Жылдық есебі 2015

258
259
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
2015 ж.  
31 желтоқсан 
(млн. теңге)
2014 ж.  
31 желтоқсан 
(млн. теңге)
2013 ж.  
31 желтоқсан 
(млн. теңге)
Қауымдастырылған компанияларға жасалатын инвестициялар
-
(4,420)
-
ІІ деңгейдің барлық топтастырылатын капиталы 
147,493
46,698
65,751
Капиталдың барлығы
523,302
451,105
429,990
Тәуекел ескеріле отырып өлшенген активтер 
4,535,938
3,382,089
2,419,037
І деңгей капиталының жеткіліктілік коэффициенті 
8.29%
11.96%
15.06%
Капитал жеткіліктілігінің жалпы коэффициенті 
11.54%
13.34%
17.78%
а ІІ Базель келісімімен белгіленген ережелерге сәйкес.
б «Қайта бағалау резервтері» бабының құрамына қолда бар сатуға арналған инвестицияларды қайта бағалау бойынша жылжымайтын мүлік 
пен ғимараттарды және резервтерді/(дефицит) қайта бағалау қорының сомасы енгізілген (Базель ІІ сәйкес).
в 2015, 2014 және 2013 жж. 31 желтоқсандағы жағдайы бойынша капитал жеткіліктігін есептеу кезінде Топ капитал есебіне бірінші деңгейдегі 
капитал көлемінің 50%-нан аспайтын мөлшердегі алынған реттелген қарызды енгізді. Банк банкрот болған немесе таратылған жағдайда атал-
ған берешекті өтеу Банк барлық басқа кредиторлар алдындағы міндеттемелерді орындағаннан кейін жүргізіледі
2015, 2014 және 2013 жж. 31 желтоқсанда аяқ-
талған жылдар іші Топ капиталға қатысты белгі-
ленген барлық талаптарды толық сақтады. Ка-
питал жеткіліктігінің коэффициенті Базель 
Келісімімен белгіленген ережелерге сәйкес 
есептелген.
Топ қарыз қаражатының және меншікті капитал-
дың ара қатынасын оңтайландыру жолымен ак-
ционерлердің пайдасын барынша көбейте оты-
рып, Топтың барлық кәсіпорындарының үздіксіз 
қызметін қамтамасыз ету мақсатында капитал-
ды басқаруды жүзеге асырады. 
Топ капиталының құрылымы 29-Ескертуде көр-
сетілетін реттелген және мерзімсіз борыштан 
тұратын қарыз қаражатымен және капиталда-
ғы өзгерістер жөніндегі шоғырландырылған 
есептілікте ұсынылған шығарылған капиталдан, 
резервтерден және бөлінбеген пайдадан тұра-
тын капиталмен берілген.
Капитал құрылымы Банк Басқармасымен тоқсан 
сайын қаралады. Басқарма ұсыныстары негізін-
де Директорлар Кеңесінде немесе Топ акцио-
нерлерінің жиналысында шешімдер қабылдау 
арқылы акциялардың қосымша шығарылымы, 
қосымша қарыз қаражатты тарту және диви-
дендтер төлеу жолымен капитал құрылымына 
түзету жасайды.
2015 жылы Топтың капиталды басқарумен бай-
ланысты тәуекелге қатысты жалпы саясаты 2014 
және 2013 жж. салыстырғанда өзгерген жоқ.
37. Тәуекелді басқару саясаты
Тәуекел-менеджменті Топ қызметінде маңызды 
рөл атқарады. Тәуекел-менеджменті функция-
сына төмендегілер кіреді:
• 
Тәуекелді анықтау: Тәуекел-менеджменті жү-
йесі Топ өзінің қызметі барысындағы тәуе-
келді сәйкестендіреді. 
• 
Тәуекелді өлшеу: Топ тәуекелді, құрамына 
тәуекел есепке алынған операциядан түскен 
кірістілік талдауы, залалдың болуы мүмкін 
сомасының есебі және арнайы үлгілерді қол-
дану кіретін әртүрлі сандық және сапалық 
әдістемелерді қолдана отырып өлшейді. 
Қолданылатын құралдардың бірдейлігін жә-
не қолайлылығын қамтамасыз ету үшін тәуе-
келді өлшеу үлгілері кезеңділік негізде қай-
та қаралып отырады. 
• 
Тәуекел мониторингі: Топ саясаты мен бас-
шылығы тәуекелді азайту және алдын алу іс-
шараларын анықтайды және түрлі операция-
ларға лимит белгілейді. Мұндай іс-шаралары 
мен лимиттер Топтың ішкі құжаттарымен 
анықталған кезеңділікпен қайта қаралады.  
• 
Тәуекел бойынша есептіліктер: Тәуекел бо-
йынша есептер Топтың нақты бизнесі ая-
сында және шоғырландырылған негізде 
жасалады. Мұндай ақпарат мерзімділікпен 
Басшылыққа беріледі.
Топ қызметіне тән негізгі тәуекел:
• 
кредит тәуекелі;
• 
пайыз тәуекелі;
• 
өтімділік тәуекелі; 
• 
нарық тәуекелі;   
• 
валюта тәуекелі;
• 
операциялық тәуекел.
Кредит тәуекелі
Топ кредит тәуекеліне, яғни қаржы құралы бо-
йынша контрагенттің Топ алдындағы міндетте-
мелерін орындамау тәуекеліне ұшырайды. Кре-
дит тәуекелі анықтамасына төлем дефолттары, 
сондай-ақ контрагенттің кредиттік сапасының 
төмендеуі салдарынан қаржы құралы құнының 
төмендеуі кіреді. 
Тәуекелді басқару және олардың мониторингі 
Кредит Комитеттерімен және Топ Басқармасы-
мен белгіленген іс-шараларға және лимиттер-
ге сәйкес жүзеге асырылады. Тәуекелді басқару 
тәуекел-менеджерімен немесе Тәуекел-менедж-
мент департаментімен үйлестіріледі. Тәуекелді 
басқару бойынша күнделікті жұмыс кредит де-
партаментінің басшыларымен немесе филиал-
дар мен еншілес компаниялардың кредит қыз-
меттерімен жүзеге асырылады.
Кредит тәуекелін өлшеу үшін Топ қарыз алушы-
ның немесе контрагенттің дефолтқа ұшырау 
мүмкіндігін бағалауға арналған түрлі әдістеме-
лерді қолданады. Әдістемелердің активтердің 
түріне (мысалы, тұтынушы кредит корпоративтік 
кредитке қарсы), тәуекелді өлшеу параметрлері-
не (мысалы, төлем мерзімін өткізу дерегі және 
кредиттік бюроның есептері корпоративтік кре-
дит тәуекелі рейтингіне қарсы) және тәуекелді 
басқару іс-шаралары және өндіріп алуға (мыса-
лы, тұтынушы кредит бойынша өндіріп алу кор-
поративтік қарыз бойынша өндіріп алуға және 
қайта құрылымдауға қарсы) байланысты айыр-
машылықтары болады
Топ бір қарыз алушыға немесе қарыз алушы-
лар тобына қатысты ең жоғары тәуекел сомасын 
белгілеу арқылы кредит тәуекелінің деңгейін 
және индустрия мен географиялық сегменттер 
деңгейін анықтайды. Әрбір қарыз алушы бойын-
ша Тәуекел баланстың және баланстан тыс тәуе-
келін қамтитын және Кредит Комитеттерімен 
белгіленетін лимиттермен қосымша шектеледі. 
Баланстан тыс кредиттік міндеттемелер несие, 
кепілдіктер және аккредитивтер түріндегі пайда-
ланылмаған кредит желілерін білдіреді. Баланс-
тан тыс шоттарда есепке алынатын қаржы құрал-
дары бойынша кредит тәуекелі қарыз алушының 
келісімшарт талаптары мен мерзімдерін сақтауы 
мүмкін болмауынан ықтимал шығасы ретінде 
анықталады. Баланстан тыс қаржы құралдары-
мен байланысты кредит тәуекеліне қатысы бо-
йынша Топ көтере алатын ең жоғары залал пай-
даланылмаған кредит желілері, кепілдіктер мен 
аккредиттердің жалпы сомасына тең. Залалдың 

260
261
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
ықтимал сомасы әлеуетті қа-
рыз алушылардың кредитті тө-
леу қабілеттігіне ұсынылатын 
Топ талаптарын ескере оты-
рып, пайдаланылмаған мін-
деттемелердің жалпы сомасы-
нан шамамен алғанда едәуір 
төмен. Топ шартты міндетте-
мелерге қатысты баланстық 
қаржы құралдарына қатысты 
қолданатын кредиттік саяса-
тын қолданады.
Кредит комитеттерінің 
құрылымы
Топ, кредит бойынша ағым-
дағы талаптарды өзгерту бо-
йынша шешім қабылдау және 
мақұлдау үдерісінің тәуелсіздігі 
мен тұтастығын қамтамасыз 
етуге арналған және кредит 
тәуекелін дәл бағалауға және 
уақтылы мониторинг жүргізуге 
бағытталған саясаттар мен нұс-
қаулықтар әзірледі. Саясаттар-
дың шеңберінде (бөлшек жә-
не корпоративтік кредит беру 
үшін бөлек) кредитті мақұлдау 
бойынша өкілеттіктер, кредит 
рейтингілерінің әдістемелері, 
кредит мониторингінің іс-ша-
ралары және проблемалық қа-
рызды басқару ұстанымдарын 
белгіленген.
Топ соңғы бірнеше жыл бойы 
шешім қабылдау үдерісін Бас 
Банкте орталықтандырылуын 
жүргізуде. Атап айтқанда, фи-
лиалдардың және аймақтық 
дирекциялардың шағын биз-
нес және бөлшек кредиттер 
бойынша кредит өтінімдерін 
қарау бойынша өкілеттіктері 
Бас Банкке, Шешім қабылдау 
орталықтарына (бұдан әрі - 
«ШҚО») тапсырылған болатын. 
Филиалдар мен аймақтық ди-
рекциялардың корпоративтік 
кредиттер бойынша кредит 
өтінімдерін қарау жөніндегі 
өкілеттіктерінің басым бөлігі 
де Бас Банкке аударылды.
Қазіргі уақытта Топтың келесі 
кредит комитеттері бар:
Бас Банкінің комитеттері:
• 
 Бас Банкінің кредит ко-
митеті. Аталған комитет 5 
млн. АҚШ долларына тең 
сомаға дейінгі корпора-
тивтік кредит өтінімдерін 
қарауға өкілетті. Осыған 
қоса, комитет ШҚО үшін 
белгіленген лимиттер мен 
өкілеттіктерден асатын 
жеке тұлғалардың кре-
дит өтінімдерін және ша-
ғын бизнестің кредитін 
қарайды.
• 
 Коммерциялық дирек-
ция. комитет құрамына бес 
адам кіреді, соның ішінде 
комитетті басқаратын Бас-
қарма Төрағасы және төрт 
басқарушы директор. Ко-
митет 5 млн. АҚШ долла-
ры сомасынан асатын кре-
дитті бекітуге өкілетті.
• 
 Директорлар Кеңесі. Топ-
тың жалпы активтерінің 
10%-нан асатын сомаға 
берілген кредит өтінім-
дерін, сондай-ақ байланыс-
ты тараптармен жасалатын 
мәмілелер Директорлар 
кеңесінде қаралауы тиіс.
Филиалдардың комитеттері.
Топтың әрбір филиалының 
кредит комитеті бар. Филиал-
дардың кредит өтінімдерін 
қарау бойынша өкілеттігі 
шектеулі.
Корпоративтік кредит беру
Корпоративтік клиенттің кре-
дит өтінімін ала отырып, Кре-
дит Комитеті №1 Тәуекел-ме-
неджменті департаментінің, 
Кепілмен Қамтамасыз ету Қыз-
метінің, Заң Департаментінің 
және Қауіпсіздік Департа-
ментінің талдауы мен тұжы-
рым қорытындысын назарға 
алады.
• 
Департамент риск-ме• 
№1 Тәуекел-менедж-
менті департаменті. Кре-
дит беру мәселесі қара-
латын қарыз алушының 
бизнесін және/немесе жо-
басын бағалауды негізге 
ала отырып, коммерция-
лық кредиттер бойынша 
қорытынды дайындайтын 
Бас Банктегі аналитика-
лық топ. Тәуекел-менедж-
ментінің бағалауы әлеуетті 
қарыз алушының саласы 
және бизнесі үшін айрық-
ша бір қатар көрсеткіш-
терді, оның болашақ ақша 
ағымдарын және Топтың 
кредит тәуекелі ескеріл-
ген кредит бойынша күті-
летін кірісін назарға ала-
ды. Тәуекел-менеджерлері 
талдау жасау үшін төмен-
де көрсетілген рейтинг 
үлгісін қолданады. Осы-
ған қоса, №1 Тәуекел-ме-
неджменті департаменті 
Топтың кредиттік порт-
фелінің мониторингін жү-
зеге асырады, сондай-
ақ кредит беру бойынша 
рәсімдер мен нұсқаулық-
тар дайындайды.
• 
 Кепілмен қамтамасыз ету 
департаменті. Топ бері-
летін кредиттің басым 
бөлігі бойынша кепілмен 
қамтамамыз етуді талап 
етеді. Қазақстандық заң-
намаға сәйкес кепілдерді 
бағалау тәуелсіз бағалау-
шы компаниялармен (бұ-
дан әрі - «ТБК») жүргізілуі 
тиіс. Кепілмен қамтама-
сыз ету департаменті ТБК 
ұсынған бағалау бойын-
ша есептедің жалпы тексе-
руін жүзеге асырады және 
олардың қызметіне мони-
торинг және аттестаттау 
жүргізеді. 
• 
 Заң департаменті. Топ 
аталған департаменттен 
кредит өтінімдері бойын-
ша заңдық консультация-
лар және әлеуетті қарыз 
алушының заңдық дәре-
жесінің растамасын, сон-
дай-ақ оның кредит мәмі-
лесін жасауға және кепіл 
ұсынуға қатысты өкілеттігі 
жөнінде растамалар 
алады.
• 
 Қауіпсіздік департаменті. 
Қауіпсіздік департаменті 
әлеуетті қарыз алушы-
ның активтері, кредиттік 
тарихы және іскерлік ата-
ғы бойынша ақпарат ұсы-
нады. Қазақстанда орта-
лық кредиттік бюро құру 
әлеуетті қарыз алушының 
кредиттік тарихы бойын-
ша ақпараттың сапасын 
едәуір жақсартуы тиіс.
Бөлшек кредит беру, Шағын 
және Орта Бизнес
Жеке тұлғаларға, шағын жә-
не орта бизнеске кредит бе-
ру стандартталған мақұлдау 
іс-шараларына сәйкес жүргізі-
леді. Топ №2 Тәуекел-менедж-
менті департаментінде екі бас-
қарма, ШҚО құрды. Бір ШҚО 
жеке тұлғаларға арналған тұ-
тыну кредиті бойынша өтінім-
дерді қарастырса, бұл уақытта 
екіншісі шағын бизнес кредиті 
бойынша шешімдер қабылдай-
ды. Өтінімді растау немесе қа-
былдамау үшін ШҚО Топпен 
бекітілген стандартты өлшем-
дер мен іс-шаралар негізін-
де әлеуетті қарыз алушы-
ның төлем қабілеттілігін және 
кредитті өтеу қабілеттілігін 
талдайды.
ШҚО бөлшек кредит беру бо-
йынша табысталған өкілеттік 
аясында бір қарыз алушыға 
200,000 АҚШ долларына тең 
сомаға дейінгі өтінімдерді рас-
тауға өкілетті. ШҚО шағын 
бизнес бойынша табысталған 
өкілеттік аясында бір қарыз 
алушыға 500,000 АҚШ долла-
рына тең сомаға дейінгі өтімін-
дерді растау өкілеттігіне ие. 
Одан жоғары және/немесе та-
бысталған өкілеттіктен аса-
тын сомаға берілген өтінімдер 
Бас Банктің тиісті кредит ко-
митетіне қайта тапсырылады. 
ШҚО өздерінің табысталған 
өкілеттігі лимитінен асатын со-
маға берілген өтінімдерге тал-
дау жасайды және Бас Банктің 
тиісті кредит комитеті шешім 
қабылдау барысында олардың 
берген қорытындысын назар-
ға алады.
Кредит залалы бойынша 
резервтер
Егер активтің құнсыздануына 
байланысты дәлелді растау-
лар бар болса, Топ несие мен 
баланстан тыс міндеттеме-
лер бойынша құнсызданудың 
орнын толтыру үшін резерв-
тер қалыптастырады. Прови-
зияларды есептеу мақсатына 
арналған активтердің сапа-
сын бағалау және оларды жік-
теу барысында Банк бірқатар 
көрсеткіштерді, соның ішінде 
қарыз алушының қаржы жағ-
дайын, кредит шарттарын, 
кепілмен қамтамасыз ету құ-
нын және клиенттің борышқа 
қызмет көрсетуі барысындағы 
сапасын назарға алады. Ұжым-
дық портфельге жатқызылған 
кредит бойынша портфельдік 
тәсіл қолданылады және қа-
рызға қызмет көрсету сапасы 
ескеріледі.
Кредит тәуекелінің ең 
жоғары мөлшері
Топтың кредит тәуекелінің ең 
жоғары мөлшері нақты қаржы 
активтеріне тән жеке тәуекел-
ге және жалпы нарықтық тәуе-
келге байланысты айтарлық-
тай түрленуі мүмкін.

262
263
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
Келесі кестеде қаржы актив-
тері және шартты міндетте-
мелер бойынша кредит тәуе-
келінің ең жоғары мөлшері 
ұсынылған. Қаржы активтері 
үшін кредит тәуекелінің ең жо-
ғары мөлшері осы активтердің 
есепке алу сомасы немесе қам-
тамасыз етуі ескерілмеген ба-
ланстық құнына тең. Қаржы 
кепілдіктері мен басқа шарт-
ты міндеттемелер үшін кредит 
тәуекелінің ең жоғары мөл-
шері Топтың кепілдік бойын-
ша төлемді орындау қажеттігі 
туындаған жағдайда немесе 
ашылған кредит желілері шең-
беріндегі несие талап етілген 
жағдайда төлеуі тиіс ең жоға-
ры соманы білдіреді. Қаржы 
кепілдіктері және баланстан 
тыс басқа міндеттемелер бо-
йынша ақпарат 32-Ескертуде 
ұсынылған.
Кредит тәуе-
келінің ең жоғары  
мөлшері  
(млн. теңге)
Есепке  
алу сомасы  
(млн. теңге)
Есепке алынған-
нан кейінгі кредит 
тәуекелінің таза 
мөлшері  
(млн. теңге)
Қамтамасыз  ету 
(млн. теңге)
2015 ж. 31 жел-
тоқсан. Есепке ал-
ғаннан кейінгі жә-
не қамтамасыз 
ету есептелгеннен 
кейінгі кредит тәуе-
келінің таза мөл-
шері   
(млн. теңге)
  Ақшалай баламасы 
1
27,206
-
27,206
-
27,206
Пайда немесе залал  
арқылы әділ құны  бойынша 
бағаланатын қаржы  
активтері 2
311,352
-
311,352
-
311,352
Банктерге және басқа қаржы 
институттарына берілген 
несие мен қаражат 
296,677
-
296,677
(1,194)
295,483
Клиенттерге берілген несие 
3,829,736
(12,039)
3,817,697
(1,465,586)
2,352,111
Сатуға арналған қолда бар 
инвестициялар3
33,143
-
33,143
-
33,143
Өтеуге дейін ұсталатын 
инвестициялар 
209,936
-
209,936
-
209,936
Басқа қаржы активтері 
18,208
-
18,208
-
18,208
Шартты міндеттемелер және 
қарыздар беру бойынша 
міндеттемелер 
199,547
(90,598)
108,949
(41,701)
67,248
Кредит тәуе-
келінің ең жоғары 
мөлшері  
(млн. теңге)
Есепке  
алу сомасы  
(млн. теңге)
Есепке алынған-
нан кейінгі кредит 
тәуекелінің таза 
мөлшері  
(млн. теңге)
Қамтамасыз  ету 
(млн. теңге)
2014 ж. 31 желтоқ-
сан Есепке алғаннан 
кейінгі және қам-
тамасыз ету есеп-
телгеннен кейінгі 
кредит тәуекелінің 
таза мөлшері   
(млн. теңге)
  Ақшалай баламасы 
1
108,360
-
108,360
-
108,360
Пайда немесе залал 
арқылы әділ құны бойынша 
бағаланатын қаржы 
активтері 
2
130,026
-
130,026
-
130,026
Банктерге және басқа қаржы 
институттарына берілген 
несие мен қаражат 
208,550
-
208,550
(64,871)
143,679
Кредит тәуе-
келінің ең жоғары 
мөлшері  
(млн. теңге)
Есепке  
алу сомасы  
(млн. теңге)
Есепке алынған-
нан кейінгі кредит 
тәуекелінің таза 
мөлшері  
(млн. теңге)
Қамтамасыз  ету 
(млн. теңге)
2014 ж. 31 желтоқ-
сан Есепке алғаннан 
кейінгі және қам-
тамасыз ету есеп-
телгеннен кейінгі 
кредит тәуекелінің 
таза мөлшері   
(млн. теңге)
Клиенттерге берілген несие 
2,122,148
(4,308)
2,117,840
(512,851)
1,604,989
«Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ 
облигациялары
659,116
-
659,116
-
659,116
Сатуға арналған қолда бар 
инвестициялар
3
91,569
-
91,569
-
91,569
Өтеуге дейін ұсталатын 
инвестициялар 
18,440
-
18,440
-
18,440
Басқа қаржы активтері 
15,944
-
15,944
-
15,944
Шартты міндеттемелер және 
қарыздар беру бойынша 
міндеттемелер 
86,791
(15,754)
71,037
(23,867)
47,170
Кредит тәуе-
келінің ең жоға-
ры мөлшері (млн. 
теңге)
Есепке қосу сома-
сы (млн. теңге)
Есепке алынған-

жүктеу/скачать 2,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: