Б. Ж. Рыскалиева тамақтану гигиенасы
жүктеу/скачать 1,26 Mb. Pdf көрінісі
|
| Фолий қышқылы.
Фолацин немесе фолий қышқылы В тобының суда еритін дәрумендеріне жатады және салыстырмалы биологиялық белсенділігі бар әртүрлі қосылыстармен (фолаттармен) ұсынылған. Тағамдық табиғи фолаттар 75% жағдайда өнімдерде глутамин қышқылымен байланысты түрде болады және оларды алдын ала деконъюгациялағаннан кейін аш ішекте тиімді сіңірілуі мүмкін. Тамақтанудағы фолациннің негізгі көздері ірі тартылған ұннан жасалған нан-тоқаш өнімдері, саңырауқұлақтар (кесте 13). Кесте 13 - Фолацинның негізгі көздері Өнім 100 г өнімде фолациның мөлшері, мкг Күнделікті өнімдер жиынтығы Сиыр бауыры, бүйрек, треска бауыры 100-250 360 Г ірі тартылған ұннан жасалған нан + 50-100 г майсыз сүзбе + 20 г ірімшік + 30 г бадам (немесе жаңғақ)+ 100 г сиыр бауыры + бір стақан (250 г) апельсин шырыны + 50 г шпинат ( салат, Брюссель өскіндері, жасыл бұршақ, артишок) + 100 г жаңа піскен саңырауқұлақтар Нан-тоқаш өнімдері, жарма, сүзбе, ірімшік, жасыл салат, саңырауқұлақтар, жаңғақтар 20-75 Фолаттар термиялық өңдеу кезінде өте тұрақсыз-олар температура мен аспаздық өңдеу ұзақтығына сезімтал: шығындар 80-90% жетеді. Фолациннің физиологиялық деңгейі тәулігіне 400 мкг құрайды. Жүктілік кезінде қажеттілік артады. Тамақтанудағы фолациннің ұзақ мерзімді жеткіліксіздігі лейкоцитопениямен және тромбоцитопениямен үйлесетін ме- галобластикалық гиперхромдық анемияның дамуына әкелуі мүмкін. Фолий қышқылының жетіспеушілігінің көріністері сонымен қатар стоматит, гастрит, энтерит түрінде асқазан-ішек жолдарының шырышты қабығының бұзылуы болып табылады. Жүкті әйелдерде фолациннің жетіспеушілігі өте қауіпті және анемиядан басқа тератогендік әсер береді. Қандағы гомоцистеин концентрациясының 15 мкмоль/л - ден астам жоғарылауы және қан плазмасындағы фолацин концентрациясының 13,4 нмоль/л-ден кем төмендеуі (0,4 нмоль/л-ден кем - терең тапшылық) тапшылықтың биохимиялық өлшемдері болып табылады. В12 . Кобаламин немесе В12 дәрумені суда еритін және әртүрлі табиғи қосылыстармен (цианокобаламин, оксокобаламин) ұсынылған. В12 витаминінің құрамына кобальт кіреді. Тамақтанудағы кобаламиннің жалғыз көзі-бұл жануарлар өнімдері. Әр түрлі аралас тамактануда B12 мөлшері әдетте физиологиялық қажеттілік нормасын қамтамасыз етеді. В12 дәрумені сақтау және өңдеу кезінде өте тұрақты: аспаздық шығындар 36 орташа есеппен 25% құрайды. В12 қабылдаудың күнделікті физиологиялық деңгейі 3 мкг болып саналады. А. Жалпы биологиялық әсері бар әртүрлі химиялық қосылыстардың жалпы атауы. А дәрумені кешеніне кіретін қосылыстардың бір тобы ретиноидтар деп аталады және оның құрамына ретинол (спирт), ретиналь (альдегид) және ретин қышқылы кіреді. Екінші топ организмде ретинолға айнала алатын каротиноидтармен ұсынылған, олар осыған байланысты провитамин А аталады. Ретиноидтар мен каротиноидтардың ағзаға әр түрлі көздермен енетінін ескере келе, олар бір бағытты биологиялық әсерге ие болса да, қазіргі уақытта олар бөлек жіктеледі. Сонымен қатар, ретинол эквивалентінде көрсетілген күнделікті қажеттіліктің жалпы физиологиялық деңгейі бар болса да, олардың жеке қабылдау стандарттарын нақтылау қарастырылуда. Ретинол эквиваленті келесі формула бойынша есептеледі: Эр = Cр + Ск : 6 мұндағы Ср, Ск-тиісінше а-ретинолға және в-каротинге тәуліктік қажеттілік; 6 - ретинолмен салыстырғанда в-каротиннің шамамен 6 есе аз биоактивтілігі. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|