П/п Наименование дисциплины

«Бақытсыз Жамал» романы туралы А. Байтұрсынов: «Қазақта бұрын роман жоқ еді. Біздің арамызда қазақша бірінші роман жазып шығарған Міржақып Дулатов болды», – деп алғаш пікір айтқан.

Бес арыстың бірі Мағжан Жұмабаев:

«Оян!» – дедің қазаққа»

Бас көтеріп, тірлік қыл!»

Ақыл айттың ұлтыңа:

«Таста талас, тірлік қыл!», –

деп, М. Дулатовтың елі үшін еткен еңбегін ерекше бағалаған.

Әдебиеттің барлық жанрында қалам тербеген қаламгер, қоғамдық-әлеуметтік істерге жанын салып араласқан қайраткер Міржақып Дулатов 1928 жылы ұсталып, 1935 жылы Ақтеңіз-Балтық каналының бойындағы Сосновец лагерінде қайтыс болған.

ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиетіндегі ұлы Абайдан кейінгі ірі тұлға Сұлтанмахмұт Торайғыров 1893 жылы 28 қазан күні қазіргі Көкшетау облысының Қызылту ауданында кедей отбасында өмірге келген. Екі жасында шешесінен айырылған Сұлтанмахмұт жастайынан жетімдік пен жоқшылықты тартып өскен. Сұлтанмахмұттың әкесі Әбубәкір Шоқпыт атанған кедей, момын шаруа адамы болған. Алты жасқа келгенде әкесі Шоқпыттан оқып хат таныған Сұлтанмахмұт өмірінің соңына дейін оқу үйренумен, білім іздеумен болған. Әлі, Тортай, Мұқан, Әбдірахман деген әр түрлі молдалардан дәріс алған Сұлтанмахмұт он үш жасында шығарған «Секілді өмір қысқа жарты тұтам» деген алғашқы өлеңінде:

 

Үйреніп намаз-сабақ жат тоқыдым, –

деп өзі дәріс алған ұстаздарын, олардың шәкірт үшін сіңірген еңбегін айта

 

Лепес қып өзі бастап ақын бол деп,

 

Дұғасын ықыласпен берді маған, –

деп, Мұқан молданы ерекше атаған. Өзіне сабақ берген ұстаздарының ішінде Сұлтанмахмұтқа бірден-бір дұрыс бағыт сілтеген – Нұрғали Бекбауов үлкен қалаларға барып білім алу туралы ақыл-кеңес берген. Өзінің білімінің таяздығын сезген Сұлтанмахмұт 1912 жылы Троицк қаласына барып, Ахун Рахманқули деген татардың медресесіне оқуға түскен.

1913 жылы осы қаладағы «Айқап» журналы редакциясында қызмет еткен Сұлтанмахмұт «Оқып жүрген жастарға», «Шәкірттерге», «Оқудағы мақсат не?», «Анау-мынау» деген өлеңдерін жазып, өзінің ағартушылық көзқарасын танытқан.

С. Торайғыров өміріндегі негізгі кезеңдерді, маңызды оқиғаларды төмендегі кесте арқылы көруге болады.