45. Транслитерация терминіне анықтама беріңіз. Берілген жалқы есімдерге транслитерация жасаңыз
Қазақ тілі лексикасына қатысты Ресей және Батыс Еуропа түркітанушыларының зерттеу еңбектерін хронологиялық кестеге түсіріңіз, тұжырымдарын талдаңыз
жүктеу/скачать 0,65 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 50. М.Қашқаридің «Диуани лұғат-ат түрк» еңбегі жайлы ақпарат беріңіз, қазақ лексикологиясының қалыптасуына қосқан үлесін саралаңыз.
- 51.Қазақ тілі лексикалық жүйесіне қатысты А.Байтұрсыновтың ғылыми еңбектерін атап, пікірлерін талдап жазыңыз.
- «Оқу құралы» мен «Тіл құралдарының»
- «Тіл-құрал» деген атпен оқулық жазуға кіріседі.
- «Оқу құралы»
49.Қазақ тілі лексикасына қатысты Ресей және Батыс Еуропа түркітанушыларының зерттеу еңбектерін хронологиялық кестеге түсіріңіз, тұжырымдарын талдаңыз.
50. М.Қашқаридің «Диуани лұғат-ат түрк» еңбегі жайлы ақпарат беріңіз, қазақ лексикологиясының қалыптасуына қосқан үлесін саралаңыз. Орта ғасырдағы түркі халықтары, олардың тілдері жайлы құнды мәлімет осы еңбекте(1073-74) берілген.Түркі халықтары мен тайпаларының тарихы, әдебиеті, әдет-ғұрпы, тілі, қоныстануы жайлы ақпарат берілген. Сөздіктеорта ғасырдағы түркі ру-тайпаларының бәріне ортақ алты мыңнан астам төл сөз бен жеке тайпаларға қатысты диалект сөздер бар.Сонымен қатар түркі тілдерінің 31 бұтағынан, яғни диалектілерінен 10 мыңға жуық сөз, сөз тіркесі арабша аударылып, талданып, 300-ге жуық ауыз әдебиеті үлгілері, өлең-жырлар, мақал-мәтелдер берілген. Түркі тектес тілдердің туыстығын анықтап, генеалогиялық жіктеудің алғашқы үлгісін жасаған. Қыпшақ, оғыз тілдерінің дыбыстық құрамын салыстырып, алмасу заңдылықтарын анықтаған: й-дж, м-б, т-д, м-б, ч-ш. 51.Қазақ тілі лексикалық жүйесіне қатысты А.Байтұрсыновтың ғылыми еңбектерін атап, пікірлерін талдап жазыңыз. Жалпы қазақ тіл білімін қалыптастырып, зерттеп, танып-білу тарихымызда Ахмет Байтұрсынұлының «Оқу құралы»мен «Тіл құралдарының» орны айрықша. 1912 жылы «Біздің заманымыз – жазу заманы… Сөздік жүйесін, қисыннан келтіріп жаза білуге, сөз қандай орында қалай өзгеріп, қалайша бір-біріне қиындасып, жалғасатын жүйесін білу керек болғандықтан, «қазақтың бастауыш мектебінде басқа білімдермен қатар, қазақ тілінің дыбыс, сөз, сөйлем жүйелерін де үйрету керек» дегенді өзіне міндет етіп алады да, сол міндетті атқару үшін «Тіл-құрал» деген атпен оқулық жазуға кіріседі. Қазақ тілін ана тілімізде тұңғыш зерттеуші Ахмет Байтұрсынұлы өзінің алдына жүйелі бағдарлама қойғанға ұқсайды: ол әуелі қазақтың ұлттық жазуын графикасын жасауды мақсат еткен, бұл үшін араб алфавиті негізіндегі «Байтұрсынов жазуы» (төте жазу) дүниеге келген, екінші – сол жазумен сауат аштыруды ойлаған, бұл үшін «Оқу құралы» атты әліппе оқулығын жазған, одан соң қазақ тілінің грамматикалық құрылымын ана тілінде талдап беру мақсатын қойған, бұл үшін «Тіл құралды» жазған. «Орысша оқығандар орыс сөзінің жүйесіне дағдыланып үйренген, ноғайша оқығандар ноғай сөзінің жүйесіне дағдыланып үйренген. Қазақ сөздерін алып, орыс я ноғай жүйесімен тізсе, әрине, ол нағыз қазақша болып шықпайды. Сондай кемшілік болмас үшін әр жұрт баласын әуелінде өз тілінде оқытып, өз тілінде жазу-сызу үйретіп, өз тілінің жүйесін білдіріп, жолын танытып, балалар әбден дағдыланғаннан кейін басқаша оқыта бастайды. Біз де тіліміз бұзылмай сақталуын тілесек, өзгелерше әуелі ана тілімізбен оқытып, сонан соң басқаша оқытуға тиіспіз». 52. Сөздің лексикалық мағынасын жіктеуге қатысты ғалымдар тұжырымын талдаңыз. Сөздің лексикалық мағынасы тіл білімінде әр түрлі бағытта топтастырылып келеді. 1950 жылдары сөз мағынасын семантикалық тұрғыда топтастыруға бой ұрушылық орын алды. Семантикалық топтастыру-ұғымы бірыңғай сөздердің мағыналық типтерін анықтауға негізделген болатын. 1950 жылдардың орта тұсынан бастап кеңес тіл білімінде сөз мағыналарын топтастырудың академик В.В. Виноградов сөздің лексикалық мағыналарын үш типке бөліп көрсетеді: 1) тура немесе номинативті мағына 2) фразеологиялық байлаулы мағына 3) синтаксистік шартты мағына Н.М. Шанский сөздің лексикалық мағынасының қалыптасуын оның ұғымды білдіру сипаты мен белгілі бір лексика-грамматикалық топтарға қатыстылығымен байланыстырып қарайды. М.И. Фомина лексикалық мағыналардың типологиясын ұғымдық-заттық қатынастан басқа сөздердің бір-бірімен байланыстылығы, мағыналардың мотивтілігі, қалыптасуының тарихи себептері және атқаратын қызметі (номинативті және экспрессивті-семантикалық мағыналары) тұрғысынан қарастырады. Бұдан бөлек: жүктеу/скачать 0,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|