Пән бойынша дәрістердің конспектісі №1 Дәріс Тақырып: Тұлға психологиялық ғылымның базалық категориясы ретінде
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
жүктеу/скачать 196,46 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұсынылатын әдебиеттер
- 15 Дәріс
- Дәріс мақсаты
| Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Әлеуметтік үйрету теорияның негіздері Д.Роттердің позициясының орталық принциптері. Ұсынылатын әдебиеттер: 1.Хьелл, Д.Зиглер. Теории личности. СПб., 2005 г. 2.Елисеев О.П. Практикум по психологии личности. СПб., 2005. 3. Зейгарник Б.В. Психология личности: норма и патология М.2003 4. Холл К,. Линдсей Г.Теории личности .М ., 2000 г. №15 Дәріс Тақырып: Джордж Келлидің когнитивті тұлға теориясы. Мазмұны: Дж.Келлидің зерттеу бағыты. Келлидің когнитивті позициясының орталық принциптері. Дәріс мақсаты: Келлидің когнитивті теориясының негіздерін қарастыру, Келли позициясының орталық принциптерін талдау. Негізгі ұғымдар: когнитивті теория, конструктивті альтернативизм, мінез-құлық моделі, тұлғалық конструктілер теориясы, өмірлік оқыиғалар. Джордж Александр Келли 1905 жылы штат Канзастың Уичита атты жерде фермерлардың ортасында дүниеге келген. Басында ол бір бөлмеден тұратын ауылдық мектебінен білім алған. Кейіннен оның ата - анасы Уичитаға жіберіп ол сондағы төрт жылдық орта мектептен білім алады. Келлидің ата - аналары атақты, еңбекқор, ішімдікті, карта ойнауды және биді мойындамайтын тұлғалар болды. Келлидің отбасында Орталық Батыстың салт - дәстүрлері терең бағаланған және Келли отбасындағы жалғыз бала болған. Келли үш жыл бойы Френдз университетінде содан кейін бір жыл Парк -колледжінде 1926 жылы физика және математика бакалаврында білім алған. Алғашында өзін инженер - механик мамандығын игерем деп ойлайды,бірақ бақытына орай университет аралық дискусияның әсер етуінен әлеуметтік проблемаларға назар аударған. Келли бірінші курста психология пәні қызықты емес деп ойлаған. Лекторлары теорияны жақсы меңгеру үшін көп уақытын бөлсе де, Келли қызығушылықпен қарамады. Колледжден кейін Келли Канзас университетінде оқи жүре, педогогикалық әлеуметтік және еңбек қарым - қатынасын оқыған. Ол осыған байланысты диссертация қорғаған. Канзас - сити жұмыстарының арасындағы бос уақытты жұмсау тәсілін зерттеген. Осыған байланысты 1928 жылы магистр дәрежесін алған. Содан кейін ол Миннеаполиске көшеді, сосын ол американдық класс пен американдық банк ассоциациялық тілді дамытатын класта болған себебі болашақта Америка азаматы болу үшін. Келли Шилдондағы жасөспірімдер колледжінде жұмыс жасаған, штат Айовада және осында болашақ жұбайыда осы мектептің мұғалімі Глэдис Томпсонды кездестіреді.Олар 1931 жылы үйленеді.1929 жылы Келли Шотландиядағы Эдинбург университетінде сырттай жұмыс жасай бастайды. Осында 1930 жылы білім бағытының бакалавры болады. Осы жылдары АҚШ-қа қайтадан барып осындағы мемлекеттік Айова университетінің қолдаушыларының сапалық психология докторлық дәрежесін меңгерген.1931 жылы Келли доктор дәрежесін алады. Оның диссертациясы жалпы факторларды оқытылумен тіл мүкістігінің оқытылуына арналған болды. Келли академиялық жұмысын штат Канзастағы Форт-Хейском колледжінде физиологиялық психология мұғалімі болып бастаған. Келли 1967 жылы 62 жасында дүниеден озады. Келли өлер шағына дейін саны жоқ баяндамалардан кітаптарды соңғы он жылдарында құрған.1969 жылы өлгеннен кейін бұл жұмыстың дұрысталған варианты Брэндана Мера редакциясында жарияланды. Келлидің танымал жақсы еңбегі ол екі томдық кітабы «Психология личностных конструктов» бұл кітапта жеке тұлғаға теориялық түсінігімен клиникалық жағын ашып жазған.Тағы да көптеген Келлидің зерттеп жазған еңбектері көп. «Новые направления в теории личностного конструкта», «Психология личностного конструкта» және «Развитие психологии личностного конструкта». Негізгі когнитивтік теориясы негізгі кітаптағы тақырыптың мәліметтері,барлық теориялары тұлғаның өзіндік ерекше философиялық жағдайы адам табиғатының белгісі болып табылады.Тұлға моделінің жұмыстануына персоналдық болжам көзқарастары адамдар табиғатына көп әсерін тигізеді.Сонымен көптеген тұлға теоретиктері Джордж Келлидің барлық адам табиғат концепциясын зерттеп мойындады.Ол өзінің тұлға теорияларын негізгі тұтастай философиялық позициясын альтернативтік құрылым деп атады. Адамдар барлық жас кезеңде жұмыстанғанда өмірде альтернативтік стилмен әлемді қабылдау тәсілі бұл Джордж Келлидің 1955 жылы кездейсоқ өз уақытында зерттелген теориясы болатын.Келлидің негізгі философияға жататын альтернативизм құрылымы адамдарға жақсы сапалы қарапайым, таңдаулы альтернативті мүмкіншілік береді. Шындығында философия тіпті адамға осылай жасағанын қажет етеді.«Барлық біздің заман әлемдегі итермелеуінің керектігін қараусыз немесе орын алмастырудың» альтернативизм құрылымының жүйесін дәлелдеген.Ешкім жарық дүниеде де және ешкім де қарауынсыз іздерін қалдырмайды.Саяси,діни,экономикалық принциптер,әлеуметтік көмек немесе тіпті ішкі саяси мемлекеттің үшінші әлемге қарым - қатынасы маңызды емес,бұлардың барлығы «сенімділікке» байланысты орнатылады.Егер де адамдар жай ғана әлемге басқаша көзқараспен қараса барлығы да өзгертіледі.Келли әлемде мұндай болу мүмкін емес тіпті екі ойда болу мүмкін емес дегенге байланыста сендіріліп айтқан. Адамдардың іс -әрекетінің саналы түрде әрқашан да пайымдаулары болады. Келлидің ойынша обьективтілік шынайылық әрине маңызды бірақ әр түрлі адамдар әр түрлі ойда қабылдайды. Шынында әдемілікте тек адамның санасына мән береді.Сондықтан деректермен оқиғалар (адамның барлық икемділігі) тек қана адамның санасының әр түрлі пайымдауларынан сендіріліп істелінеді делінген.Мысалы үшін мына жағдайды талқылап қарасақ:Қыз бала өзінің анасының әмиянындағы ақшасын алады.Бұл жағдаят нені қарастырады.Бұл болған жағдай әмияндағы шыққан ақша,бірақ та біз балалар терапевтінен бұл пайымдаумен деректерді сұрағанда,ол нақты түсіндірмелер қыздың анасына жағымсыз сезіммен қарауы.Мүмкін фрустрациялық қорытындысының шығуына қарағанда анасы тек өзінің жеке жұмысын жасамай,үйде отырып қызын өсіруі керек.Егер біз анасынан сұрасақ сіздің қызыңыз «жаман» оған сенбеу керек деп айтсақ. Қыздың әкесі ол тәрбиесіз деп айтуы мүмкін,ал атасы бұл шындықты балалық деп ойлайды.Ал қыздың өзі бұл жауапқа ата - анасы оған жеткілікті ақша бергенде еріксіз түрде деп санайды.Сол уақытта өз оқиғасын,яғни өз ақшасы сияқты түсіндіреді.Ол альтернативтік пайымдауларды зерттеу үшін білдіреді.Зерттей келе кез - келген оқиғаны жан - жақты қарауға болады.Адамдар жақсы тәсілдің мүмкіндігінің қорытындылағанда ішкі әлемді ойлайды немесе ішкі әлем практикалық оқиғаға бағынады деген.Келли өзінің альтернативизмдік құрылымды келесідей бейнелі түрінде көрсеткен:«табиғат қандай болмасын немесе шындықты іздеуде альтернативизм құрылымы табиғатқа қызықтыратындай жақсы етіп бағалайды». Шынайылық - бұл біздің айтуымызша әрқашан болған істі әртүрлі көзқараста шындыққа сүйену деп қарауға болады.Сонда ізденуші болу үшін шынайылық жоқ не валидтілік тәсілі адамдардың қылықтарының қорытындысы.Біз басқа адамның қылықтарын түсінуге тырысамыз ба немесе біздердің өзімшілдігіміз яғни нағыз табиғат атаулысы әрқашан альтернативті құрылымды біздердің ақыл парасатымызды дамыту үшін керек деген.Сонымен қатар альтернативтік құрылым концепциясы біздің қылықтарымыз ешқашан тұтастай анықталмағанын ұсынады.Біз әрқашан да бостандықтың бірнеше дәрежесін қарау немесе біздің іс - әрекеттеріміздің итермелеуін орнына ауыстырады.Бірақ та сол уақытта Келлидің жорамалдауынша,біздің кейбір ойымызбен қылықтарымыз өткен оқиғалардан анықталады.Сонымен когнетивтік теориясының бостандық детерминизімі жақында айқын анықталып көрсетіледі.Келли сөзбен айтқанда:«детерменизммен бостандық жарылатындай емес бұл бір сол белгілері бар» басқаның бостандығын анықтайды. Келли айтқандай үлкен мағынаны адамдар өздерінің өмірлік тәжірибесінің қорытындысы деп санайды осыған мән берілген.Құрылым теориясының процеске дайындалуына бақылау адамдардың өздерінің өмірлеріндегі психологиялық сферасын түсінуге бағыттайды.Бұл бізді Келлидің тұлға моделіне адамдар зерттеушілер ретінде аналогиялық маңыздылығына әкеп соқтырады. Келлидің мотивация термині адам табиғатынан статикасы болып келеді. Және оларды ерекше бір күні рухтандырғанда ғана әрекет жасай бастайды. Ол адамдар табиғатынан инертті және реактивті және ішкі немесе сыртқы күштердің әсер етуіне әрекет жасайды деген концепцияны жоққа шығарған.Киллидің адам табиғатына қатысты негізгі ережелері: Келли адам табиғатына қатысты персонологтар арасындағы айырмашылықтар олардың уникальды құрылымдық жүйесінің көрінісі болып табылатындығын айтты. жүктеу/скачать 196,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|