Атты халықаралық ғылыми-тəжірибелік конференция материалдары

293 

 

«Дастан» ауылында, Түркістан ауданының «Ынтымақ» ауылдарында орналасқан [3, 331-б.]. 

Жат  елде  қазақтар  кəсіпкершілікпен,  тері  өңдеумен  айналысып  соңынан  ерген  халқының  да 

əлеуметтік-экономикалық  дамуына  өз  үлестерін  қосты.  Осы  жөнінде  И.  Жеменей: «Қазақтардың 

кəсіпкершілігі 1970-1975 жж. жоғары деңгейге көтерілді. Олардың көш басында қажы Мəден Болат, 

қажы  Имам  Болат,  қажы  Ғұлам  Айдар  сынды  азаматтар  зауыт  салып,  халықаралық  сауда  ісіне 

араласа  бастады.  Ауғанстанның  жергілікті  халқы  мен  үкіметі  қазақтарға  бек  риза.  Оның  себебі 

қазақтар  бауырмал,  қанағатшыл.  Бизнес  саласында  ешқашан  ішімдік,  наша  саудасымен  айналысып, 

жаман атағын шығарған ел емес. Ұрлықта да аты шықпаған қауым. Қазақтар сауда-саттық саласында 

ауғандар  алдында  сенімді  саудагерлер  ретінде  жақсы  абыройға  ие  болды. Сондай  ақ  шебер  тігінші, 

етікші  болғандары  үшін  де  ел  арасында  зор  беделге  ие  болған.  Оған  мысал,  ауғандар  қазақтың 

қолымен тігілген тондарды жылдам сатып алатын. Сол себепті қазақтарды нағыз тон тігудің шебері 

деп атайтын», - деп көрсетеді [4, 138-139-бб.]. Жат елден келген қандастарымыз өздерінің сол жақта 

күн көріс тіршілігінің арқауы болған қолөнер кəсібін еліне келгесін де онан əрі қарай жалғастырып, 

киім  тігумен,  етікшілікпен,  т.б.  кəсіптермен  айналысты.  Жалпы,  Иран  мен  Ауғанстанда  мекендеген 

қазақтардың жалпы мəдениеті, этникалық менталитеті өте ұқсас.  

Иран,  Ауғаннан  келген  қазақтардың  көпшілік  бөлігі  əлі  күнге  дейін  сол  жат  жерде 

қалыптастырған, отырып тұруға қолайлы кең ұзын көйлектерді қолданыстан тастаған жоқ. Мəселен, 

ерлер  киімдерінің  етегі  ұзын  тізеге  дейін  жетіп,  алды  тік  жағалы,  көкірекке  дайін  ашық  болып, 

омырауына  бірнеше  ілгектер  қадалады.  Оны  көбіне  ақ  не  сұр,  қара  бөз,  сұрып  маталардан  тігеді. 

Соңғы 5-10 жылда  орта  жастағы  ер  адамдар  жəне  жастардың  көпшілігі  зауыттардан  тігілген 

шалбарлар  мен  əр  түрлі  көйлектер  киеді [4, 241-б.].  Жастардың  киімінің  қызылы  көп  болып,  ою-

өрнектер көбірек салынса, үлкендер киімдерінде де оюлар аз кездеседі.  

Иран, Ауғаннан келген қандастарымыздың киім үлгілеріндегі тағы бір ерекшелік, сол мұсылман 

елінде кең қолданысқа ие болған, бас киімнің бір түрі-сəлде орау. Оны тек қазақтың үлкен қариялары, 

молдалары ғана емес, орта жастағылар мен жастар арасында да ақ түсті матадан сəлде тағатындар көп 

кездеседі. Соған байланысты Т.Кəкішев: «Басына сəлде байлап алғанын көрсеңіз қажыға барып келді 

дей  беріңіз», -деп  көрсетті [5, 45-б.].  Негізі  қазақ  халқының  ұлттық  бас  киімдері:  бөрік,  тымақ, 

құлақшын, қалпақ жəне тақия болғандығы белгілі. Бірақ олар елден Иран, ауғанға қоныс аударғанда 

осы өңірдің ауа райының ыстық климатына байланысты тек тақия киіп, немесе ақ орамалмен басты 

орап  алатын  болған [6, 221-б.].  Дерек  берушілердің  айтуы  бойынша  Иранда  қыздардың  киетін 

тақиясы «күпба» деп аталады. Түркімен халықтарында да қыздардың киетін бас киімін «күпба» деп 

атаған  мəліметтер  кездеседі.  Иран,  Ауғанстан  қазақтарында  тақияны  əшекейлеуде  күміс  тиындар 

кеңінен қолданылған. Иран, Ауғанстандағы қазақ əйелдерінің де орамалы «жаулық» деп аталған. Ол 

ақ матадан төртбұрышты жасалған жəне ерекше жиналып басқа оралады. Оны басқа ораудың əр түрі 

болған:  қарапайым  түрінен,  екі  үш  ораудан  тұратын  түрі  де  кездеседі,  оны  түйреуішпен  бекітіп 

немесе  тігіп  қояды.  Ирандағы  қазақ  əйелдері  орама  жаулықты  кеңінен  пайдаланған.  Қазіргі  кезге 

дейін келін түскен кезде оның басындағы қызыл түсті мақпал орамалды алып, оның орнына «орама 

жаулық» кигізеді [7, 248-б.]. Сол кезде дəстүр бойынша келіннің сіңілдері бас орамалды жаулықпен 

ауыстыруға кедергі жасауға тырысады.  

Иран  қазақтарында  кеңінен  тараған  жаулықтың  бірі  үрмелі  жаулық.  Келіннің  бетін  ашқаннан 

кейін  басына  ілмелі  жаулық  тағып,  дастарқанның  шетіне  отырып  жақын  ағайындарына  шəй  құйып 

береді.  Ілмелі  жаулықтың  төрт  шеті  жəне  ортасы  қызыл  қоңыр  жібек  жіппен  қазақтың  ұлттық  ою 

өрнектерімен  кестеленген [4, 207-б.].  Дерек  берушілердің  айтуы  бойынша  ілмелі  жаулықты  тігудің 

өзіндік тəсілі мен ерекшелігі болған. Біріншіден ақ матаға өрнектерді сызып алады, сосын орамалдың 

жиегі  мен  ортасындағы  өрнектерді  қызыл  жіппен  кестелеп  тігеді.  Дайын  болған  шаршы  жаулықты 

үшбұрышыты қылып ішіне тік тұруы үшін қатты қағаз əлде картон салып киеді.  

Қыз  келіншектер  шашын  өсіріп  шашына  шашбау  тағады.  Қазақ  халқы  əйел  шашының  ұшында 

тіршіліктің күші бар деп есептеген. Жəне қиылған шашты аяқ астына тастамаған, жинап таза жерге 

тастаған. Сондықтан шашты қимай бұрым етіп өріп, ұшына шолпы, шашбау байлаған. Шашбау түрлі 

тастардың  немесе  күміс  теңгелерден  тізіліп  жасалады.  Ол  бір  шетінен  əсемдік  үшін  екіншіден  тіл 

көзден  сақтайтын  болған.  Тұрмыстағы  əйелдердің  шашбаулары  қарапайым  болса,  бойжеткен 

қыздардың  шашбау,  шолпылары  əсем  болған.  Бəрі  де  жастарына  қарамай  орамал  тартады.  Сол 

елдердегі түркімендер үлкен ала орамал, ал қандастарымыз көбіне ақжаулық тақса, тұрмыс құрмаған 

жас қазақ қыздары гүлді, сəнді, түрлі-түсті орамал тағынады. Сондықтан көшеде келе жатқан əйелдің 

киімінен-ақ  қай  жақтан,  əлеуметтік  орны  қандай  екенін  аңғаруға  болады [4, 237-б.].  Жалпы,  Иран, 

Ауғанстандағы  қазақтар  жалаңбас  жүру  ең  үлкен күнəнің бірі  деп  есептейді. Соңғы  жылдары  қазақ 

халқына тəн элементтерден тұратын ұлттық киімдер өзгеріске ұшырағанмен қыз ұзату, келін түсіру 

жəне басқа да мерекелерде қазақ халқы өзіне тəн ұлттық киімдерді киіп, ұлттық дəстүрлерді ұстануға 

тырысады. Иран қазақтары қазақи салт-дəстүрді сақтауға тырысады.  

Зерттеу барысында жиналған мəліметтерге қарағанда əйелдердің күнделікті киетін негізгі көйлегі 

294 

 

трапеция  тəрізді  ұзындығы  тобыққа  дейін  келіп,  омырауы  жабық,  жағасы  тік  болады.  Əйелдердің 

киімдері түрлі түсті мақта, жібек, барқыт маталарынан тігілген. Үлкен кісілер «шабу» (қиық) салған 

ұзын  көйлек  пен  дамбал  киген.  Көпшілігі  ақшыл  матадан  тігілген,  себебі  егде  жастағы  адамдарға 

қызыл  ала  араласқан  киімдерді  кию  ұят  саналған.  Орта  жастағы  əйелдер,  келіншектер  тік  жағалы, 

кейбір  кезде  қайырмалы  жағалы,  мол  жеңді,  тік  пішіліп,  етегі  кеңдеу  болып  келетін  көйлек  киген. 

Жағасы,  етегі,  жеңінің  жиегі  əр  түрлі  түсті  жібек  жіптермен  тігілген  өрнектермен  əшекейленген. 

Көршілес  отырған  түркімен  халқының  ұлттық  өрнектерін  де  кеңінен  пайдаланып,  оны  көйлектің 

етегіне,  жеңіне  салып  киген.  Қандай  көйлек  болмасын  көйлектердің  омырауы  түрлі  əшекейлермен 

безендірілетін болған. Ол үшін омырауының екі жағы кестеленіп өрнек  шалынады. Ирандағы қазақ 

əйелдерінің киімдері жат жерлік аймақтың ерекшелігіне қарай бейімделіп, түрлі түсті, қанық бояулы, 

парша, жылтырық жібек, əр түрлі əдемі маталардан тігілді.  

Қыздардың  ақ  көйлегінің  етегі  қызыл,  қоңыр  жіппен,  қошқар  мүйізді  оюмен  безендірілген. 

Көйлектің  омырауын  жəне  жеңінің  жиегін,  кестелеу  кең  тараған.  Көйлектің  тамағына  күмістен 

жасалған дөңгелек таналар түйме орнына тағылатын. Мұндай түймелер барлық түркімен халықтары 

арасында  кең  таралған.  Иран  қазақтарының  арасында  да  осындай  түймелерді  қыз  келіншектер 

кеңінен қолданылған. Оны өздері «құлжақа» деп атайды [8]. Əйелдердің сырт киімі бешпент, камзол, 

жадағай, ішік болды. Иран қазақтарының бешпеттерінің белі қыналып тігілген. Етек жағы кең болып 

келеді. Жас қыздар киетін камзолдарын түрлі оюлармен, бағалы тастармен безендіретін болған. Иран 

қазақтары ақ көйлектің сыртынан жеңсіз бешпенттер киген. Бешпенттер қызыл түсті барқыт, мақпал 

маталардан  тігілген.  Бешпенттің  екі  өңіріне  екі  кейде  үш  қатар  етіп  зер  жүргізген.  Мысалы  қара 

бешпенттің үстіне үш қатар етіп сары түстен зер салып киген. Иран қазақтарының бешпенттерінің екі 

өңірі  күміс  теңгелермен  жəне  екінші  қатарға  алтын  жалатылған  түймелермен  безендірілген.  Белбеу 

жағы  күміс  жəне  алтын  жалатылған  теңгелермен  əшекейленген.  Бешпенттің  белінен  қыналған 

тұсының  астынан  неше  түрлі  күміс,  алтынмен  жалатқан  теңгелермен  əшекейлейтін  болған.  Соңғы 

кездері бешпенттердің алдыңғы жəне арқы жағы өрнектері өзгеріске ұшырап, жергілікті халыққа тəн 

өсімдік өрнектер, соның ішінде əр түрді гүлдердің, жапырақтардың өрнектері салынатын болған [4, 

227-б.].  

Ираннан  келген  қазақтардың  арасында  жадағай  мен  ішіктер  ұзақ  уақыт  бойында  қолданыста 

болды.  Жадағай - түйе  жүні  салынып,  мақпал,  жібектермен  тысталып,  сырып  тігілген  ұзын  жеңді 

сыртқы  киім.  Жадағай  қолданыстан  шықса  да,  ішік  ұзатылатын  əр  қыздың  жасауында  күні  бүгінге 

дейін  кездеседі.  Жағасы  сырылған  ішіктер  əдетте  мақпал,  барқыт  маталарынан  тігілетін.  Өңірін, 

етегін,  жең  ұштарын  құндызбен  жиектейді.  Қыз  ұзату  тойындағы  бір  ерекшелік,  қыздың  жеңгелері 

оны  киіндіріп,  иығына  ішік  жабады.  Ал  жаңа  түскен  келін  өз  бөлмесінен  шығып  той  рəсімдеріне 

қатысу кездерінде ішікті басына дейін жауып бүркеніп жүреді.  

Иранның жылы табиғатына байланысты қазақтардың аяқ киімдері де өзгеріске ұшырап, жеңіл аяқ 

киімдер  кебіс-мəсі,  сандал  киетін.  оны  тігу  үшін  зауытта  өңделген  терілерді  жиі  пайдаланатын. 

Мазендаран  қазақтары  арасында  белгілі  етікшілер  болған.  Сол  жерде  тұратын  қазақтардың  көбісі 

оларға барып аяқ киімдерін тіктіретін болған.  

Иран қолөнеріндегі ою-өрнегінің негізгі тақырыбы гүл мен өсімдіктер. Халықтың негізгі өнерінің 

дамуында  сонымен  бірге,  географиялық  қоршаған  орта  маңызды  рөл  атқарған.  Табиғаты  көркем, 

айналасы  көк-жасылға  бай  елдің  халықтарының  негізгі  ою-өрнегі  өсімдік  тектес  болып  келеді. 

Сондықтан Ирандық қазақтардың қолөнерінде, сəнделген барлық бұйымдарында өсімдік тектес ою-

өрнектер басым болып келеді.  

Иран  қазақтарының  тоқитын  «Гүл  кілемі»  жергілікті  халықтардың  арасында  кеңінен  тараған. 

Бастапқы  кездері  қазақ  əйелдері  кілем  тоқуды  түрікмендерден  үйренген,  бертін  келе  өздері  осыны 

жақсы  меңгеріп  өздерінің  қыздарын,  келіндерін  үйретті [9]. Іс  істемейтін,  қолөнерінің  бір  түрімен 

айналыспайтын əйел адам жоқ. Олардың тоқыған кілемдері жергілікті халықтың арасында да кеңінен 

тарап, тез сатылып кететін, тіпті кейбір кезде алдын-ала тапсырыстармен де тоқитын.  

Иран,  Ауғанстаннан  келген  қазақтар  қыздын  тəрбиесіне  көп  көңіл  бөліп,  қыздарды  босқа 

жүргізбей, оқудан келгесін киім тігу, кілем тоқу, кесте тігумен шұғылдандырады. Қыздар өздерінің 

жасауларын өздері дайындайды. Бұрын қыздардың жасауына 2-3 киіз, кейде екі бетіне бірдей өрнек 

салып  қыздарға  ақ  киіз  беретін,  қазір  көбісі  оның  орнына  кілем  береді.  Үй  ішіндегі  үйдің  жасау 

жабдықтары  шаңырақтан  есікке  дейін  оюлармен  өрнектеліп,  ішкі  жасауының  бəрі  əшекейленетін. 

Солардың барлығы əйелдердің қол өнерінің туындысы. Осылардың бəрі ұзатылған қыздың жасауын 

берер кезде тоқылады. 

Ираннан  келген  қазақтардың  арасында  кеңінен  тарағаны  үйдің  ішкі  əдемілігін  арттыратын 

арқалық жастықтар, оны түрікмендер «пошти» деп атаса, ирандық, ауғандық қазақтар «қаршын» деп, 

атайды [3, 241-б.].  Бəрінің  үйінде  арқа  сүйеніп  отыру  үшін  жастықтың  орнына  əдемі  арқалық 

жастықтар  қойылады.  Арқалықты  тоқу  үшін  бірінші  арқалықтың  алдыңғы  бетіндегі  кілемін  тоқып 

алады.  Көлемі 1 м-1,5  м,  үш-төрт  əйел  адам  болып  арқалықты 1 ай  тоқиды,  қолмен  тоқып  бетін 

295 

 

қайшымен  қиып  тегістейді.  Арқалыққа  əртүрлі  зооморфтық,  геометриялық,  өсімдік  өрнектер 

салынып тоқылады. Көбіне қызыл, қоңыр, қара, ақ түсті өрнектер салынады. Арқалықтың артындағы 

қоңыр  қызыл  түсті  қатты  матаны  бұрын  қызыл  тақыр  қылып  өздері  тоқитын  еді,  енді  оны  дайын 

қылып сатып алады. Жан-жағын біріктіріп тігіп, ортасын қатты картон, қағазбен толтырады [10].  

Қол  өнерінің  ішінде  ерте  заманнан  бері  қолданылып  келе  жатқан  түрі – кесте.  Қазақ  əйелдері 

киімді,  төсек  орын  жабдықтарын,  үй  жабдықтарың  кестенің  əр  түрімен  сəндеп  келген,  Иран 

қазақтарында  да  кестелеу  өнерімен  көрпе  жапқышты,  жастықты,  көрпелерді,  киім-кешекті,  үй 

жабдық артын кестелейді. Ираннан келген ағайындар өздерінің бешпенттерін, ішіктерін, көйлектерін, 

жаулықтарын түрлі-түсті жібек жіптермен кестелейді. Кестені ағаштан, темірден жасалған кірігішке 

керіп тігеді. Инемен тігілген материалды керіп, инеге сабақталған жіппен алуан түрлі мəнерлеп тігіп 

кестелейді.  Ол  үшін  кесте  салынатын  матаға  əуелі  өрнек  түсіріп  алады  да,  сол  өрнек  ізімен  тігеді. 

Мəселен, матаға ілмелі жаулықтың өрнектерін де тігерде сызып алады, сосын инемен, қызыл, қоңыр 

жібек жіппен төрт бұрышын, ортасын кестелеп тігеді, Иран қазақтары өздерінің көйлектерінің жеңін, 

етегін əдемі мүйіз өрнектермен, басқа да геометриялық формадағы өрнектермен кестелейді. Қыздың 

жасауын  дайындағанда  көрпе-төсекті,  жастықты  əдемілеп  кестелейді.  Иран  қазақтары  арасында 

қолөнер туындылары өте көп сақталған. Оның бəрін үй иесі əйелдің өзі жасап, отбасында əрбір ана өз 

қыздарына өнерді үйретіп, тəрбиелеріне сіңіріп отыру керек деп санаған.  

Зерттеулерге  қарағанда  қазіргі  күнге  дейін  Иран  қазақтары  арасында  келін  түсіру  қыз  ұзату 

тойларында «түрме белбеу» тағады. Түрме белбеу қызыл жібек матасынан екі жағы шашақты болып 

келеді.  Иран  қазақтары  арасында  келінге  бұрама  жаулықты  кигізгеннен  кейін  беліне  түрме  белбеу 

орайды.  Келіннің  белін  осы  белбеумен  екі  мəрте  орап  шетін  жіберіп  қояды.  Келін  түсіру  тойында 

келінді  үйге  жетпестен  бұрын  жігіт  жақтың  ағайындары  қарсы  алып,  күйеудің  нағашы  жеңгесі 

келіннің белінен түрме белбеуді шешіп алып өзіне байлап алады.  

Иран  мемлекетіне  қоныстанған  кезден  бастап  қазақтар  өзінің  ұлттық  қолөнерін  сақтауға 

тырысып, жалғастырып дамытты. Бұрынғы өздері тұрған Маңғыстау аймағының қазақтары негізінен 

термелі  жəне  тақталы  алашалар,  түкті  жəне  тақыр  кілемдер,  сырмақтарды  көп  тоқыған.  Сондықтан 

қазақтар  жаңадан  орналасқан  Иран  мемлекеті  де  əлемде  ежелден  қолөнердің,  сонын  ішінде  кілем 

тоқып  шығаратын  орталықтардың  бірі  болған.  Иран  қазақтарында  жүннен  жасалып,  үйдің  төріне 

төселетін  текеметтер  көптеп  кездесті.  Көлемді,  салмақты,  үйдің  ішін  толық  алып  жататын  мұндай 

текеметтер үлкен-үлкен шиыршық өрнектер салынады. Бізге берген информатор 67 жастағы Əсілхан 

Абдулланың айтуына қарғанда кілем тоқу түрікмендермен бірге тұрған қазақтарда кең тарағандығын 

айтады.  Кілем  тоқу  өндірісінде  қолданылатын  негізгі  материалы  жергілікті  қой  жүні  болып 

табылады.  Иірілген  кілем  жіптерін  сенімді  табиғи  жəне  синтетикалық  бояғыштармен  бояйды,  бұл 

кілемдердің сапалы болуына ықпал етеді.  

Түрікмен  кілемінін  басты  бояуы-қызыл,  ақшыл  қызылдан  күрең  қызылға  дейінгі  түстерге 

боялады.  Қызыл  түс  жалпы  кілем  алаңының 70-75% алады.  Қазақтардың  жергілікті  тұрғындарынан 

алған  қой  жүнінің  негізгі  бөлігі  кілем  тоқуға  жұмсалды.  Иранға  барған  алғашқы  кездері  қазақтар 

текемет  басқан,  текемет  басудың  алдында  қойдың  жүнін  алып,  оны  жақсылап  түтіп,  керек  түсті 

бояуға  салып  жүн  тарақпен  тарап  дайындаған.  Сосын  шидің  үстіне  жартылай  дайын  қара  жүннің 

үстіне əдемі қылып ішіне қою қызыл жүнді, сосын араларын ақ, көк түске боялған жүнмен өрнектеп 

орналастырған.  Текеметтің  екі  жағын  да  осылай  тегіс  етіп  əртүрлі  бояумен  боялған  дымқыл  жүнді 

өрнектеп салған, Арасында текемет қалпына келгенше қайта-қайта су сеуіп отырған, сосын киізді үш-

төрт  адам  болып  орап,  екі  жағын  буып,  ортасынан  байлап  бірнеше  адам  тартқан.  Текеметтің 

безендірілетін ортасы төрт бұрышты немесе ромб түрінде жиектеледі де, түрлі-түсті боялған жүннен, 

оның іші қошқар мүйіз, балта мүйіз, тұмарша, гүл, аралық гүлдермен оюланды [4, 245-б.]. Зерттеліп 

отырған  аймақтағы  қазақтардың  киіз  бетіне  ою-өрнек  жүргізу  əдістерінін  ең  кең  тарағаны  түсті 

өрнектерді текеметтің өңіне бірге бастыру. Киіз басу қазақ тұрмыс салтынан əлі қалған жоқ. Киіздері 

көбіне 3x4 көлемді  өте  қарапайым,  əдемі  қошқар  мүйізімен  көз  тартады.  Кейбір  күрделі  киіз  басу 

үшін көрші əйелдері келіп көмектеседі. Барлық дайындық жұмыстарын əйелдер атқарады, қой жүнін 

тазалау, жүнді бояу, жіпті иіруді көбінесе егде жастағы əйелдер жасаған. Қазақ оюлары жеңіл өзгеріп 

түрлендіруге  ыңғайлы.  Кейінгі  жылдары  қазақ  қыз-келіншіктері  кілемге  Иранның  əртүрлі 

нақыштарын өрнектей тоқып, «гүл кілемі» деген ат бергендігін айтады. 

Қорыта  келгенде,  Ауғанстан,  Иран  қазақтарының  өмірінде  қолөнер  кəсіпкершілігі  қандай 

маңызды  болса,  тарихи  Отанында  да  əр  отбасының  қажетін  өтейтін,  отбасына  табыс  əкелетін 

кəсіптерінің  бірі  болып  саналады.  болды.  Əрине,  қолөнерінде  жат  жерден  енген  ою-өрнектердің  де 

мол екендігін жоққа шығармаймыз, бірақ бұл мəселелер əрі қарай зерттеуді қажет етеді.  

 

Əдебиеттер: 

1.

 

Қазақ көші-қазақтың қауымдасуы. ҚР Президенті мұрағаты қорының құжаттар жинағы. – Алматы, 2012 –15 б. 

2.

 

Қалшабаева  Б.К.  Орталық  Азия  елдерінен  келген  оралмандардың  тарихи  отанға  бейімделу  мəселелері 

//Қазақстан жəне шетелдегі қазақтар. – Алматы, 2012. –200-205 б. 

296 

 

3.

 

Калшабаева Б.К., Базарбаева А.С. Оңтүстік Қазақстан облысы «Дастан» ауылындағы оралмандар //Материалы 

Республиканской научно–практической конференции «V Оразбаевские чтения». Отечественная археология и этнология: 

исследования открытия и интерпретации. 26-27 апреля. – 2013. – С. 330-334.  

4.

 

Жеменей  И.  Көші-қон  жəне  бейімделу  мəселелері //Қазақстан  жəне шетелдегі  қазақтар.  Дүниежүзі  қазақтары 

қауымдастығының  құрылғанына 20 жыл  толуына  орай  өткізілген  Халықаралық  ғылыми-практикалық  конференция 

материалдары. – Алматы: Дүние жүзі қазақтарының қауымдастығы, 2012. – 376 б.  

5.

 

Кəкішев Т. Көш қонысты болсын десек //Қазақ əдебиеті. – 1995. – № 15. – 45-47 б. 

6.

 

Риза Шабани. Иран тарихы. ауд. И. Жеменей. – Алматы: Зерде, 2002. – 211 б.  

7.

 

Бекежанова  А. Ирандағы  қазақтардың  киім  үлгілеріндегі  ерекшеліктері // əл-Фараби  атындағы  Қазақ  Ұлттық 

университетінің Хабаршысы. Тарих сериясы. – 2010. – № 2. – 247-251 б. 

8.

 

2012  ж. ОҚО, Сарыағаш ауданы, Дастан ауылынан жиналған далалық экспедиция  материалдары: Жұбайқызы 

Дүния. 1946 ж.т., руы шөмекей; Əжімұратқызы Рəйла. 1972 ж.т., руы тама; Асыл Шорабайқызы. Қазақтың келіні, ұлты 

түркімен, жасы 50-де; Досбай Ұлықұлы Яхия, 1955 т.ж., руы шөмекей. 

 

 

 

жүктеу/скачать 15,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: