Сборник материалов VIІІ международной научной конференции студентов и молодых ученых «Наука и образование 2013»

 
154 
     Бітірген  ердің  кемі  жоқ. 
немесе 
     Кҿп  тыңда,  аз  сҿйле, 
     Аз  сҿйлесең  де  саз   сҿйле, 
деген  мақал  Махамбетте 
     Аз  сҿйлер  де  кҿп  тыңдар 
   Хас асылдың  баласы, – 
тҥрінде  берілген [3,15-б].   
      Айтылар    ойдың    қысқа    да    нҧсқа,    ажарлы    болуына    орынды    қолданған    мақал-
мҽтелдердің  ҽсер-ықпалы    болатыны  сҿзсіз.    Махамбет    ҿлеңдерінде    мақал-мҽтелдерді  
осындай  қажеттілікке  жаратқан. 
      Халық    мақалында        «Ғҧмырдың    бір    кҥн    болса      да,    жорға    мініп    ҿт»      дейді.  
Осыған  байланысты   «Дҥние  жалған»  деген  тіркес    те   ел   арасында  жиі  қолданылады.  
«Дҥние  жалған»  деген   сҿздің  ҿзінде   кҿп  мағына  бар. Онда  адам  ҿмірінің  мҽңгілік  
еместігін  меңзей  отырып,  ҽрбір  уақытты  тиімді  пайдалану   керектігі  ишарат  етіледі. 
       Махамбет   ҿзінің  «Жалған   дҥние»   деген  ҿлеңінде былайша толғанады: 
 
    Ішелік  те  желік, 
    Мінелік  те  тҥселік, 
    Ойналық  та  кҥлелік,  – 
    Ойласаңдар,  жігіттер, 
    Мынау  жалған  дҥние   
    Кімдерден  кейін  қалмаған? 
 
Кҿріп  отырғанымыздай,  Махамбеттің  бҧл  ҿлеңі  де  айшықты  афоризмге  толы. 
   Ҿлім  –  хақтың  пҽрмені, 
  Атақты  ермен  бірге  ҿлсе 
  Жігіттің  болмас  арманы,  –  деген  жолдар  «Ер  жігіт  ҥйде  туып,  тҥзде  ҿлер»,  «Ерлік  
ҿлім  қадірсіз  ҿмірден  артық»  деген  мақалдармен  ҥндес  келеді [3,12-б].  
      «Ҿзекті   жанға  бір  ҿлім»    деп    ертеде     Махамбет  сынды    ел   қорғаған  батырлар  
ажалмен  бетпе-бет   айқасудан  қаймықпаған.  Ол  жайында   «Атқыштан  ажал  қашады», 
«Ҿлушінің  ажалы  жетпесе,  ҿлтірушінің  қҧрығы  жетпейді»,  «Қырық  кҥн қырғын  келсе  
де, ажалды  ҿледі»  деген  мақалдар  ҧрпақтан-ҧрпаққа  жетті. 
  Ал  ҿршіл  ақын  Махамбет  «Айғайласып  жауға  ти»  деген  ҿлеңінде: 
    Ақ  киіктің  орғытып, 
    Жҥгірмегі  майдан-ды, 
    Батыр  болмақ  ойдан-ды. 
    Айғайласып  жауға  ти! 
    Тҽңірім  білер, жігіттер, 
    Ажалымыз  қайдан-ды?  – 
деп  ерлерге  дем  береді,  жігерлендіреді [3,13-б].  Махамбеттің  осы  ҿлеңінен  біз  оның  
ҿзіне    дейін    ҿмір    сҥрген    жыраулар    поэзиясынан    сусындап,    оны    ҥлгі    еткендігін  
аңғарамыз. 
     1465-1560  жылдар  арасында  ҿмір  сҥрген  Шалкиіз  жыраудың: 
    Ақ  киіктің  шабар  жері  майдан-дҥр, 
    Кешу  кешпек  сайдан-дҥр, 
    Батыр  болмақ  сойдан-дҥр, 
    Жалаңаш  барып  жауға  ти 
    Тҽңірі  ҿзі  біледі 
    Ажалымыз  қайдан-дҥр!    
[4,213-б].  деп  жырлауы  Махамбеттің  «Шонты  биге»  деген  ҿлеңімен ҥндес: 
    Шын  ажалың  жетпесе, 

 
155 
   Ажалдан  бҧрын  ҿлмессің, 
   Жалаңаш  бар  да  жауға  ти! 
   Ажалдан  бҧрын  ҿлмессің, 
   Тілесем  –  тілек  бермессің, 
   Жыласам  –  кҿзімнің  жасын  кҿрмессің [3,14-б].   
    Халқымызда    «Жақсыдан    жаман    туса,  жыннан    пайда    болғаны.  Жаманнан    жақсы  
туса, нҧрдан  пайда  болғаны» немесе  «Жақсыдан  жаман  туса,  емі   табылмас, Жаманнан  
жақсы    туса,    теңі    табылмас»    деген    мақалдар  жақсы  мен  жаманның  қадір-қасиетін 
салмақтауға арналған. Мҧндағы  даналық  сҿздер  тізбегі  Махамбеттің  «Арғымақтан  туған  
қазанат»    ҿлеңінде    шебер    жымдасқан,  ҿршіл    ақынның  ҿрелі    ҿлеңіндегі    ой    ҿрнегімен  
бірге  ҿрілген: 
   
   Айырдан  туған  жампоз  бар – 
   Нарға  жҥгін  салғысыз. 
   Аруанадан  туған  мая  бар – 
   Асылын  айуан  десе  нанғысыз. 
   Жақсыдан  туған  жаман  бар – 
   Кҥндердің  кҥні  болғанда   
   Жарамды  бір  теріге  алғысыз, 
   Қасына  адам  барғысыз. 
   Жаманнан  туған  жақсы  бар  – 
   Атасын  айтса  нанғысыз [3,14-б]. 
Дҽл  осы  ойларды  Шалкиіз  жырау   да  жырларына  арқау еткен: 
   Айырдан  туған  жампоз  бар – 
   Жҥгін   нарға    салғысыз. 
  Арғымақтан  туған  будан  бар  – 
  Кҥніне  кҿрінім  жерді  алғысыз. 
  Жаманнан  туған  жақсы  бар  – 
  Адам  айтса  нанғысыз. 
  Жақсыдан  туған  жаман  бар  – 
  Кҥндердің  кҥні  болғанда, 
  Бір  аяқ  асқа  алғысыз [4,213-б]. 
  Екі  ақынның  осы  ҿлең  жолдары  бірте-бірте  ықшамдалып  нақылға  айналып кеткен.    
      Халық  мақалдарының  бір  алуаны  достыққа,  жолдастыққа  арналған.  «Жақсы  дос  
ашып    айтар,    жаман    дос        қасып    айтар»,    «Жолдасы    жақсы    жолды    болар,    жолдасы  
жаман    қолды    болар»    деп    достық    пен    дҧшпандықты,    жақсы    жолдас    пен    жаман  
жолдасты  салыстыра  отырып,  адал  досты,  жақсы  жолдасты  ҥлгі  етеді. 
   
      Махамбеттің    «Арғымақ,    сені    сақтадым»    ҿлеңіндегі      достық    туралы    терең  
тебіреністері  жоғарыдағы  мақалдармен  ҥндесіп  нақылдық  сипатқа  ие  болды. 
   Жақсыменен  дос  болсаң, 
   Айрылмас  кҥні  қос  болсаң, 
   Басыңа  қиын  іс  тҥссе, 
   Алдыңнан  шығар  ҿбектеп, 
   Жаныңа  не  керек  деп. 
   Жаманменен  дос  болсаң, 
   Айрылмас  кҥні  қос  болсаң, 
   Басыңа  қиын  іс  тҥссе, 
   Қолдан  берер  есептеп, 
   Сыртыңнан  жҥрер  ҿсектеп,  –  дейді  ақберен  ақын [3,14-б]. 
Осы  тақырыпта: 
    Бір  жақсымен  дос  болсаң, 

 
156 
    Азбас,  тозбас  мҥлкі  етер, 
    Бір  жаманмен  дос  болсаң, 
    Кҥндердің  кҥні  болғанда 
    Кҥллі  ҽлемге  кҥлкі  етер,  –  деп  Шалкиіз  жырау  да  ой  толғаған [4,213-б]. 
     Махамбет  ҿлеңдері  сары  уайымшылдықтан  аулақ.  Жеңістерді  алдан  кҥтеді.  Алға  
қойған    мақсатты    орындап    шығу    ҥшін    қанша    қиыншылық    болса      да    шыдауға,    хан,  
патша,    тҿре,    сҧлтан,    билермен    кҥресте    қажымауға,    табанды    болуға    ҥндейді.    Халық  
кҥресінің  жыршысы  болған  Махамбет  ҿз  елінің  екі  бірдей  қанаушылықтан  тек  кҥрес  
арқылы  қҧтыла   алатынын  жақсы  тҥсінген. 
 
     Беркініп  садақ  асынбай, 
     Біріндеп  жауды  қашырмай, 
     Білтеліге  оқ  салмай, 
     Қорамсаққа  қол  салмай, 
     Қозы  жауырын   оқ  алмай, 
     Ҥйде  жатқан  жігітке 
     Тҿбеден    тегін    атақ    болар    ма?!      –деген    отты    ҿлеңдерімен    ерлерді    кҥреске  
шақырады [3,16-б]. 
      Жорық    ақыны    Махамбеттің    «Арғымақтың    баласы»    атты    ҿлеңінде    тҿмендегідей  
ғибратты  жолдар  кездеседі: 
     Қас  жақсының  баласы 
    Арада  тҧрып  сҿйлемес, 
    Жауым  таба  қылар  деп. 
    Қас  патшаның  баласы 
    Жапанда  жалғыз  тҧрмайды, 
    Дҧшпандар  кҿзін  салар  деп. 
Мҧнда  ақын  жастарды  жаужҥрек  батыл  болуға  шақырса,  хандарға  да  елімен  бірге  
болуға  кеңес  береді. 
      Қорыта    келгенде,    Махамбет    афоризмдерін    бірнеше    тақырыптарға    топтауға  
болады. 
1.
 
Ерлік,  батырлық  жайындағы  нақылдар; («Айғайласып  жауға  ти»,  «Орай  да  борай  
қар  жауса»,  «Ҧл  туса»,  «Туған  ҧлдан  не  пайда?»,  «Бағаналы  терек»,  «Ҽрҽйна».) 
2.
 
Достық    пен    дҧшпандық    туралы    нақыл    сҿздер;    («Арғымақ,    сені    сақтадым», 
«Арғымақтың  баласы»,  «Толғау»,  «Баймағанбет  сҧлтанға  айтқан  сҿз».) 
3.
 
Жақсы      мен    жаман    жҿніндегі    нақыл    сҿздер;    («Аспандағы    бозторғай»,  
«Арғымақтан  туған  қазанат», «Ай  астында  бір  кҿл  бар»,  «Атадан  туған  аруақты  ер».) 
4.
 
 Ҿмір  мен  ҿлім  жайындағы  нақыл  сҿздер;  («Жалған  дҥние»,   «Арқаның  қызыл  
изені»,  «Біткен  істің  міні  жоқ»,  «Шонты  биге».) 
   Махамбеттің    ақындығы    ҧлт    мҧратына    адалдықтан,    ел,    жер    қадіріне    қҧрметпен  
қараудан,  адамдық  істі  ардақтаудан,  елдік,  ерлік  ҽрекетті  қолдап,  насихаттаудан,  дос-
дҧшпан,  жақсы-жаман   арақатынасын  ҽділ  таразылаудан  тҧрады.  Ол  ҿмір  шындығын,  
оның  ҽр  алуан  сырларын  кең  кҿлемде  кҿрсетеді,  философиялық  қортындылар  жасайды. 
 Аз  сҿзге  ҥлкен  ой  сыйғыза  білу   –  қазақтың  сҿз  ҿнері  дҽстҥрінде  кең  ҿріс  алған.  
Кҿріп    отырғанымыздай,    дҽл    айтылған    ҧтымды    ойды    бір    ауыз    сҿзге    сыйғыза    алған  
тіркестер  Махамбет  ҿлеңдерінде  мол  кездеседі.  Бҧл  тҧжырымдардың  біразы  ҿзі  бастан  
кешкен    ҿмір    шындығынан    туғандығы    айқын.    Оның    ерлік    ҿмірден    тҥйген    ҿсиет-
нақылдарынан  биік  адамгершілік,  отансҥйгіштік  рух  танылады. 
Махамбет  ҿлеңдерінің    нақылдық  сипатының  ерекшелігі  де  осында. 
 
Қолданған әдебиеттер тізімі 
 
1.
 
Адамбаев Б.  Халық  даналығы. А., 1972. 

 
157 
2.
 
Қоңыратбаев Ҽ.  Қазақ  фольклорының  тарихы. Алматы, 1991. 
3.
 
Менің  атым  –  Махамбет. Алматы, 2003. 
4.
 
Бес  ғасыр  жырлайды.  Жинақ. І  том.  Алматы, 1991.   
 
 
SOCIAL NETWORKS AS A MEANS OF AGITATING COMMUNICATIVE ENGLISH 
AMONG NON-ENGLISH    FACULTY STUDENTS 
 
Abdimanapova L., 
abdimanapova92@mail.ru
 
Eurasian National University named after L.N.Gumilyev, Astana 
The tutor - Zh. Bekzhanova  
 
In this article we considered the following objectives: 
 
To  show social media‘s  power as a one of the way to  develop  language of non english faculty 
students . 
 
To make them interested in English and support improving their English.  
 
Make them freely show  their ability communicating In English and critical thinking. 
XXI century is  the  time to the highest  developed technology . Everyone uses it actively in daily 
life  .  It  is    the  newly  face  of  modern  communication.  The  language  will  develop    with 
communication.  New  media  unites  us,  Kazakh  youth  with  the  world.  The  younger  generation 
prefers VKontakte, and Russia's fourth largest social networking site, Moi mir (http://my.mail.ru). 
and Statistics say social media sites are among the most accessed in   . Alexa.com, the organization 
that computes  web traffic rankings,  puts  social networking sites as the top three most  accessed in 
Kazakhstan.  Number  one  is  Russian  social  networking  page  VKontakte  (http://vkontakte.ru), 
second  is  world  leader  Facebook  (www.facebook.com)  and  in  the  third  place  is  another  Russian 
site, Odnoklassniki (www.odnoklassniki.ru).Like youth anywhere in the world, Kazakhs know not 
only Facebook, but MySpace, and YouTube – with YouTube being the go-to-site of choice for the 
latest  in  the  Kazakh  music  scene.  However,  also  highly  popular  are  domestic  video  upload  and 
broadcast  sites  http://kaztube.kz/,  http://kiwi.kz,  and  http://podkatz.kz.  cars.  With  a  population  of 
16.5 million, Kazakhstan has about one third of its population using the Internet. And then there is 
the  government's  effort  to  promote  use  of  the  Internet  for  daily  life  in  the  form  of  the  Electronic 
Government  of  Kazakhstan's  informative  website  –  http://e.gov.kz/wps/portal?lang=en.  The  e-
government  portal  is  making  a  strong  effort  to  be  well  displayed  in  English.  That  is  indicative  of 
another movement – an effort to provide the international community access to the country through 
English-language  information,  and  thereby  giving  domestic  business-people  access  to  global 
economic  opportunity.  The  importance  of    kazakh  language  and  tree  unity  of  language    was  
suggested    on  the  Address  by  the  President  of  the  Republic  of  Kazakhstan,  Leader  of  the  Nation, 
N.Nazarbayev ―Strategy Kazakhstan-2050‖: new political course of the established state. It is stated 
on the seventh part of address‖ New Kazakhstan patriotism is basis for success of our multiethnical 
and multi-confessional  society‖ ‖...For the sake  of the future of  our children we should make this 
decision and create it as a condition of entry for our wider global integration. This will enable our 
children to have a better understanding of the English language, the internet and reinforce our desire 
to  modernize  the  Kazakh  language ...This  three  language  policy  should  be  encouraged  on  a  State 
level .We have the wonderful chance to develop the acceleration kazakh, english languages among 
the Kazakh people ,foremost users Kazakh youth.  
Introduction: 
The  problem  is  the  fact    that    English  still  remains  a  formal  language  taught  in  educational 
institutions and courses, but  average Kazakh student is  still  far from  real  communicative usage of 
English.  Though  knowledge  of  English  is  agitated  rapidly  in  our  society,  fluent  English  is  still  a 
privilege  of  foreign  language  students  or  very  few  representatives  of  other  departments.  If  we 
analyze  Astana  communities  dealing  with  propaganda  of  English  among  Kazakh  people,  we  see 
these facts vividly. For example, American corner Astana located in National library is one of such 

 
158 
communities.  There  held  a  lot  of  events  directed  to  improve  communicative  language  skills. 
According to the hosts‘ information of American Corner, 90% of all their visitors are students of 
foreign languages department. The rest of them are those who develop their language in order to be 
promoted in work or try to enter the universities abroad. What about simple students? Certainly the 
answer is vivid. They are busy with their own profession, they don‘t have time to attend English 
courses or clubs like American corner. But in fact, an average young man spends at least one hour 
per week in Internet and especially in social nets, chatting, finding friends and entertaining. In our 
work we tried to use social net to influence a student to communicate in English, to feel that English 
is not something formal, difficult, extra. It is a real language of communication. We have analyzed 
some  sites  in  Facebook  social  net  where  we  found  several  interesting  Kazakhstani  sites  using 
mostly  English  for  sharing  information  and  communicating.  Fryday  Astana  site,  for  instance,  is  a 
site  of  business  people  community.  They  use  English  because  there  are  a  lot  of  foreign  people  in 
their  community.  American  Corner  site  also  uses  only  English.  But  all  of  these  sites  are 
unfortunately not so interesting for an average Eurasian University student. We made a short survey 
among  the  students  of  Economic  faculty  of  ENU  asking  if  they  would  join  these  sites.  8  of  10 
answered  that  they  wouldn‘t  as  the  sites  are  too  specialized,  cover  only  certain  limited  part  of 
society.      In  our  research  we  set  up  a  task  to  try  one  step  to  involve  English  into  the  students‘ 
society. So, we worked out a special way to  accomplish our task. The process of the  research 
1. Making up the social site ― leaderstundentsofenu@mail.ru‖ 
2.Investigating the students desire to learn the English 
3. Working with the students on the social sites 
 Main Body 
 The first stage 
 We      made  up  the  social  site  ―leaderstudentsofenu@mail.ru‖  to  improve    English  of  Non 
English  faculties  students.  Here      they  will  discuss    in  any  free  topic  that  they  like  in  spite  of 
their level. There is special condition for all students. Aimed to teach beginning level students 
English  with  the  special  method.  For  intermediate  level  students  the  goal  is  to  develop  heir 
English.  For  advanced  level  students  to  get  them  creative  degree.  This  is    a  useful  method  to 
teach  beginning  level  students  ,  grammatical  side    of  using  English  and  special  phrases  for 
communicating. To make them interested in English , to support, to improve their  English. All 
the students can freely show their ability communicating in English and critical thinking. 
The second stage 
 In the  second stage of our investigation we searched special questionnaires through the internet 
and hand  asking some questions: 
1.
 
 Faculty 
2.
 
Course 
3.
 
Do you like learning English? Yes/No 
4.
 
Do you attend any optional  courses? Yes/No 
5.
 
Do you know about English courses in your city? Yes/ No 
6.
 
In what social sites do you  usually sit at? 
7.
 
Can you improve  your English? Yes/No 
Dear student! 
You have wonderful chance to improve your English. Joining with us on the social sites 
leaderstudentofenu@mail.ru
 organized by us . Learning by doing! If you have desire  to 
learn  English  join  us.  It  is  not  important     your  English  level.  We  will  discuss    in  free 
topic which  you liked. There is  shown a special   way  of learning  the  communicative 
English  in open blogging. Be positive ! Follow us! Don‘t  forget  we are modern youth. 
8.Yes, I read . I will follow you 
The object of my  investigation was to discover what faculty student English  and ways of learning 
the  languages.  The  subject  of  my  study  were    economic  faculty  students.  The  total  number  of 
students 70. The result  of sociological research are: 
3.Yes 68/ No 2 

 
159 
4. Yes 23/ No 47 
5.Yes 69 /No 1 
6. 90% of students Vkantakte, 70% Moi mir,50% Face Book 
7. Yes 53/ No 17 
8.99% was Yes 
 So we can draw  conclusion that  the students of  Economic  of them   like  English  and most of 
them  know how are where  they can  improve English. More 32%  attend courses at  Astana. They  
want  to develop  their English knowledge to get  high degree .. And about 90% of students  know  
about the language courses in Astana. 
 The third stage  
After investigation we met with them online.  At the beginning 25 students joined us. The next day  
up to now  students  of economic faculty, philology faculty students have been continuing to  join 
us . Today there are  900 students from different faculties .  They‘ve been beginning to use this site . 
They‘ve discussed   different topics in internet conference. It was  interesting  for them to find  their 
voice.    Because  interest  is  an  important  motivation  to  study  the  language.    A  contrast  makes  to 
develop them.  The site of leaderstudentofenu@mail.ru hosts news ,articles, photos. Students try to  
think critically ,comment.  It is useful to  put their  English communicating ,thinking and  skills of  
writing on the way . 
 
Conclusion:  
 Organizing  the  leading  conference    on  the    common  topic  for  everyone    students  have  begun  to 
communicate in English. Training in new media through Internet conferences, mass media articles, 
and distributing information using new media itself . I found that there is a potential in this project, 
and  I  am    going  to  develop  it  connecting  other  universities  ,  creating  the  databases  of  trainers, 
consultants and experts in this field . ENU student bloggers find their voice .Students, however, are 
the 
ones 
most 
enthusiastically 
taking 
the 
online 
initiative 
in 
Kazakhstan. 
"leaderstudentofenu@mail.ru"  web-community  by  Eurasian  National  University  (ENU)  students. 
This is the Internet portal – giving students the freedom to communicate and giving them access to 
whatever information they need. The site hosts everything from news and photos, to a digital library 
and a university forum.  With the doors to  the Internet  opening wider to  the Kazakh population,  it 
will be Kazakh youth who shape what form it takes in the country. After all, Kazakh young people -
-  like  young  people  all  over  the  world  --  want  to  know  and  share  what's  hot  and  happening  now. 
Stay up to date with what's hot and what's happening in Kazakhstan and world wide. To be valuable 
for own country, to be responsible for the destiny of own homeland – is a duty and honor for every 
responsible  politician,  for  every  citizen  of  Kazakhstan.  Unity  and  accord  is  the  foundation  of  our 
society,  foundation  of  our  special  Kazakhstan  tolerance.  We  are  creating  a  fair  society,  where 
everyone can say: ―I‘m a citizen of Kazakhstan, and all the doors are open for me in my country!‖ 
Today indeed all the doors, all the opportunities and roads are open to our citizens to live in the 21st 
century, not in the middle ages. We should demonstrate and create new Heroes of our time – those 
our youth will admire and seek to emulate. Kazakhstan people and state language serve as unifying 
core in the developing civil unity of Kazakhstan. As our the president stated ―What Kazakhstan do I 
see  in  future?  I  am  strongly  confident  that  Kazakhstan  citizens  of  2050  represent  a  society  of 
educated, free people speaking in three languages. They are citizens of the world. They travel. They 
are open to new knowledge. They are industrious. They are patriots of their country. I am convinced 
that  Kazakhstan  of  2050  is  a  society  of  universal  labor.  It  is  a  State  with  a  strong  economy,  with 
everything devoted for a person. With the strong education, and  great healthcare. With peace and 
serenity.  With  citizens  who  are  free  and  equal,  and  the  authority  is  fair.  With  supremacy  of  the 
Law.‖The further course of our country will be defined by us. We are educated in the conditions of 
independence   Our new  independent  vision is  a factor that will lead the country to new aims  that 
look unattainable for us today. We must carefully transfer those values to the future generations of 
our country. 
 

 
160 
References 
 
1.
 
The  Address  by  the  President  of  the  Republic  of  Kazakhstan  N.Nazarbayev  ―Strategy 
Kazakhstan-2050‖:  new  political  course of the established state.  The seventh  part of address‖ 
New  Kazakhstan  patriotism  is  basis  for  success  of  our  multiethnical  and  multi-confessional 
society‖ 
2.
 
The  magazine  ―  Kazakhstan  edge‖  December  2011.  Social  media:‖  A  new  generation  of 
Kazakhs connect with the world‖ on the sixth page.  
 
 

жүктеу/скачать 3,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: