Б. Ж. Рыскалиева тамақтану гигиенасы
Витаминдер және олардың тамақтанудағы маңыздылығы
жүктеу/скачать 1,26 Mb. Pdf көрінісі
|
|
2.5 Витаминдер және олардың тамақтанудағы маңыздылығы «Витаминдер» термині (лат. vita-өмір) қазіргі уақытта жалпыға ортақ болып табылады, дегенмен бұл тағамдық заттар тобына кіретін барлық қосылыстардың құрамында амин тобы жоқ. Витаминдерге келесі жалпы белгілері бар органикалық сипаттағы химиялық қосылыстардың 15 тобы кіреді: - олар негізгі метаболикалық процестерде белгілі рөл атқарады; - адам ағзасында қажетті мөлшерде түзілмейді және тамақпен бірге келуі керек; - микронутриенттерге жатады, яғни олардың күнделікті қажеттілігі миллиграмм немесе микрограммен көрінеді; - тамақтанумен жеткіліксіз түскен кезде гиповитаминоз жағдайларының клиникалық және (немесе) зертханалық белгілері болады. Сонымен, метаболикалық процестерді реттеуге және ферментативті қамтамасыз етуге қатысатын, бірақ пластикалық және энергетикалық маңызы жоқ маңызды микронутриенттер тобы. Витаминдер суда немесе майларда ерігіштігіне байланысты жіктеледі. Суда еритін витаминдерге: аскорбин қышқылы (С), биофлавоноидтар, В тобының витаминдері - тиамин (В)), рибофлавин (В2), пиридоксин (В6), ниацин (РР), фолацин, В12 витамині, пантотен қышқылы, биотин (Н) жатады. Майда еритін: А дәрумені, каротиноидтар (а провитаминдері), сондай-ақ Е, D, К дәрумендері. Суда еритін витаминдер ферментативті жасушалық процестерге тікелей коферменттер түрінде қатысады немесе функционалды топтарды немесе протондар мен электрондарды беру арқылы процесстың динамикасын реттейді. Майда еритін витаминдер биологиялық мембраналардың қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. 30 Витаминдердің тамақпен жеткіліксіз қабылдануынан патологиялық жағдайлар дамуы мүмкін - авитаминоздар, мысалы, пелагра, бери - бери, рахит және бірқатар клиникалық көріністерге тіркелген гиповитаминоздар. Витаминдердің абсолютті немесе салыстырмалы жетіспеушілігінің себептері: - витаминдердің алиментарлық тапшылығы; - витаминдерге жоғары қажеттілік; - витаминдердің сіңірілуі мен метаболизденуінің (алмасуының) бұзылуы. Витаминдердің алиментарлық тапшылығы көбінесе олардың көзі болып табылатын тамақ өнімдерінің жеткіліксіз тұтынылуы, сондай-ақ сақтау және аспаздық өңдеу нәтижесінде өнімдегі немесе ыдыстағы дәрумендердің бұзылуы, ондағы антивитаминдердің (витаминді бұзатын ферменттер) болуы. Витаминдерге деген қажеттіліктің жоғарылауы олардың шетелдік жүктеме жағдайында, қорғаныс және бейімделу механизмдерінде қосымша қолданылуына байланысты болуы мүмкін. Витаминдерге деген қажеттіліктің жоғарылауы олардың қорғаныс және бейімделу механизмдерінде қосымша қолданылуына, ерекше климаттық жағдайларда, қарқынды физикалық және эмоционалды стресстен, негізгі микроэлементтердің шамадан тыс түсуінен, сондай-ақ жүктілік, лактация және бірқатар ауруларға байланысты болуы мүмкін. Жақсы алиментарлық қамтамасыз ету аясында гиповитаминоз дамуыының жиі кездесетін себептері дәрумендердің сіңуі мен метаболизденуінің бұзылуы. Асқазан-ішек жолындағы дәрумендердің сіңуіне тамақ құрамындағы антиалиментарлы факторлар кедергі келтіруі мүмкін, атап айтқанда, табиғи сорбенттер немесе диеталық талшықтар, фитинді қосылыстар. Витаминдердің сіңуінің төмендеуі асқазан-ішек жолдарының ауруларымен (гастрит, дуоденит, холецистит, панкреатит) байланысты болуы мүмкін. Тамақтану кезінде макронутриенттердің теңгерімсіздігі дәрумендердің сіңімділігін айтарлықтай төмендетуі мүмкін. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|