1-сұрақ: Молекулалық биология және медициналық генетика пәні, мақсаты және міндеттері. Молекулалық биология
-сұрақ: Жасуша цитоқаңқасы, құрылысы мен қызметі
жүктеу/скачать 2,67 Mb.
|
Мб Мг 1 рубежка (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 16-сұрақ: Жалпы қызмет атқаратын жасушаішілік органойдтардың құрылысы және қызметі: эндоплазмалық тор, Гольджи кешені, лизосома, митохондрия
| 15-сұрақ: Жасуша цитоқаңқасы, құрылысы мен қызметі.
• Цитоқаңқа - нәруыз жіпшелерінің эукариотты жасушалардың белгілі бір форманы сақтау қабілетін, сондай-ақ, жасушаның өзінің бағытталған де, жекелеген органеллалардың да және координацияланған қозғалысын қамтамасыз ететін күрделі үш өлшемді торы. • Цитоқаңқа барлық цитоплазмада анықталатын, шоғырлар түзетін ұзын, жіңішке құрылымдар – микрофиламенттерден тұрады. • Актин микрофиламенттері - диаметрі 7 нм, жиырылу мен жасушалық қозғалысты Оларды каркастық рөл мен бұлшықеттік қамтамасыз органеллалар жасушаішілік етеді. мен орын гиалоплазма ауыстыруын бөліктерінің ұйымдастыруға қатысадыдеп есептейді. • Аралық филаменттер - диаметрі 10 нм, шетте және ядромаңылық аймақта орналасады, механикалық және каркастық қызмет атқарады. • Микротүтікшелер - диаметрі 25 нм, жасуша цитоплазмасында, құрылымдық элементтерде (жалған аяқтары мен кірпікшелерде), митотикалық ұршық пен центриольдерде кездеседі. 16-сұрақ: Жалпы қызмет атқаратын жасушаішілік органойдтардың құрылысы және қызметі: эндоплазмалық тор, Гольджи кешені, лизосома, митохондрия Жасуша органоидтары - жасушада үнемі, тұрақты түрде кездесетін, белгілі бір құрылысқа ие және нақтылы қызметтерді атқаратын құрылымдар. Эңдоплазмалық торды 1945 ж. Портер ашкан. Ол өте үсақ, қос кабат мембранамен шектелген және гиалоплазманы өне бойына тарамданып тесіп өтіп, торланып орналасқан, цитоплазманың үлкен көлемін алып жатқан мнкроарнашыктар мен микрокуыстар жүйесі болып табылады. Ядроның айналасында орналасады, мембраналардан түзіледі, қуыстар мен өзектердің тармақталған торы. Екі түрі болады: 1)Тегіс ЭПТ көміртекті және майлы алмасуға қатысады; 2)Түйіршікті ЭПТ рибосомалар көмегімен нәруыз синтезін қамтамасыз етеді. Түйіршікті ЭПТ құрылысының ерекшелігі оның мембраналарына полисоманың бекуі. Осының нәтижесінде ол белгілі категориясының, нәруыздардың негізінен жасушадан алынып тасталатын, мысалы, без жасушаларымен секреттелетін нәруыздардың синтезі қызметін атқарады. Гольджи кешені - барлық жасушаларда хездесетін өте жүқа, жалпақ, мембраналық қалташықтар (цистерналар)- жиынтығы - диктиосома болып табылады. мембраналардан, түйіршіктерден және вакуольдерден тұратын күрделі құрылымның кешені. Мұнда ақуыздар мен липидтердің биохимиялық модификациясы, протеинликандарды жинау, өнімдердің жинақталуы және бөлінуі жүзеге асады. Гольджи кешенінде заттардың биохимиялық модификациясы жүзеге асырылады: ақуыздар мен липидтердің гликозилденуі; гликозилдеу және протеогликандарды жинау; манноз 6-фосфатты қосу; заттарды әрі қарай тасымалдау үшін сұрыптау жүзеге асырылады. Гольджи жиынтығында ЭПТда синтезделген заттарды орамдау, сақтау және шығару жүреді. Лизосомалар - Лизосомалар жасушаішілік аскорыгу (заттарды ыдырату) кызметін атқаратын овалды денешіктер (диаметрі 0,2-0,4 мкм). Мембранамен қоршалған, құрамында органикалық заттарды ыдыратуға қабілетті көптеген ферменттер болады. Лизосомалар Гольджи жиынтығының құрылымынан түзіледі. Біріншілік лизосомалар (100 нм) – белсенді емес органеллалар; Екіншілік (біріншіліктен түзілген) – қорыту үдерісі жүретін органеллалар. Онда келесі ферменттер болады (әрқайсында 36 фермент): қышқыл фосфатаза, қышқыл рибонуклеаза, гликозидазалар, коллагеназа. Онда ферментті емес компоненттерден фосфолипидтер, гликопротеидтер болады. Лизосома куысында ақуздардын, т.б. заттардың белсенді ыиырауына карамастан, лизосома мембраналары ыдырамайды. Бүл лизосома мембранасының қүрамының ерекшеліктеріне байланысты. Көптеген мембрана компоненттерінің арасында ерекше 2 акуыз кездеседі, оларды Igp А және Igp В деп атайды. Митохондриялар жасушаның міндетті органеллаларының бірі. Окың пішіні түрліше болып кслсді: таяқша төрізді. домалақ, сопакша гантсль тәріэді т.с.с. Митохондриялар қос кабат кабыкшадан, матрикстан турады. Митохондриялар жасушаның энергетикалык орталыгы болып саналады, себебі бүл жерде органикалық заттар молекуласы ыдырайды және энергнянын әмбебап кезі-аденозинтрифосфат (АТФ) синтезделінеді. Бүл күбылыстар көптеген ферментгердің қатынасуымен жүретіндігі сөэсіз, ал олардың көпшілігі гиалоплазмада синтезделініп, митохондрияға тасымалданады. Митохондриялар жасуша циклында бір рет, тартылыс пайда етіп, екіге бөлінеді. Митохондриялар кос қабат мембранамен қоршалган, онын 2 қуысы-мембранааралык жэне ішкі куысы (матрикс), 4 мембраналық беттері болады. Сыртқы мембранада біршама көп мөлшерде порин деп аталатын ақуыз болады. Митохондркянын ішкі мембранасы, сыртқы мембранаға қарағанда,.әлде кайда үзын және қатты кедергі (тосқауыл) болып табылады, онда заттарды өткізетін поралар болмайды. Ішкі мембрана митохондрия матриксіне (ішкі қуысына) карай көптеген қатпарлар - кристтер пайда етеді. Кристтердін болуы арқасында ішкі мембрананын бетінін көлемі едәуір үлғаяды, ал мүныңмитохондрия кызметінін (АТФ синтезі) жүзеге асуы үшін маңызы өте зор, себебі ішкі мембрана беттерінде көптеген тотыктыру ферменттері жабысьш орналаскан. Митохондрияғз тасымалданатын, гиалоплазмада синтезделген, акуыздар импортталуга дайындық кезінае шаперондармен байланысады. Шаперондар жасушанын барлык органеллаларында жэне гиалоплазмада табылган. Шаперондзр ақуыз молекуласынын тасымалдануын, дүрыс оралуын (фолдинг) жэне табиги конформациясынын (сырт пішінінің) түзілуін камтамасыз етеді. Сондықтан да олар жасуша жэне агза денсаулыгы үшін өте қажет. жүктеу/скачать 2,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|