Использованная литература

393 

Айтылым сҿздік қорды қолдану десе де болады. Ҿз ойын дҽлелдеп жеткізе білуі. 

Оқылым арқылы оқушылар мҽтінді оқи отырып жан-жақты талдау жасай алады. 

Жазылым  грамматикалық  жҽне  сҿздік  нормаларды.,  орфографиялық  қағидаттар  мен  пунктуациялық 

нормаларды білуге негізделеді 

 Жаңартылған  мектеп  бағдарламасы  жҥйесінде  ҥйренген  ҽдіс-  тҽсілдерімізді  қолдана  отырып  сабақтар 

жҥргізудемін. Мектепте қазақ тілін оқыту барысында орыс тілі, ағылшын тілі пҽндерін бірлікте алу мҧғалімнің 

шеберлігіне  байланысты  жҥргізіліп  жҥр.  Бҧл  жерде  ҿтіліп  отырған  бағдарламаға  сай  ҥш  пҽнді  бірлікте  ала 

отырып, пҽнаралық байланысты жҥзеге асыруға болады. Алайда дҽстҥрлі оқытуда тек аударма жасатумен ғана 

шектеліп отырсақ, қазіргі оқыту технологиясында тҥрлі шығармашылық бағыттағы тапсырмалар бере отырып, 

оқушы-субьектінің ізденісіне, яғни, жеке тҧлғаның ҽрекетін дамытуды мақсат етудеміз. 

Ҿз  іс-тҽжірибемізде  тіл  пҽндері  сабағында  оқушылардың  тілін  дамыту,  білім  —  білік  дағдыларын 

қалыптастыру,  сҿйлеуге  деген  қызығушылығын,  белсенділіген  арттыру  мақсатында  жҥргізілетін  жҧмыстарға 

тҿмендегідей ҽдістерді жатқызуға болады:  

*Табиғи ҽдіс 

(мысалы,  брошюралар,  ҥндеухат,  веб-парақтар)  пайдалана  отырып  жҽне  оларды  шынайы  ҿмірмен 

байланыстыра отырып, неғҧрлым мазмҧнды етуге тырысады. 

*Тыңдау – кҿру – орындау тҽсілі (ТКО) 

TКО жаттығуларын орындау кезінде оқушылар мҧғалім ҧсынып отырған тілді тҥсінеді. Суреттерді, дене 

қимылын  жҽне  іс-ҽрекеттерді  пайдалану  арқылы  тҥсінік  пайда  болады.  Сол  арқылы  оқушылар  «кіріспе 

ақпаратты»  тҥсінеді  жҽне  ҿздерінің  тҥсінгенін  тіл  арқылы  емес,  дене  қимылымен  кҿрсете  алады.  Себебі, 

оқушылар  дене  қимылымен  жауап  бергенде,  бҧл  қимыл  ол  сҿздің  оның  жадысында  орын  теуіп,  ҿзара 

байланысты сҿздік қор қалыптастыруға кҿмектеседі деп кҥтіледі. 

*Тіл ҥйренушілер қоғамдастығы (ТҤҚ) 

Сонымен  қатар,  грамматикалық  тҧрғыдан  сауатты  сҿйлем  қҧрылып,  грамматика  ережелерінің 

сақталуына  қарағанда,  тілдің  қарым-қатынас  ҥшін  қолданылуына  баса  кҿңіл  бҿледі.  Мысалы,  бейресми  тілді 

пайдаланған кезде, мҽтіннің тҥрлерін қалай тҥсіну жҽне оларды қалай ҿндіру керектігін ҥйретуге ҧмтылады. 

*ТҤҚ жаттығулары: «Ақпараттағы ақау» жаттығуы – оқушылар рҿлдік ойын арқылы жаттығады. 

*«Пазл» ҽдісі – оқушылар бҥтін мҽтін жасау ҥшін ақпараттың тҥрлі бҿліктерін біріктіреді. 

*Тапсырманы  аяқтауға  арналған  жаттығулар  –  миға  шабуыл  жасау  арқылы  шешуді  талап  ететін 

тапсырма беру. 

*Ақпарат жинау жаттығулары – оқушылар ақпарат жинап, оларды сыныпқа таныстырады. 

Аталған  ҽдістерді  пайдалана  отырып  тҥрлі  тапсырмалар  мен  жаттығуларды,  теориялық  мҽселелер  мен 

қағидаларды  меңгерту  тиімді  болып  табылады.  «Қазақ  тілі  мен  ҽдебиеті»  пҽнінен  тыңдалым  мен  айтылым 

сҿйлеу ҽрекеттерін дамытуға ықпал ететін тапсырма ҥлгілерімен таныстырамын:  

*тыңдауға, мазмҧнын тҥсінуге ҽртҥрлі жанрдағы мҽтіндерді ҧсыну;  

*мҽтінді қайталап тыңдау, негізгі ойды анықтау;  

*тыңдалған мҽтін бойынша сҧрақтар қою;  

*мҽтін бойынша жоспар қҧру;  

*тыңдалған мҽтіннің белгілі бір бҿлігін ҿз сҿзімен айтып беру;  

*мҽтіннің мазмҧны бойынша қарама-қарсы пікір айту, дҽлелдеу;  

*мҽтінді ҿз қиялы мен ҿзгертіп аяқтау;  

*мҽтіндегі оқиғаларды, іс-ҽрекеттерді салыстыра талдайалу;  

*ҧсынылған тақырып бойынша сҧхбаталу немесе сҧхбат беру. 

*жоспарланған тақырыптар бойынша пікірталас ҧйымдастыру; жҧптаыми шараны пайдаланып, оқиғаны 

жазуға дайындалу (мысалы, «Бағытталған оқу» жҽне «Бағытталған жазу»);  

*ауызша айтылғанды тҥсіну жҽне сҧрақтарға жауап бере білу;  

*берілген тақырып бойынша диалог қҧрастыру.  

 «Қазақ тілі мен ҽдебиеті» пҽнінен оқылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма ҥлгілері:  

*кҿз жҥгірте, шолу жасай отырып оқу;  

*мҽтіннің тақырыбы мен бастапқы бҿлігіне сҥйене отырып, оқиғаның дамуын болжау;  

*мҽтіннің негізгі ойымен бҿліктерін анықтай отырып оқу;  

*ақпаратты  табу  ҥшін  оқу,  қызығып  оқу  жҽне  ҿз  кҿзқарасын  айту  ҥшін  оқу,  мҽтінге  ауызша  жҽне 

жазбаша шолу жасау;  

*ҽдебиетпен жҧмыс (сҧхбатқа сҧрақтармен жауаптар дайындау).  

*интернет ресурстарымен жҧмыс (тақырып мазмҧны бойынша презентациялар, жобалар дайындау).  

«Қазақ тілі мен ҽдебиеті» пҽнінен жазылым дағдысын дамытуға ықпал ететін тапсырма ҥлгілері:  

*тыңдалған жҽне оқылған мҽтіннің қысқаша мазмҧнын, фильм мен кітап таналған ҽсерлерін жазу;  

*оқушыларға таныс ертегі, ҽңгіме, ҿлеңдердің қысқаша мазмҧнын жазу 

*ҽдеби шығарма даналынған кҿркем, бейнелі сҿздерді жазу;  

*ҽдеби шығармадағы жаңа сҿздерден сҿздік қҧрастыру;  

*газет-журналдарға шағын хабарлама/мақала жазу;  

*белгілі оқиғаны ҿз ойынша ҿзгертіп аяқтау;  

394 

*ҽдеби шығарма мҽтініндегі оқиғаны ҿз кҿзқарасымен ҿзгертіп аяқтау; ақпаратты суреттер мен сызбалар, 

белгілер, пиктограммалар арқылы беру;  

*сҧхбатқа сҧрақтар дайындау.  

Тақырып бойынша  қабілеті жоғары  оқушыларға  шығармашылық бағыттағы тапсырма  ҧсынуға  болады. 

Ондай тапсырмалар оқушылардың ізденушілік ҽрекеттеріне, ҿз беттерімен білім алып, алған білімдерін ортаға 

салып,  дҽлелдеу  дағдыларына  тҥрткі  болды.  Ауызша,  жазбаша  сҿйлеу  тілдерін  дамытады.  Пҽнаралық 

байланыстың негізінде оқушылар ҽр пҽннен алған білімдерін тоғыстыра отырып, ҿз мақсаттарына жете білуге 

дағдыланды. Қай пҽннен болмасын оқушы ереже мен ҧғымдар анықтамасын тек жаттап алғаннан гҿрі, оларды 

іс  жҥзінде  саналы  тҥрде  қолдана  алуы  қажет.  Тҥрлі  тапсырмалар  мен  жаттығулар  арқылы  теориялық  білімді 

шыңдауға болады.  

Қорытындылай  келгенде,  болашақ  жастарымыз  ҿз  тілін  ардақтай  отырып,  заман  талабы  тудырып 

отырған ҥш  тілде еркін сҿйлеп, ҽлемнің кез-келген  жерімен еркін  байланысқа  тҥсіп жатса еліміздің ертеңінің 

кҿркейте тҥсері сҿзсіз 

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1. Н.Ҽ.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жолы- 2050: 

Бір мақсат, бір мҥдде, бір болашақ»,17.01.2014 ж. 

2.ҚР Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік  

бағдарламасы, Астана, 2010. 

3. ҚР«Білім технологиялары» № 3, 2014 ж. 

4.Қазақстан  Республикасында  орта  білім  мазмҧнын  жаңарту  шеңберінде  орыс  тілінде  мектептердегі  «Қазақ 

тілі» пҽні бойынша білім беру бағдарламасы 

 

 

ЖАҢАРТЫЛҒАН БАСТАУЫШ БІЛІМ БЕРУ ЖҤЙЕСІНДЕ ҤШ ТІЛДЕ ОҚЫТУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 

 

Жубаева Ж.О., 

п.ғ.магистрі, «Мҧғалімдердің психологиялық-педагогикалық кҽсіби дамуын жетілдіру» кафедрасының аға 

оқытушысы «Ҿрлеу» БАҦО АҚФ Ақтҿбе облысы бойынша ПҚБАИ 

Қазақстан Республикасы Ақтҿбе қаласы 

 

Бҥгінгі  таңда  ҥш  тілде  оқыту  –  жас  ҧрпақтың  білім  кеңістігінде  еркін  самғауына  жол  ашатын,  ҽлемдік 

ғылым  қҧпияларына  ҥңіліп,  ҿз  қабілетін  танытуына  мҥмкіндік  беретін  қажеттілік.  Ҥш  тілде  оқыту  –  заман 

талабы  десек,  оның  негізгі  мақсаты:  бірнеше  тілді  меңгерген,  ҽлеуметтік  жҽне  кҽсіптік  бағдарға  қабілетті, 

мҽдениетті тҧлғаны дамыту жҽне қалыптастыру. Елбасы Нҧрсҧлтан Назарбаев: ―Қазақстан бҥкіл ҽлемде халқы 

ҥш  тілді  пайдаланатын  мҽдениетті  ел  ретінде  танылуға  тиіс.  Бҧлар:  қазақ  тілі  –  мемлекеттік  тіл,  орыс  тілі  – 

ҧлтаралық қатынас тілі жҽне ағылшын тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі‖ деген болатын. Бҧл 

білім  негізінің  бастауы  саналатын  бастауыш  сыныптарда  енгізуде  айрықша  орын  алады.  Ҿйткені,  бастауыш 

білім  беру  жҥйесі  ҽлемдік  білім  талаптарына  сҽйкес  болғанда  ғана  ҿз  нҽтижесі  кҿрсетері  анық.  Сондықтан 

бастауыш мектептің бірінші сыныбы бағдарламасынан ҥштілділік ақпараттық жҽне коммуникативтікпен қатар 

қойылып, білімнің базалық қҧзыреттілігі ретінде танылып отыр. Ағылшын тіліне  ерте  жастан оқытудың тілді 

жақсы  ҽрі  еркін  меңгеруге  тигізер  ҽсері  мол.  Ол  адамның  интеллектуалдық,  тҽрбиелік  жҽне  рухани  ҽлеуетін 

жақсартады.  Кҿпжылдық  зерттеу  кҿрсеткендей,  ағылшын  тіліне  ерте  жастан  оқыту  балалардың  жалпы  жҽне 

тілдік  дамуын  реттейді,  бастауыш  мектепте  тҽрбиенің  жалпы  білімдік  қҧндылығын  кҿтереді,  балаларды  ҿзге 

ҧлт мҽдениетін білуге жҽне қҧрметтеуге ҥйретеді. 

Бҧл  оқушылардың  табиғи-ғылыми  ойларын  болашақта  ҽлемдік  білім  жҥйесінде  қолдана  алатындай 

деңгейде  қалыптастыруға  мҥмкіндік  береді.  Жаратылыстану-математикалық  бағыттағы  пҽндерді  ағылшын 

тілінде  оқытудың  нҽтижесін  кҿру  ҥшін  оқушылардың  1-сыныптан  бастап  ағылшын  тілінен  алған  білім  негізі 

болуы  керек.  Ғалымдардың  зерттеулері  кҿрсеткендей,  ҥлкен  адамға  қарағанда  кішкентай  бала  ағылшын  тілін 

тез меңгереді. Баланың ағылшын тілін ҥйренуге деген қабілеттілігі ҿсе келе бҽсеңдейді.  

Білім  беру  жҥйесі  заман  сҧранысына  лайықты  азаматтар  тҽрбиелеуді  кҿздейді.  Сондықтан  тек 

мемлекеттік  тілмен  шектеліп  қалуға  болмайды.  Алайда,  жаңа  технологиялармен,  ақпараттық-

коммуникатициялық қҧралдармен жастардың  бойына еліміздің рухын, ҧлттық мҽдениетін де  дарыту болашақ 

ҥшін маңызды. Баланың бойына ҧлтының ҧлылығы ананың сҥтімен, тілімен дариды. Сондықтан жаңартылған 

бастауыш  сынып  бағдарламаларында  алдымен  ана  тілін  жетік  меңгерту  кҿзделген,  Қысқа  мерзімді  сабақ 

жоспарлауда  тілдік  мақсатты  кҿрсету,  сабақ  бойынша  сҿз  тіркестері  мен  жаңа  сҿздер,  терминдерді  кҿрсету 

арнайы  кестеге  сай  жасалынған.  Коммуникативтік  мақсаттарды  іске  асыру  барысында  оқушылардың 

қызығушылығын  ескеруге,  тілдік  материалдарды  дҧрыс  таңдауға,  лексикалық  сҿздік  қорын  молайтуға, 

танымдық  ҽрекеттерді  ҿз  беттерімен  орындауға,  жаңа  ақпараттық  технологияларды  қолдануға  баса  мҽн 

беріледі. 

Қалай десек те, ҥш тілді меңгеру  - бҧл ҿте кҥрделі психологиялық ҥрдіс. Бҥгінгі таңда бізге ана тілінің 

уызына  қаныққан,  ҧлттық  мҧраны  қҧрметтейтін,  іскер,  шығармашыл,  дҥниетанымы  мол,  зиялы  да  шабытты 

тҧлғаның  қажет  екені  белгілі.  Ҽл-Фараби  бабамыздың  76  тіл  білгені  біз  ҥшін  мақтаныш.  Елбасы 

395 

Н.Назарбаевтың  тҿрағалық  етуімен  Қазақстан  халқы  Ассамблеясының  ХҤІІ  сессиясында:  «Елдің  тҥрлі 

ҿңірлерінде  қазақ,  орыс  жҽне  ағылшын  тілдерін  оқыта  отырып,  ҥш  тҧғырлы  тіл  қағидаты  бойынша  жҧмыс 

істеуге  тиіс»  -  делінген  болатын.  Лингвистика  ғылымы  соңғы  жылдары  кҿптеген  жаңа  бағыттарды  қамтып, 

ғылыми-теориялық  жҽне  практикалық  жағынан  кең  ҿріс  алып,  дамып  келеді.  Мҧндай  бағыттар  қазіргі  ҿмір 

талабы  мен  уақыт сҧранысына сҽйкес  пайда болып отырғаны  белгілі.  Бҧған дейін біз  бір тілге  кҿңіл аударып 

келсек,  қазір  заман  талабына  сай  жаңа  салаға,  жаңа  бағытқа  -  когнитивтік  лингвистикаға  айрықша  кҿңіл 

аударып  келеміз.  Бҧл  сала  қазақ,  орыс,  ағылшын  тілдерін  жарыстыра  отырып,  бір-бірімен  салыстыра, 

жалғастыра отырып ҥйрету принципіне негізделген. 

Қазіргі инновациялық процес ғылым салаларының тоғысуы мен бірігуіне ғана емес, сонымен қатар тың 

ғылыми салалардың қалыптасуы мен дамуына да ҽсер етті. Когнитивтік лингвистика  - тіл білімінің қоғамдық-

ҽлеуметтік орны мен рҿлінің кҥшеюіне орай, адамзаттың ой мен тіл, сана мен ойлау, таным мен тілдік қарым-

қатынас  процестерінің  бірлескен ҽрекеті нҽтижесінде тілші-ғалымдар алдында  жаңа  идея, тың ізденісті  қажет 

ететін  сала.  Бҧл  -  жалпы  тіл  білімі  мҽселерімен  де,  сондай-ақ  жеке  тіл  білімі  мҽселелерімен  де  тығыз 

байланысты  сала.  Когнитивтік  лингвистика  -  кҿптілділікті  қарастыратын  тіл  ғылымының  бір  саласы. 

Кҿптілділік  -  ҧзақ  жылдардың жемісі,  қазіргі заманға  сай адамдар бір тілмен ғана  шектелмей, бҥгінгі  кҥндегі 

ҿзекті мҽселелердің бірі - бірнеше тілді ҧғып, ҥйренуде. Біреуге бҿтен тіл ҥйреткіміз келсе, алдымен оған тілдік 

ҥлгілер мен тілдік орамдардың кҿмегімен ҽлгі тілді сҿйлеуді ҥйретіп алуымыз керек. Қиындықтан қорықпаған 

қамалды  алады  демекші,  жаңа  ҧрпақты  жасампаз  жылдармен  келген  жаңа  заман  талабына  сай  оқу 

қҧралдарымен қамтамасыз ету - қашан да ҧстаздар қауымының басты міндеті болып қала бермек. 

Бҧл жҿнінде ғалым Н.Уҽлиҧлы: «...Ең алдымен, мемлекеттік тілдің ҥш тағаны (басқару, ақпарат, ғылым-

білім  саласындағы  қызметі)  тҥгелденуге  тиіс.  Ҥштҧғырлы  тіл  формуласында  ең  бірінші  осы  мҽселе  шешімін 

табуы  қажет  жҽне  мемлекеттік  тіл  жоғары  деңгейде  болғаны  абзал.  Ҿйткені  қазақ  тілі  мемлекет  қҧрушы 

этностың  тілі,  мемлекеттің  бірден-бір  тірегі  деп  кҥллі  Қазақстан  жҧртшылығы  мойындағандықтан,  Ата 

Заңымызда  конституциялық  мҽртебе  алды.  Сондықтан  оның  тағдыры  жҿнінде  жауапкершілікті,  ҽлемдік 

қауымдастықтың  алдында,  ең  алдымен  мемлекет  ҿз  мойнына  алуы  тиіс»,  -  деп  атап  кҿрсетеді.  Жалпы  адам 

неғҧрлым кҿп тілдерді білген сайын, соғҧрлым мҥмкіндіктері де арта тҥседі. Ҿз ана тілінен басқа бір шет тілді 

меңгерген  адамның  келесі  тілдерді  меңгеруі  ҽлдеқайда  жеңіл  болатынын  психолог  ғалымдар  дҽлелдеген. 

«Қандай да болмасын бір ҿзге тілді білетін адамға екінші тілді меңгеру біріншіге қарағанда айтарлықтай жеңіл 

жҽне  тез  болады.  Себебі,  бірінші  ҿзге  тілді  меңгергенде,  адамда  ана  тіліне  қосымша  ҥйренуші  тіл  сезімі 

қалыптасады, сонымен қатар, жалпы тіл ерекшеліктерін айыра білу қабілеті дамиды, осы қабілеттің арқасында 

адам тек қана ҥйренетін тілдің емес, жалпы тілдердің арасындағы ерекшеліктерді айыра алады» .  

Тілдік пҽндерді оқу барысында оқушылар ҽр ҧлт пен ҽр тілдің ҿзіне  тҽн ерекшеліктерімен танысып, ҽр 

тілдің  ҧлттық  нормаларының  кҿптҥрлілігіне,  оларды  бағалауға  немесе  салыстыруға  болмайтынына  кҿз 

жеткізеді  жҽне  тілдерге  тҽн  бҧл  ерекшеліктерге  тҥсіністікпен  қарай  отырып,  ҽр  азамат  ҿз  бойында  басқа 

ҧлттарға деген қҧрметтеушілік сезімді қалыптастырудың маңыздылығын тҥсінеді. 

Сонымен  қатар  бастауыш  сынып  пҽндерін  оқытуда  қазақ-орыс-ағылшын  тілді  ортаны  кеңейту 

қажеттілігі туындайды. Кез келген ҽңгіменің қҧндылығы мен ҿзектілігі, негізінен қозғаған тақырыбына қарай, 

сол тақырыпты ашу деңгейіне орай бағаланатыны белгілі. Аталмыш тақырыпты жан-жақты зерттеу барысында 

Елбасымыздың, кҿптеген лингвист ғалымдардың, қоғам қайраткерлерінің пікірлеріне сҥйене отырып, ойларды 

ҧштастырдым. 

Ҥштілділік-нақты  тҧлға,  ҧжым,  халықтың  белгілі  бір  қоғамда  қарым-қатынас  ҥдерісінде  қажет  болған 

жағдайда  ҥш  тҥрлі  тілді  алма-кезек  қолдану  қҧбылысы.  Бҥгінгі  таңда  мемлекетімізде  ҥштілділік  мҽселесін 

нақты іс тҥрінде жҥзеге асыру керек пе? Ҽрине, керек. Еліміз бен жерімізге ие болатын жастар ҥш тілді де қатар 

меңгеруі  тиіс.  Бірақ  бҧл  ҥш  тілдің  тҧғыры  бірдей  деген  сҿз  емес.  Қазақстанда  бір  ғана  тҧғырлы  тіл  бар,  ол 

мемлекеттік тіл – қазақ тілі. Тҧғыр сҿзі діңгек, қазық деген мағынада қолданылады. Бір шаңырақты кҿтеру ҥшін 

ҥш  діңгек  керек  емес.  Бір  діңгекпен  кҿтерген  шаңырақтың  жан-жағынан  уықтар  қадалып,  оның  беріктігін 

қамтамасыз етеді. Біздің алтын діңгегіміз, тҧғырымыз – қазақ тілі, ал жан-жағынан ҿзге тілдер мемлекеттік тілді 

қолдап уық секілді қадалады. Бірақ кейбіріміз ҥштілділік ҥдерісі жҿнінде басқаша кҿзқарас танытып жатамыз. 

Мҧның себебі осы бір сҿздің мағынасын тҥсінбеуден келіп шығады. Бірқатары осы бағытты ҧстануға оң кҿзбен 

қарап, қҧптаса, енді бірі ҿз қарсылықтарын білдіруде.  

Атап айтсақ, саясаттанушы Т.Ҽбдуҽлидің: «Мемлекет басшысы жаһандану жҿнінде мҽселе кҿтергенде де 

ҿре  тҥрегелдік.  Жаһандану  дегеніміз  қарапайым  сҿзбен  айтқанда  жоғары  деңгейге  жеткен  елдермен  қарым-

қатынасымызды нығайту. Соның бірі - тілдік коммуникация. Бҧл ҥшін халықаралық қатынас тілі болып жҥрген 

ағылшын  тілін  ҥйренуге  жастарымызды  жатпай-тҧрмай  баулуымыз  керек.  Оның  қажеттілігін  уақыт  ҿткен 

сайын  ҿткір  сезініп  келеміз»  деген.  Ия,  расында  да,  ағылшын  тілі  -  қазақ  жерінің  жаңа  ҽлемге  ашар  есігі. 

Мҽселен, М.Ҽуезовтың «Абай жолы» романы ағылшын тіліне аударылмаса Абайдай ғажап ақынымызбен қалай 

мақтанар едік? 

Ҽлемдік ғаламдандырудың ҿткізгіші, ғаламдандыру тілі болып танылған ағылшын тілін білу  - ағылшын 

тілді елдермен тиімді байланысқа тҥскен ҽлемдік деңгейде ҿз орнын ойып тҧрып ала бастаған Қазақстан ҥшін 

қажеттілік.  Ендеше,  аталған  компоненттерден  тҧратын,  яғни  қазақ,  ағылшын,  орыс  тілі  қатысқан  ҥштілді 

оқушыларды дайындау кезек кҥттірмейтін мҽселе.  

396 

Егер біз Ахмет Байтҧрсынов айтқандай, қазақ тілін дҧрыс жҧмсай білсек, ол қоғамдағы тілге жҥктелетін 

қажеттілігіміз  болса  ҿтеуге  жарайтын  бай  тіл.  Мҽселе  тілдің  міндетін  дҧрыс  тҥсініп,  ҿз  міндетімізді  атқаруда 

болып отыр. Ҧлттық ҿркендеп, тіліміз ҿз еліміздегі жҽне халықаралық дҽрежедегі позициясын нығайтқан кезде 

біздің сҿздеріміз де ҿзге тілдерге енетіндігіне, тіліміздің ҽлемдік ақпарат кеңістігінен ҿз орнын иеленетіндігіне 

кҥмҽн келтірмеуге болады. Дҽл бҥгін де қазақ тілінің ҽлем тілдерінің ешқасысынан да кем тҥспейтін, бірнеше 

ғасырлық даму тарихы бар, ҧлттық ҽдеби тіл деңгейіне дейін дамып жетілген ҧлы тіл екендігіне еш кҥмҽн жоқ.  

Пайдаланылған әдебиеттер: 

1.Назарбаев Н.Ҽ. (Қазақстан халқына жолдауы). Жаңа ҽлемдегі жаңа Қазақстан.– Астана, 2007 

2. Хасанҧлы Б. Тілдік қатынас негіздері,  

3. Ҽбдуҽли Т.Ҥштҧғырлы тілден тҥңілмейік // Жетісу, №31. 2008 

4. Тҽңірбердіқызы Т. Ағылшын тілі мемлекеттік тілмен бҽсекелес емес//Қазақ ҽдебиеті, №48. 2008 

5. Ғабжҽлелов Х. // Тасжарған, №18. 2008 

 

 

РЕАЛИЗАЦИЯ КОНЦЕПЦИИ ТРЕХЪЯЗЫЧИЯ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОНСТРАНСТВЕ 

РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

 

ЗейнеловаА.Е., 

зав.кафедрой ИТиМПЕНГД 

Муканова Р.А., 

начальник отдела «Информационных технологий»филиал АО «НЦПК «Ҿрлеу»«ИПК ПР по Акмолинской области»  

Республика Казахстан г. Кокшетау 

 

Эпоха  глобализации  всех  сфер  деятельности  человека  влечѐт  за  собой  пересмотр  приоритетов  в 

образовании. Это, в свою очередь, наряду с информационной и коммуникативной компетенциями выдвигает на 

первый план полиязычие и поликультурность. Современная личность должна свободно владеть двумя и более 

языками,  осознавать  принадлежность  к  собственной  национальной  культуре,  понимать  и  уважать  культуру 

собеседника,  уметь  участвовать  в  межкультурном  диалоге.  Если  раньше  выдвигались  чисто  технические 

навыки,  то  сейчас  основой  становится  интеллектуальное  и  информационное  технологическое  качество. 

Поэтому  вопросы  организации  полиязычного  образования  человека  становятся  актуальными  во  всем  мире,  в 

том  числе  и  в  Казахстане.  Сегодня  Казахстан  стал  полноправным  и  авторитетным  членом  мирового 

сообщества, успешно интегрированным в международную систему и занимает собственную нишу в экономике, 

политике  и  других  сферах.  В  стране  «создана  эффективная  система  государственной  поддержки  языков 

этносов, проживающих в Казахстане»  1 .  

Впервые  идея  трехъязычия  была  озвучена  в  октябре  2006  года  на  ХІІ  сессии  Ассамблеи  народа 

Казахстана. Тогда глава государства отметил, что знание, как минимум, трех языков важно для будущего детей 

Казахстана.  И  уже  в  Послании  2007  года  «Новый  Казахстан  в  новом  мире» Президент  предложил  начать 

поэтапную  реализацию  культурного  проекта  «Триединство  языков».  Проект  был  выделен  как  отдельное 

направление внутренней политики. «Казахстан должен восприниматься во всем мире как высокообразованная 

страна,  население  которой  пользуется  тремя  языками.  Это:  казахский  язык  –  государственный  язык,  русский 

язык  –  как  язык  межнационального  общения  и  английский  язык  –  язык  успешной  интеграции  в  глобальную 

экономику»,  –  сказал  Президент  2 .  Результатом  этого  послания  стала  Государственная  программа 

функционирования и развития языков на 2011-2020 годы. В послании Президента «Казахстанский путь – 2050: 

Единая  цель,  единые  интересы,  единое  будущее»  обозначена  необходимость  разработки  активных  мер  по 

изучению в школах трех языков: «Наш путь в будущее связан с созданием новых возможностей для раскрытия 

потенциала  казахстанцев….  Выпускники  школ  должны  знать  казахский,  русский  и  английский  языки»  3 . 

Поэтому проблема развития трехъязычия в республике является одной из стратегических задач образования.  

Многоязычие, как отмечает Э.Д. Сулейменова, является неоспоримой и существенной характеристикой 

языковой  ситуации  Казахстана.  Оно  создается  активным  участием  в  нем  казахского,  русского,  английского  и 

других  языков.  Казахская,  русская  и  английская  языковые  компетенции  являются  естественным  отражением 

потребности  практического  и  профессионального  владения  несколькими  языками  для  получения  реальных 

шансов занять в обществе более престижное социальное и профессиональное положение  4 . Только человек, 

владеющий несколькими языками, способен к активной деятельности в многонациональной и поликультурной 

среде,  обладает  развитым  чувством  понимания  и  уважения  других  культур,  умеет  жить  в  мире  и  согласии  с 

людьми  разных  национальностей,  рас  и  верований.  Уже  сейчас  при  поступлении  на  работу  предпочтение 

отдают  человеку,  владеющему  несколькими  языками,  некоторые  организации  знание  языков  выдвигают  как 

главное требование. 

Каковы  предпосылки  внедрения  трехъязычия?  Реализация  идеи  полиязычия  получила  старт  в  начале 

нынешнего  столетия.  С  2000  года  учебный  предмет  «Казахская  литература»  в  школах  с  неказахским  языком 

обучения ведется на  казахском языке, учебный предмет  «Русская литература» в школах с  не  русским языком 

обучения  ведется  на  русском  языке.  С  сентября  2013  года  в  детских  садах  республики  осуществляется 

397 

интегрированное  ведение  занятий  и  свободной  деятельности  детей с  использованием  трехъязычия.  Во  всех 

дошкольных  организациях  создана  предметно-развивающая  среда  для  погружения  в  трехъязычное 

пространство,  с  этого  же  года  английский  язык  преподается  с  первого  класса.  Согласно  Дорожной  карте 

развития  трехъязычного  образования  на  2015-2020  годы  в  республике  функционируют  33  школы  для 

одаренных  детей  с  обучением  на  трех  языках.  В  Назарбаев  Интеллектуальных  школах  обучение  в  старшей 

школе  ведется  на  английском  языке  со  сдачей  международных  внешних  экзаменов,  в  30  казахско-турецких 

лицеях отдельные предметы естественно-математического цикла ведутся на английском языке. Также в более 

чем ста школах внедряется трехъязычное обучение.  

Каковы перспективы внедрения трехъязычия?  

 

2016-2017  учебный  год:  все  казахстанские  первоклассники  обучаются  на  трех  языках  по  обновленным 

программам, апробированным в 30 экспериментальных школах республики, английский язык будет изучаться с 

увеличением на один час (2 часа в неделю); 

 

2017  год:  во  всех  организациях  дошкольного  воспитания  и  обучения  поэтапно  будут  внедрены  элементы 

программы полиязычного образования с изучением казахского, русского и английского языков; 

 

2017-2018 учебный год: начиная с 5 класса, будет начато поэтапное внедрение трехъязычного образования; 

 

2018-2019 учебный год: начиная с 6-го класса, предмет «История Казахстана» будет изучаться на казахском 

языке, «Всемирная история» - на русском языке во всех школах страны, независимо от языка обучения. 

 

1  сентября  2019  года:  в  10-11  классах  по  четырем  предметам  (физика,  химия,  биология,  информатика) 

по выбору  школы  преподавание  будет  вестись  на  английском  языке  по  обновлѐнным  методикам, 

разработанным  в  соответствии с  лучшими  мировыми  практиками,  прошедшими  апробацию  в  Назарбаев 

интеллектуальных школах;  

 

идет  разработка  отечественных  учебников  и  УМК  по  языковым  дисциплинам  в  соответствии  с  Единым 

языковым стандартом обучения трем языкам, адаптация зарубежных учебников и УМК на английском языке по 

четырем предметам (информатика, физика, химия и биология) для старшей школы. 

Следует  отметить,  что  программа  трехъязычного  образования,  внедряемая  в  Казахстане,  является 

уникальной, потому что она подразумевает параллельное и одновременное обучение на трех языках. Пожалуй, 

одним  из  главных  определяющих  условий  успешной  реализации  этой  программы  является  роль  учителя, 

педагога, наставника. Усиление профессионализма педагогов, формирование педагогической элиты в формате 

трехъязычного  образования  -  главная  задача  системы  повышения  квалификации  педагогических  кадров  в 

рамках реализации Государственной программы развития образования и науки на 2016-2019 гг.  5 . 

По направлению подготовки кадров и повышения квалификации даны следующие установки  6 : 

 

Проведение мониторинга потребности в педагогических кадрах для реализации трехъязычного образования 

в Республике Казахстан. 

 

Разработка  планов  подготовки  и  повышения  квалификации  педагогических  кадров  для  реализации 

трехъязычного образования на всех уровнях обучения. 

 

Разработка программ повышения квалификации педагогов в условиях трехъязычного образования. 

 

Разработка программ языковой стажировки педагогов в рамках трехъязычного образования. 

 

Разработка квалификационных требований к педагогу для работы в условиях трехъязычного образования. 

В  контексте  внедрения  трехъязычного  образования  нашим  филиалом  проводится  целенаправленная 

работа.  Преподаватели  института  принимают  участие  в  разработке  образовательных  программ  и  учебно-

методических  комплексов.  Идет  повышение  квалификации  по  программам  обновления  содержания 

образования  и  краткосрочных  курсов  для  учителей  казахского,  русского,  английского  языков.  Завершена 

республиканская  экспериментальная  работа  по  теме  «Полиязычие»,  с  2016  года  запущен  областной 

эксперимент по теме «Реализация программы «Полиязычие» через методы CLIL». С целью выявления проблем 

и  определения  перспектив  по  вопросам  полиязычия  проводятся  республиканские,  областные  научно-

практические конференции, семинары, мастер-классы и т.д. Что нам даст трехъязычие? Во-первых, значительно 

укрепится  значимость  родного  языка,  конституционный  статус  казахского  языка.  Во-вторых,  программа 

трехъязычного  образования  будет  способствовать  формированию  бережного  отношения  к  культурно-

историческим  истокам  национальных  ценностей,  развитию  образовательного  процесса  на  основе 

общенациональной  идеи  «Мҽңгілік  ел».  В-третьих,  знание  трех  языков  станет  основой  для  формирования 

патриотичной,  образованной,  здоровой,  ответственной,  умеющей  критически  мыслить,  владеющей  тремя 

языками, толерантной и узнаваемой в мировом пространстве казахстанской молодежи.  

Таким  образом,  считаем,  что  в  результате  реализации  политики  трехъязычного  образования 

казахстанское  общество  в  перспективе  будет  свободно  осваивать  и  использовать  новшества  мировой 

цивилизации, науки и техники, займет лидерские позиции во многих сферах деятельности.  

жүктеу/скачать 5,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: