Көмірсутектердің алициклді қатары. Карбоциклді қосылыстар. Циклоалкандардың изомериясы және номенклатурасы (Циклопарафиндер). Кернеу теориясы. Конформациялық изомерия. Циклоалкандардың алыну жолдары. Циклоалкандардың физикалық және химиялық қасиеттері.
Карбоциклді қосылыстар – көміртегі атомдарының сақиналарының (циклдерінің) болуымен сипатталатын органикалық қосылыстар класы. Карбоциклді қосылыстар гетероциклді қосылыстардан сақиналарда көміртегі мен сутегі атомдарынан басқа атомдардың болмауымен ерекшеленеді. Карбоциклді қосылыстар алициклді (қаныққан/қаныққан және жартылай қанықпаған/жартылай қанықпаған карбоциклдерді қоса) және ароматты (максималды қанықпаған/максималды қанықпаған карбоциклдер) болып бөлінеді. Құрамына байланысты көмірсутектер ациклды, алициклды және ароматты қосылыстарға бөлінеді. Химиялық қасиеттері мен құрылысы ұқсас, ал молекулалар құрамы бойынша айырмашылығы бір не бірнеше CH2 тобы болатын қосылыстарды гомологтар деп атайды
Қаныққан көмірсутектердің тағы бір тобына циклоалкандар жатады. Циклоалкандар — құрамындағы көміртек атомдары өзара дара байланыстар арқылы байланысқан, жалпы формуласы СnН2n болатын циклді қаныққан көмірсутектер.
Циклоалкандар — молекуладағыкөміртек атомдары өзара σ-байланыс арқылы жалғасқан алициклді көмірсутектер. Циклоалкандағы көміртек атомдары алкандардағы сияқты sp3 гибридтелген күйде болады.
Циклоалкандарды циклопарафиндер немесе нафтендер деп те атайды. Жалпы формуласынан циклоалкандар құрамының сәйкес алкандардан айырмашылығы — олардың молекуласында сутектің екі атомы кем болатынын байқауға болады. Ең қарапайым циклоалкан үш мүшелісақинасы бар циклопропан С3Н6. Келесі мүшелері: циклобутан С4Н8 және циклопентан С5Н10, циклогександар С6Н12, т.б.
Циклоалкандардың алғашқы екі мүшесі циклопропан мен циклобутан газдар, кейінгілері — сұйық заттар, жоғары циклоалкандар — қатты заттар. Циклоалкандардың қайнау және балқу температуралары сәйкес алкандар мен алкендерден жоғары. Алкандар сияқты бұлар да суда ерімейдЦиклоалкандарды сәйкес алкан атауының алдына цикло-деген сөз қосып атайды. Егер бүйір тізбектері, яғни радикалдары болса, олардың орны көрсетіліп, аты аталады. Циклоалкандардың изомерленуі: а) циклдің құрамындағы көміртек атомдарының санына; ә) көмірсутек молекулаларындағы орынбасарлардың түрі мен олардың орындарына байланысты; б) алкендер мен класаралық изомері болады.
