Список использованной литературы

327 

Н.Ҽ.Назарбаев атап ҿткендей: «Біз - кҿпҧлтты қоғамбыз. Қазақстанда тҧратын барлық ҧлттар мен ҧлыстардың 

тілін,  мҽдениетін  жҽне  салт-дҽстҥрін  дамытуға  барынша  жағдай  жасауды  алдыңғы  уақытта  да  жалғастыра 

беретін боламыз», - дегенді. Елбасымыз Қазақстан халқы ассамблеясының ХҤІІ сессия отырысында Қазақстан 

аймағында  тҧрып  жатқан  халықтардың  басын  қосатын  тіл  қазақ  тілі  болуы  керек  деп  анық  атап  айтты: 

«Қазақстанды,  қазақты  достықтың  киелі  шаңырағына  теңесек,  тҥрлі  этностар  оның  алтын  арайлы  шуақтары 

іспетті. Бҧл ретте байтақ мекенде баршамызды біріктіре тҥсетін ортақ қҧндылықтар бар. 

Ол  –  біздің  талайлы  тағдырымызды  тҧтастыратын  шежірелі  тарихымыз.  Ол  –  біздің  байтақ  мҽдени 

мҧрамыз  бен  қазығы  берік  мемлекеттік  тіліміз».  Бҥгінгі  білім  беру  жҥйесі  модернизацияланған  заманда  кҿп 

тілді  меңгертуге  аса  назар  аударылып,  жан-жақты  жол  ашылған.  «Келешекке  кемел  біліммен»,-деп  Елбасы 

Н.Ҽ.Назарбаев  ҧстаным  еткендей,  келшекке  терең  біліммен  қадам  басып,  ҽлемдік  білім  кеңістігінің 

қҧпияларына ҥңіліп, қоғамға бейім, ҿз  қабілетін таныта алатын, жан-жақты дамыған, бірнеше тілді меңгерген 

қҧзіретті тҧлғаны қалыптастыру басты мақсаттардың бірегейі болып отыр.[3,7].Ҥштілді оқыту  – заман талабы. 

Ҥштілділік – бҽсекеге қабілетті елдер қатарына апарар басты баспалдақтардың бірі.  

«Ҥштҧғырлы  тіл»  туралы  идеяны  мемлекет  басшысы  2006  жылдың  қазанында  ҿткен  Қазақстан  халқы 

ассамблеясының XII қҧрылтайында жария етті. Ал 2007 жылғы ―Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан‖ атты халыққа 

Жолдауында  ―Тілдердің  ҥштҧғырлылығы‖  атты  мҽдени  жобаны  кезең-кезеңмен  іске  асыруды  ҧсынды. 

Елбасымыздың «Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан» атты Халқына Жолдауында: ―Тілдердің ҥштҧғырлығы мҽдени 

жобасын  кезеңдеп  жҥзеге  асыруды  қолға  алуды  ҧсынамын.  Қазақстан  бҥкіл  ҽлемге  халқы  ҥш  тілді 

пайдаланатын  мҽдениетті  ел  ретінде  танылуға  тиіс.  [4,  41].  Бҧлар  -  қазақ  тілі  -  мемлекеттік  тіл,  орыс  тілі  - 

ҧлтаралық  қатынас  тілі  жҽне  ағылшын  тілі  -  жаһандық  экономикаға  ойдағыдай  кіру  тілі‖  деген  салиқалы 

ҥндеуінде айтқандай, ҽлемдік кеңістікке енуде ағылшын тілінің маңызы зор. 

Ағылшын тілі - ҽлемдік бизнес тілі, оны меңгеру – жастарға ҽлем танудың кілті болмақ. Ағылшын тілін 

білу біздің жастарға шексіз мҥмкіндіктер ашады. Ол – жаһанданудың кепілі. «Ақпараттық технология дамыған 

қазіргі дҽуірде  кҥн сайын дерлік ағылшын тілі дҥние  жҥзі  халықтарының тілдеріне  жаңа  сҿздер мен ҧғымдар 

арқылы батыл ену ҥстінде. Бҧл ҥдерістен біз де тыс қалмауымыз керек»[4,49].  

«Ҥштілділік - нақты тҧлға, ҧжым, халықтың белгілі бір қоғамда қарым-қатынас ҥдерісінде қажет болған 

жағдайда  ҥш  тҥрлі  тілді  алма-кезек  қолдану  қҧбылысы»,-  Б.Хасанҧлы  анықтама  бергендей  ,  бҥгінде  оны 

қолдануға жан-жақты кҥш салынуда. 

Осы  орайда  қҧрылған  «Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың  2011-2020  жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасының» басты мақсаты: 

-Қазақ тілінің мҽртебесін кҿтеру; 

-мемлекеттік мекемелерде іс-қағаздарды қазақ тілінде жҥргізу; 

-ағылшын тілін меңгерту; 

-орыс тілін жетік білу; 

-ҽр ҧлттың тілдерін дамыту, оларды сақтап қалуға мҥмкіндік жасау; 

-тілдер гармониясының бірлігіне жол ашу.  

Елбасының ҥштҧғырлы саясаты аясында шетел тілін ҥйрену, оның қолданыс аясын кеңейту бҥгінде кезек 

кҥттірмейтін  ҿзекті  де  келелі  мҽселелердің  бірі  болып  отыр.  Алайда  «Ҿзге  тілдің  бҽрін  біл,  ҿз  тіліңді 

қҧрметте»,-деп ақын жырлағандай, ҿз тілінде еркін сҿйлеп, ҿз тілін қҧрметтейтін тҧлғаны баулысақ, ҿзге тілді 

қадірлейтін  тҧлғаны  баулитынымызға  кҿз  жеткіземіз.  [4,3]  Сондықтан  да  «Мемлекеттік  тілді  ҥйрету 

балабақшадан басталуы тиіс. Бҧл - заман талабы»,- деген елбасының қағидасына сҥйене отырып, қазіргі таңда 

балабақшадан  бастап мектеп табалдырығын аттаған  сҽттен ана  тілін меңгертуге, сауаттылыққа  кҥш  салынды. 

Осы  орайда  ауыр  жҥк  артылып  отырған  мҧғалімдер  мен  тҽрбиеші-ҧстаздардың  бҽсекеге  қабілетті  тҧлғаны 

тҽрбиелеудегі еңбегі зор. 

Елбасы  Н.Ҽ.Назарбаев  «Қазақстан-2050»  стратегиясында  мҧғалімдерге  сенім  арта  отырып, 

жастарымыздан  ҥміттенеді.  «Болашақта  еңбек  етіп,  ҿмір  сҥретіндер  –  бҥгінгі  мектеп  оқушылары,  мҧғалім 

оларды қалай тҽрбиелесе, Қазақстан да сол деңгейде болады. Сондықтан да ҧстазға жҥктелетін міндет ауыр»-

делінгендей , жастарды сауатты  баулысақ  болашағымыздың  жарқын  болатыны  белгілі.  «Мен сҿзімді, ҽсіресе, 

жастарымызға  арнағым  келеді.  Мен  сіздерге  –  жаңа  буын  қазақстандықтарға  сенім  артамын.  Сіздер  Жаңа 

бағыттың  қозғаушы  кҥшіне  айналуға  тиіссіздер.  Ал  кейінгі  толқын  жастарға  айтарым:  Сендер  –  болашаққа 

деген ҥкілі ҥмітіміздің тірегісіңдер»,-деген жолдарда жастарымызға деген ҥміт пен сенім жатыр.Сондықтан да 

жастарымыздың болашағы ҥшін ҽлемдік деңгейдегі зияткерлік мектептер мен кҽсіптік-техникалық колледждер 

ашылып,  «Болашақ»  бағдарламасының  негізінде  олардың  шетелге  шығып  білім  алуына  жан-жақты  жол 

ашылған. Ҥштілділіктің маңызын тҥсіне білген жанның еліміз ҥшін болашақтағы алары да, берері де мол. «Біз 

ағылшын  тілін  игеруде  серпіліс  жасауымыз  керек.  Қазіргі  ҽлемнің  осы  «лингва  франкасын»  [2,57]  меңгеру 

біздің  еліміздің  ҽрбір  азаматына  ҿмірдегі  шексіз  жаңа  мҥмкіндіктерді  ашады»  .  Осынау  мҥмкіндіктерді  игеру 

мақсатында  бҥгінгі  білім  ордалары  ҥштілділікті  енгізудің,  оны  тиімді  жҥргізудің  тың  жолдарынан  ізденіс 

табуда.  

Мектепте  қазақ  тілін  оқыту  барысында  орыс  тілі,  ағылшын  тілі  пҽндерін  бірлікте  алу  мҧғалімнің 

шеберлігіне  байланысты  жҥргізіліп  жҥр.  Бҧл  жерде  ҿтіліп  отырған  бағдарламаға  сай  ҥш  пҽнді  бірлікте  ала 

отырып, пҽнаралық байланысты жҥзеге асыруға болады. Алайда дҽстҥрлі оқытуда тек аударма жасатумен ғана 

шектеліп отырсақ, қазіргі оқыту технологиясында тҥрлі шығармашылық бағыттағы тапсырмалар бере отырып, 

328 

оқушы-субьектінің ізденісіне, яғни, жеке тҧлғаның ҽрекетін дамытуды мақсат етудеміз. Орта мектепте ҥш тілді 

оқытудың  негізін  қалыптастыру,  ҽр  тҥрлі  оқыту  технологияларын  қолдану  арқылы  оқушының  бойына  тілге 

деген қызығушылығын, оны ҥйренуге деген қҧштарлығын арттыру қажеттілігі; 

Жеке тҧлғаның болашақта заман талабына сай ҿмірге икемделуіне бағыттау жҽне оның басқа елдің тілін, 

мҽдениетін  танып  білуіне  ықпал  ету,  оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  дамыту,  ойлау  дағдыларын 

қалыптастыру; 

Кҥтілетін нҽтижелер: 

Орта  мектепте  ҥш  тілді  оқытудың  тиімділігі  сол,  оқыту  тек  тілдік  білім  жҥйесін  (фонетикалық, 

лексикалық,  грамматикалық)  оқытумен  шектелмейді,  ең  бастысы  ағылшын  тіліндегі  сҿз  ҽрекетін  қарым-

қатынас  қҧралы  ретінде  меңгертіп,  нҽтижесінде  кҿптілдік  жҽне  кҿптҥрлі  мҽдениетті  тҥсінетін  тҧлғаны 

қалыптастырады.  Дыбыстарды  жҽне  сҿздерді  дҧрыс  дыбыстай  алады.  Сҽлемдесуге,  қоштасуға,  ризашылық 

білдіруге, кешірім сҧрауға қажетті ҿйлеу ҥлгілерін пайдалана алады. Ҿзі туралы, отбасы, достары туралы айта 

алады.[2,51]. 

Қазіргі біздің республикамыздың басқа мемлекеттермен қарым-қатынасы артып отырған шақта елімізге 

ҥш  тілді  меңгерген,  ҿз  білімін  тҥрлі  саладағы  қарым-қатынас  жағдайында  пайдалана  алатын  адам  қажет. 

Егеменді  еліміздің  білім  беру  жҥйесінде  ҥш  тілді  оқыту  технологиясының  ҽр  тҥрлі  ҽдіс-тҽсілдерін  қолдана 

отырып терең білімді, ізденімпаз, шығармашылық бағыт ҧстанатын, сол тҧрғыда ҿз болмысын  таныта алатын 

жеке  тҧлға  тҽрбиелеу  ісіне  ерекше  мҽн  беріледі  жҽне  олардың  есте  сақтау  қабілетін  жетілдіре  отырып  еркін 

сҿйлеуге, ҿз ойын айту дҽрежесіне жеткізу. Орта мектепте ҥш тілде яғни, ағылшын, орыс, қазақ тілінде оқытуда 

оқытудың жаңа технологияларын қолдану арқылы терең білім берілуде. 

Қазіргі таңда ҽлемдік оқу ҥрдісінің ҿзегі-жаңа технологиялар екені мҽлім. Ҽрбір оқыту технологиялары 

ҿзіндік  жаңа  ҽдіс-тҽсілдермен  ерекшеленеді.  Ҽдіс-тҽсілдерді  мҧғалім  ізденісі  арқылы  оқушы  қабілетін, 

қабылдау  деңгейіне  қарай  ерекшеленіп  қолданылады.  Қызықты  сабақтар  мҧғалімнің  ашқан  жаңалығы,  ҿздік 

қолтаңбасы,  ҽдістемелік  ізденіс,  қолданған  ҽдіс-тҽсілдер  арқылы  ерекшеленіп,  шҽкірт  жҥрегінен  орын  алады. 

Бастауыш  сынып  оқушыларының  дамуына,  қабілетінің  артуына  жаңа  технологиялар  білім  беру  жҥйесінің 

дамуындағы елеулі бағыт. Сондықтан ҽрбір ҽдіс-тҽсілдің ҧстаздар ҥшін маңызы зор. Ағылшын тілінде оқытуда 

оқушылардың  қызығушылығын  ояту  басты  мҽселе.  Оқушылардың  шығармашылық  қабілеттерін  арттырып, 

ынталандыру ҥшін сабақтарды мынадай жолдармен ҿткізуге болады. 

Ҿз  іс-тҽжірибемізде  оқушылардың  интеллектуалдық  қабілетіне  тҥрткі  болатын  ойын  технологиясын 

қолдана  отырып  сабақты  ҥш  тілде  жҥргізудің  тиімділігі  зор.  Ҿнімді  нҽтиже  беріп  жҥрген  іскерлік  ойындары: 

«Полиглот»,  «Кім  тапқыр?»,  «Ҥздік  тілші»,  «Кел,  сайысайық!»,  «Тілдер  сҿйлейді»  сынды  тағы  басқа 

ойындарды  ҿткізудің  ҥштілді  меңгертудегі  маңызы  айрықша.  Оқушыларды  ойната  отырып,  ҥш  тілде 

жҥргізілген  сҿзжҧмбақтар,  анаграммалар  олардың  коммуникативтік  қҧзыреттіліктері  мен  функционалдық 

сауаттылықтарын  арттыруға  негіз  болды.  Сондай-ақ,  ақпараттық  технологияны:  электрондық  оқулықтар, 

презентациялар,  тест  т.б  тҥрлері  оқушылардың  қызығушылығын  оятып,  уақыттарын  ҥнемдеуге,  қосымша 

деректерді  тиімді  қолдануға  тҥрткі  болды.  Шығармашылық  жҧмыстарға  жетелейтін  тапсырмаларды  да 

оқушылар  қызыға  орындап,  еркін  аударма  жҧмыстарын  жасауға  дағдыланды.  Мҽселен,  «Мақал-мҽтелдердің 

ҥндестігі»  салыстыру  жҧмысы  оқушылардың  жас  ерекшелігіне  байланысты  ҧсынылып,  сыныбына  орай 

кҥрделеніліп отырады. Бҧл тапсырмада мақал-мҽтелдерді тақырып бойынша табу, ҥш тілде аудармасын ҧсыну, 

ҥндестігін  табу  кҿзделеді.  Бҧл  жерде  оқушылардың  сҿйлеу  тілдері  мен  сауаттылықтарына  назар  аударылады. 

Ал  осы  тақырып  бойынша  қабілеті  жоғары  оқушыларға  шығармашылық  бағыттағы  тапсырма  «Мақал-

мҽтелдердің баламасын жаз» ҧсынуға болады. Бҧл жерде оқушылар ҿздері таңдаған тақырыпта ҥш-тілде мақал-

мҽтел  ойлап,  баламасын  жазуға  талаптанады.  Бҧл  тапсырмалар  оқушылардың  ізденушілік  ҽрекеттеріне,  ҿз 

беттерімен білім алып, алған білімдерін ортаға салып, дҽлелдеу дағдыларына тҥрткі болды. Ауызша, жазбаша 

сҿйлеу тілдерін дамытады. Пҽнаралық байланыстың негізінде оқушылар ҽр пҽннен алған білімдерін тоғыстыра 

отырып, ҿз мақсаттарына жете білуге дағдыланды. Ҥштілділікті ҽдебиет сабағында да жҥйелі тҥрде қолданып 

келеміз.  Мҽселен,  ҽдебиет  сабағында  9-сыныпта  «Ертегілер»  тақырыбын  ҿткенде  іздендіру-зерттеу 

бағытындағы  тапсырма  ҧсынуға  болады.  Яғни,  «қазақ  ертегілері  мен  ҽлем  халық  ертегілерінің  ҥндестігі» 

тақырыбы бойынша оқушылар салыстыру жҧмысын жасап, тапқан деректерін топпен бірлесе отырып, ҥш тілде 

еркін баяндап беруге талаптанады. 

Ҽдебиет  пен тіл  –  рухани егіз  пҽндер болғандықтан, оларды бірлікте  ала  отырып  жҥргізген сабақтарда 

ҥштілділікті қолдану аясында оқушылардың коммуникативтік қабілеттерін, зерттеушілік ҽрекеттерін дамытып, 

салыстыру, талдау, дҽлелдеу сынды дағдыларын қалыптастыруға тҥрткі болады . Сондай-ақ, ҥндестіктерін табу, 

салыстыру  жҧмыстары  оқушылардың  қызығушылығын  оятады.  Шығармашылық  бағыттағы  тапсырмалар: 

модель,  презентация,  жоба  қҧру  сынды  бағытта  да  ҧсынылып  отырады.  Бҧл  жерде  олардың  ақпараттық 

қҧзіреттіліктерін  дамыту  кҿзделеді.  Мҽселен,  9-сынып  ҽдебиет  сабағында  ауыз  ҽдебиеті  тақырыбы  бойынша 

оқушыларға  «Ҧлттық  салт-дҽстҥрлер  ҥндестігі»  тақырыбында  презентация  жасауға  болады.  Мҧнда  ҥш 

халықтың салт-дҽстҥрлерін салыстыра отырып, ҥш тілде еркін презентация арқылы қорғап шығу талап етіледі. 

Қорытындылай  келгенде,  болашақ  жастарымыз  ҿз  тілін  ардақтай  отырып,  заман  талабы  тудырып 

отырған ҥш  тілде еркін сҿйлеп, ҽлемнің кез-келген  жерімен еркін  байланысқа  тҥсіп жатса еліміздің ертеңінің 

кҿркейе тҥсері сҿзсіз.  

 

329 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.

 

ЖарықбаевҚ.Аталы сҿз – Алматы: Жалын, 1980.  

2.

 

Ҽлімов А Интербелсенді ҽдістемені ЖОО-да қолдану мҽселелері 2013 ж. 

3.

 

Ақиқат.  2013  жыл,  №1.  «Қазақстан  –  2050»  стратегиясы  –  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты. 

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ҽ.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы 

4.

 

Ақиқат.  2011жыл,  №5.  «Қазақ  тілін  білу-ҽншейін  бір  ҧран  емес».  Н.Ҽ.Назарбаевтың  Қазақстан  халқы 

ассамблеясының ХҤІІ сессиясында сҿйлеген сҿзі 

5.

 

Назарбаев Н.Ҽ. (Қазақстан халқына жолдауы). Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан. – Астана, 2007 

6.

 

Хасанҧлы Б. Тілдік қатынас негіздері,А, 2008ж. 

7.

 

Мҧсабаев Ғ Қазақ тіл білімінің мҽселелері 2014 ж.  

 

 

ҤШТІЛДЕ БІЛІМ БЕРУДІҢ ДИДАКТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 

 

Дҥйсенбаев А.Қ. 

педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, «Ҿрлеу» БАҦО» АҚФ Ақтҿбе облысы бойынша ПҚБИ 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Білім  беру  жҥйесіндегі  кҿптілділік  проблемасы  –  Қазақстан  ғана  емес,  бҥкіл  ҽлемнің  алдында  тҧрған 

кҿкейтесті  мҽселелердің  бірі,  себебі  жаһандану  жҽне  киберкеңістікке  шыққан  заман  ағымына  сҽйкес  адамдар 

бірнеше тілдерді білуді талап етеді. Тҽуелсiздiк алғаннан бергi уақытта елiмiзде тiл саясаты мемлекет басшысы 

Н.Назарбаевтың  тiкелей  басшылығымен  салиқалы  да  сындарлы  тҥрде  жҥзеге  асырылуда.  Президент  жыл 

сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында тiл саясатына, оның iшiнде қоғамдағы мемлекеттiк тiлдiң мҽртебесiн 

кҿтеру мҽселесiне тоқталмай ҿткен емес. Мемлекет басшысы «Жаңа ҽлемдегi жаңа Қазақстан» атты Қазақстан 

халқына  Жолдауында:  «Қазақстан  халқы  бҥкiл  ҽлемде  ҥш  тiлдi  пайдаланатын  жоғары  бiлiмдi  ел  ретiнде 

танылуға  тиiс.  Бҧлар:  қазақ  тiлi  –  мемлекеттiк  тiл,  орыс  тiлi  –  ҧлтаралық  қатынас  тiлi  жҽне  ағылшын  тiлi  – 

жаһандық экономикаға ойдағыдай кiрiгу тiлi»,–деген болатын [1]. 

Ал ҽлемдiк дамудың талабына сай бҽсекеге қабiлеттi ҧлт боламыз десек, оның қатаң талаптарына да кҥш 

салуымыз  керек.  Кҿптілділік,  мультилингвизм,  полилингвизм  –  нақты  коммуникативтік  жағдайдың  ҽсер 

етуімен  белгілі  бір  ҽлеуметтік  ортада,  мемлекетте  бірден  ҥш,  одан  да  кҿп  тілде  сҿйлей  білушілік.  Қазіргі 

заманның талабы – кҿптілділік. Адам баласының рухани байлығы, тҽрбиесі, білімі бҽрі де тіл арқылы жетіледі. 

Яғни  жақсылық  та  –  тілден,  жамандық  та  –  тілден.  «Тілменен  тҥйілген,  тіспенен  шешілмес»  демекші,  ҽр 

адамның сҿздік қоры бай болуы ҥшін тілін, ой-ҿрісін жан-жақты дамытуы керек.  

«Ҧрпағы  білімді  халықтың  болашағы  бҧлыңғыр  болмайды»  демекші,  жас  ҧрпаққа  саналы,  мағыналы, 

ҿнегелі  тҽрбие  мен  білім  беру  бҥгінгі  кҥннің  басты  талабы.  Ең  бастысы  сол  талапқа  сай  ҧстаздар  даярлау 

жоғары  оқу орындарына  тікелей байланысты. Қазіргі  уақытта  Қазақстан білімінің  жақсы  қарқынмен дамуына 

ҥкімет тарапынан кҿп қаржы бҿлініп отыр. Кҿптілділік мҽселесі – тек Қазақстан ҥшін ғана емес, ҽлем алдында 

тҧрған  шешімін  таппай  тҧрған  мҽселелердің  бірі.Оның  негізгі  проблемаларымен  лингводидактика  ғылым 

саласы айналысады. Термин туралы айтар болсақ: «Лингводидактикадегеніміз -тіл ҥйретудің жалпы теориясы. 

Ҧғымды  ғылымға  енгізген  1969  жылы  М.Н.Шанский  болатын.  Аталған  термин  1975  жылы  халықаралық 

мҽртебеге ие болды. Тіл ҥйретудің жалпы заңдылықтарын зерттейді», - деп сипаттама берілген [2, 187-б.]. 

Кҿптілді  оқыту  білім  берудің  қоршаған  ҽлемде  болып  жатқан  ҥдемелі  ҿзгерістерге  бейімделгіштігін 

кҥшейтетін  лингвистикалық  біліктілігі  жоғары  дамыған,  бҽсекеге  қабілетті  жастардың  қалыптасуына  септігін 

тигізетін  тҧжырымдамалық  тҧрғыдан  жаңа  ҥлгісін  қҧруды  кҿздейді.  Осы  орайда  ҥш  тілде  (қазақ,  орыс, 

ағылшын) бірдей оқытуды  білдіретін кҿптілді оқыту бағдарламасының бірегейлігін атап ҿту  керек.Кез-келген 

қоғамда  азаматтық  пен  отансҥйгіштікке  тҽрбиелеудің  негізгі  факторлары  ҿз  елінің  тіліне  деген  қҧрмет  болып 

табылады.  Бала  тілді неғҧрлым ерте  жастан ҥйренсе, соғҧрлым ол оны  жеңіл меңгереді.Бастауыш сыныптағы 

тҽрбие  мен  оқыту  мазмҧнын  жаңартуға  сҽйкес  балалардың  тіл  мҽдениетіне  деген  негізгі  қҧзыреттіліктерін 

дамытуға  жҽне  терең  білім  беруге,  соның  ішінде  тілді  ҥйрету  мҥмкіндіктерін  кеңейтуге  ерекше  назар 

аударылады. 

Білім беру саласына ҥш тілге ҥйретуді енгізу қазіргі кезеңде мектепке дейінгі жҽне бастауыш білім беру 

ҧйымдардыңміндеттерінің  бірі  болып  табылады.Сонымен,  білім  беретін,  балаларды  тҽрбиелейтін 

ҽрбірмекеменің  басты  міндеті  –  Қазақстанның  жаңа  азаматын  тҽрбиелеу  болуы  тиіс.Қазақстан  кеңістігіндегі 

ҥштілділік бҧл ҿтпелі кезеңнің талабы болып отыр.Егер осы ҥштілділік тиімді жҧмыс істесін, ҥштілділік біздің 

мемлекетіміздің  болашағына  жҧмыс  істесін  десек,онда  ҥштілділікте  басымдылық  мемлекеттік  тілге  берілуі 

керек.  Қалған  екі  тіл  сол  мемлекеттіктілмен  таласпай,  керісінше,  сол  мемлекеттік  тілдің  ҽрі  қарай  дамуына 

қызмет етуде қҧрал ретіндепайдаланылу керек. 

Ҥштҧғырлы тiл – дамыған мемлекет қҧрудың алғышарттарының бiрi, ол ҿмiрлiк қажеттiлiктен туындаған 

игiлiктi  идея  екенi  белгiлi.  «Тiлдердiң  ҥштҧғырлығы»,  дҽлiрек  айтқанда,  ҥш  тiлдi,қазақ,  орыс  жҽне  ағылшын 

тiлдерiн  еліміздің  азаматтарының  бiрдей  меңгеруiн  меңзегенiмен,  бҧның  тҥпкi  негiзi,  кҿздеген  мақсаты  – 

мемлекеттiк  қазақ  тiлiнiң  халықаралық  қолданыстағы  орыс,ағылшын  тiлдерiмен  тең  қолданылатын  биiкке 

жеткiзу, қазақ тiлiн ҽлемдiк тiлдер қатарына қосуҥшiн нақты ҧмтылыс жасау. Қандай мемлекет болмасын, оның 

330 

ең  ҽуелi  мҽн  берiп,  ҧлықтайтын  тiлi,  ҽрине  мемлекеттiк  тiл.  Президетіміздің:«Бiз  бҥкiл  қазақстандықтардын 

басын  бiрiктiретiн  басты  фактор  –  мемлекеттiктiл  –  қазақтардың  туған  тiлiн  дамыту  ҥшiн  барлық  кҥш-

жiгерiмiздi жҧмсауымыз керек», – деуiнiң ҿзiҽрбiр саналы азаматтарға кҿп жайды аңғартса керек. 

Қазiргi жастар елiмiздiң болашағы қазақ ҧлтымен, оның мемлекеттiк тiлiмен тiкелей байланысты екенiн 

жақсы тҥсiнедi жҽне сонымен қатарҽлемдiк ҥрдiстiң талабына сай кҿп тiлдi меңгерудiң де ҿмiр талабы екенiн 

жақсы  бiледi.Ҥш тҧғырлы  тiл мҽдениетiн қалыптастыру ҥшiн басқа шетел тiлдерi iшiнен не себептi ағылшын 

тiлi таңдап алынды? Ҿйткенi жаңа  ҽлемдiк мҽдени ҿмiрде ағылшын тiлi ең кең тараған дҥниежҥзiлiк қатынас 

қҧралына айналып отыр. Кҿптеген қазiргi заманғы тiл мамандарының пiкiрiнше,ағылшын тiлi мҽдениетаралық 

қатынас  қҧралы  болу  сияқты  жалпы  қоғамдық  қызмет  атқаруменбiрге  тҿмендегiдей  қосымша  мiндеттер 

атқарады  екен: бiрiншiден,  ол бiлiмдердi бiр тiлден екiншiсiне  аударып тарату  қызметiн атқарады;  екiншiден, 

халықаралық  қарым-қатынас  пен  ақпаратқҧралдары  қызметiн  атқарады;  ҥшiншiден,  адамдар  арасында  бҥкiл 

ҽлемдiк  ой-пiкiрлер  алмасутҥрi  жҽне  тҿртiншiден  аса  мол  ақпараттарды  сақтау  қҧралы  қызметiн  атқару  тiлi 

болып табылады. 

Ҥш  тҧғырлы  тiл  мҽдениетiн  қалыптастыру  мемлекеттiк  қазақ  тiлiн  қалыптастыру  iсiн  жҥзеге  асыруды 

қиындатады,  керек десе, оған зиянын тигiзедi деген сияқты  пiкiрлердi айтып  жҥргендер дежоқ емес. Рас, бҧл 

оп-оңай  жҥзеге  асыратын  iс  емес,  қиын  проблема  екенi  анық.  Бiрақ  қиындықсыз  даму  жоқ.  Қысқасы,  ҥш 

тҧғырлы тiл мҽдениетiн қалыптастыру ҽрбiр қазақ ҥшiн бҥгiнгi ҿмiрталабына айналды деуге болады. 

Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Назарбаевтың  «Қазақстан-2050»  стратегиялық  Жолдауында: 

«Жастарды қазақстандық патриотизм мен шығармашылық жағынан дамыған жеке тҧлға ретiнде тҽрбиелеу аса 

қажет.  Олар  қазақ,орыс,  ағылшын  тiлдерiн  бiрдей  жақсы  меңгеретiн  болады.  Олар  осы  арқылы  жҽне  ҿзiнiң 

бейбiтҽрi қарқынды дамыған елiнiң патриоты болады», - деп келтіреді [3]. 

Кҿптілді  оқыту-бҥгінгі  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,ҽлемніңтҥрлі 

ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіншілік  беретін  бҥгінгі  кҥнгі  ең  басты  қажеттілік. 

Кҿптілді меңгерген адам - ҿзін-ҿзі ҽлеуметтік жҽне кҽсіби билеуге, ҿздігінен дамуға,ҿздігінен жетілуге қабілетті 

тҧлға. Бҥгінде елімізде ағылшын тілді мамандарды даярлау ісінеерекше мҽн берілуде. Алайда бізде қазақ жҽне 

орыс тілдерін игеру сияқты ағылшын тілін ҥйрену,сондай-ақ осы тілде сабақ беруде кҿптеген кемшіліктер бар. 

Оның  салдарын  ҿз  іс-тҽжірибеміздебарлығымыз  сезініп  отырмыз.  Кҿптілді  білім  беру  жҥйесі  аясында  білім 

саласындағы оқу-ҽдістемелік қҧралдар жҽне оқулықтардың маңызы зор.  

Себебі,  осы  саладағы  ағылшын  тілін  оқыту  жҧмысы  ҽлемдік  талапқа  сай  емес.  Осыған  байланысты 

келешекте  осы  мҽселені  шешу  ҥшін  нақтыіс-шаралар  ҿткізілу  керек.Тек  ағылшын  тілі  емес  қазақ  тілі 

оқулықтарында  да  олқылықтар  кездесіп  тҧрады.Сондықтан  жоғары  білім  беруді  жаңартудың  негізгі 

қҧжаттарында  ең  негізгі  мақсатбілікті  маман  даярлау  деп  кҿрсетілген  болатын.  Ол  жауапкершілігі  мол,  ҿз 

мамандығы  бойынша  халықаралық  стандарт  деңгейінде  тиімді  іс-ҽрекетке  қабілетті  болуы,  кҽсіби  деңгейінің 

ҿсуіне  ынталы  болуы,  ҽлеуметтік  жҽне  кҽсіби  бейімділігі  жоғары,  ҥш  тілді:  мемлекеттік  тілді  –  қазақ 

тілін,ҧлтаралық  қатынас  қҧралы  ретінде  орыс  тілін,  дҥниежҥзілік  экономикалық  кеңістікке  кірігу  тіліретінде 

ағылшын  тілін  еркін  меңгерген  тҧлға  болуымыз  тиіс.  Бҧл  міндетті  шешудің  маңыздылығыҚазақстанның 

жаhандану жағдайында ҧлттық білім жҥйесінің бҽсекеге қабілеттілігін арттыруғаҧмтылысымен анықталады.  

Қорыта  айтатын  болсақ,  кҿптілді  білім  беру  бағдарламасы  аясында  ҥштілді  меңгеру  тҽжірибесін 

жинақтап,  ҽлемдік  деңгейдегі  ақпарат  пен  мҽдениетке  қол  жеткізуіміз  керек.  Елдің  ертеңі  ҿресі  биік, 

дҥниетанымы  кең,кемел ойлы  азаматтарын ҿсіру ҥшін бҥгінгі ҧрпаққа  ҧлттық рухани қазынаны  ҽлемдік озық 

ой-пікірімен ҧштастырған сапалы білім мен тҽрбие берілуі қажет.«Тіл – ҧлттың сҥйенетін тамыры, сыйынатын 

тҽңірі».  Шыныменде  тіл  деген  ҧлттың  сҥйенетін  тамыры.  Ҽр  адам  ҿзінің  ана  тілі  арқылы  тарихын,  салт-

дҽстҥрін, ҽдет-ғҧрыптарын біле алады. 

Ана тілі арқылы адам ҿзінің рухани ҿмірін жақсартаалады. Біздің қазақ тіліміз ҿте бай тіл. Ерте заманда 

камера,  фото  қҧралдары  болмаса  да,  бірақбіздің  ата-бабаларымыз  ҿздерінің  сҿз  шеберлігімен  тғылымдық 

ҿнегелерін  ауыз  ҽдебиеті  арқылы  жеткізді.  Басқатілдерде  бір  мағынаны  бір  сҿзбен  жеткізілсе,  бізде  бір 

мағынаны  бірнеше  сҿзбен  жеткізе  аламыз.Кейбір  сҿздеріміз  тіпті  ерекше,  мысалы  «Айналайын»  деген  сҿзді 

алсақ, біз оны басқа тілгеаудара алмаймыз.Сондықтан біз ҿз ана тіліміздіқадірлеп, қҧрметеп, сақтап қалуымыз 

керек. 

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: