Халықаралық ғылыми-көпшілік журнал Международный научно-популярный журнал

194
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
-  средство  для  предоставления  аутентичного 
материала по домашнему чтению;
-  средство  для  определения  уровня  знаний  и 
контроля над усвоением учебного материала, уни-
версальный  тренажер  для  приобретения  навыков 
практического применения знаний.
Внедрение  новых  информационных  компью-
терных  технологий  (ИКТ)  меняет  традиционный 
взгляд на образование, помогает преодолеть проти-
воречие между активным использованием различ-
ных педагогических технологий и недостаточным 
ростом  эффективности  обучения.  ИКТ  направле-
ны на интенсификацию образования, реализацию 
идей развивающего обучения, совершенствования 
форм  и  методов  организации  учебного  процесса, 
обеспечивающих переход от механического усво-
ения фактологических знаний к овладению умени-
ем самостоятельно приобретать новые знания. 
На занятиях по домашнему чтению компьютер-
ная технология может осуществляться при подго-
товке и проведении практического занятия, СРСП 
и СРС по английскому языку. ИКТ позволяет про-
водить  занятие  по  домашнему  чтению  намного 
интереснее,  во  время  занятий  можно  прослушать 
и прочитать аутентичный материал, посмотреть ви-
деоматериал  или  фильма  по  сюжету  книги,  после 
просмотра можно написать изложение, реферат, до-
клад,  небольшие  сообщения,  буклеты  и  презента-
ции идругое, что дает  массу возможностей длясту-
дентов  реализовать  свои  навыки  и  умения.Кроме 
того,  на  базе  читаемого  текста  можно  обучать  и 
другим  видам  речевой  деятельности:  говорению, 
аудированию, письму на изучаемом языке. [3]
Не  менее  интересно  проходят  занятия  англий-
ского языка по домашнему чтению с использовани-
ем видеофрагментов. Работа с презентациями соз-
даёт  предпосылки  к  индивидуализации  обучения, 
что в свою очередь, предполагает появление новых 
форм  взаимодействия  обучающего  и  обучаемого 
в  учебном  процессе.  Компьютер  может  влиять  на 
мотивацию  студентов,  раскрывая  практическую 
значимость  изучаемого  материала,  предоставляя 
возможность испробовать умственные силы и про-
явить  оригинальность,  поставив  интересную  зада-
чу, задавать любые вопросы, - всё это способствует 
формированию положительного отношения к учёбе. 
Массовая  компьютеризация  вузов  открывает 
возможности  широчайшего  применения  компью-
терных  технологий  в  преподавании.  Но  на  сегод-
няшний  день  главными  проблемами,  затрудняю-
щими  эффективное  использование  этих  огромных 
ресурсов,являются недостаток знаний и опыта рабо-
ты с современными технологиями у большей части 
педагогического  сообщества,  а  также  отсутствие 
методических  рекомендаций  по  использованию 
данных технологий в преподавании предметов. 
ИКТ позволяет совершенствовать навыки тех-
ники  чтения  за  счет  применения  таких  приемов, 
как закрепление рецептивных лексических и грам-
матических навыков чтения; овладение умениями 
извлечения из текста смысловой информации раз-
личных видов (основной, второстепенной, уточня-
ющей и т.д.); обучение различным видам анализа 
текста;  формирование  умения  самостоятельного 
преодоления языковых трудностей; оказание спра-
вочно-информационной  поддержки  путем  предо-
ставления  языковой  или  экстралингвистической 
информации  (за  счет  использования  автоматиче-
ских  словарей,  электронных  энциклопедий);  кон-
троль правильности и глубины понимания прочи-
танного текста.
Применение средств ИКТ на занятиях СРСП и 
СРС получает наибольшее развитие, так как основ-
ные технические и языковые умения и навыки уже 
сформированы.  Все  описанные  выше  технологии 
используются на более сложном аутентичном ма-
териале.  Наиболее  интересной  становится  работа 
с  применением  сети  Интернет.  С  дидактической 
точки зрения преимущество Интернета перед тра-
диционными  средствами  обучения  заключается, 
прежде всего, в доступности и актуальности аутен-
тичных материалов, а также в облегчении и уско-
рении межнациональной коммуникации.
Обучение  чтению  с  помощью  Интернет  мо-
жет  быть  весьма  разнообразным  из-за  наличия  в 
нём  множества  текстов  разных  жанров.  Прежде 
всего, использование он-лайн версий зарубежных 
газет.  Неоспоримое  достоинство  версий  газет, 
представленных на сайтах Интернет, в сравнении 
с их печатными аналогами - это их актуальность. 
На подобных занятиях можно сочетать работу над 
навыками чтения и устной речи, поскольку обсуж-
дение предполагает и монолог, и диалог, особенно 
когда  речь  идёт  о  текущих  событиях  в  мире.  Не 
менее  полезно  бывает  взглянуть  на  одно  и  то  же 
событие с разных точек зрения: например, то, как 
английские,  американские  и  российские  газеты 
освещают  его  или  какие  новости  разные  газеты 
выбирают  для  своих  первых  полос.  Это  отлич-
ная  возможность  поговорить  о  различии  культур, 
менталитетов разных народов и о том, что их объ-
единяет.  Для  данной  работы  можно  использовать 
следующие  сайты:  http://www.nytimes.com,  http://
www.timesonline.co.uk,  http://www.bbc.com,  http://
www.foxnews.com.
Важнейшим функциональным преимуществом 
электронного  контента  по  сравнению  с  системой 
традиционных  средств  обучения  должна  стать 
возможность  программируемого  управления  са-
мостоятельной  деятельностью  студентов,  домаш-
него  чтения,  способное  освободить  от  рутинной  
работы  преподавателя  и  позволить  максимально 
использовать аудиторное время для развития ком-
муникативных умений.[4]
При  таком  разделении  труда  между  препода-
вателем и компьютером форма домашнего чтения 

195
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
обучаемых  должна  быть  разделена  на  два  подви-
да: а) автономную (не контролируемую во внеау-
диторное  время,  например,  пересказ,  подготов-
ка  диалога,  монолога)  и  б)  программированную 
(управляемую  и  контролируемую  компьютером). 
Оба  подвида  самостоятельной  работы  по  домаш-
нему чтению должны быть обязательными состав-
ляющими подготовки, необходимыми для развития 
коммуникативных  умений  на  занятиях  под  руко-
водством преподавателя.
Электронный  контент  заключает  потенциал 
для качественного прорыва в плане формирования 
языковых навыков. Основным дефицитным ресур-
сом, ограничивающим прогресс в овладении ино-
странным языком, является время. Компьютер как 
виртуальный  репетитор  индивидуально  объяснит 
каждому обучаемому языковой материал, который 
может быть значительно более информативным и 
полным,  чем  тот,  который  преподаватель  в  усло-
виях цейтнота предлагает на занятиях. Например, 
для  совершенствования лексических навыков не-
обходимо  дать  значительный  объем  информации 
о  слове  (значения,  толкования,  примеры  приме-
нения, словосочетания, синонимы). На этапе зна-
комства с информацией о лексических единицах и 
выполнения различных упражнений у обучаемого 
происходит формирование образа изучаемого сло-
ва, что необходимо для его правильного употребле-
ния и восприятия и развития языкового сознания в 
целом. В рамках занятия это невозможно сделать 
без ущерба для работы над другими аспектами и 
видами  речевой  деятельности,  а  в  режиме  само-
стоятельной  работы  с  компьютером  это  вполне 
осуществимо.  Кроме  того,  система  электронных 
упражнений, проверяемых автоматически, обеспе-
чивает  стопроцентную  проверку  их  выполнения 
(без нагрузки на преподавателя). Количество и ка-
чество  этих  упражнений  благодаря  мультимедий-
ным возможностям ИКТ (звук, графика, анимация) 
позволяют  достигать  высокого  уровня  развития 
языковых  навыков  с  минимальными  затратами 
времени  и  сил  обучаемого,  а  также  максимально 
освобождать ресурсы занятия для развития комму-
никативных умений.[5]
Электронный  контент  становится  полноцен-
ным  средством  организациипрограммированной 
самостоятельной работы студентов по домашнему 
чтению. Он способен по-новому объяснять фоне-
тический, грамматический и лексический матери-
ал, обеспечивать его тренировку в достаточном ко-
личестве упражнений и осуществлять мгновенный 
контроль их выполнения. Это означает, что он дол-
жен  быть  «электронным  ассистентом  преподава-
теля», проводником технологии обучения данным 
аспектам,  выполняющим  элементарные  функции  
преподавателя  там,  где  это  возможно  (невысокая 
вариативность ответов, возможность алгоритмиза-
ции обучения).
Специфика  обучения  домашнему  чтению  сту-
дентов  с  электронным  контентом    заключается  в 
отсутствии  подлинной  коммуникативности  по-
следнего.  Будучи  средством  формирования  поли-
культурной языковой личности, способной к ино-
язычному  общению,  сам    контент  не  вступает  со 
студентом  в  подлинную  коммуникацию,  а  лишь 
создает  основу  для  формирования  речевых  уме-
ний. ИКТ обладают значительными возможностя-
ми интенсификации учебного процесса.[6] 
Эффективность использования средств, инфор-
мационных технологий по домашнему чтению как 
одним из видов самостоятельной работы студентов 
во многом зависит от успешности   решения задач 
методического  характера,  связанных  с  информа-
ционным содержанием и способом использования 
автоматизированных систем обучения. Современ-
ные информационные технологии — это техноло-
гии основанные на использовании компьютерных 
возможностей и интернет ресурсов. В связи с этим, 
появляется возможность дистанционного общения 
между преподавателями и студентами и использо-
вание  элементов  дистанционного  обучения  в  са-
мостоятельной  работе  студентов.  Включенность 
информационных технологий в учебный процесс в 
вузе  позволяет качественно обеспечивать студен-
тов информацией, формируют основные ключевые 
компетенции обучающихся, интегрирует базовое и 
дополнительное  образование,  повышает  мотива-
ции студентов к обучению.
В результате самообразовательной  деятельно-
сти у студентов происходит процесс приобретения, 
структурирования и закрепления знаний, что фор-
мирует у них умение размышлять над поставлен-
ными профессиональными задачами для поиска их 
оптимальных решений.
Литература:
1      Кряклина, Т. Ф. Модернизация образования: управление самостоятельной работой студентов: Монография 
/ Т. Ф. Кряклина. –Барнаул : Издательство ААЭП, 2006.
2        Александров К.В. К вопросу о компьютерной лингводидактике. // Иностранные языки в школе. –2012 – №10. 
–С. 9-12.
3      Зорькина О.С. О психолингвистическом подходе к изучению текста. // Язык и культура. – Новосибирск, 2003. 
– С. 205-210.
4  Фоломкина С.К.Обучение чтению на иностранном языке в неязыковом вузе. – М.: Высшая школа, 2005.
5       О.Д. Кузьменко, Г.В. Рогова «Учебное чтение, его содержание и формы», «Общая методика обучения ино-
странным языкам. Хрестоматия», стр. 241
6       З.И. Клычникова «Психологические особенности обучению чтению на иностранном языке», стр. 46

196
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
Куралбаева Алия
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университететінің доцент м/а, 
(PhD) философия докторы, 
ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ 
МАТЕМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ҮДЕРІСІНДЕ ПАЙДАЛАНУ
Резюме: В настоящее время учебный процесс в Казахстане характеризуется созданием своеобразной националь-
ной модели. Этот процесс является результатом вслед за мировыми парадигмы образования и подставляя старые 
методы обучения по инновационной технологии обучения. В этом случае сочетание педагогического процесса является 
задача взаимодействия основных показателей учебного процесса, т.е. взаимодействия учителя и ученика.
Инновационная образовательная парадигма подчеркивает не способность и знание ученика, но и его индивидуаль-
ность и его личностное развитие за счет приобретения образования. Если урок только средства организации обуче-
ния, различные инновационные методы обучения являются технологии, которые влияют на лучших результатов урока.
Ключевые слова: инновация, технология, педагогическая технология, педагогическая инновация, математика, ди-
дактические элементы.
Summary: Nowadays teaching process in Kazakhstan is characterized by the establishment of a peculiar national model. 
This process is a result of following the world education paradigm and substituting the old teaching methods by an innovative 
teaching technology. In this case the sapid combination of the pedagogical process is the objective interaction of the main figures 
of teaching process, i.e. interaction of a teacher and a pupil.
The  innovative  education  paradigm  emphasizes  not  the  ability  and  knowledge  of  a  pupil,  but  his  individuality  and  his 
personal development through the acquisition of education. If a lesson is only means of organizing teaching, different innovative 
methods of teaching are the technologies which influence on the best results of lesson.
Key words: innovation, technology, a pedagogical technology, a pedagogical innovation, mathematics, didactic elements.
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің өзін-
дік  ұлттық  үлгісі  қалыптасты.  Бұл  процесс  білім 
парадигмасының  өзгелермен  қатар  жүріп,  білім 
берудегі  ескі  мазмұнның  орнына  жаңасы  келумен 
анықталуда. Мұндай жағдайда педагогикалық про-
цестің  маңызды  құрамы  оқу  ісіндегі  субъектілер 
ретіндегі оқытушы мен оқушының тұлғалық бағыт-
талған өзара әрекеті болып табылады.
Жаңа  білім  парагдимасы  бірінші  орынға  ба-
ланың  білімін,  білігі  мен  дағдысын  емес,  оның 
тұлғасын,  білім  алу  арқылы  дамуын  қойып  отыр. 
Мектепте  оқытуды  ұйымдастыратын  бірден  бір 
нұсқа  сабақ  болса,  сабақтың  нәтижелі  болуына 
ықпал ететін нұсқа – сол сабақты өткізудің әртүрлі 
әдіс-тәсілдері, яғни жаңашыл мазмұндағы сабақтар 
өткізу.
Оқыту  процесінде  инновациялық  өзгерістерді 
жүргізуде  жаңа  ендірулер  мен  ұйымдастырушы 
механизмдер  ерекше  жұмыс  ретінде  мақсатты 
бағытталған  барлық  өзгерістерге  қатысады.  Ал, 
оқытудағы интенсивтендіру - жаңа педагогикалық 
идея,  технология  мен  техника  негізінде  алдына 
қойылған оқытудың мақсатын максималды жүзеге 
асыруға бағытталған оңтайлы энергия мен іс-әре-
кетте жүзеге асыру болып табылады. Бұл жағдайда 
педагогикалық инновация негізгі қызмет атқарады. 
Педагогикалық инновация – мектептегі тәрбиелеу 
мен оқыту жүйесінің бәрінде өзгеріске әкелген өза-
ра әрекеттер бірлестігінің нәтижесі болғандықтан, 
оны сабақтан тыс жұмыстарда, тәрбие сағаттарын-
да,  т.б.  оқу-тәрбие  жұмыстарының  барлық  түр-
лерінде    (салаларында)  қолдануға  болатыны  бел-
гіленген. 
Педагогикалық технологияның ерекшелігі оның 
жаңашылдық  сипатында.  Педагогикалық  техноло-
гия  мүмкіндіктерін  қолдана  отырып,  белгілі  бір 
мақсат  қойып  орындалатын  мұғалім  мен  оқушы-
ның іс-әрекеттерінің негізгі нәтижесі – оқушылар-
дың  білімі,  тәрбиесі  және  олардың  дүниетанымы 
болып табылады. 
Бастауыш мектепте оқушылардың математика-
лық түсініктерін қалыптастыруда көптеген педаго-
гикалық технологияларды пайдаланудың тиімділігі 
анықталуда.  Балалардың  математикалық  түсінігі 
әдістемелік элементтерді қалыптастырумен тікелей 
байланысты. Сондықтан бастауыш мектепте мате-
матиканы оқытуда жаңа технологияны пайдалану-
дағы оқушының әрекетінде оның қабылдауы, ынта-
сы құштарлығы негізгі рөл атқарады.
Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау 
қарсаңында  жасалған  ел  президенті  Н.Ә.Назарба-
евтың  «Қазақстанның  әлемдегі  бәсекеге  барынша 
қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты 
Қазақстан халқына жолдауында білім беру рефор-
масы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілі-
гін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңы-
зды  құралдардың  бірі  екендігі  айтыла  келіп,  бізге 
экономикалық  және  қоғамдық  жаңару  қажеттілік-
теріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі 
қажет екендігі көрсетілген [1].
Осыған  сәйкес  оқытудың  тиімділігін  арттыру 
мақсатында жаңа білім парадигмасына сүйене оты-
рып  біз  оқыту  технологияларының  тиімді  жақта-
рын таңдап алуымыз қажет. Оқыту үрдірісінде озық 
технологияларды  белсенділікпен  енгізуіміздің  қа-
жеттілігі  еліміздің  болашағы  көркейіп,  өркениетті 
елдің қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен 
көрінеді. Бүгінгі білім берудің ұлттық моделіне өту-
де оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, 
инновациялық технологияны игерген шығармашыл 

197
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
педагогтан  ізденуші  шәкіртті  тәрбиелеуін  талап 
етеді.  Сондықтан  келер  ұрпаққа  қоғам  талабына 
сай білім беруде мұғалімнің инновациялық іс-әре-
кетінің ғылыми педагогикалық негіздерін меңгеру 
маңызды мәселелердің бірі.
Бастауыш мектепте математиканы оқыту бары-
сында  жаңа  технологияларды  пайдалану  оқушы-
лардың  қарапайым  математикалық  түсініктерінің 
ауқымды,  көлемді  болуына  ықпал  жасады.  Оның 
мән-мағынасын терең түсіну үшін бастауыш сынып 
мұғалімдер қауымына жаңа технологияларды игеру 
керек қажеттілігінің басым екендігі айқындалды. 
Педагогикалық инновация – мектептегі тәрбие-
леу мен оқыту жүйесінің бәрінде өзгеріске әкелген 
өзара  әрекеттер  бірлестігінің  нәтижесі.  Педагоги-
кадлық  инновацияны  сабақтан  тыс  жұмыстарда, 
тәрбие  сағаттарында  т.б.  оқу-тәрбие  жұмыстары-
ның  барлық  түрлерінде    (салаларында)  қолдануға 
болатыны белгіленген. 
В.Л.Беспалько:  «Педагогикалық  технология  - 
практикада іске асатын нақты педагогикалық жүйе, 
жоба»,-деген  анықтама  береді.  Ол  педагогикалық 
жүйені  тұлғаны  қалыптастыруға  ықпал  ететін  ар-
найы ұйымдастырылған, мақсатты, бір-бірімен өза-
ра байланыстағы әдіс-тәсілдер ретінде қарастыраса  
[2], В.М.Монахов: «Педагогикалық технологиялар 
- оқыту процесін жобалау, ұйымдастыру және өт-
кізудің  ойластырылған  моделі»,  -  деп  анықтама 
береді [3], ал, М.В.Кларин: «Педагогикалық техно-
логия дегеніміз - практикада қолданылатын белгілі 
педагогикалық жүйенің проектісі», - деп қарайды. 
Ал оқыту технологиясы дегеніміз - кәсіптік дайын-
дық  және  жалпы  оқыту  жүйесін  конструкциялау 
деп көрсетеді. Ол сонымен қатар, «педагогикалық 
технология  дегеніміз  -  қолданатын  әдістерге  баға 
беру, қолданатын тәсілдер мен материалдарды жа-
сау,  білім  беру  кеңістігін  ықшамдаудың  тәсілдері 
мен принциптерін шығару болып табылады», - де-
ген анықтама береді [4].
Педагогикалық технология ұғымы негізінен оқу 
процесін  жоспарлау,  құру  мағынасында  айтыла-
ды. Яғни, оқу жоспарын құру, оқу бағдарламасын 
жасау,  пәннің  тақырыптық  күнтізбелік  жоспарын 
жасау,  сабақтың  жоспары  мен  конспектісін  жасау 
іс-әрекеттерін жатқызуға болады. Оқу материалда-
рын оқыту мақсатына сай логикалық мәніне қарай 
орналастыру тәртібіне басты назар аударылады. Пе-
дагогикалық технология оқу матералдарын оқушы-
ларға меңгертуде нақты кезеңдерге бөліп және оны 
қатаң сақтауды талап етеді.
П.К.Селевко  педагогикалық  технологиялардың 
мәнділігіне,  қолданылуына,  ұйымдастырылуына 
қарай оларды төмендегідей топтарға бөледі:
1)  қолдану деңгейіне  қарай (жалпы педагоги-
калық, пәндік, жеке әдістемелік, модульдік);
2)  философиялық  негізіне  қарай  (материа-
листік,  идеалистік,  диалектикалық,  метафизика-
лық, ізгілікті, ғылыми, прагматикалық т.б.);
3)  психикалық  дамудың  жетекші  факторына 
қарай (биогендік, социогендік, психогендік);
4)  ғылыми тұжырымдамасына қарай (ассоци-
ативі-рефлекторлық, бихевиористік, гештальтехно-
логия, дамытушылық);
5)  тұлғалық  құрылымдарға  бағыттылығына 
қарай  (ақпараттық,  әрекеттік,  сезімдік,  эвристика-
лық, қолданбалы, өзін-өзі дамытушы);
6)  құрылымдық  және  мазмұндық  сипатына 
қарай (білімдік және тәрбиелік, жалпы және кәсіби 
бағытты, технократтық және гумандық) [5].
Бастауыш  мектеп  жасындағы  оқушылар-
дың  дамуы  жаңаны  игеру  оқу  әрекетінің  маңыз-
дылығымен,  танымдық  ынталарының  артуымен 
тығыз  байланысты.  Білімдер  мен  іс-әрекет  тәсіл-
дерін  балалар  жаңадан  ашып  жатпай,  сырттан 
берілгенді игеріп отырады. Өзіндік міндетіне бай-
ланысты жаңа іс-әрекет, жаңа тәсіл міндетті түрде 
оқытуға енгізіледі де, сол мәселені шешудің құралы 
болады. Балалар жаңа міндетті өздері бұрын орын-
дағанымен салыстырмалы түрде қандай өзгешілік 
бар  екенін  түсінуі  тиіс.  Тек  осы  жағдайда  олар 
жаңа  іс-әрекеттің  қандай  бір  ерекшелігін  байқай-
ды.  Тәсілдер  мен  білімдерді  оқушылардың  нақты 
іс-әрекеттерін  нәтижелі  қолдануды  қамтамасыз 
ететін психологиялық механизмдердің қалыптасуы 
мен  дамуы  басқаша  педагогикалық  жағдайларда 
өтеді.  Тәсілдер  біртіндеп,  нақтылы  материалмен 
іс-әрекет  жасау  процесінде  қалыптасады.  Арнайы 
жаттығулардың көмегі арқылы балаларда білімдер 
мен іс-әрекеттер тәсілдерінің өте жоғарғы дәреже-
де қолдануын қамтамасыз ететін ой-әрекеттерін қа-
лыптастыруға болады.
Балалардың  дамуының  оқыту  процесіндегі  ең 
басты және анықтаушы жағы – білімдердің, іс-әре-
кет әдістерінің күрделінуінен тұруы. Мысалы: 6-7 
жасар балаларға заттарды арнаулы белгілері бойын-
ша біріктіру үшін эталон - үлгі қолдануды үйреткен 
жағдайда балалардың жіктеу операциясының меха-
низмі  мен  даму  сатылары  елеулі  өзгеріске  түседі. 
Балалар жаңа операцияларды олардың өздеріне тән 
функцияларында, яғни берілген операция орындау 
құралы болатын іс-әрекетпен байланыстырып иге-
руі керек.
Математиканы  оқытудың  негізгі  міндеттері 
тек математика ғылымының негіздерін оқып үйре-
ну  емес,  жалпы  интелектуалдық  жағынан  дамыту 
-  математиканы  оқып-үйрену  барысында  қазіргі 
қоғамда  адам  толыққанды  қызмет  ету  үшін,  осы 
қоғамға динамикалық бейімделуі үшін ой сапала-
рын қалыптастыру. Жинақталған нақты математи-
калық  білімдеріне  негізделген  адамның  жеке  әре-
кеттері үшін математика құралдарының көмегімен 
қоршаған  әлемді  танып  білуі  үшін  жағдай  жасау 
-  мектепте  математикалық  білім  берудің  маңызды 
компоненті.
Математика  түрлі  категориядағы  әсіресе  кіші 
жастағы  оқушылардың  оқып-үйренуіне,  өзіндік 

198
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
қиындық келтіретін пәнге жатқызылады. Алғашқы 
сабақтардан  бастап  оқушыларға,  балаларға 
түсініксіз деректер, түсініктер, ұғымдар, терминдер, 
белгілер, ережелер, фомулалар легі үйіле бастайды. 
Оқушылардың оларды ұғынуда және еске сақтауда 
әлсіздік танытуының негізгі себептері:
-абстрактілік ойлаудың қалыптаспауы;
-көрінбейтін қатынастар, байланыстар мен тәу-
елділіктерді қабылдау біліктілігінің жоқтығы;
-еске  сақтау,  көңіл  аударудың,  зейінінің  жет-
кіліксіз дамуы және т.б.
Қазіргі  кездегі  математикалық  білім  баланың 
интеллектісін,  дербес  ойлауын  дамытуға  бағыт-
талған.  Бұл  салада  дидактикалық  бірліктерді 
ірілендіру  технологиясының  алар  орны  ерекше. 
Дидактикалық бірліктерді ірілендіру деп аталатын 
математикалық  бірлік  технологиясы  1964-1996 
жылдар арасында академик П.М.Эрдниевтің жетек-
шілігімен жүргізілген теориялық және тәжірибелік 
ізденістердің, практикалық жұмыстың нәтижесінде 
өмірге келді, сөйтіп «дидактикалық бірліктер» де-
ген ұғым енгізілді. П.М.Эрдниев оқу материалынан 
кіші  көлемде  берілетін  ақпаратты  алып  тастамай, 
тек  олардың  құрылымын  өзгертіп,  ірілендіріп  бе-
руді  ұсынады.  Бұл  жағдайда  материал  терең  мең-
геріліп, ойлауға, дамуға кең өріс ашылады [6.
Дидактикалық  бірлікті  ірілендіру  технология-
сының кілті – бір сабақта қаралатын үш жаттығу: 
есептің  бастапқы  жайын,  оның  түрленуін,  қоры-
тындылауды сабаққа қолданады. Одан әрі матема-
тикалық жаттығулармен жұмыс өзара байланысты 
мынадай  төрт  кезеңмен  жүзеге  асырылады:  ма-
тематикалық  жаттығуларды  түзу;  жаттығуларды 
орындау;  жауабын  тексеру;  осыған  ұқсас,  бірақ 
күрделірек жаттығуға көшу. Бұрын қолданып жүр-
ген дәстүрлі оқыту көбіне екінші кезеңмен шекте-
летін еді. Зерттеу барысында бірліктерді ірілендіру 
негізінде білімді меңгеруге үйрету тәжірибесі жат-
тығудың негізгі түрі логикалық жағынан әр түрлі, 
психологиялық  жағынан  бір  тұтас  бірнеше  көп 
құрамды тапсырма болу керектігін көрсетеді. Мы-
салы: а) кәдімгі дайын есепті шығару; б) кері есеп 
құрастыру  және  оны  шешу;  в)  берілген  есеппен 
кейбір элементтері ортақ болатын есеп құрастыру; 
г) берілген есеппен кейбір параметрлері бойынша 
үйлесетін,  материалды  қорытындылауға  арналған 
есептерді шығару немесе құрастыру.
Дидактикалық  бірлікті  ірілендіру  жүйесі  бой-
ынша  құрылған  сабақтың  ой-өзегі  мына  ережеге 
бағытталады: орындалған тапсырманы қайта құру, 
өзгерту  болып  табылады  (білімнің  бастапқы  фор-
масының  түрін  өзгерту).  Оқыту  әдістері  жаттығу-
ларды  орындау  арқылы  жүзеге  асырылып,  алған 
білімнің  нақтылығына  көңіл  бөлінеді.  Әдістің  са-
нының  көптігі  емес,  жаттығудың  білім  берудегі 
маңыздылығы  ескеріледі.  Ірілендіру  қағидасына 
сүйеніп құрастырылған жаттығулар жинағы білімді 
саналы да берік меңгеруді қамтамасыз етеді. 
Республикамызда  1997  жылдан  бері  енгізіліп 
жатқан профессор Т.Қ.Оспановтың жетекшілігімен 
жазылған «математика» оқулықтары осы теорияға 
негізделінеді  [7].  Сондықтан  оқушының  жеке  ба-
сын дамытуға бағытталған бұл  әдістемемен бүкіл 
бастауыш мектеп мұғалімдері жұмыс істеуде. 
Дидактикалық  бірліктерді  ірілендіру  әдісте-
месін жүзеге асырудың басты қағидалары төменде-
гідей:
- қарама-қарсы ұғымдарды, әрі өзара байланы-
сты операцияларды қатар оқыту;
-  тура  есепке  кері  есеп  ойлап  табу,  шығаруды 
кеңінен қолдану;
- деформацияланған жаттығуларды пайдалану;
- өз бетінше, шығармашылыққа берілетін тапсы-
рмалардың үлес салмағының артуы.
Бұл  технология  өзінің  тиімділігін  көрсетіп 
отыр. Біріншіден, оқу уақыты 20%-ға дейін үнем-
деледі.  Ал  үнемделген  уақыт  білімді  тереңдетуге 
өте қажет. Екіншіден, ойлау операциялары арқылы 
баланың  дамуы  жеңілдейді.  Оқытудың  ізгіліктік 
принциптеріне сәйкес оқушы мен мұғалім арасын-
да жаңаша қарым-қатынас қалыптасады.
Математика  -  қоршаған  орта  жөніндегі  схема-
лардың,  модульдердің  жиынтығы  туралы  түсінік. 
Математиканың болмысы - жеке тұлғаның қажет-
сіну аймағының кеңдігі, өзінің еңбегін дұрыс толық 
жүзеге  асыру,  сезіну,  қарым-қатынас,  түсініктің 
айқындығы  және  нақты  ойлау  шешілмеген  мәсе-
лелерді  көре  білу,  ойлаудың  ауқымының  кеңдігі 
және икемділігі қалыптасқан дағдыдан шыға білу, 
әр  түрлі  ағымдағы  нақтылы  сараптама  жасау  не-
гізінде оқиғаның алдын алуы, жұмысқа өте жоға-
ры  қабілеттілігі.  Мектепте  математикалық  білім 
беру,  математика  курсының  мазмұнын  анықтау, 
математикалық білім стандартын жасау, математи-
аклық білімнің сабақтастығы мен болашағы мәсе-
лелері  қазақстандық  ғалымдардың  еңбектерінде 
айтылған.  Мысалы,  Б.Баймұханов  Қазақстан  мек-
тептеріндегі  математикалық  жалпы  дайындықтың 
базалық  деңгейін  қамтамасыз  етудің  әдістемесін 
ұсынды.  Математиканы  оқып  үйренетін  әрбір 
оқушы ғалымның дайын қағидаларымен танысып 
қоймай, сол қағидалардың пайда болуындағы адам-
зат тәжірибесінің салып кеткен жолдарымен жүруі 
тиіс.  Ол:  «Математика  тарихын  мектепке  енгізу  - 
математикалық білімді ізгілендірудің бір жолы», – 
деп тұжырымдайды [8].
С.Елубаев: «Математика ақыл-ой үйлесімділігі-
не қызмет етеді. Математиканы үйретудің бір мақ-
саты  -  ғылымды  үйрете  отырып,  соның  негізінде 
ойлауды тәртіптеу, нақты қажет нәрсеге оқушылар-
дың ақыл-ой мүкіндігін бағыттау. Онсыз ұмтылған 
мақсатқа жету қиын», - деген [9].
Математикалық даму түсінігі деп баланың ма-
тематикалық түсінігі арқылы логикалық операция-
ларға байланысты ілгерілеу, алға жылжу нәтижесін 
айтамыз.  Оның  түпкі  мақсаты  баланы  жан-жақты 

199
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016
дамыта отырып мектептерде математиканы оқыту-
ды дамыту болып табылады.
Математиканы оқыту үдерісінде оқушылардың 
жалпы  ой-өрісін  дамытуға,  олардың  логикалық 
ойлау  қабілетін,  кеңістік  түсініктерін  кеңейтуге 
жүйелі және мақсатты түрде жұмыс жүргізуге бет 
бұрыс жасалып, математиканы оқып үйренуге аса 
ықыласты оқушылардың математикалық қабілетін 
дамыта беруге айрықша көңіл бөлінген.
Бастауыш мектептегі бірінші сынып үшін мате-
матика оқулығы сабақ бойынша құрылып, оқу ма-
териалының  мазмұны  оқу  бағдарламасына  сәйкес 
жасалады. Оқулықпен жұмыс істей отырып оқушы 
ғылыми  білім  алады.  Негізінен  суреттер  арқылы 
берілген  оқу  материалымен  оқушылар  белсенді 
жұмыс  істейді.  Оқу  материалының  қиындық  дең-
гейі оқушылардың жас ерекшелігіне, олардың қа-
білеттеріне сәйкес болуы және мұғалім балалардың 
дайындығын, жалпы даму деңгейін ескере отырып, 
олармен  кең  көлемде  саралап  оқытуды  жаңа  тех-
нологиялар  арқылы  ұйымдастыруға  мүмкіндігінің 
болуын алдан-ала ескеру керек.
Математика  сабақтарында  оқушылардың  қы-
зығушылығын  арттыру  мақсатында  балалардың 
танымдық қабілетін, зеректігін арттыратын тапқы-
рлыққа арналған әр түрлі технологиялар негізіндегі 
жаттығулар  енгізілуі  керек.  Жаттығулар  жеңілден 
қиынға қарай ретімен орналастырылады. Бірте-бір-
те қиындату қағидасы бүтіндей алғанда жаттығулар 
жүйесіне қатысты болмайды. Бұл белгілі тақырып 
шеңберінде орындалады, жаңа білімді енгізу өтіл-
ген материалмен дайындалу керек. Егер математи-
калық  ұғым  оқушыларға  қиындық  көрсетсе,  онда 
алдын  ала  дайындықты  күшейту  керек.  Оқушы-
ларды  арифметикалық  есептер  шығаруда,  есепте-
улерде,  шамаларды  өлшеуде  алдымен  дағдылан-
дырып алу қажет. Жаттығуларды орындаған кезде 
оның  мазмұны  мен  формасы  оқушылардың  қы-
зығушылығын жоғалтпайтындай, әр түрлі болғаны 
дұрыс.  Дәстүрлі  мысалдар  мен  есептердің,  типтік 
жаттығулардың  орнына  стандартты  емес,  ерекше 
тұжырымдалған жаттығулар жасату қажет. Оқушы-
лар оларды орындағанда үлкен қызығушылық пен 
ынта-ықылас  көрсетеді.  Жаттығулардың  негізгі 
бөлігі, яғни оқылатын материал ядросының мазмұ-
ны  барлық  бала  үшін  ыңғайлы  жеңіл  болатыны 
сөзсіз.  Бірақ,  сабақ  мазмұнында  оқушының  жоға-
ры  жалпы  математикалық  қабілетінің  дайындық 
деңгейін дамытатын материалдар болуы керек. Бұл 
ең алдымен оқушының зеректігін, дербес пайымда-
уын, өзіндік ойлай білуін керек ететін жаңа техно-
логиялық мазмұндағы стандарттық емес жаттығу-
лар  мен  есептермен  тығыз  байланысты.  Сыныпта 
орындалатын  жаттығулардан  басқа  мұғалімнің 
оқушыларға үй тапсырмасы ретінде берілетін жат-
тығулары болуы керек. Оқулықтағы үйге берілетін 
тапсыманы  белгілеу  оқушылардың  оқу  жүкте-
месінің артуын болдырмайды және мұғалімнің жұ-
мысын  жеңілдетеді.  Үй  жұмысына  арналған  жете 
ойланып  құрастырылған  жаттығулар  жүйесі  кіші 
жастағы оқушыларды математикаға оқытуда тиімді 
құрал болып табылады.
Қазіргі заманғы білім берудің дамытушы бағы-
тын  қамтитын  педагогикалық  технологияларды 
мұғалімдер өз тәжірибесінде жүйелі қолданып, яғни 
білім  сапасының  жоғары  болу  мақсатында  қолда-
нып, тиімді іске асыру керек. Жаңа дәуірдегі жан-
жақты  дамыған  тұлғаны  тәрбиелеу  оңай  емес,  ол 
үшін мұғалімге үлкен ізденудің, оқытуды ізгілендіру 
аспектілерін пайдаланып жүзеге асырудың мәні зор. 
Осыған орай жаңашыл идеялар көптеп шыға баста-
ды. Сол жаңашыл педагогтардың идеясы мен жаңа 
технологияларын пайдаланып жұмыс істей білу – әр 
педагогқа қойылатын талаптардың бірі.
Егеменді  еліміздің  болашағы  -  бүгінгі  мектеп 
партасында отырған оқушылар. Оларды қазіргі за-
ман  талабына  сай  жан-жақты,  білімді,  өз  бетімен 
ойлап білуге талпынатын, өзінің ой тұжырымы бар 
етіп  тәрбиелеу  үшін  сабақ  түрлерін,  құрылымын 
жетілдіру, оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін, техноло-
гияларын пайдалану бүгінгі күннің талабына айна-
лып отыр. Осыған сәйкес, әсіресе бастауыш сынып 
оқушыларының  математикалық  түсініктерін  жаңа 
технологиялар арқылы қалыптастыруды бастауыш 
сынып мұғалімі шығармашылықпен жүзеге асыруы 
тиіс. Себебі қазіргі заман мұғалімі қоғамдық -әле-
уметтік  парызына  жауап  беруді  көздейтін,  жаңа-
лыққа  сергек,  өз  ісіне  ізгілік  сезіммен  қарайтын, 
педагогикалық  күрделі  құбылыстарды  идеялық, 
адамгершілік  тұрғыдан  шеше  алатын,  жаңашыл 
ойлау  дығдысын  меңгерген,  шығармашылықпен 
еңбек ететін маман болу керек.
Әдебиеттер тізімі:
1. Н.Ә.Назарбаев. «Қазақ-ның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратег.» Астана. 1 
наурыз 2006.
2. Беспалько В.П. «Слагаемые педагогической технологий». Москва: Педагогика, 1989 5-б 
3. Монахов В.М. «Проектирование и внедрение новых технологий обучения» // Сов. Педагогика. 1990 №7 17-22 бб
4. Кларин М.В. «Педагогическая технология в учебном процессе». Анализ зарубежного опыта. Москва. 1989 80-б
5. Селевко Т.К. «Современные образовательные технологии». Москва: Народное образование, 1998  255-б
6. Эрдниев Л.М., Эрдниев Б.Л. Обучение математика в школе. Укрепление дидак. единиц. Книга для учителя. 1995
7. Т.Қ.Оспанов, Ш.Құраманалина. Математиканың бастауыш курсын оқыту әдістемесі (оқу құралы) Алматы  Ре-
спубликалық баспа кабинеті, 1996 жыл, 2 бөлім.
8. Баймұханов Б. Б. «Математика есептерін шығаруға үйрету» Алматы «МЕКТЕП» 1983 ж
9. С.Елубаев «Қазақтың байырғы қара есептері». Алматы: Қазақстан 1996. 103 б.

200
Қазақстанның ғылымы мен өмірі – Наука и жизнь Казахстана                                                           
Science and life of Kazakhstan. №3 (38). 2016

жүктеу/скачать 4,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: