Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
жүктеу/скачать 5,22 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Технологиялық дайындықты жүзеге асырудағы оқыту әдістері
- - Жаттығу (тренировочный) әдісті қолдану ережесі
- - Алгоритмдік әдісті қолдану ережесі
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
- М.Е.РУСТАМБЕКОВА
- В статье поднимается вопрос об использовании гуманистических идей в трудах С.Ерубаева при подготовке будущих учителей на основе предметов по выбору в учебном процессе.
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рустамбекова М.Е.
- Бағдарлама мазмұнының ерекшелігі
- А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Г.А.ШАЙМЕРДЕНОВА
- The article is focused on the description of elite school characteristics and efficient functioning problems and conditions are defined.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 373
Ашикбаева Г.Д. Технологиялық дайындықты жүзеге асырудағы оқыту әдістері
Нұсқау картаны талдау үшін сұрақтар қою
Сұрақтарға жауап беру Барлық зерделенген іс-әрекеттерді баяу қарқынмен көрсету Ойша қабылдау Көрсетілген операцияларды игеру үшін бір немесе екі оқушыны шақыру Байқау, талдау Студенттердің қатесін талдау Жұмыс тәсілдерін талдау Қарапайым қарқында барлық еңбек процесін қайталау Еңбек іс-әрекетін ойша меңгеру
Оқытушының (оқу шеберінің) іс-әрекеті Студенттің (білімгердің) іс-әрекеті 1 2
әрекетінің мәнін түсіндіру Еңбек іс-әрекетінің мақсатын саналы сезіну. Тренажерді зерделеу Тренажердің жұмыс шартымен оқушыларды таныстыру Тренажерде “қосу” және
“өшіру” операциясын үйрену Тренажер жұмысының принципін түсіндіру. Тренажерде орындауға қажетті жаттығуларды демонстрациялау Байқау,
зерделенетін іс-әрекеттерде анықталған операцияларды қарау Тренажерда бір немесе екі оқушының операцияны орындауын талап ету, жүктеу Байқау, ойша қабылдау Қателіктерді және ауытқуларды көрсету Студенттердің жұмыс тәсілдерін талдау Студенттерге тапсырмалар беру. Білімгерлердің тапсырманы орындауға ұмтылысын, қызығушылығын қалыптастыру Тапсырманы орындау бағдарламаларын ойластыру Тапсырманы орындау бағдарламасын және ырғақты анықтау Берілген бағдарлама бойынша жұмыс жасау Жаттығуды орындау барысына бақылау жасау
Оқытушының (оқу шеберінің) сұрақтарына жауап беру Білімгерлердің жіберген қателеріне түзетулер енгізу Өзіндік бақылау
Оқытушының (оқу шеберінің) іс-әрекеті Студенттің (білімгердің) іс-әрекеті 1 2 Студенттерге конструкциялық материалдардан (бөлшектері бекітілмеген) дұрыс әзірленбеген дайын бұйымды көрсету Жіберілген қателіктер фактілерін анықтау, белгілерін анықтау Конструкциялық материалдардан дайындалған бұйымдардың типтік
себептерін анықтау Ойлау, конструкциялық материалдардан дайындалған бұйымдарда болатын типтік қателіктерді жіктеу, конспектілеу Жалпы тізбектелгендерден бір ақауды бөліп көрсету. Білімгерлердің алдына кемшіліктің мүмкін
болу себептері жөнінде сұрақ қою Тікелей (көп ықтимал) және жанама (аз ықтимал) жіберілетін кемшіліктерді көрсету. Әрекеттің, өңдеу операцияларының ретті орындалуын саналы сезіну Жіберілетін кемшілік себептерін көрсету. Оны түзету операциялары мен тәсілдерін және жұмысты тексеруді көрсету Ойлау,
конструкциялық материалдардан дайындалған бұйымдарда болатын типтік
қателіктерді жіктеу,
конспектілеу Келесі
себептерді көрсету
(көрсетілген кемшіліктердің барлық себептері бойынша барлық операцияларды білімгерлердің қайталап шықпағанынша қайталау) Тікелей (көп ықтимал) және жанама (аз ықтимал) жіберілетін кемшіліктерді көрсету. Әрекеттің, өңдеу операцияларының ретті орындалуын саналы сезіну А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 374
Ашикбаева Г.Д. Технологиялық дайындықты жүзеге асырудағы оқыту әдістері
Қорыта айтқанда, бұл әдістің әрекеттілігі оның оқушыларға қызметті қызығушылығы бойынша таңдауына мүмкіндік береді, ол олардың дамып отырған қабілеттеріне сәйкес келеді, жаңа істерге ұмтылуына ықпал етеді. Мектептің аса жауапты міндеті – оқушыларды ғылым негіздірімен терең және берік қаруландыру, табанды және жемісті білім алуға оқушылардың ынтасын арттыру, оларды өздерінің алған білімдерін практикада қолдана білуге үйрету және дағдаландыру болса, осы орайда мұғалімнің жауапкершілігі, оның сабақтар жүйесіне даярлануы оқу жұмысын ұйымдастыру үшін аса зор мәні бар. Жақсы жоспарланған, мұғалімнің нәтижелі даярлығын бейнелейтін сабақ сыныптағы оқу жұмысын ойдағыдай өткізудің ең жақсы кепілі. Сабаққа мұқият дайындалу, оның мазмұны мен ұйымдастыру әдістемесін ойластыру жұмысын әрбір мұғалім өзімнің ең басты міндетін сезінуі тиіс. Егер сабақ көңілсіз өтсе, мұғалімдер сабақты босаң және енжарлықпен өткізсе, онда, бұл мұғалім сабаққа дайындалу ісіне немқұрайлықпен қарауы, сабаққа деп бөлінген 45 минут уақытты толық әрі жан-жақты пайдалануға деген оның ұмтылысының жоқ екендігінде деп қарауға болады.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Педагогические основы профессионального обучения учащихся общеобразовательных школ с учетом требований ускорения НТП /Состав. Е.А.Рыкова, И.Д.Чечель, Д.К.Пошаев и др. –М.: АПН СССР. 1988. 2.
Эрганова Н.Е. Методика профессионального обучения: учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведений. –М.: Издательский центр “Академия”, 2007. 3.
4.
Оқу-әдістемелік құрал. – Түркістан: Қ.А.Ясауи ат. ХҚТУ, 2008. –92 б.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010
375
М.Е.РУСТАМБЕКОВА А.Ясауи атындағы ХҚТУ-нің оқытушысы САТТАР ЕРУБАЕВ ӘДЕБИ-ШЫҒАРМАЛАРЫНЫҢ АДАМГЕРШІЛІК ИДЕЯЛАРЫН БОЛАШАҚ МҰҒАЛІМДЕРДІ КӘСІБИ ДАЯРЛАУ ҮДЕРІСІНДЕ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ В статье поднимается вопрос об использовании гуманистических идей в трудах С.Ерубаева при подготовке будущих учителей на основе предметов по выбору в учебном процессе. The problems of using humanitarian ideas in the works of S.Yerubayev in future teachers’ training on the basis of optional subjects in teaching process are researched in the article.
Саттар Ерубаев аз ғана жазушылық өмірінде қазақ әдебиетінде өзінің айрықша орны бар екендігін дәлелдеп кетті. “Ленинская смена”, “Лениншіл жас”, “Қарағанды пролетариаты” газеттерінде жұмыс істеген жылдары оның творчестволық самғау кезеңі болды дей алмаймыз. Оның “Менің құрдастарым” романындағы жағымды кейіпкерлердің, білімі, сөйлеу мәдениеті, адамгершілік қарым-қатынасы оқырман қауымды, оның ішінде жастарды қатты қызықтырды, рухани адамгершілік ой-өресі биік, жаңашыл іс-әрекеттерін өнеге тұтты [1]. Жоғарыда айтылғанның бәрі С.Ерубаевтың қазақ әдебиетіне, педагогика ғылымына қосқан үлесінің шексіз екендігін дәлелдейді. Оның білім мен ғылым саласына сіңірген еңбегін кезінде үкімет пен партия жоғары бағалады. Қазақ әдебиеті саласына жазушының қосқан үлесі бағаланбай қалған жоқ. Ол 1966 жылы Қазақстан Ленин комсомолы сыйлығының тұңғыш лауреаты атанып, 1968 жылы Николай Островский атындағы сыйлыққа ие болып, есімі Бүкілодақтық мемориалдық тақтаға жазылды. Бұл Заңды да, әділетті [2]. Алайда, осының бәріне қарамастан педагогика ғылымы С.Ерубаевтың қазақ әдебиетіне, тәрбие саласына қосқан еңбегін толығымен тарихи- педагогикалық пәндердің мазмұнына күні бүгінге дейін ендірген жоқ. Саттар Ерубаев шығармаларын қолдану арқылы берілетін адамгершілік тәрбиенің студенттердің белсенділігін дамытуға арналған зерттеулердің нәтижелерінің көрсеткіштері төмендегідей белгілерді алуға мүмкіндік берді: - тәлім-тәрбиелік үрдісіндегі белсенділігі; - өздігінен шығармашылық әрекет жасауға ынтасы; - орындалатын жұмыстың мақсаты мен мәнін анықтай білуі; - игерілген білімді практикады қолдана білуі; - өз іс-әрекетіне баға беруі, өзіндік бақылауы. Осы келтірілген көрсеткіштің негізінде С.Ерубаев шығармаларын қолдану арқылы студенттерге адамгершілік тәрбие беруді мынадай өлшемдер арқылы анықтауға болады: - білімге қызығушылығы, жаңа білімді игеруге бағытталуы;
376
- адамгершілік іс-әрекеті; - білімді тәжірибе жүзінде пайдалана білуі. Студенттердің ең жоғары деңгейі тәлім-тәрбиелік міндеттерді шешуде тиімді жолдарды пайдалана білуімен, ынта-ықыластың жоғары болуымен және өз әрекеттерін бақылап, өзіндік баға берумен сипатталады. Орта деңгейде студент тәлім-тәрбиелік әрекет деңгейін өз бетінше орындауда оқытушының көмегінің қажет етуімен сипатталады. Төменгі деңгейде студент тапсырманы үлгі бойынша оқытушының нұсқауымен орындайды. Қоғамның барлық әлеуметтік-экономикалық, мәдени саласында өтіп жатқан үлкен өзгерістер еліміздің болашағы жастарымыздың, оның ішінде жастардың адамгершілік құндылықтарға бай тұлғасын қалыптастыру үшін үздіксіз білім беру орындарында, әсіресе, жоғары оқу орындарында жаңа талаптар қоюда. Қоғамның қажетіне қарай білім беру саласында негізгі талаптың бірі оның мазмұнын толықтырып, адамгершілік-моральдық тәрбиеге бағытталған, ғылыми көзқарастарды қалыптастырып, іс жүзінде қолданылуға бейімдеу. Қазақстан Республикасының білім беру жөніндегі мемлекеттік саяси тұжырымдамада «Білім беру аймағындағы стратегиялық нысан – ол инновациялық, шығармашыл түрде ойлайтын жаңа адамдарды қалыптастыру» деп атап көрсетілген. Сондықтан да жоғары оқу орындарында білім берудің негізгі мақсаты – шетелдік, отандық ақпараттарды, ғылыми- техникалық жетістіктерді, игерген саяси сауатты бәсекеге қабілетті жоғары білікті, бойында моральдық-этикалық құндылықтары мол мамандарды даярлау. Жоғары оқу орнында педагогика, этнопедагогика материалдары қолданып келетіні айғақ, дегенмен де, қазақ ақын-жазушыларының адамгершілік идеалға бағдарлауда, адамгершіліктік қарым-қатынас мәдениетіне, қатынас құндылықтарына тәрбиелеу, сонымен бірге, қазақтың ғұлама ойшылдардың моральдық-этикалық ілімдерінің педагогикалық мүмкіндіктері әлі де болса болашақ жастарды адамгершілік тәрбиеге баулуда жаңа қырларын кеңінен пайдалануға болады. Демек, осы жүйенің құрамды бөліктері ретінде жоғары оқу орындарындағы әлеуметтік-гуманитарлық, ғылыми-жаратылыс, жалпы кәсіптік пәндері, мамандандырудың арнайы пәндері арқылы интеграциялау әдісімен қазақ ақын жазушыларының адамгершілік-моральдық тәрбие берудегі озық шығармаларын практика жүзінде іске асыруға мүмкіндік береді. Жоғары оқу орындарында болашақ мамандарға адамгершілік-моральдық тәрбие берудегі озық шығармаларды пайдалануда әлеуметтік-гуманитарлық пәндер циклі бойынша оқытылатын – философия, құқық негіздері, педагогика, педагогика тарихы, этнопедагогика арнайы пәндерден қазақ әдебиеті пәндерінің мүмкіндіктері мол. «Философияны» оқытуда жастардың дүниетанымы кеңейіп, адамгершілік- моральдық тәрбиеге байланысты
Рустамбекова М.Е. Саттар Ерубаев әдеби-шығармаларының адамгершілік идеяларын болашақ...
377
қолданылатын біздің тақырыпқа сай кейбір термин, ілім ұғымдардың мағынасы ашылады. «Адам мәселесі», «сана философиясы», «адамгершілік философиясы» тақырыптары туралы мәлімет алады. Сонымен бірге бұл тақырыптар бойынша философиялық білімдерді меңгеру жолында жастарға қатысты адам өміріндегі ең басты жағдай – еңбек, оның адам өміріндегі орнын және білім мен тәрбие, тіл мен дін, құқық және саясат әсер ететінін ұғынады. Сонымен қатар олар адамгершілікке баулудағы жауапкершілік сезімін тәрбиелеуге септігін тигізеді және жастарды тәрбиелеуде философия ғылымы олардың ойлауын, білім-танымын, құндылықтарды анықтауда, өмірлік позициясын айқындауда көмектесетіні зерттеу барысында анықталды. Ал «Құқық негіздері» курсының бүгінгі жоғары оқу орнындағы жастар тәрбиесінде орны ерекше. Олай дейтініміз «Отбасы және неке туралы кодекс», «Ерлі зайыптылар мен жеке және заттық құқықтары мен міндеттері» тақырыптарында отбасы мүшелерін, олардың құқықтарын, неке түрлері және олардың құқықтарын терең біліп, оны өз өмірінде қолдануына, ерлі- зайыптылардың құқықтарымен қатар заттық құқықтар жайлы білім алып, адамгершілік тәрбиесін ұйымдастыруда негізге алады. Психология («жантану») ғылымының жеке салаларының бірі – жас ерекшелік және педагогикалық психологияның адамгершілік тәрбиесін ұйымдастыру жұмысында психологиялық дағдарыстарға кезігу, адамдармен қарым-қатынас жасауда болуы ықтимал келеңсіз көріністерді жоюға жол таба білуде жол сілтеп, бағдар беретіні сөзсіз. Жоғары оқу орнында «Мектеп педагогикасы», «Педагогика тарихы» пәндерін оқытудың мәні зор. Курс тақырыбында адамгершілік тәрбиесіне байланысты отбасындағы адамдар қарым-қатынасы қарастырылып, адамгершілік тәрбиесі арнайы қамтылмағандықтан, адамгершілік тәрбиесін ұйымдастыруға жеткілікті әзірлігін қамтамасыз ете алмайды. Оқу бағдарламаларында – адамгершілік тәрбиесі, болашақ мұғалімдерді кәсіби даярлау үдерісіндегі тәлім-тәрбиенің, халық педагогикасының, қазақ ақын-жазушыларының озық шығармаларының атқаратын рөлі, адамгершілік қасиеттерді дамытуды ұйымдастырудың формалары мен әдістері, жастарды адамгершілік-моральдық идеалға бағдарлау, адмгершілік-моральдық қарым- қатынас мәдениетіне, қатынас құндылықтарына тәрбиелеу мәселелері назардан тыс қалған. Болашақ мұғалімдердің тарихи-педагогикалық, әдеби-шығармашылық білімінің деңгейін анықтау студенттердің туған елін, этнопедагогикасының тарихы мен мәдениетін танып білу туралы білім деңгейлерін анықтау үлкен қызығушылық тудырады. Жоғары оқу орындарында С.Ерубаевтың шығармашылық мұрасын оқу-тәрбие үдерісіне енгізуде студенттер арасында сауалнама жүргізу әдістері қазіргі кездегі ұрпақ ұлағаты үшін С.Ерубаев А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рустамбекова М.Е. Саттар Ерубаев әдеби-шығармаларының адамгершілік идеяларын болашақ...
378
шығармаларын адамгершілік тәрбие беруде қолдану кезеңі жеткенін анықтауға мүмкіндік береді. Жоғары оқу орындарында С.Ерубаев шығармаларының адамгершілік идеяларын оқып зерттеуде, бағдарламалар, әдістемелік нұсқаулар және оқулықтар мен әдебиеттердің тапшылығынан көптеген қиыншылықтар кездеседі. Сондықтан да, біз осы қиыншылықтарды шешу мақсатында, білімгерлердің мүдделері мен қосымша білім беру қызметтеріне деген қажеттіліктерін ескере отырып, білім алушыларға арналған авторлық бағдарламалар бойынша пәндік сабақтар, курстық жаттығулар өткізумен қатар, “С.Ерубаевтың педагогикалық мұрасы” атты таңдау курсының бағдарламасы дайындалып, сынақтан өткізілді. Сонымен қоса арнайы бағдарламалары жасалып, оқу үрдісіне ендірілді, студенттердің педагогикалық практика кезінде оқу-тәрбие үдерісінде пайдаланылып, нәтижелері, қорытындылары кафедра мәжілісінде, әдістемелік кеңестің отырысында талқыланды. Таңдау курсы 3-курста оқытылады. Біздің пайымдауымызша, бұл курс гуманитарлық-қоғамдық, ғылыми-жаратылыс және жалпы кәсіби пәндерінің мазмұнындағы адамгершілік тәрбиесіне байланысты теориялық потенциалды жинақтап, оны кіріктіру негізінде бір жүйеге келтіреді. Сонымен қатар, бұл курс қазақ халқының тарихи-педагогикалық мұраларын қадірлеуге, жалпы Саттар Ерубаевтың әдеби-шығармаларындағы педагогикалық идеяларына, адамгершілік көз-қарастарына дұрыс баға беруге үйретеді. Біз
осы жағдайларды ескере
отырып С.Ерубаевтың әдеби- шығармаларындағы педагогикалық, адамгершілік, эстетикалық идеяларын студенттерге терең меңгерту мақсатында элективті курс бағдарламасы жасалды. Бағдарлама мазмұнының ерекшелігі – студенттердің С.Ерубаев шығармаларынан алған білімі мен адамгершілік тәрбиесін жалпы білім беретін мектептің оқу-тәрбие үдерісінде мақсатты түрде пайдалануға бағыттау. Сол себепті бағдарламада, мысалы, С.Ерубаевтың педагогикалық ой-пікірлерін бүгінгі күндегі маңызы, әдеби-педагогикалық мұраларындағы педагогикалық ой-пікірлері көрсетілген. Таңдау курсын
өзіндік жұмыстарды орындау барысында, бағдарламадағы әрбір тақырыпта мазмұндалған С.Ерубаевтың оқу-тәрбие ісін ұйымдастыруға, оқу мен адмгершілік тәрбие беруге байланысты айтқан шығармаларын дұрыс түсініп, меңгеруі қажет.
Бағдарламада кредиттік оқыту жүйесіне сай арнайы курстың негізгі сабақ түрлерін өткізудің тақырыптық жоспары берілді: лекциялар (15 сағат) семинарлар (15 сағат) және студенттің оқытушымен бірлескен жұмысы А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Рустамбекова М.Е. Саттар Ерубаев әдеби-шығармаларының адамгершілік идеяларын болашақ...
379
(ОБСӨЖ) (15 сағат) және өздігінен орындайтын тақырыптар. Семинар сабақтарында бағдарламадағы кейбір тақырыптардың мазмұнына енетін негізгі мәселелері талқыланады, пікір-таластар өткізіледі, студенттердің баяндамалары мен ғылыми хабарлары тыңдалды. ОБСӨЖ сабақтарда педагогикалық мәселелер шешілді, атақты ақын-жазушылармен мектептің оқу-тәрбиесін тәжірибелі ұйымдастырушылармен кездесулер, әңгімелер өткізілді, сайыс-жарыстар, дөңгелек стол, рөлдік ойындар ұйымдастырылды. Таңдау курс материалдарын педагогика, этнопедагогика және педагогика тарихы пәндерін оқыту барысында пайдалануға болады. Таңдау курсының бағдарламасын толығымен аяқталған жұмыс деуге болмайды. Бұл тек, болашақ мұғалімдерге С.Ерубаевтың әдеби- шығармаларындағы адамгершілік қасиет қалыптастыруға қатысты ой- пікірлерді жоғары оқу орындарында таңдау курс ретінде енгізудің жолдарын іздестірудің алғашқы қадамы ғана.
ӘДЕБИЕТТЕР 1.
Ерубаев С. Шығармалары. Алматы: ҚМКӘБ, 1957. 496 б. 2.
Кәкішев Т. Саттар Ерубаев. Алматы: Жалын, 1979. 439 бет.
А.Я с а у и у н и в е р с и т е т і н і њ х а б а р ш ы с ы, №2-3, 2010 Г.А.ШАЙМЕРДЕНОВА 380
преподаватель АИУ К ВОПРОСУ ОБ ОСОБЕННОСТЯХ ФУНКЦИОНИРОВАНИЯ ЭЛИТАРНОЙ ШКОЛЫ Мақалада жекеменшік мектептің ерекшеліктері қарастырылады, оның тиімді әрекетінің мәселелері мен жағдайлары анықталады. The article is focused on the description of elite school characteristics and efficient functioning problems and conditions are defined.
В современном обществе, наряду с государственными средними учебными заведениями разного типа (гимназии, лицеи, школы с углубленным изучением отдельных предметов и др.), становятся востребованными и частные школы. И это связано не только с программой государства относительно вхождения в список 50-ти наиболее конкурентоспособных стран мира, но и с повышением социального уровня общества, его заказом на высококачественное образование, объективное понимание значимости довузовской подготовки как фундамента в становлении каждой личности. Учителя получили возможность разрабатывать и применять различные педагогические технологии, основанные на элементах профессионального творчества. Изменился и взгляд на ученика – он теперь не послушный исполнитель, живущий в системе запретов, а ответственная личность, способная выбирать и принимать самостоятельные решения в условиях грамотной организации познавательной деятельности. Современная мировая практика обучения и воспитания характеризуется поиском новых философских оснований для организации деятельности элитарных школ в условиях социализации общества с позиций гуманизма. Гуманизация процесса образования, прежде всего, базируется на обязательном учете интеллектуальных, нравственных и физических особенностей обучаемых. Частные школы появляются как альтернатива массовой государственной школе. Заказчики – родители и учащиеся – желают получить основательное, всестороннее образование, обеспечивающее устойчивые знания и возможность их постоянного расширения, высокую культуру мышления и поведения. Чтобы выполнить их социальный заказ, в школе должны реализовываться самые передовые подходы и технологии образовательного процесса. Основным нормативным документом становится в частной школе Устав, в котором ярко выражается дифференцированная траектория ее функционирования, и дух новаций проникает во все сферы деятельности. В предлагаемой статье представлено авторское видение специфики функционирования элитарной школы нового типа. Материалом для статьи послужили результаты анализа социологических и педагогических источников, бесед с учителями, родителями, учащимися ряда школ
г. Шымкента. жүктеу/скачать 5,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|