Дәріс тезистері
Шартты салалас құрмалас сөйлем
жүктеу/скачать 97,74 Kb.
|
Д ріс тезистері 1 – д ріс. Синтаксис туралы жалпы т сінік
- Бұл бет үшін навигация:
- Салыстырмалы құрмалас сөйлемніңжасау ерекшелігі
- Талғаулы салалас сөйлемнің жасалу ерекшелі
- Кезектес
- Сабақтас құрмалас сөйлемдерді жасалу жолына қарай былайша жіктеуге болады
- Шартты рай тұлғалы сабақтас құрмаластың мағыналық түрлеріне қарай
- Көсемше тұлғалы сабақтас құрмаластарды мағыналық түрлеріне қарай
- Есімше тұлғалы сабақтас құрмаласты мағыналық түрлеріне қарай
- Сабақтас құрмалас сөйлемдер құрамындағы предикаттық бірліктердің мағыналық ерекшелігіне қарай
- Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы предикаттық бірліктердің орын тәртібіне қарай
| Шартты салалас құрмалас сөйлем. .1. Әйтпесе, болмаса жалғаулықты салалас құрмалас сөйлем Шартты салалас құрмалас сөйлемнің жасалу ерекшелігі алғашқы компоненттің баяндауышының бұйрық рай формасында келуі.
5. Салыстырмалы салалас құрмалас сөйлем: 1.Да, де жалғаулықты салыстырмалы құрмалас сөйлем. 2. Ал жалғаулықты салыстырмалы құрмалас сөйлем. Салыстырмалы құрмалас сөйлемніңжасау ерекшелігі. Компонент баяндауыштарының құрамында сияқты, ұқсайды сөздерінің қолданылуы. Талғаулы салалас құрмалас сөйлем. .1 Я, мейлі, не, немесе, яки, я болмаса, не болмаса,әлде, мейлі, құй жалғаулықты талғаулы салалас. Талғаулы салалас сөйлемнің жасалу ерекшелі Жалғаулықтардың әр компонентте қайталануы арқылы жасалады және баяндауыш компоненттердің бір сөзбен берілуі арқылы жасалады. Кезектес салалас құрмалас сөйлем: Біресе, бәрде, кейде жалғаулықты салалас құрмалас. Кезектес салалас құрмалас сөйлемдердің жасалу ерекшелібаяндауыш компоненттерінің бір сөзбен берілуі арқылы жасалады Сабақтас құрмалас сөйлемдер, олардың жасалу жолдарыСабақтас құрмалас сөйлемдерді жасалу жолына қарай былайша жіктеуге болады: 1. -са, -се, шартты рай тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем; 2. -а,-е,-й, -ып, -іп, -п,- ғалы, - гелі, -қалы,- келі,- майынша,- мейінше көсемше тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем; 3. -ған,- ген,- қан,- кен, с +( ша, ше, дай, дей, да, де, мен, діктен, сайын, соң, кезде, шақта, уақытта, шейін, бері, кейін, бұрын, тен ) есімше тұлғалы сабақтас құрмалас; 4. етістік негізді -ысымен, ісімен (бар +ысымен, ісімен) тұлғалы сабақтас құрмалас; 5. Тұйық етістік үшін (у+ үшін) тұлғалы сабақтас құрмалас сөйлем. Шартты рай тұлғалы сабақтас құрмаластың мағыналық түрлеріне қарай: 1.- са,- се тұлғалы шартты бағыныңқылы сабақтас; 2 -са,-се -да\ де дәнекерлі қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 3. -са,-се тұлғалы қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 4 -са, -се тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 5. - са,- се тұлғалы түсіндірмелі сабақтас; 6. -са, -се тұлғалы салыстырмалы сабақтас; 7. -са,- се тұлғалы үлестес сабақтас болып бөлінеді. Көсемше тұлғалы сабақтас құрмаластарды мағыналық түрлеріне қарай: 1. - ма + й шартты бағыныңқылы сабақтас; 2. - ма + й + ынша\ ме+ й+ інше шартты бағыныңқылы сабақтас; 3. - а, -е тұлғалы қарсылықты сабақтас; 4. -а,- е,- ма +й мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 5. -п, тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 6. -ғалы\ -гелі, -қалы\ келі тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 7. -ғанша \- генше ,- қанша\ кенше тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 8. -ысымен,- ісімен жұрнақты тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 9. - п тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 10. - ма + й тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 11. -п, тұлғалы амал бағыныңқылы сабақтас; 12. - а,- е, тұлғалы амал бағыныңқылы сабақтас; 13. - ғандай тұлғалы амал бағыныңқылы сабақтас; 4. - де + п (көмекші етістік + көсемше) тұлғалы мақсат бағыныңқылы сабақтас; 15. - п, тұлғалы үлестес сабақтас сөйлем. Есімше тұлғалы сабақтас құрмаласты мағыналық түрлеріне қарай: 1. - ма, ме + ған\ ген + да, де (болымсыздық жұрнақ + есімше+ жатыс септік) тұлғалы шартты бағыныңқылы сабақтас; 2.- ған+ мен ( есімше+көмектес септік) тұлғалы қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 3. - ған\ ген + на\не қарамастан (есімше+ барыс септігі) тұлғалы қарсылықты бағыныңқылы сабақтас; 4. - ған\ген + да, де (есімше+ жатыс септігі) тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 5. -ар\ер + да\де тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 6. - ған\ ген, қан\кен + кезде, шақта, соң, сайын т.б тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 7.- ған\ ген, қан \ кен+ ға\ге, қа\ке дейін, шейін тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 8. - ған\ген, қан\ кен + нан\нен, дан\ден кейін, бері былай тұлғалы мезгіл бағыныңқылы сабақтас; 9.- ған + дықтан тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 10.- ған + соң тұлғалы себеп бағыныңқылы сабақтас; 11. - ған\ ген + да\де тұлғалы салыстырмалы сабақтас құрмалас сөйлем. Сабақтас құрмалас сөйлемдер құрамындағы предикаттық бірліктердің мағыналық ерекшелігіне қарай: .1. Реалды шарт бағыныңқылы сабақтас және. ирреалды шарт бағыныңқылы сабақтас, болжалды шарт бағыныңқылы сабақтас болып бөлінеді. Олар өз ішінде арман мәнді, қалау тілек мәнді, шамалау топшылау мәнді және реалды қарсылықты бағыныңқы, ирреалды қарсылықты бағыныңқы, бір мезгілдес сабақтас, әр мезгілдес сабақтасболып бөлінеді. Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы предикаттық бірліктердің орын тәртібіне қарай: 1. Бағыныңқының басыңқы сыңардың түрліше амал сипатын білдіруіне және баяндауыш формасымен құрмаласу мақсатына қарай: бағыныңқы сыңар бірінші, басыңқы сыңар екінші; (Бағыныңқы → басыңқы) 2.Бағыныңқы сыңардың қолданылу барысына қарай: басыңқы сыңар екіге жарылады, бағыныңқы ортаға түседі; (Басыңқы сыңар бастауышы → бағыныңқы → басыңқы) .3. Шартты рай тұлғасының стилистикалық қызметіне қарай: Басыңқы сыңар бірінші, бағыныңқы сыңар екінші (Басыңқы ← бағыныңқы) жүктеу/скачать 97,74 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|