Қаралық ғылыми­практикалық конференция I том



Pdf көрінісі
бет77/98
Дата03.03.2017
өлшемі9,92 Mb.
#6485
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   98

 

Ажиев К. О.  

 

ф.ғ.к., аға оқытушы,  Алматы энергетика және байланыс университеті, 

Алматы, Қазақстан 

e-mail: azhievk@mail.ru 

 

ҒЫЛЫМИ -ТЕХНИКАЛЫҚ МӘТІН КӘСІБИ САЛАДАҒЫ ҚАРЫМ - 

ҚАТЫНАС ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗІ РЕТІНДЕ  

 

Abstract: The article discusses scientific (technical) texts as the basis of communication in 

the professional sphere. The process of learning second (Kazakh) language for Russian­speaking 

students in technical universities focuses primarily  on understanding  and  comprehension of the 

Kazakh text in field of their study.  In that case, an instructor who teaches Kazakh language acts 

as an intermediary between the author of the technical text, and students. So that, it is necessary 

to expand the system including such components as the authors of technical texts and recipients, 

and study technical texts in the frame of the following structure: "the authors of technical texts ­

 language instructors (mediators) ­ recipients". 

 

Keywords: text, technical text, study of technical text, recipient, communication. 



 

Қазіргі кезде мəтінтанушылар көркем мəтінді, көркем мəтіндердегі тілдік бірліктерді 

авторлық  стильдік  мақсаттарға  орай  шебер  қолдану  тұрғысынан  қарастырып  келеді.  Бұл 

мəселелер  тек  мəтіннің  көркем  мəтін  түріне  қатысты  зерттеулер.  Ал  ғылыми  мəтін  мен 

оның  негізгі  ұғымдары,  өзіне  тəн  ерекшеліктері  туралы  мəселелерді  зерттеу  кейінгі 

жылдары  ғана  қолға  алына  бастады.  Осы  орайда  С.Қоянбекованыңмақаласын  еске  алған 

лазым.  Зерттеушіғылыми  мəтінге  тəн  кейбір  тұстарды,  ғылыми  тілмен  сөйлеудегі  тілдік 

құралдардың қолданылу ерекшеліктерін жалпылама тұрғыдан баяндайды [1].  

Егер  мəтіннің  көптүрлілігі  мен  көпқырлылығын  ескерсек,  ғылыми  мəтін  де  өз 

кезегінде барлық мəтін типтеріне қолданылатын жалпы заңдылықтардан тыс болмауымен 

қатар,  өзіндік  мағыналық  сипатымен  де,  сондай­ақ  баяндау  тəсілдерімен  де 

ерекшеленетінін  ұмытпаған  жөн.  Ғылыми  тіл  құрылымын  анықтап,  ғылыми  мəтіннің 

синтаксисін  қарастыруда  ғалым  С.Әлісжановтыңеңбегі  ерекше  орын  алады.  С.Әлісжанов 

«Ғылыми  прозаның  синтаксисі»  атты  монографиясында  «Кез­келген  мəтін  белгілі  бір 

мақсатты  көздейтін,  белгілі  бір  адресатқа  арналған  ақпардан  тұрады.  Мəтін  тіл  жүйесі 

ішінен  синтаксистің    ең  жоғарғы  бірлігі  ретінде  орын  алады  жəне  мағыналық, 

коммуникативті,  номинативті,  структуралы  сипаттарымен  түсіндіріледі»  [2,  32],  ­  деп 

санайды. 

Профессор  А.Қ.  Жұбановқазақ  тіліндегі  ғылыми­көпшілік  мəтіндердің  абзацтарға 

тəн  функционалды­мағыналық  топтарының  статистикалық  ерекшеліктерін  анықтаса,  Ж. 

Есинбаевағылыми­көпшiлiк  стильдегі  мəтіндерге  дискурстық,  тiлдiк­стильдiк  талдау 

жасау ерекшеліктерін қарастырады.  

Н.  Уəли  «Қазақ  сөз  мəдениетінің  теориялық  негіздері»    атты  докторлық 

диссертациясында  ғылыми  мəтіннің  мазмұндық  ұйымдасуын  құрайтын  тілдік­

коммуникативтік  белгілерді  «Ғылым  тілін  дамытуға  байланысты  мынадай  мəселелерді 

айта  кеткен  жөн.  Ол  ғылыми  ойлау,  оның  қыр­сырын  анықтау  жəне  ғылым  саласында 

тілді қолдану мəдениетін жетілдіру мəселелері. Ғылыми мəтін мамандандырылған ақпарат 

беру,  қабылдау  жағынан  коммуникацияның  өзге  түрінен  ерекше.  Ғылыми  тілге  тəн 



 

 

553 



 

мынадай белгілер болады: ғылыми мəтінде сөз желісі логикалық жүйеге бағынады, өзара 

бірімен  бірі  байланысты  арнаулы  ақпараттар  баяндалады,  сөз  сипаттау  түрінде  болып, 

дəлдікке ерекше мəн беріледі»  [3, 36], ­ деп анықтаған.  

Р.Ә.  Шаханова  «Техникалық  жоғары  оқу  орындарының  орыс  бөлімдерінде  қазақ 

тілін  мамандыққа  қатысты  оқытудың  ғылыми­əдістемелік  негіздері»  атты  докторлық 

диссертациясында  ғылыми­техникалық  мəтінді  оқытудың  əдістемелік  мəселелерін 

қарастырған. 

А.И. 

Тілембековағылыми­техникалық 



мəтіндердің 

лингвопрагматикалық 

құрылымынайқындауға  үлесін  қосты.  Алайда  ғылыми  мəтіннің  барлық  ауқымды 

жақтарын  тануда,  негізгі  ұғымдары  мен  өзіне  тəн  ерекшеліктерін  түсінуде, 

коммуникативтік құрылымын айқындауда бұл еңбектердің аздық етері сөзсіз. Сондықтан 

ғылыми  мəтіндердің  құрылымын,  өзіне  тəн  ерекшеліктерін,  əдеби  тілге  қызмет  етуін 

зерттеу тілші­ғалымдарға жүктелген алдағы уақыттың үлкен еншісі деп түсінеміз. 

Сонымен,  қазақ  техникалық  мəтіні  аударылу  мəселелері  тұрғысынан  біршама 

қарастырылғанын айта кету керек.  Бұл жерде Ж.Жақыповтың, Ә.Тарақтың, Б.М.Саякова 

мен  К.Х.Жұбанованың  еңбектерін  атап  айтуға  болады.    Аталған    қазақстандық 

лингвистердің көп қарастырғаны техникалық мəтінді қазақ тіліне орыс тілінен аударудың 

қиындықтары жəне ерекшеліктері. Мұны заңды мəселе деп ойлауға болады. Өйткені өткен 

ғасырдың соңына дейін техникалық оқу орындарында барлық мамандықтарға мамандарды 

орыс  тілі  арқылы  оқытты.  Қазақ  тілінде  оқитын  топтардың  қабылдануына  байланысты 

қазақ  тіліндегі оқу­техникалық  əдебиеттер дүниеге келе бастады. Олар негізінен  аударма 

əдебиеттер  болды.  Соған  байланысты  қазақ  тіліндегі  оқу­техникалық  əдебиеттердің 

құрылымы  өте  күрделі  болып  келеді.  Осыған  байланысты  қазақ  тілді  оқу–техникалық 

əдебиеттер өзінің  қалыптасу кезеңін  бастан өткізіп  жатыр, деп  айтқан  дұрыс шығар. Сол 

себепті  қазақ  тіліндегі  оқу­  техникалық  мəтіндер  арқылы  оқытудың  тиімді  жолдарын 

іздестіру  өзекті  мəселе.  Қазақ  тіліндегі  оқу­техникалық  мəтіндер  арқылы  оқытудың 

мақсаттарына  сəйкес  техникалық  мəтінді  таңдап  алу,  бейімдеу  сияқты  жұмыстарды 

жүргізу қажет. Мұндай жұмыстарды жүргізу барысында А.Н. Латышева ұсынған  

­ тілдің табиғилығы–жасандылығы; 

­ коммуникативтік тұрғыдан дұрыстығы; 

­ мəтіннің референциалды байланысы; 

­ оқушылардың танымдық шеңберін есепке алу; 

­ оқу – коммуникативті жағдаятты моделдеу мүмкіндігі; 

­  оқыту  міндеттеріне  оқыту  стилінің  сəйкестігі  сияқты  өлшемдерді  есепке  алып 

отыру қажет. 

Оқу–техникалық  мəтінді  қалыптастыру  барысында  оның  коммуникативтік  сипатын 

да есепке алу қажет. Яғни, кез келген мəтін қабылдаушы оқырманға немесе «рецепиентке» 

арналған.  Осыған  орай  С.Әлісжанов  «Ғылыми  мəтін  де  өз  қабылдаушысын  (адресатын) 

тапқанда  ғана  жұртшылықпен  (социум)  қабылданады.  Сөйтіп  қана  ғылыми  мəтін  өзінің 

зерттеу  сипаты  жағынан  генетикалық  байланыстағы  көптеген  тұтас  мəтіндермен  қоян­

қолтық араласады, солармен бір мəнмəтінге (контекске) енеді, соның бір элементі ретінде 

қалыптасады» [2, 32], ­ деп пайымдайды. 

Демек,  адресат  факторы  ғылыми  мəтіндерді  талдауда  есепке  алынуы  керек,  бұл 

ғылыми мəтіннің коммуникативтілігі тұрғысынан басқа мəтін типтерінен өзгешеленетінін 

көрсетеді.  Бəрімізге  белгілі,  ғылыми  шығарма  авторы  өзінің  алдына  оқырмандарды  өз 

тарапынан  ұсынылатын  тұжырымдарға,  қағидаларға,  түсініктемелерге  сендіруді,  соған 

көзін  жеткізуді  мақсат  етіп  қояды,  осыған  орай  бұл  типтес  мəтіндерде  арнайы  амал­

тəсілдер  қолданылады.  Мұндай  амал­тəсілдер  өз  кезегінде  қарым­қатынас  актілеріне 



 

 

554 



 

айналып,  оқырмандарды  мəтіндегі  ғылыми  ақпараттардың  мазмұнын  дұрыс  түсінуге 

мүмкіндік тудырады. Демек,  мазмұнының  шынайылығы ғылыми мəтін үшін  басты нəрсе 

болса,  оны  жасайтын,  мазмұнның  көріну  дəрежесін  беретін  лингвистикалық  жолдарды 

айқындау да соншалықты қажет. 

Сөз актісінде екі сана – адресанттың жəне адресаттың санасы жұмыс істейді. Осы екі 

сананың мүмкіндігінше бір­біріне сəйкес келуі коммуникацияның сəтті болуына оң əсерін 

тигізеді. 

Адресат сипаты арқылы біз ғылыми туындының мамандарға ғана арналғандығын, не 

болмаса  білім  алушы  аудиторияға  арналғандығын  біле  аламыз.  Таза  ғылыми  мəтіндерде 

адресат  факторы  «маман­маман»  деген  формулаға  сай  жүргізіледі,  адресаттың  білім 

деңгейлері  шамалас  болады,  екеуіне  де  ортақ  білім  қоры  болады.  Сонда  мамандар  үшін 

ғана    жазылған  туындыда  түсініксіз  терминдер  молынан  қолданылатын  болса,  білім 

алушыларға  арналған  оқу  мəтінінде  терминдер  кездескен  жағдайда,  оны  суреттеу 

жолымен, белгілі тіркестермен кеңінен түсіндіріп беріп отырады. 

Біздің жағдайда рецепиент – ол техникалық жоғары оқу орнының студенті, болашақ 

инженер.  Кəсіби  бағытталған  оқыту  мақсатында  біз,  екінші  тілдің  оқытушылары 

студенттерге  оқу  мəтіндерін  ұсынуға  тиіспіз.  Осы  оқу  мəтіндері  арқылы  студенттер  бір 

жағынан    кəсіби  біліктіліктерін  шыңдаса,  екінші  жағынан  екінші  тілге  байланысты 

білімдерін  жетілдіреді.  Бұл  біздің    негізгі  миссиямыз.  Оқытушы  –  тілтанушы  бұл  жерде 

түпнұсқа  техникалық  мəтіннің  авторымен  (мамандықтың  қазақ  тіліндегі  оқулығы)  жəне 

орыс  тілді  студентпен  (басқа  пəндердің  барлығын  орыс  тілі  арқылы  оқитын)  арадағы 

делдал  болып  табылады.  Басқа  сөзбен  айтқанда  орыс  тілді  студенттің  қазақ  тіліндегі 

арнайы  мəтінді  толық  игеруі  –  бұл  қазақ  тілін  оқытудың  екінші  тілі  ретінде  жақсы 

меңгеруіне алып келетін жол. 

Осы  жерде  аздаған  шегініс  жасағым  келеді.  Мəтінді  талдаудан  бұрын  оқушының  

қабылдаушы субьект, яғни рецепиент ретінде кім екендігін  анықтап алған  дұрыс сияқты. 

Ол ұсынған мəтінді қабылдауға дайын ба? 

Мысалы:  біздің  тəжірибемізде  болашақ  филологтардың  арасында,  «Мамандыққа 

кіріспе» пəнінің  алғашқы сабақтарында эксперимент  жүргізетінбіз. Студенттердің  кубты 

елестетіп,  оны  екі  бөлікке  бөлуін    сұрайтынбыз.  Бұл  тапсырманы  олар  жазбаша 

орындайды.  Әдетте  олардың  жауаптары  əртүрлі  болып  шығады.  Біреулері  «бұл  ағаштан 

жасалған куб.  Ол қызыл түсті. Оны кескенде ағаш үгіндісі жерге шашылып, жаңа түскен 

ағаш үгіндісінің иісі  мұрынға келді т.с.с., деп үдерісті əдемілеп сипаттап береді.   (Бұлар 

образды  ойлау  қабілеті  жетілгендер).  Екіншілерінің  көз  алдына  тек  қана  геометриялық 

фигура  келеді.  Тіпті  оны  сызба  түрінде  сызып  көрсетіп,  бар  назарын  тек  үдерістің 

нəтижесіне  ғана  аударады  да  екі  параллелограмның  пайда  болғанын  баяндайды  т.с.с. 

бұлай  ойлау  нақты  ғылымға  икемі  барларға  тəн  қасиет.    Осы  экспериментті  техникалық 

ЖОО  студенттеріне  жүргізгенде  олардың  көпшілігі  екінші  топқа  жататындығы 

анықталды.  Бұл  шегініс  не  үшін  жасалды?  Техникалық  ЖОО  студенттерін  ең  алдымен 

техникалық  мəтінді  қабылдауға  үйрету  қажет.  Ең  алдымен  оларға  техникалық  мəтіннің 

тілдік ерекшеліктерін түсіндіру арқылы техникалық ойлауды қалыптастыру қажет. 

  Ғылыми­техникалық  мəтінді  белгілі  бір  техникалық  саланың  маманы  жасайды. 

Ондай мəтін түрлі мəселелерге арналады жəне ғылыми танымның түрлі деңгейінде көрініс 

табады.  Ол  тілдік  жүйенің  белгілі  бір  лексикалық  жəне  лексика­грамматикалық 

бірліктерінің жиынтығы. Ол білім алушы үшін жазылады, сондықтан болашақ маманның 

нəтижелі  білім  алуы  ­  оның  негізгі  мақсаты.  Мəтін  үзіктерінің  синтаксистік  жағынан 

ұйымдасуы  оның  коммуникативтік  мақсат­мүддесіне  астарлас  келіп,  семантикалық­

синтаксистік ұйымдасқан тұтас мəтін ретінде көрінуіне қызмет атқарады. 


 

 

555 



 

  Ресей  зерттеушісі Г.М.Петрова [4]  техникалық  мəтіннің, оның ішінде инженерлік­

техникалық  мəтіннің  жіктелуін  лингво–əдістемелік  мəселе  тұрғысынан  қарастырады. 

Зерттеуші инженерлік­техникалық мəтінді үш түрге бөлуді ұсынады:  

­  ұсыныс­ мəтін (текст­представление); 

­  нұсқаулық­мəтін (текст­инструкция); 

­  есеп­мəтін (текст­рассчет). 

Ұсыныс-мәтінде  автор  белгілі  бір  құрал­жабдықты  сипаттау  арқылы  əртүрлі 

ұсыныстар жасауы мүмкін.  



Нұсқаулық-мәтінде белгілі бір құралды пайдаланудың жолдары мен əдістері жайлы 

мəлімет береді.   



Есеп-мәтінде белгілі бір тезисті дəлелдеуге арналған есеп беріледі.   

Техникалық оқу мəтіндерін іріктеп жасау үдерісінде аталмыш үш түрді басшылыққа 

алған тиімді деп санаймыз.   

  Қорыта  келгенде,  ғылыми­техникалық  мəтін  мазмұнының  негізі  –  білім  алушы 

сезіміне  емес,  миға  əсер  ету  жəне  де  ақпаратты  нақты  объект  бейнесінде  жеткізу.  Бұған 

қарап  техникалық  мəтіннің  ғылыми  қарым­қатынас  аясындағы  негізгі  тілдік  өнім  екенін 

көреміз.  Техникалық  мəтінді  тек  автор  туғызбайды,  мəтін  автор  мен  адресаттың  тілдік 

ойлауының өзара əрекеті. Сондықтан да, кез­келген мəтін коммуникацияның нəтижесі, əрі 

коммуникациялық бірлік болып табылады. «Автор – рецепиент» жүйесін кеңейтіп «автор 

– тіл үйретуші – тіл үйренуші» тұрғысынан қарастыру қажет. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

 

1  Қоянбекова С. Ғылыми стиль мəселелері //Қазақ тілі мен əдебиеті. ­ №7. ­2005. ­ Б. 36­

40. 

2  Әлісжанов С. Ғылыми прозаның синтаксисі. – Алматы: Арыс, 2007. ­ 304 б. 



3  Уəли Н. Қазақ сөз мəдениетінің теориялық негіздері: филол. ғыл. д­ры... дисс. автореф. 

– Алматы, 2007. ­ 47 б. 

4  Петрова  Г.М.  Моделирование  технических  текстов  инженерного  профиля  как 

методическая проблема. Автореф. дисс. к.п.н. ­ М., 2002. ­ 42 с. 

 

 

UDC 80 



Anay A. 

 

MA, Suleyman Demirel University, Almaty, Kazakhstan 



e-mail: adilzhan.anay@sdu.edu.kz 

 

FAMILY IMAGE CHANGES IN KAZAKH LITERATURE IN THE 20TH 



CENTURY 

 

Аннотация:  В  течение  последних  двух  столетий  процесс  идентификации  и 

установления  этническиx  ценностей  в  казахской  литературе  претерпел  три  основных 

изменения:  Абай  Ибрагим  Кунанбаев  и  его  поэтическое  и  философское  влияние  на  весь 

национальный  литературный    процесс;  серии    революционных  шедевров  во  всей 

казахской  филологии  в  основном  из  под  пера  интеллектуалов  Алаш­ордынской  партии, 

которые,  в  большинстве  своем,  представлены  как  политический    и  интеллектуальный 

класс нации, который приводит к классификации современной казахской художественной 


 

 

556 



 

литературы  и  драматургии;  а  также  создание  послевоенной  казахской  советской 

литературы с ее тенденцией объединения поиска для этнической идентификации, с одной 

стороны,  и  попытки,  чтобы  удовлетворить  идеологическое  давление  режима  на  другой. 

Среди множества традиционных ценностей понятие и образ семьи в казахской литературе 

претерпел изменения параллельно с изменениями, упомянутыми выше.  

 

Ключевые  слова:  казахская  литература,  образ  семьи,  общечеловеческие  ценности, 

роль семьи, этническая принадлежность, этническая идентификация 

 

We found it intriguing to start a brief survey of Kazakh literature family theme by giving 



the  family  notion  in  English  Literature.  Thus,  C.  Hurst  in  his  Children  Literature  Newsletter 

explains family as, 



Just what it is that makes a family? Are there necessary basic componants? Do you need 

parents  and  children  for  family?  Is  a  home  a  requirement?  Can  you  be  a  homeless  family?  Is 

blood  relation  necessary?  Do  you  have  to  live  together  to  be  a  family?  Do  you  need  to  live 

together all the time? Has the concept of family changed over the years? Is the concept of family 

different in different cultures? [1] 

As we see, the inquiries for the components above find suitable place in analyzing Kazakh 

family image in Kazakh prose, while the attempt to clearly fit such components together in one 

particular literary work – a novel or a play – is not vivid enough. 

It is difficult to refer to Abay’s “Words of Wisdom” as literature, but if to follow the logic 

of the essay “Family – a nation’s column” by A. Saghatova then exactly Abay’s interpretation of 

family suits the universal, or even transcendental notion of this institution more than ever. In the 

10th Word Abay writes, ­  



People pray to God to send them a child. What does a man need a child for? They say that 

one ought to leave an heir, a son to provide for his parents in their old age and to pray for them 

after 

their 

death. 

Is 

that 

all? 

Leaving  an  heir  —  what  does  it  mean?  Are  you  afraid  there  will  be  no  one  to  look  after  your 

property? But why should you care about things you will leave behind? What, are you sorry to 

leave  them  to  other  people?  What  kind  of  treasures  have  you  gained  to  regret  them  so  much? 

A good child is a joy, but a bad one is a burden. Who knows what kind of a child God will bestow 

on you? Or haven't you had enough of the humiliation you have had to swallow all your life? Or 

have you committed too few misdeeds? Why are you so eager to have a child, to rear yet another 

scoundrel and doom him to the selfsame humiliations? [2] 

The  author  of  the  essay  comments  on  such  a  view  of  family  as  precious  treasure  for  the  later 

generations. [3] 

In  this  article  we  will  do  an  attempt  to  define  what  metamorphoses  has  the  image  of  the 

Kazakh  (or  any  other)  family  undergone  in  the  Kazakh  literature  of  the  20

th

  century  beginning 



and till the post­war time. 

Family Image by the Group of Enlightenment 

It  would  sound  reasonable  to  relate  the  great  changes  in  the  social  life  of  the  Kazakh 

society  and  the  cultural  split  in  the  life  of  the  descendants  of  nomads  (Kazakh  were  mainly 

nomads until the years of collectivization) to the change of the political regime, which resulted in 

a considered turning point of the start to a “civilized life” in the eyes of some historians.  It might 

seem  logical  that  if  during  the  relatively  short  period  of  time  (relatively  to  the  millennia 

chronology) a whole nation discontinues the traditional nomadic agricultural life style and shifts 

to  the  urban­settled  one,  then  such  a  tectonic  split  must  reflect  on  all  spheres  of  human  life 



 

 

557 



 

including the institution of family. The institution, or, to be more precise its alternation would be 

reflected in art, especially in literature.  However, it is far from being that simple. 

As  a  matter  of  fact,  the  Kazakh  literary  school  tends  to  observe  the  literary  processes  of  the 

beginning  of  the  20

th

  century  through  the  prism  of  the  works  of  the  entire  pleiad  of  poets, 



philosophers  and  writers  that  are  called  a  Group  of  Enlightenment.  These  are  phenomenal  in 

their scientific essence personalities who were able to reflect and fix on paper the vast layer of 

the  national  culture  not  only  in  art  but  also  in  all  humanity  studies  of  that  time.  The 

contemporary  Kazakh  literary  thought  relies  mainly  on  the  work  of  these  people.  Danday 

Yskakuly states, 

The  beginning  of  the  print  of  Kazakh  books  in  the  dawn  of  the  20

th

  century  gave  a 

background to the Kazakh criticism thoughts’ awakening. Especially it was noticed in 1909 when 

three  books  –  Abay’s  Selected  Poems,  Akhmet  Baytursynov’s  Forty  Examples  and  Mirjaqyp 

Dulatuly’s  Wake  Up  Kazakh  –  were  published  at  almost  the  same  time.  This  event  was 

considered to be the one, which gave start to the Kazakh literary critical thought. [4] 

Once we consider that exactly the people from the Group of Enlightenment, or Members of 

Alash Party, set down the fundamentals of the literary criticism, there might be hope that these 

people would elaborate many literary images one of which is the image of family. Truly enough, 

the reflection of it takes place in many of their essays and articles. Yet, for us, the most important 

object of studying the family image is works of fiction. The abovementioned essay “Family – the 

nation’s  pillar”  points  to  two  significant  novels  of  the  time  of  the  Group.    One  of  them  is 

Zhusipbek Aymavtov’s novel “Akbilek”, which narrates a story of a young girl who is captured 

and raped by the officers of the White Army in the time of the Civil War in Russia. Regardless 

this hard trauma she manages to  come back to her family, set her own life and build a  family. 

Among the others it is worth to notice that Aymavtov creates the view of a Kazakh girl by the 

means of magnificent depicting tools as giving the setting of beautiful scenery around the village 

where  Akbilek  grows.  Reader  can  really  witness  the  description  of  both  the  characters  and 

setting in a spirit of realism, but the image of family in the novel Akbilek is presented doubly. 

Akbilek’s family is a social historical fragment that can be carved out from any period of Kazakh 

history. Of course the characteristics of it lie not in the technical or physical aspect but functional 

one.    It  is  a  patriarchic  family,  the  one  that  is  traditionally  observed  in  the  folklore  and  epic 

legends  by  historians  and  literary  scholars.  Yet,  the  family  of  Akbilek  is  different  from  the 

universal image of a patriarchic family in the way where the characters to represent the members 

of the family embody the functions that they have fulfilled for ages.  



Soviet Influence 

This what Aygul Smakova writes about the Kazakh family change, ­ 



In  Beyimbet  Maylin’s  “Raushan  the  communist”  the  image  of  a  Kazakh  family  at  the 

beginning  of  the  Soviet  time  is  distinctly  portrayed.  One  can  easily  figure  out  that  the 

degradation  of  the  family  values  and  the  shrink  of  their  duty  started  at  exactly  that  time.  The 

needs of the atheistic era such as low-level activity and weakening of responsibility seem to be 

causing it. In Sayin Muratbekov’s works the misery of the war times and the grief that it brought 

to Kazakh family demonstrates a lot.  [5] 

Orphanage of those children deprived from fathers is the main reason for family disruption.  

The writer’s “Smell of Sagebrush” brings forth a concept that the smell of a plants does not only 

remind of the father coming back from a pasture but also implies a father mercy, father and child 

relationship and the system of the upbringing in Kazakh traditional manners that was gradually 

disappearing.  

In  the  famous  “My  Name  Is  Koja”,  Berdibek  Sokpakbayev  manages  to  shape  the  family 

that  went  far  beyond  its  time  and  almost  foreshadowed  the  family  image  in  the  contemporary 



 

 

558 



 

prose. Koja, a ten­years­old boy, whose only family is his mother philosophically interpretes his 

family perspectives, ­ 

Does a woman need a man? A husband. I think, yes she does. Sometimes Mom Millat looks 

at my departed father and plunges into sorrow. Her eyelashes get wet with tears. At that moment 

I pity my sweet mommy very much. But my pity is useless I know that she doesn’t only miss my 

father but is sorry that she is alone. [6] 

In the works of Beksultan Nurzhekeuly the image of Kazakh family takes  a multispectral 

shape,  where  one  can  study  the  ties  between  the  concepts  woman­mother,  woman  –  spouse, 

father and son, parents traditional duties. 

Dulat  Issabekov  in  his  “Sister”  provides  a  more  modern  portrait  of  Kazakh  family  by 

depicting relative ties among the sisters of one family. 

One more novel that deals with the issue of family but centers in this notion the image of 

woman  is  Gabit  Musrepov’s  “Ulpan”  which  aims  to  expose  woman’s  life  peculiarities  as 

woman­ daughter, woman­wife and woman­mother. The writer is able to find exclusive methods 

in his attempt to approach these images artistically. 

Generally,  woman  question  is  of  primary  concerns  in  Kazakh  literature,  which  almost 

dominates the thematic palette in the pens of the literary.  

In the modern young adult fiction nowadays the image of a materialistic family apt to earn 

money is shown very broadly. Children growing without fathers and lonely mothers who try to 

have the ends meet, merciless fathers, cruel grandfathers and make­up grandmothers who try to 

seem  young by showing their thin hair and hate to be called “GRANDMA” are portrayed very 

vividly. In comparison we all remember well how the image of grandmother is given in Abay’s 

Way. [4] 

When  we  talk  about  family  image  in  Kazakh  fiction,  ­we  have  focused  mainly  on  fiction 

masterpieces in this article, the interpretation of it seems to be the matter of a single­side analysis 

where  we  could  as  readers  straightforwardly  spot  out  the  central  features  of  such  an  image: 

strong  patriarchic  one,  collective,  relative­oriented  and  authoritarian.  However,  by  analyzing  it 

closely the things happen to come upside down where the family notion as a unit that has to be 

preserved is depicted more in the works of earlier authors such as Z. Aymavtov and B. Maylin, 

whereas the post­war authors as B. Sokpakbayev and M. Kabanbay present the family shape with 

its members who somehow can not offer the spirit of family in its universal understanding. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   98




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет