üzü bu 

yana köç və işğalın təçəssümü, vətən həsrəti, yurda bağlılıq, intiqam mövzusunda yazılmış maraqlı ədəbi 

nümunələr  öz  aktuallığını  qorumaqla  yanaşı,  gənc  nəslin  vətənpərvər  ruhda  böyüməsində,  yeni  nəslə 

vətən sevgisinin aşılanmasında mühüm yer tutduğu kimi, tarixi torpaqlarımızın unudulmamasına xidmət 

edən böyük təsir gücünə malikdir. 

Bu  gün  Qərbi  Azərbaycan  poeziyasında  köç  və  işğalın  nəticələrini  təsvir  edən  ədiblərimizin 

əsərlərini  araşdırdıqda  ermənilərin  təkcə  tarixi  torpaqlarımızı  işğal  etməsini  yox,  milli  kimliyimizi, 

maddi-mənəvi dəyərlərimizi, mədniyyətimizi, min illər boyu yaratdığımız şifahi və yazılı ədəbiyyatımızı 

da  almaq,  mənimsəmək  istədikləri  ortalığa  çıxır..  Məhz  bu  səbəbdən  zəngin  ədəbi  mühitə  malik  olan 

Qərbi Azərbaycan ədbiyyatı, istər İrəvan, Zəngəzur, istərsədə Göyçə ədəbi mühiti kimi ədəbiyyatımızda 

tədqiqə  ehtiyacı  olan  sahələrdən  biri  kimi  hər  zaman  aktuallığını  qoruyuyur.Tarixi  torpaqlarımızdan 

köçürülmə,  deportasiya,  qaçqınçılıq  məkrli  “  siyasi  ideolojiya”  kimi  araşdırılması  dövlətin  prioritet 

vəzifəsi  olduğu  kimi,  yurd  həsrətilə  qələmə  alınmış,  tarixi  faktları  özündə  əks  etdirən  publisistika, 


615 

Şəfahət ƏLİYEV/Gerbi Azerbaycandan Çıxmış Şairlerin Yaradıcılığında Köç ve İşğal Motivleri 

poemalar, romanlar, eləcədə bayatılarda, ağılarda, qoşmalarda öz əksini tapmış bir ədəbiyyatın da geniş 

araşdırılıb xalqın ixtiyarına buraxmağın vaxtıdır. 

Beləliklə bir xalqın tarixində dəfələrlə  yaşanmış köç və işğal prosesləri ədəbiyyatda da öz əksini 

tapması təbiidir. Ədəbiyyatımız bu tarixi ədalətsizliyi qələmə alarkən tarixi torpaqlarımıza həmişə ümidlə 

qayıdış  motivini  aktual  saxlayıb.Aşıq  Ələsgərdən  tutmuş  bu  günki  nəsl  yaradıcılığına  qədər,  vətənə, 

torpağa  qayıdış  öz  gücündə  qalması  o  deməkdir  ki,  gələcək  bu  ədalətsizliyi  qəbul  etmək  güçündə 

olmayacaq. 

Hanı mən gördüyüm qurğu, büsatlar,  

Dərdməndlər görsə tez bağrı çatlar. 

Mələşmir sürülər, kişnəşmir atlar,  

Niyə pərişandı halların, dağlar?! 

Aşıq Ələsgərin bu seirindən başlanan davamlı poeziya akademik Nizami Cəfərovun fikirləri ilə üst-

üstə  düşür.Onun  dədə  Ələsgər  lirikasından  bəhrələnən  şair,  publisist  Eldar  İsmayıl  poeziyası  haqqında 

dedikləri  əslində  Göyçə  ədəbiyyatına  verdiyi  yüksək  qiymətdir:  “Orda  sözə,  saza  münasibət  deyə  bir 

mentaritet  var,  o  cəmiyyətin  xarakterini  ədəbiyyatsız  təsəvvür  etmək  mümkün  deyil,  çünki  bura  Göyçə 

mahalıdır.Eldar 

İsmayılın 

yaxşı 


şair 

olmamaq 


imkanı 

yox 


idi” 

(http://www.gunaz.tv/?id=2&vmode=1&sID=8360&lang=1 (22.08.2008)). 

Göyçə ədəbi mühirtində demək olar ki, bütün yaradıcılığı boyu köç probleminin, onun fəsadlarını 

həm bədii, həmdə publisistik və nəsr əsərlərində yazan Eldar İsmayıl çağdaş ədəbiyyatımızda şair kimi, 

həsas,  duyğulu,  kövrək,  başımıza  gələn  bəlaları  məqamında  təsvir  və  ifadə  etməyi  bacaran  şair  kimi 

tanınır.Onun lirikasında el həsrəti, vətənə qayıdış çağrışları, türkçülük ideologiyası daha çılpaq çalarlarla 

öz əksini tapıb. 

Bir ömürlük yola çıxdım,  

Gəzdim göynəyə-göynəyə. 

Günü aya, ayı ilə,  

Düzdüm göynəyə-göynəyə 

Digər parçada didərgin şair Göyçəni “ölən yurd”adlandırması daha təsirlidir: 

Göz yaşlarım sini-sini,  

Həyatın tövhəsini. 

Ölən yurdun lövhəsini,  

Yazdım göynəyə-göynəyə. 

1988-ci  ildən  öz  doğma  Göyçəsindən  qaçqın  düşən  şairin  bütün  yaradıcılığı,  vətənə,  torpağa,  ulu 

Göyçəyə həsr edilmiş lirika ilə bağlıdır. 

Bulud mənə bir aman ver,  

Baxım gölünə Göyçənin. 

Novruzgülü baş qaldırıb,  

Baxım gülünə Göyçənin 

Eldar İsmayıl köçkünlük taleyini, xalqımızın ağrısını o qədər poetik, o qədər sadə dildə vermişdir 

ki, onu duymamaq mümkün deyil..,  

Səs verin səsimə ay əsən yellər,  

Buludlu göylərin gözündə sellər. 

Hanı Ələsgərli, Alılı ellər,  

Mən burda qəribəm, yurd orda qərib... 

Taleyi mənim tək dolaşıq durna,  

Sən ey Kərəm durna, ay aşıq durna... 

Mən səndən yazığam ay yazıq durna... 

Mən burda qəribəm, yurd orda qərib.. 

Ümumiyyətlə  Eldar  İsmayılın  şeirlərində  köç  və  işğal  motivləri  daha  fəlsəfi  mənalara 

köklənib.Onun təkcə doğulduğu kəndinə, həyətinə həsr etdiyi “Yuxu” şeri bunları deməyə əsas verir. 

Bu gecə 

Kədimizə getmişdim. 

Yuxumun dumanıda 

Öz qapı itimizi 



616 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

Həyətimizdə gördüm. 

Gözlərində yaş 

Hürə-hürə üstümə gəldi,  

Birə min artdı dərdim. 

Yenə də həyətimizi,  

Qapı-bacamızı gözləyir! 

Bizə tərəf gələn 

Qadanı-balanı izləyir! 

Ay allah,  

Bir tikə kütün 

Qədrini bilən 

Bu itin sədaqətinə bax! 

Xalq şair, türk dünyasını fəxri Bəxtiyar Vahabzadə Eldar İsmayılın yaradıçılığına yüksək qiymət 

verərək onun “Allah amanatı” şerini oxuduqdan sonra demişdi: “Bu şeirin misralarındakı yanğı tüstümü 

təpəmdən  çıxartdı.  Bu  adi şeir  deyil,  ata  –baba  yurdundan, isti  ocağından  qovulan  zavallı  didərginlərin 

torpaq  həsrətinə  nisgilli  bir  ağıdır,  bu  ağrı  göyçəlilərin  dərdini,  nisgilini  quru  sözlərlə  deyil,  od-alova 

bürünmüş  hisslə nə qədər gözəl  ifadə etmişdir.Öz  el obasını  tərk  etmiş  didərginlərin dərdini  o  yerlərdə 

“qəbir-qəbir  elim  qalıb”  ifadəsindən  güclü  və  tutarlı  demək  mümkün  deyil”  (İsmayıl, 

http://analoq.az/edebiyyat/1162: 11) 

Bəlkə gəldim mən gəlincə,  

Çöllər allah amanatı 

Digər  xalq  şairimiz  ömrünün  sonuna  kimi  göyçəsizliklə  barışa  bilməyən,  ulu  torpağın  didərgin 

övladlarını,  zamanı,  dövranı  öz  şeirində  qınayan  Hüseyn  Arif  Eldar  İsmayılıda  bu  qınaqdan  kənarda 

saxlaya bilmədi: 

Aldım sorağını əzizim Eldar,  

Sən o Ağbulağı niyə buraxdın ? 

Böyüklü-kiçikli, toylu büsatlı,  

O isti ocağı niyə buraxdın? 

Başqaydı növrağı əzəllər onun ,  

Başına dönərdi gözəllər onun. 

Gözündən su içib Ələsgər onun,  

Sərin buz-bulağı niyə buraxdın? 

Yaxud; 

Aləm bilir, hər hörmətim sizədir,  



Dədə-baba məhəbbətim sizədir,  

Mən Arifəm, vəsiyyətim sizədir,  

Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədə 

Məlumat üçün qeyd edirəm ki, xalq şairi Hüseyn Arif Göyçə ədəbi mühitinə qəlbən, ruhən bağlı 

olan,  bu  torpağın  saz  tutub,  söz  deyən  sənətkarlarını  arayıb-axtarmaqda  xüsusi  xidməti,  böyük  əməyi 

olmuşdur. 

Göyçə  mahalının  yetirdiyi  Azərbaycan  poeziyasında eyni  dəst-xətti  davam  etdirən  şairlərimizdən 

olan  Məcnun  Göyçəlinin  poeziyasıda  köç  və  işğalın,  itirilmiş  yurd  yerlərimizin  poetik  ifadəsi  olduqca 

təsirli verilmişdir (Mədətoğlu 2014: 7).  

“Dərələyəz harayı” poemasındakı,  

Bir qoca danışır köz sinəsində 

Ayrılıq quşunu içinə alıb 

Qulağım torpağın ana səsində 

Gözlərim dağların izində qalıb 

Məcnun  Göyçəlinin  "Göyçənamə"sindəki  sızıltılı  şeirləri,  köç  taleyli  şairin  sonu  necə  olacağını 

yazır. Məcnun deyəndə ki: 

"Görən harda öləcəyəm! 

Nə Göyçə var, nə göyçəli",  

yaxud : 


617 

Şəfahət ƏLİYEV/Gerbi Azerbaycandan Çıxmış Şairlerin Yaradıcılığında Köç ve İşğal Motivleri 

"Mən Göyçədə ölmədim,  

Ölübdü Göyçə məndə!",  

Misralardakı yanğı didərgin şairin ifrat pessimizmlə razılaşmasına işarədir. Şairin belə bir mənəvi 

məğlubiyyətlə barışması təbii onun qəlbinin harayıdı. Amma , Məcnun dərdini, qüssəsini, Göyçə həsrətini 

həm də içindəki qəzəbə də çevirə bilən şairdir. Tənqidçi Əsəd Cahangir "Göyçənamə" kitabına gözəl bir 

müqəddimə yazıb: "M.Göyçəli bu kütləvi ağlaşma karnavalına qoşulmur". 

İrəvan qaldırsın ağ bayrağını,  

Qisas qiyamətə qalmayıb, qalmaz. 

Qeyrət qalasını, yurd torpağını 

Atəşlə almasaq, atəşkəs olmaz! 

Yaxud,  

Bir soraq varmı gör Turan elindən,  

Yollar qəm bağladı durna telindən! 

Gül bülbüldən küsüb, çəmən gülündən- 

Zirvədə təklənib qıy vuran qartal,  

Daşlara çırpılır ünü, hikkəsi,  

Hardasan, hardasan, ay ev yiyəsi. 

Məcnun Göyçəli şeirlərindəki Vətən dərdini, həsrətini, xalqıyla, millətiylə bağlı ağrılı düşüncələrini 

eynən  poemalarında  da  davam  etdirir.  "Zülmətdə  döyüşən  pəncərə",  "Göyçə  dərdi",  "Göyçə  gözəli", 

"Zirvə  yollarında  atılan  ömür"  poemaları  da  elə  Göyçə  faciələrindən  söz  açır  (Yusifli, 

http://www.gunaz.tv).  Aşıq  Ələsgər  ocağının  layiqli  nümayəndələrindən  olan  İsmixan  Didərginin 

yaradıcılığındakı köç və işğal motivləri də ədəbiyyatımızda xüsusi yer tutur. Vaxtsız həyata vida deyən öz 

təxəllüsünə  “didərgin”  yazan  şairimizin  yurd  həsrətli  şeirləri  Qərbi  Azərbaycan  ədəbi  mühiti  üçün 

əvəzolunmaz sırada dayanır. 

Təkcə  “Ayrılıq” şeirində  yeddi  yer  adı,  yeddi  toponim  işlədilib  və  sözsüz  ki,  hamısı  da  öz  ana 

türkcəmizdədir (Cəfərov, https://www.youtube.com).  

Dədə yurdum, elim-günüm, bəri gəl,  

Gəl öpüşək, halallaşaq, ayrılaq. 

Səcdə qılıb, diz çökürəm önündə. 

Sinəmdəki ağrılara yaxşı bax. 

Gəl öpüşək, halallaşaq, ayrılaq. 

Bu nemətdən, bu torpaqdan harda var? 

Bu obadan, bu oymaqdan harda var? 

Bu təndirdən, bu ocaqdan harda var? 

Alagöllər, Şışpilləkən, Qonurdağ... 

Gəl öpüşək, halallaşaq, ayrılaq. 

“Ermənistan SSR-də Azərbaycan toponimlərinin dəyişdirilməsi barədə ilk fərman hələ 1935-ci ildə 

verilmiş,  yaşayış  məntəqələrinin,  dağ,  çay,  bölgə  adlarının  dəyişdirilərək  “erməniləşdirilməsi”  siyasəti 

dövlət səviyyəsində ardıcıl surətdə həyata keçirilmişdir” (Məmmədli, 2012: 9).

 

Ağ yoxuşa, Sarınərə,  



Vida dedik neçə kərə. 

Yelli gədik, Çətin dərə. 

Mənim sizdə nəyim qaldı? 

Müqəddəsdir düzüm, çölüm,  

İsti yuvam, ağır elim. 

Göz bəbəyim, Göyçəgölüm,  

Mənim sizdə nəyim qaldı 

Şairin “Gəldim” qoşmasındakı yurd dərdininin ifadəsi ədbiyyatımızda yeni səhifə olmasada, insanı 

fərqli duyğularla aparır.. 

Əlvida demədim mən öz yurduma,  

Çölünü, düzünü gətirib gəldim. 

Ulu camalını basdım bağrıma,  

Qarını, buzunu gətirib gəldim. 


618 

III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu 

 

Hər daşa, divara sürtdüm əlimi,  



Qucdum çəmənimi, öpdüm çölümü. 

Yığıb gözlərimə Göyçə gölümü,  

Göyçənin gözünü götürüb gəldim. 

Ümumiyyətlə  Qərbi  Azərbaycan  şairlərinin  yaradıcılığındakı  qədim  ellərimizin  hər  qarışının 

ifadəsi,  tarixilik,  türkçülüuk  ideyaları,  və  onları  yaddaşlara  köçürmək  bacarıqları,  acılı-şirinli  notlarla 

yazılan şeirləri bu gün və sabah böyüməkdə olan gənc nəsilin vətənpərvərlik hisslərinin formalaşmasında 

mühüm rol oynayacağı şübhəsizdir.. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   102




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет