Сборник материалов Международной научно-образовательной конференции

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

методики,  которая  так  широко  применяется  сегодня,  обучать  различным  видам  речевой 

деятельности  следует  взаимосвязано.  Основное  внимание  теперь  уделяется  развитию 

навыков устной речи, и учитель практически всю работу над чтением подчиняет решению 

этой задачи.  Материал для чтения используется часто как дополнительный стимул  для 

развития навыков устной иностранной речи. 

  Чтение  входит  в  сферу  коммуникативно-общественной  деятельности  человека  и 

обеспечивает  в  ней  одну  из  форм  общения.  Как  всякая  деятельность,  чтение  всегда 

целенаправленно:  оно  направлено  на  извлечение  информации,  содержащееся  в  записанном 

речевом  произведении  –  тексте.  Чтение  всегда  направлено  на  получение  информации, 

связано с восприятием уже готового текста, поэтому его относят к рецептивным видам 

речевой деятельности. 

  Целью  чтения,  его  результатом  является  понимание,  и  ожидаемый  результат 

определяет и количество извлекаемой из текста информации и характер ее переработки. В 

самом деле, цели чтения бывают самыми разными: иногда нужно определить, о чем статья 

/книга, и только; в других случаях – наряду с пониманием отдельных фактов, содержащихся 

в тексте, уловить все оттенки мысли автора; в третьих  – точно понять инструкцию / 

правило и т.д. И в зависимости от цели читающий извлекает из текста всю информацию 

или большую / меньшую ее часть. Другими словами, результаты чтения у одного и того же 

читающего различны в разных ситуациях: его понимание варьируется по степени полноты, 

глубины и точности даже при использовании одинаковых по характеру источников. 

  Ожидаемый результат определяет и то, как человек читает: медленно или быстро, 

внимательно вчитываясь в каждое слово или «по диагонали», перечитывая отдельные места 

или  пропуская  целые  куски  текста,  и  т.д.,  то  есть  он  оказывает  влияние  на  протекание 

деятельности, на процесс чтения. 

  Задачи,  которые  читающий  решает  в  процессе  чтения,  условно  объединяют  в  три 

группы,  соответствующие  характеру  переработки  информации.  Задачи  первой  группы 

связаны  с  процессами  восприятия  графических  комплексов  и  их  перекодированием  в 

значимые  единицы;  второй  –  с  извлечением  фактической  информации,  содержащейся  в 

тексте; третьей – с осмыслением извлеченной информации.  

  Существует  другая  классификация  умений,  предложенная  американским 

методистом  Джереми  Хамером.  Для  начала  стоит  сразу  отметить,  что  Д.  Хамер 

объединил все умения учащихся, которым учитель должен их обучать, на два типа умений. 

  Первый  тип  умений  включает  в  себя  все  те  действия,  которые  учащиеся 

совершают,  когда  берутся  за  текст  первый  раз.  Первое,  что  от  учащихся  требуют 

сделать,  это  просмотреть  текст  в  целом;  может  быть  найти  какую-либо  определенную 

информацию  или  прочесть,  чтобы  иметь  общее  представление  о  содержании.  В  данном 

случае  учащиеся  читают  для  того,  чтобы  выполнить  какое-либо  задание  или  для  того. 

Чтобы  подтвердить  свои  предложения  по  содержанию.  Таким  образом,  автор  данной 

классификации выделяет в данном типе три основных умения, которые являются основой 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

при выполнении учащимися заданий при обучении чтению, как рецептивному умению. Мы 

предлагаем рассмотреть эти умения: 

а) Умение предсказывать (Predictiveskills). 

  Учащиеся  предсказывают  или  предполагают  то,  о  чем  они  будут  читать,  а  сам 

процесс  чтения  текста  является  процессом  проверки  того,  насколько  правильными 

оказались  их  предположения.  Развитие  этого  умения  у  учащихся  помогает  также  и 

учителю  развивать  проницательность.  Ведь  при  высказывании  учащихся  у  учителя 

формируется картина интересов учащихся и их желания читать. 

б) Умение выделять определенную информацию (Extractingspecificinformation). 

  Очень  часто  мы  читаем,  чтобы  найти  какую-либо  информацию,  или  мы 

просматриваем  фильм,  например,  для  того,  чтобы  узнать  имя  актера,  или  мы  слушаем 

сводку  новостей,  сосредотачиваясь  на  каких-либо  определенных  сообщениях,  которые  нас 

интересуют. Иначе это умение называется в английском языке scanning. 

в) Умения составлять представление (Gettingthegeneralpicture). 

  Учащиеся  читают  текст,  чтобы  иметь  общее  представление  о  содержании,  знать 

главную идею текста, не обращая внимания на детали. В английском языке очень часто это 

умение  называется  skimming.  Развитие  этого  умения  помогает  учащимся  выделять 

главные  моменты,  причем  достаточно  быстро,  не  обращая  внимания  на  детали,  которые 

кажутся несущественными для общего представления о содержании. 

  Умения  второго  типа  включает  последующее  изучение  текста  с  более  детальным 

представлением (как правило, умения первого типа всегда предшествуют умениям второго 

типа). Эти умения включают в себя ознакомление с лексикой, рассмотрение композиции, 

определение  и  изучение  основных  моментов,  а  также  исследование  мнения  и  отношения 

автора  и  повествующего.  Все  эти  действия,  естественно,  помогают  более  детально 

проанализировать текст. В данном типе Д. Хамер выделяет также три умения: 

г) Умения выделять детальную информацию (Extractingdetailedinformation). 

  Учащийся  должен  иметь  доступ  к  полному  детализированному  сообщению. 

Информация,  которую  требуется  выделить  может  быть  самого  различного  характера. 

Что  имеет  ввиду  автор?  Что    повествующий  хочет  этим  сказать?  Вопросы  типа 

«Сколько?», «Почему?», «Как часто?» часто задаются для подчеркивания какой-то детали. 

Очень  часто  от  учащихся  требуется  найти  детали,  которые  отражают  отношение 

писателя или повествующего к содержанию; что они думают или что чувствуют; каковы 

их намерения. Просматриваемому и поисковому чтению, конечно, тоже нужно обучать, оно 

имеет  свою  специфику  и  формирует  определенные  умения,  но  извлечение  из  текста 

детальной информации не менее важно. 

д) 

 

Умения 

определять 

функцию 

и 

речевые 

модели 

(Recognizingfunctionanddiscoursepatterns). 

  Если  при  чтении  мы  встречаем  фразу  «например»,  то  мы  знаем,  что  за  ней 

последует      пример,  объясняющий  что-либо.  Когда  мы  встречаем  “другими  словами”  – 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

значит  какое-либо  понятие  или  явление  требует  дополнительного  объяснения.  

Определение таких речевых моделей очень важно для понимания текста, так как в нашем 

понимании  будет  и  конструкция  текста.  е)  Умения  определять  значение  из  контекста 

(Deducingmeaningfromcontext). 

  Бесспорно,  очень  важным  является  умение  учащихся  узнавать  или  догадываться  о 

значении незнакомого слова, используя контекст. 

  Задачей учителя является обучить всем вышеупомянутым в данной классификации 

умением, чтобы учащиеся стали умелыми чтецами. Работа учителя заключается в том, 

чтобы активизировать умения учащихся в их родном языке, но которые окажутся также 

очень эффективными при чтении английских текстов. Если учителю удается заставить 

учащихся при чтении иноязычного текста чувствовать себя также как и при чтении, ими 

текста  на  родном  языке  это  уже  устраняет  некоторые  барьеры  и  уже  только  одно  это 

улучшает рецептивные умения, одно из которых чтение. 

 

Список литературы 

1.

 

Береговская Э.М. Чтение – средство, цель, удовольствие//ИЯШ. – 1998-№3-с. 43-46 

2.

 

Береговская Э.М. Путь к чтению без принуждения//МЯШ – 1997-№1-с. 45-49 

3.

 

Важенина  В.П.  Методика  обучения  смысловому  анализу  художественного  текста  на 

старшем этапе (автореферат диссертации) – М.-1970 

4.

 

Вайсбруд М.Л., Блохина С.А. Обучение пониманию иноязычного текста при чтении как 

поисковой деятельности//ИЯШ – 1997-№1-с. 19-24 

5.

 

Вайсбруд  М.Л.  Синтетическое  чтение  на  английском  языке  в  средней  школе  –  М.: 

Просвещение-1969 

6.

 

Верещагин Е.М. и В.Г. Костомаров. Язык и культура. М., 1990.  

7.

 

Гудков Д.Б. Теория и практика межкультурной коммуникации. М.: Гнозис. – 2003.  

 

Қ

АЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҚТАРЫНДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ ӘДІСТЕРІН  

Қ

ОЛДАНУ 

 

Қ

айдаулова Ғалия Мұртазақызы, 

«Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің №2 мектеп-лицейі» ММ,  

қ

азақ тілі мен әдебиеті мұғалімі, 

Қостанай қаласы, Қазақстан 

 

Түйін 

       Мақала  қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында  жаңа  технологияларды  қолдану 

туралы  жазылған.  Оқытудың  жаңа  технологиясын  енгізу-ғасырдың  басты  талабы.  Қазақ 

тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында    мұғалімнің  жаңа  технологияларды  қолдануы   оқушының 

білімін  тереңдетуге,  білім  алу  ынтасын  арттыруға  жағдай  жасайды,  танымдық 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

қ

ызығушылығын   көтереді.  Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында  оқытудың  жаңа 

технологиясы  енгізілсе, білім сапасы да арта түседі. 

 

Аннотация 

Статья  посвящена  использованию  новых  технологий  на  уроках  казахского  языка  и 

литературы.  Показано,  что   использование  инновационных  технологий  является 

актуальным  на  сегодняшний  день.  Применяя  инновационные  технологии,  учитель  имеет 

возможность  повысить  и  углубить  интерес  к    казахскому  языку  и  литературе,  а  ученик  

может  работать  в  инновационных  условиях,  побуждающих  к  учению.  Использование 

инновационных  технологий  на  уроках  казахского  языка  и  литературы  несомненно 

позволяет значительно повысить качество обучения. 

 

       Оқытудың  жаңа  технологиясын  енгізу,  білім  беруді  ақпараттандыру, 

халықаралық, ғаламдық, коммуникациялық желілерге шығу-ХХІ ғасырдың басты талабы.  

      Заман  талабына  сай  білім  беру  оқушылардың  адамгершілік,  интеллектуалдық 

дамуының  жоғары  деңгейі  мен  білімін  қамтамасыз  етуге  бағытталған  оқытудың  үздіксіз 

ү

рдісі  десек,  оның  тиімділігі  мен  сапасын  арттыру  мұғалімнен  оқу  процесінің  ғылыми 

теорияға негізделген және оқушының қабілеті мен бейіміне негізделген оқытудың таңдамалы 

ә

дістеріне  көшуді  талап  етеді.  Ондағы  негізгі  мақсат  оқушыға  сапалы  білім  беру  болып 

табылады.  Бүгінгі  таңда  жас  ұрпаққа  кез  келген  пәнді  ұғындырудың  тиімді  жолы  -  жаңа 

технология негіздері болып табылады.  

     Қазіргі  білім  берудің  ұлттық  моделіне  өту  оқыту  мен  тәрбиелеудің  соңғы  әдіс-

тәсілдерін,  жаңа  инновациялық  педагогикалық  технологияны  игерген,  психологиялық-

педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті 

және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл 

педагог-зерттеуші, ойшыл  мұғалім болуын қажет етеді. «Мұғалім-мектептің жүрегі» деп 

халқының болашағы үшін білімнің даңғыл жолын салған Ыбырай Алтынсарин бекерден бекер 

айтпаған.  Оқыту  әдістерінің  кез  келген  түрін  белсенді  әрекетке  айналдыру-мұғалімнің 

ә

діскерлік  шеберлігі  мен  шығармашылық  ізденісіне  байланысты  болмақ.  Оқыту  әрекетінде 

жеке, топтық, ұжымдық жұмыстарды оқу мазмұны мен мақсатқа сәйкес, үйлесімді түрде 

жүргізудің қажеттілігі осыдан туындайды. 

        Соңғы  жылдары  оқытудың  жаңа  технологиялары  білім  беру  саласында  кеңінен 

қ

олданылып  келеді.  Олардың  ішінде  отандық  әдіскер  ғалымдар  жасақтаған  «Модульдік 

оқыту  технологиясы»  (М.Жанпейісова),   «Деңгейлеп  оқыту  технологиясы»  (Ж.Қараев), 

«Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы», «Сатылай оқыту технологиясы»  т.б. 

     Қазақ  тілі  мен  әдебиеті  сабақтарында  жаңа  технологияларды  қолдану  арқылы 

оқушылардың таным белсенділігін арттыру, қазіргі қоғам талабына сай ой-өрісін дамыту, 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

шығармашылығын  кеңейту,  дамыту,  терең  білімді,  бәсекеге  қабілетті  тұлғаны  жасау, 

заман сұранысына сай ізденімпаз тұлғаны қалыптастыру. 

Білім  беруде  оқушыны  білім  ақпаратымен  қамтамасыз  етіп  қана  қоймай,  олардың 

бойында  бағдарламалық  дағдылар  мен  икемдерді  де  қалыптастырып,  шығармашылықпен 

жұмыс істеуге үйретуіміз керек. 

       Қазақ тілі  мен  әдебиеті пәнін оқытуда   пайдаланып жүрген технологиялардың 

бірі және бірегейі «Модульдік оқыту технологиясы». Бұл технология қазіргі қазақ тілі 

пәнін оқытудағы тиімді әдіс болып саналады. Оқушылар түрлі тараулар мен тақырыптар 

бойынша дайындалған тірек кестелерімен, басқа да ізденімпаздық, шығармашылық бағытта 

орындалатын жұмыс түрлерімен өздерінің іскерлік дағдыларын қалыптастыра алады. 

     Жаңа әрі пайдалы ізденістердің бірі қазақ тілі мен әдебиеті сабағында қолданылып 

жүрген  әдістердің  бірі   «Оқу  мен  жазу  арқылы  сын  тұрғысынан  ойлау» 

технологиясы. Бұл  технология  18  елдің  тәжірибесіне  енгізілген.  Бұл  технология 

оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады, ойлау белсенділігін, тапқырлығын, 

ө

зіне  деген  сенімділігін,  іскерлік  дағдысын  қалыптастырады.  Сыни  тұрғысынан  ойлау 

технологиясы  бойынша  сабақ  құрылымы  қызығушылықты  ояту,  мағынаны  ажырату,  ой 

толғаныс  кезеңдерінен  тұрып,  әр  кезеңдегі  тәрбиелік  және  оқу  мақсаттары  әр  түрлі 

стратегияларды  қолдана  отырып,  алға  мақсат  қою,  мәселені  зерттеу,  жауап  іздеу, 

оқушылардың өз ойларын ашық айта білуге тәрбиелейді. 

Жалпы  айтқанда,  «Оқу  мен  жазуды  сын  тұрғысынан  ойлау»  стратегиясы  сабақты 

жоспарлауда өте тиімді. Сын тұрғысынан ойлау әдісі оқушының еркін сөйлеуіне, өз пікірін 

айтуға,  достарының  ойын  тыңдауға,  жағдаяттарды  шешу  жолдарын  іздей  отырып, 

қ

иындықты  шешуге  бағытталған  бағдарлама.  Сыни  тұрғыдан  ойлау  дегеніміз-  ой  қозғай 

отырып,  оқушының  өз  ойымен  өзгелердің  ойына  сыни  қарап,  естіген  -білгенін  талдап 

салыстырып,  білмегенін  өзі  зерттеп,  дәлелдеп,өз  бетімен  және  бірлесіп  шығармашылық 

жұмыс жасау. 

Мұнда  оқушының  ойы  шыңдалып,  өз  даму  деңгейіне  сай  жетістіктерге  жетуге 

болады. Сын тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш құрылымнан тұрады: 



 

қ

ызығушылықты ояту 



 

мағынаны тану 



 

ой толғаныс 

Бұл  технологияда  бұрынғы  білім  мен  жаңа  ұғым  ұштастырылады.  Соңғы  кезеңде 

оқушы өз шығармашылық қабілетін таныта алады. 

Оқушыларды  ойлауға  үйретуде,  тілдерін  дамытуда  РАФТ,  INSERT,  екі  түрлі 

түсінік  күнделігі,  еркін  жазу,  дөңгелек  үстел,  үш  қадамдық  сұхбат,  бес  жолды  өлең,  эссе, 

түртіп алу сияқты стратегиялардың тиімді де ұтымды жақтары көп. 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

 

ХХІ ғасырдағы білім және ғылымның өзекті мәселелері /Актуальные проблемы образования и науки в ХХІ веке 

 

 

Тақырыпты  толық  ашып  түсінуде  көмектесетін  оқыту  стратегиясы  «INSERT» 

стратегиясын  жиі  қолданамыз.  Шығарма  бойынша  оқушыға  оқу,  тақырыппен  танысу 

барысында 

«V»- білемін; 

«-»- білмеймін 

«+»- мен үшін жаңа ақпарат 

«?»- мені таң қалдырады белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады.  

      INSERT-оқығанын  түсінуге,  өз  ойына  басшылық  етуге,  ойын  ашық  білдіруге 

ү

йрететін ұтымды құрал.Оқушылардың ерекше қызыға орындайтын тапсырмалардың бірі 

«Екі  түрлі  түсініктеме  күнделігін  толтыру».  Балаларға  дәптердің  бетін  ортасынан 

вертикаль сызықпен бөліп, мәтінді оқи отырып: 

Бөліктің оң жағына мәтіндегі қатты әсер еткен тұстарды, үзінділерді жазады. 

Сол жағына сол әсер еткен үзінділер жайлы пікір жазады. 

Ә

р  оқушы  мәтінмен  танысып,  дәптерлеріне  жазбаша  тапсырманы  толтырып 

біткен  соң  бірінші  жұппен,  одан  кейін  топпен  талқылау  ұйымдастырылады.Топ  ішінен  өз 

жұмыстарын бір-бірден шығып қорғайды. 

Осындай сын тұрғысынан ойлауға арналған тапсырмалар оқушыларды топпен бірігіп 

жұмыс  жасауға  үйретеді.  Мәтінді  өз  бетінше  меңгеруге  жағдай  жасайды.  Сонымен  қатар 

сабақтан тыс  қалатын оқушы болмайды, оқыған мәтінді түсіну оны түсінікті етіп айтып 

беру, оған қатысты ойын, пікірін білдіру арқылы оқушының тілі дамиды. 

Сын  тұрғысынан  ойлауды  дамыту  сабақтарының  негізінде  сабақта  оқушылар 

арасында: 

-бір-бірінің  пікірін  тыңдауға,  сыйлауға  ынтымақты  қарым-қатынастың  негізі  қаланады; 

-өзін жеке дара тұлға ретінде тануға жол ашылады; 

-бір-біріне құрметпен қарайды; 

-өз ойын ашық, еркін айтады, пікір алмасады; 

-өзін-өзі, бірін-бірі бағалайды; 

-мұғаліммен еркін сөйлесіп, пікір алмасады; 

-достарының  ойын  тыңдай  отырып,  проблеманы  шешу  жолдарын  іздей  отырып, 

қ

иындықты шешуге көмектеседі; 

- белсенді шығармашылықты ойлауға негіз қаланады. 

      Әр саланың өз жаңалық-жасампаздығы болса, біздің тіліміздегі тілдік талдауларға 

қ

ажетті  жаңалықтың  бірі  «Сатылай  оқыту  технологиясы».  Тіл  білімінің  қай  саласы 

болмасын сатылап талдануға бағынады. Сатылай комплексті талдаудың маңызы зор: 

-         оқушы материалды қалай меңгергендігі байқалады; 

-         оқушы білімін тұрақтандыруға көмектеседі; 

-         ізденуге жетелейді, қызықтырады; 

-         талдау нәтижесінде оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеті артады; 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: