Қосмекенділердің негізгі ресурстық түрлері, сипаттамасы, алынатын өнімдер, табиғатқа тигізетін пайдасы, олардың қорларын тиімді пайдалану және

Соңғы онжылдықтарда амфибиялардың бүкіл популяциясы мен түрлерінің санының азаюы немесе тіпті жойылып кету процесі күрт күшейе түсті, бұл әлемнің барлық дерлік аймақтарында байқалады. Мұның себептері бірқатар антропогендік факторлар, соның ішінде:

- урбанизация (құрылыс салу себебінен су қоймаларының жойылуы);

Қосмекенділердің тек 8 түрі Ресейдің Қызыл кітабына енгізілген: кавказдық бұршақ (Bufo verrucosissimus), қамыс бағанасы (Bufo calamita), кавказдық крест (Pelodytes caucasicus), сириялық сарымсақ Spelobates syriacus), Карелин жаңасы (Triturus karelinii), Ланцаның қарапайым жаңасы (Triturus vulgaris lantzi), Кіші Азиялық Тритон (triturus vittatus Ophryticus), Уссури тырнақталған жаңа (Onychodactylus fischeri). Аймақтық Қызыл кітаптарда түрлердің саны әлдеқайда көп.

Ресей аумағындағы бірқатар ЕҚТА-да қосмекенділерді қорғауға ерекше көңіл бөлінеді, олардың ішінде "Нұрғуш" мемлекеттік табиғи қорығы, Астрахан мемлекеттік табиғи биосфералық қорығы, Дарвин мемлекеттік табиғи биосфералық қорығы және т. б.

Қосмекенділерді қорғау тәжірибесінде олардың тіршілік ету ортасының сапасын сақтауға ерекше назар аудару керек. Сонымен, қалаларды салу кезінде тоғандар мен кішігірім көлдерді сақтау керек, жол бойында қоршаулар орнату, пестицидтер мен агрохимикаттарды пайдалану көлемін азайту, су қорғау аймақтарының режимін сақтау және т. б.

Қазіргі уақытта қосмекенділерді жасанды өсіру, содан кейін табиғи мекендейтін жерлерге қоныстану барған сайын перспективалы болып келеді.

Бауырымен жорғалаушылар немесе бауырымен жорғалаушылар (Reptilia) — омыртқалылар класы, оның ішінде тасбақалар (_Testudin.es), қолтырауындар (Крокодилия), тұмсық (Ринчоцефалия) және қабыршақты (Сквамата). Бауырымен жорғалаушылар әртүрлі биотоптарда кеңінен ұсынылған, трофикалық тізбектің буыны болып табылады және әртүрлі Омыртқасыздардың, соның ішінде ауылшаруашылық және орман зиянкестерінің санын белсенді түрде реттейді. Сонымен қатар, кейбір бауырымен жорғалаушыларды адамдар жейді, олар фармацевтика және медицинада қолданылатын заттарды шығарады, бірқатар бауырымен жорғалаушылардың терісі былғары өнеркәсібінде және сәндік мақсаттарда қолданылады.

Қазіргі уақытта барлық отрядтардың бауырымен жорғалаушылар санының тез төмендеуі байқалады. Мұның негізгі себептері-табиғи мекендейтін жерлердің азаюы (ормандардың азаюы, жер жырту және т.б.) және артық өндіріс. Жыртқыштардың шамадан тыс нысаны-адам еті мен жұмыртқаларын тамақ үшін пайдаланатын тасбақалар. Тропикалық аймақта адамдар үшін жасыл немесе "сорпа" тасбақасы (Chelonia mydas) өте маңызды. Ересектердің салмағы 70-180 кг, олардың еті мен жұмыртқалары жеуге жарамды, терісі аяқ киім мен сөмкелерді жасауға кетеді. Алайда, тасбақалардың адам үшін ықтимал мәні әлдеқайда үлкен, ол қазір алатын пайдасы. Жасыл тасбақа мен манатес — теңіз шөптерімен қоректенетін жалғыз Жануарлар-талассия. Манатес өте баяу өседі, ал тасбақалар-бұл мұхиттардың су астындағы "жайылымдары" адамдар үшін қандай-да бір экономикалық мәнге ие болатын жалғыз Жануарлар. Жасыл Тасбақа-бұл тек теңіз жануарлары. Тек аналықтар жұмыртқа салу үшін судан шығады. Жаңа туылған тасбақалар қайтадан теңізге оралып, 6 айға дейін теңіз суларындағы ағындармен қоныс аударады (туған жерінен 2 мың км-ден астам). Жетілу 5-7 жаста болады. Ұрғашылар 2-3 жылдан кейін шамамен 100 жұмыртқа салып, жем-шөп алқаптарына оралады. Жасыл Тасбақа 80-100 жылға дейін өмір сүреді. Жасыл Тасбақа Коста-Рикадағы Тортугеро резерватында қорғалады.

Бауырымен жорғалаушыларды сақтаудың негізгі бағыттары-олардың тіршілік ету ортасын сақтау және ЕҚТА шегінде аумақтық қорғау. Сондай-ақ, бірқатар питомниктер бар, онда бауырымен жорғалаушылар тұтқында өсіріледі, содан кейін олар табиғи ортаға қайта енгізіледі.