ТАРЫ ӨСІМДІГІНІҢ ЯРКОЕ 3 СОРТЫНЫҢ ҚАСИЕТІНЕ БАҒА БЕРУ
Туралин Бауыржан Алпысбайулы, Дүйсмағанбетова Ардақ Шамшатқызы
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті
ardak-94-94@mail.ru
Зерттеу 2014-2015 жылдары Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясында
алғашқы тұқым өндіру және селекцияның егіс айналымы бөлімінде жүргізілді.
Негізгі жер телімінің
топырағы қоңыр, саз -балшықты, гумус мөлшері 2,0 -2,3%.
Зерттеуге тыңайтқыштар мен бұрынғы егілген егіннің егіс түсіміне және Ақтөбе
ауылшаруашылық тәжірибе станциясының жаңа сорттарының
сапасына әсер етуі
бойынша сұрақтар енгізі лді. Тәжірибенің қайталануы үш рет, бөлінген орын ауданы
50 шаршы метр. Біздер бұрынғы егілген егіннен: өңделген жер өңделгеннен кейінгі
екінші дақыл, өңделгеннен кейінгі
үшінші дақыл зерттелінді.Тыңайтқыштар нұсқа
бойынша зерттелінді: тыңайтқышсыз бақылау; N45; P45; минералды тыңайтқыш
есебінде : аммиак селитрасы, түйіршіктелген жәй суперфосфат пайдаланылды.
Яркое 3 тары сорты. Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясының В.Р.Вильям
атындағы өсімдіктану және жер бөлімі Ғ ӨО-мен (Алматы) бірге ВИРА К-9605 (Ресей
Федерациясының
Воронеж облысы) үлгісінен екі есе жеке бөліп алу әдісімен
дайындалды. Ботаникалық
көптүрлілігі: Contractum түр тармағы (қысылған),
sanguineum көптүрлілігі (қоңыр -қызыл). Сорт
құр ғақшылыққа төзімді, стандартпен
салыстырғанда вегетациялық кезеңі 5 -7 тәулікке ұзағырақ. Сорт жығылуға өте берік,
жақсы түсім береді. Қолайлы жылдары 25 -30 ц/га, құрғақшылық жылдары 10 -12 /га
өнім береді. Өсімдік биіктігі 90 -105 см, гүлшоғыр ұзындығы 20-27 см, дәнділігі 450 -
600 дәнек, тары шығымы 78 -86%, жармасы ашық сары түсті. Дәнек -740-760 г/л. Табиғи
жағдайда қаракүйемен зақымдануы байқалмаған. Сорт Батыс және Орталық Қазақстан
үшін ұсынылады.
Біздің зерттеуімізде тыңайтқыштың тары дәнінің толысуына және қалыптасуына оң
әсер беретіндігі анықталынды. 2 жыл бойғы бақылауда (2014,2015ж) Берсиев естелігі
сортында
өнімнің қосылуы тәжірибе нұсқалары бойынша 1,3 -тен 1,7ц/га дейін,
бақылау нұсқасында (тыңай тқышсыз) -10,5 ц/га құрады.
Кесте 1. Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясының тары сорттары дәндерінің
түсіміне тыңайтқыштың әсері (2014,2015 жж.)
Берсиев естелігі сорты
Тәжірибе
нұсқалары
Жылдар
Орташа
2014 жыл
2015 жыл
Өнім,ц/га
Үстеме өнім
ц/га
Тыңайтқышсыз
бақылау үлгісі
12,5
8,5
10,5
0,0
N45(азот
тыңайтқышымен)
13,8
9,8
11,8
+1,3
P45(фосфор
тыңайтқышымен )
14,0
10,3
12,1
+1,6
N45+ P45
14,7
9,9
12,3
+1,7
Яркое 3 сорты
Тәжірибе
нұсқалары
Жылдар
Орташа
2014 жыл
2015 жыл
Өнім,ц/га
Үстеме өнім
ц/га
Тыңайтқышсыз
бақылау үлгісі
14,7
9,1
11,9
0,0
N45(азот
тыңайтқышымен)
16,0
10,4
13,2
+1,3
P45(фосфор
тыңайтқышымен )
15,1
10,8
12,9
+1,0
N45+ P45
17,0
11,3
14,1
+2,2
Яркое 6 сорты
Тәжірибе
нұсқалары
Жылдар
Орташа
2014 жыл
2015 жыл
Өнім,ц/га
Үстеме өнім
ц/га
Тыңайтқышсыз
бақылау үлгісі
15,0
12,5
13,7
0,0
N45(азот
тыңайтқышымен)
17,2
14,1
15,6
+1,9
P45(фосфор
тыңайтқышымен )
16,5
13,3
14,9
+1,2
N45+ P45
18,0
15,2
16,6
+2,9
Яркое 3 жаңа сортында сәйкесінше: 1,0-ден 2,2 ц/га дейін, егіс өнімі бақылауында -11,9
ц/га
Егін егуде тары үшін арамшөптердің болмауы қажет, себебі тарының арамшөптерге
қарсы тұру қабілеті , әсіресе ерте даму кезеңінде (көктеу -түптену) әлсіз болады. Тары
өсімдігінде түптену фазасына дейін дамитын бір
ұрықтанған тамыры болады.
Топырақтың беткі қабаты ылғалдана бастағанда (0 -10 см) тарыда түптену түйнегінен
қосымша тамыр жүйесі шыға бастайды. Қосымша тамырының арқасында тары жақсы
астық өнімін бере алады. Тары
өніміне бұрынғы егілгендердің әсерін бағалау
зерттелінді (2014, 2015 жыл).
Кесте 2. Бұрынғы егілген әсерге байланысты тары өнімі (2014, 2015 жыл).
Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясы
Бұрынғы егілген
өнімдер
Егіс өнімі сорттары, ц/га
Орташа астық
өнімі ,ц/га
Берсиев
естелігі
Яркое 3
Яркое 6
Таза өңделген жер
17,5
18,6
19,7
18,6
Екінші дақылы
12,3
13,7
13,9
13,3
Үшінші дақылы
8,6
9,3
10,5
9,5
Зерттеуге Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясы
селекциясының жаңа тары
сорттары: Берсиев естелігі, Яркое 3, Яркое 6 алынды. Ең жоғары астық өнімі таза
өңделген жерде алынды. Таза
өңделген жерде бір және көпжылдық арамшөптер
механикалық, химиялық әдіспен жойылды. Зерттеу жүргізілген
жылдары тарының
сорттары таза бу бойынша егін еккенде максималды өнім: 17,5 -тен 19,7ц/га, екінші
дәнді еккенде астық өнімі 12,3 -13,9 ц/га дейін; үшінші тары дақылын еккенде
өнімділігі 8,6-дан 10,-5 ц/га дейін азайды.
Біздің тарыны ң сапалық көрсеткіштеріне минералды қоректендірудің әсерін зерттедік:
дәнді дақылдың табиғи массасы, қабықтануы, ядро шығымы, 1000 дәннің массасы,
дәннің
ірілігі, жалпы аспаздық
бағасы. Дәннің табиғи массасы бақылау және
тыңайтқышсыз нұсқала рмен салыстырғанда азотты-фосфорлы
қоректендіру
нұсқасында 708 -ден 750 г/л дейін артады. Дәннің қабықтануы керісінше, оның
іріленуінің
артуына байланысты бақылау нұсқасымен салыстырғанда 14,6% -дан
13,0% дейін төмендейді. Ядро шығымы тыңайтылған нұсқа егінінде 2 -3% артады.
1000 дәннің массасы 0,7 -1,0 г дейін артады.
Кесте 3. Минералды қоректену аймағындағы Яркое 3 тары сорты дәнді дақылының
сапасы ( Ақтөбе ауылшаруашылық тәжірибе станциясы )
Нұсқалары
Дәннің
табиғи
массасы,
г/л
Қабықтануы
Ядро
шығымы,
%
1000 дән
массасы,
г
Ірілігі
Ұпайдың
жалпы
бағасы
Бақылау
708
14,6
82,0
7,8
64,9
4,6
N45
725
13,2
84,1
8,4
83,4
4,7
P45
730
14,7
85,3
8,5
79,3
4,8
N45 P45
750
13,0
85,7
8,8
85,6
4,8
Торлы анализдегі ( 1,6-2,2 мм тор) дәннің ірілігі бақылау үлгісімен салыстырғанда азот
және фосфорлы тыңайтқыш енгізілген нұсқада 20% артқан. Тыңайтқыш енгізгенде
жалпы аспаздық бағасы 4,7 -4,8 ұпайды құрады, бұл бақылау нұсқасымен 0,1 -0,2 ұпайға
жоғары екендігін көрсетеді. Біздің
зерттеулеріміз тарының өнімділігі минералды
тыңайтқыштармен қоректендіргенде артатындығын көрсетті[31]. Ақтөбе облысының
тауар өндірушілері үшін Яркое 3 және Яркое 6 жаңа тары сорттарын өсіргенде
азотты-фосфорлы тыңайтқыштарды қолдану ұсынылады.
Әдебиеттер
1. И.Г.Цыганков, А.А.Мишанов, Н.Т.Созанова. – Алматы: Возделывание зерновых
культур в Актюбинской области, 1999.
2. Я.Г.Юрман, А.И.Беляев, Н.А.Солдатенко, И.П.Шемеле, А.Е.Ковалев, В.В.Жигайлов. –
Алматы: Рекомендации по системе ведения сельского хозяйства, Актюбинская область,
2001.
3. К.Нокин, М.Н.Иванов, И.Д.Порфирьева, И.Г.Цыганков. – Алматы «Қазақстан
тарысы», «Қайнар» баспасы, 1998.
4. М.А.Мырзамадиева. – Алматы: «Тары», Қайнар – 1996.
5. И.Г.Цыганков, В.И.Цыганков. – Алматы: Просо в западномо Казахстане, 2004.
7. М.Құспанов. Ауыл шаруашылығы дақылдарын тыңайту жүйесі 1979 ж.
8. Қ.Жаңабаев. Т.Саудабаев М.Сейітов. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру
технологиясы.
9. Р.Елешов А.Бекмағанбетов. Агрохимия.
SOME PROBLEMS OF TEACHING ENGLISH TO
STUDENTS OF TECHNICAL SPECIALITIES
Yegemberdy A.A.
M. Auezov South Kazakhstan State University
Shymkent, Kazakhstan
Assel-arsen@mail.ru
The most important difference lies in the learners and their purposes for learning English.
ESP students are usually adults who already have some acquaintance with English and are
learning the language in order to communicate a set of professional skills and to perform
particular job-related functions.
Your students probably consider not having a big enough vocabulary their main problem
in reading. It has been suggested that moderate L1 readers can recognize about fifty thousand
words; yet foreign language syllabuses present only a few hundred words a year. Even granted
different interpretations of ‘a word’ and so on, the difference is enormous. How can students
cope with a learning problem of this size?
Students who meet a word they cannot interpret are likely first to ask what it means,
which is fine as long as an informant is available, but not practical as the basis for independent
study. So most students turn to the dictionary. This is perfectly natural, and in some
circumstances is advisable. Nevertheless, one of the first things to be said about a dictionary is
don’t use it when you are reading. The reason is simple: many students use it far too much.
Sometimes they are urged to look up every new word.
Nowadays it is still urgent to discuss what to teach and how to teach a foreign language
taking into account the objective social and professional needs of future specialists in our
country. Besides businessmen, tradesmen, engineers, scientists and scholars all over the world
must know English because it is the international means of exchanging information and
experience.
A great many words are learnt from reading. However students who keep looking up new
words read much less effectively. Every time you break off to consult a dictionary, you slow
down your reading and interrupt your thinking, which should be following the development of
thought in the text. A competent reader can cope with occasional interruptions, but constantly
referring to a dictionary makes effective reading impossible.
Freeing students from the dictionary
How can you free the students from dependence on a dictionary or an informant? First and more
important, that you can make sure that they read a great deal more. The L1 reader did not learn
his fifty thousand words by being taught them: most were learnt by meeting them in context.
Usually this involved assimilating the meaning gradually, after frequent encounters.
Second, you can provide a program of organized vocabulary development: showing students
how the vocabulary of the language is structured, how words relate to one another, how to make
proper use of a dictionary, and so on. Some publications which do this for English are listed in
further reading. [1, 62]
Developing skills and strategies
Language learning is not only concerned with acquiring knowledge-it is not just
something we learn about. Rather, it is a skill, or a set of skills-something we learn to do, like
riding a bike. So, students need meaningful, interactive practice in the skills in order to learn to
use the language.
Traditionally we speak of four language skills: two receptive skills-listening and reading, and
two productive skills-speaking and writing. The receptive skills have a number of things in
common and the classroom techniques for reading and listening are often similar. In the same
way, there are a number of similarities between lessons that practice the productive skills of
speaking and writing. [2.85]
How can you integrate skills in the lesson? In lessons, as in real life, skills are often
integrated-it one activity leading on to another. For example, a lesson for intermediate level
students based around a newspaper article might have the following stages:
Speaking-reading-writing
In the speaking stage the teacher introduces the topic and elicits what the students know
and/or think about the subject. The students could discuss what they would expect to find in an
article on the topic in question. In the reading stage the students read the newspaper article on the
topic in question. In the reading stage the students read the newspaper article. Tasks could focus
on assisting comprehension and perhaps a more detailed study of some of the vocabulary, or on
the style of the article. In the writing stage the students could write a letter to the editor in
response to the article, or write an article on the same subject from a different perspective, or in a
different style.
Why is it useful to integrate skills?
An integrated skills lesson allows for the practice of language in a way which is closer to
the real world’ and assists in the development of a full language user.
Integrated lessons where one thing leads on the other are more satisfying, less well, for
the learners.
A lesson which integrates number of skills has more variety.
It gives an opportunity for a topic to be fully explored and for vocabulary connected to
the topic to be practiced and recycled.
Because one context or one text can be used for another activity the teacher does not have
to spend time setting up something new.
For these reasons it is a good idea to choose reading and listening texts that are generative-
that can be used for the lessons in which a number of skills are integrated. [2,86]
What makes listening text easy or difficult?
Generally, listening texts are easier if:
They are fairly short;
They have only one speaker, or two speakers who are easy to tell apart;
The speaker speak slowly, in a standard accent, and use the simple grammar and
vocabulary;
The speakers can be heard clearly-there is no distracting background noise;
The speaker can be seen and are a ‘live’ or on video rather than recorded solely
on audio;
The topic is familiar;
The structure of the text is simple and straightforward but not too dense-there is
repetition, pausing, etc;
The students are interested and prepared for what they will hear. [2, 88]
The main purpose of academic discussion-for example, tutorials and seminars-in the
Western educational tradition is for individuals to exchange opinions on the topics being studied.
This is true at both undergraduate and postgraduate levels of study. You are expected to express
and justify your own views, not simply to repeat information you have been told in books and
lectures.
Being clear about your objective.
Being clear about your objective is the first and most important rule for giving an
effective presentation. If you yourself are not clear about the main message of your own
presentation, then your audience will find your presentation confusing. When you are deciding
on your objective, you have to take into account booth what you know about the topic and what
your audience knows. You also need to take into account the context and purpose of the
presentation. [3, 151]
Make speaking activities communicative
The aim of communication activities is to encourage purposeful and meaningful
interaction between students. Communicative tasks are designed so that students have a reason
or a purpose for speaking: they are bridging an information or opinion gap: they are asking for or
giving real information or finding out about the opinions of their fellow students. Not only are
these activities motivating in the classroom, but they offer a challenge which mirrors real-life
interaction.
Even quite controlled activities can be made communicative if the students are talking
about real events and opinions.
Learner development and study skills
Ideally one of your tasks as a language teacher is to encourage your students to take
responsibility for their own learning both inside and outside the classroom. The aim of many of
the techniques described is to foster independence from the teacher.
In order to be more independent and efficient learners the students need to be aware of how
languages are learned and what their own preferred learning style is how they learnt best. They
also need to be aware of certain study skills and strategies for learning so they can choose which
work best for them and use them to continue learning outside the classroom and after their
course.
To a large extent you are limited in the amount of influence you have over the
development of these learning skills in TP. You may not see the students from the beginning of
their course, they may come to you with a wide range of attitudes towards learning and variety of
language learning skills and techniques already in place, and you time with them is limited.
However, many of the activities you can do to promote more efficient learning can be integrated
within lessons whose main aim is concerned with learning particular language items or
practicing particular skills. Promoting learner development is often achieved by making your
attitude to learning clear to the students and by incorporating the introduction of strategies and
techniques into your everyday teaching. [2,117]
Literature
1. Teaching reading skills in a foreign language. Chrictine Nuttall. A division of Macmillan
Publishers Limited 1998. -282p
2. Teaching practice handbook. Roger Gower, Diane Phillips, Steve Walters. Oxford OX2
Professional publishing Limited. 1994. -212p.
3. Study speaking. Kenneth Anderson, Joan Maclean, Tony Lynch. Cambridge University
Press UK. 2004.- 224p.
ИНФОРМАЦИОННО-ПОИСКОВЫЕ ЗАДАЧИ КАК ФАКТОР ЛИЧНОСТНО-
ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РАЗВИТИЯ
Елисеев В.Н.
НОУ ВО Московский технологический институт, филиал в г.Оренбурге, Россия
it@mti-orenburg.ru
В настоящее время точного и единого определения научного термина
«информация» нет, причем, по мнению академика Н.Н. Моисеева, нет и не может быть
строгого и достаточно универсального определения информации, в силу широты данного
понятия. По мнению основоположника кибернетики и теории искусственного интеллекта
Норберта Винера «Информация – это не материя и не энергия, информация – это
информация». Смысл и определение термина «информация» меняется в зависимости от
применения в различных областях знания. Бурный XX век и глобальные процессы,
происходившие в это время, большое количество информации, накопленное
человечеством,
большие
информационные
потоки
заставили
эту
информацию
структурировать, преобразовывать, сохранять и получать быстрый доступ [1].
Непосредственным изучением информации занимаются две комплексных науки –
информатика и кибернетика. Информатика изучает информацию в виде данных: методы
создания, хранения, обработки и передачи. В сети Интернет информация часто
определяется как контент. Контент – все виды информации (текстовая, фото, аудио, видео
и др.), составляющей наполнение (содержание) веб-сайта. То есть контентом называются
тексты, мультимедиа, графика и всё что несёт в себе какие-либо данные или сведения. На
основе полученной и накопленной информации мозг человека создаёт на своей структуре
связную информационную модель мира. Информация может существовать только на
материальном носителе. Усваивая информацию, человек переводит её в нематериальную
форму, формируя уникальное и ключевое свойство личности как сознание.
В настоящее время для теории и практики высшего профессионального
образования актуальна проблема личностного и профессионального развития студентов,
формирование готовности к будущей деятельности. Как показывают многочисленные
исследования, у студентов возникают проблемы в усвоении учебных программ, в
самоопределении, с мотивации самостоятельной деятельности по овладению новыми
знаниями. К тому же требования, которые профессии предъявляют к специалисту,
постоянно меняются и усложняются, появляются новые специальности и профессии, не
имеющие аналогов в прошлом. Сами по себе знания перестали играть ведущую роль в
современном мире, а вот скорость усвоения необходимого объёма информации, в
постоянно изменяющихся условиях, выходит на первое место в списке профессиональных
качеств специалиста.
Развитие познавательной самостоятельности, саморазвития и самоопределения
личности студента составит содержание процесса психолого-педагогической поддержки
студентов вуза. Необходимо выделить и изучить факторы становления профессиональных
навыков, способностей, мотивации, ценностных ориентаций.
Проблема личностно-профессионального развития в настоящее время исследована
все еще недостаточно полно, хотя общее психическое развитие и развитие личности
находилось и находится в центре внимания как отечественной, так и зарубежной
психологии (Б.Г. Ананьев, Л.И. Анциферова, А.Г. Асмолов, В.М. Бехтерев, А.А. Бодалев,
Л.И. Божович,
Л.С. Выготский,
П.Я. Гальперин,
М.В. Гамезо,
А.В. Запорожец,
Е.А. Климов,
А.Ф. Лазурский,
А.Н. Леонтьев,
В.Н. Мясищев,
А.В. Петровский,
К.К. Платонов, С.Л. Рубинштейн, Д.И. Фельдштейн, В.Д. Шадриков, Д.Б. Эльконина и
др.; А. Адлер, К. Бюлер, А. Валлон, Х. Вернер, А. Гезелл, А. Маслоу, Ж. Пиаже,
К. Рождерс, З. Фрейд, Ст. Холл, В. Штерн, Э. Эриксон, К. Юнг и др.). 0
Для эффективного развития личностно-профессиональных качеств необходимо
создавать проблемные ситуации, ставить перед студентом задачу, для решения которой
уже имеющихся знаний недостаточно. Оказываясь в такой ситуации, мы убеждаемся в
необходимости получения новых знаний, изучения новой и необходимой информации или
применения старых знаний, но в новой ситуации. Без преодоления трудностей, без
достижения успеха не будет интереса к учебной деятельности. К тому же для увлечённого
человека, чем сложнее работа, тем выше напряжение и больший азарт возникает при
достижении успеха. Здесь возникает проблема определения сложности учебного
материала, ведь трудность учебного материала вызывает повышение интереса только в
случае возможности решения, иначе интерес будет потерян. Если информация будет
слишком сложной для изучения, то не будет должного усвоения, а значит и необходимого
положительного эффекта от учебной деятельности, что в итоге негативно скажется на
личностно-профессиональном развитии.
Информация должна быть разнообразной и достаточной, новизна информации –
важнейшая предпосылка возникновения к ней интереса. Однако к изучению материала
нужно подходить уже имея необходимый багаж знания, на который можно опираться.
Использование прежде усвоенных знаний – одно из основных условий появления
интереса.
Информационно-поисковые задачи выступают средством актуализации ценности
информации для принятия решения, обеспечивают освоение различных алгоритмов
поиска
и
расширение
опыта
самостоятельной
информационно-познавательной
деятельности [2]. Совместное решение информационно-поисковых задач обеспечивает
активизацию развивающего (сетевого) взаимодействия «преподаватель-студент-учебная
группа», что способствует конструированию субъектно-нового знания на основе
коллективной (корпоративной) обработки информации.
Решение информационно-поисковых задач предполагает:
- выявление перспективных информационных источников;
- оптимизацию собственной траектории поиска в информационном пространстве;
- поиск релевантной (точно соответствующей информационной потребности)
информации;
- поиск аналогичной информации в смежных областях (расширение исходной
информации);
- обобщение и уточнение полученной информации;
- анализ и оценку информации, исходя из собственных образовательных задач
деятельности.
Программа решения информационно-поисковой задачи должна максимально
развернуть и конкретизировать поставленную задачу, определяя: объект, виды и методы,
возможные направления (траектории), необходимые ограничения поиска (тематические,
хронологические, языковые, жанровые и т.п.), возможные объективные и субъективные
затруднения, параметры эффективности поиска, форму представления результатов поиска
[3].
Классификация информационно-поисковых задач:
- по направлению поиска:
адресные;
фактографические;
тематические:
аналитические;
персонализированные.
- по содержанию поисковой деятельности:
задачи первичного поиска;
задачи новостного поиска;
задачи справочного поиска;
задачи статистического поиска;
задачи отраслевого поиска;
задачи бизнес-поиска;
задачи архивного поиска;
интегрированные поисковые задачи.
Примеры
информационно-поисковых
задач
(для
студентов
различных
направлений подготовки):
Достарыңызбен бөлісу: |