диагностико – коррекционная работа по развития познавательных процессов

 
16 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Филология 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
17 
 
ПРОФЕССОР НҦРЖАМАЛ ОРАЛБАЙҚЫЗЫНЫҢ ТІЛ БІЛІМІНЕ ҚОСҚАН ҤЛЕСІ 
 
Есембекова М. 
Сулейман Демирел университеті, Алматы қ.   
 
ӘОЖ 658/87 
 
Қазіргі заман тіл білімі – дамудың биік шыңына кӛтеріліп келе жатқан кең салалы, кӛп 
тармақты ілім. Оның құрамында әр түрлі лингвистикалық бағыттар, мектептер, зерттеудің әр 
түрлі әдіс-тәсілдері бар. Оның сипатын, бүгінгі күйін басқаларынан бӛлініп алынған жеке бір 
мектеп,  я  зерттеудің  жеке  бір  әдіс-тәсілі  кӛрсете  алмайды,  оған  ӛресі  жетпейді.  Сол 
бағыттарды,  мектептерді,  әдіс-тәсілдерді  бірлікте  алып  қараған  жағдайда  ғана  тіл  білімінің 
қазіргі күйін, сипатын толық түсінуге болады. 
Осыған  орай,  жекелеген  ғалымдардың  мұрасын  оқып-үйрену  –  ғылым  үшін,  оның 
болашағы  үшін  аса  маңызды  қажеттілік.  Лингвистикалық  мұраны  зерттеу  жалпы  тіл 
білімінде,  соның  бірі  түркі  тілдерінде,  ғылым  туралы  ғылым  ретінде  әбден  орныққан, 
қалыптасқан дәстүр болып табылады.  
Қазақ тіл білімінің дамуына Нұржамал Оралбайқызының  үлесі қандай болды, ұстанған 
концепциялары  қай  мектеп  ӛкілдерінің  тұжырымдарымен  үндес  келеді,  деген  мәселе 
тӛңірегінде  ізденгенімізде  айтулы  ғалымның  жалпы  тіл  білімі,  қазақ  тіл  біліміндегі 
морфология  саласы  бойынша  орнықты  пікірлері  ғылымның  қазіргі  кездегі  қол  жеткен 
биігінен күні бүгінге дейін жалғасын тауып келеді.  
Ғылымда  тек  жаңа  жолмен  жүруді  ӛзіне  әдет  етіп  ұстанған  ғалымның  идеялары  сан 
түрлі.  
Грамматика теориясында Нұржамал Оралбайқызының жаңалығы – нӛлдік морфема мен 
нӛлдік форма теориясы.  
Нӛлдік морфема, нӛлдік форма мәселесі қазақ тіл білімінде кеш кӛтерілді. Осы мәселеге 
байланысты  Ы.Маманов,  А.Қалыбаева,  С.Исаев,  Ж.Балтабаева  сияқты  ғалымдарды  атауға 
болады. Ы. Маманов, А. Қалыбаева ӛз еңбектерінде нӛлдік форма, нӛлдік кӛрсеткіштер деген 
терминдерді қолданған, бірақ оның теориялық мәселесін зерттеумен шұғылданбаған.   
1976 жылы нӛлдік форма мәселесін зерттеуді бастаған Н. Оралбайқызы. Ғалым зерттеу 
жұмысын  1986  жылға  дейін  жалғастырып,  1986  жылы  нӛлдік  морфема,  нӛлдік  форма 
мәселесін  зерттеуінің  нәтижесін  «Қазіргі  қазақ  тілінің  морфемалар  жүйесі»  деген 
монографияның  «Нӛлдік  морфема  мен  нӛлдік  формалар»  деген  бӛлімін  жазған.  Бұл 
монографияда  қазақ  тілінің  морфемаларына  ғылыми  сипаттама  берілген.  Ғалым  нӛлдік 
морфеманы  тіліміздегі  морфемалардың  бір  түрі  деп  дәлелдеген,  оның  тілде  атқаратын 
қызметі  мен  тілдің  грамматикалық  құрылысынан  алатын  орнын  толық  ашып  берген.  Әлі 
күнге  дейін  нӛлдік  морфема  мен  нӛлдік  форма  мұндай  дәрежеде  сипатталмаған,  ғылыми 
негізін  ашқан  бірде-бір  еңбек  жоқ.  Сондықтан  біз  нӛлдік  морфема  мен  нӛлдік  форма 
мәселесінің ғылыми негізін қалаған Нұржамал Оралбайқызы деп бағалаймыз. 
Ғалым нӛлдік морфема, нӛлдік форма мәселесін жан-жақты ғылыми негізде дәлелдеуді 
мақсат тұтқан. Бұл мәселеде нӛлдік морфеманы алдымен тілдік таңба теориясы тұрғысынан 
дәлелдейді.  Ал  тілдік  таңба  теориясының  бастау  кӛзі    Фердинанд  де  Соссюр  екені  белгілі. 
Тілдік  таңба  екі  элементтің  бірлігінен  тұрады,  оның  біріншісі  –  белгіленуші  (означаемое), 
екіншісі – белгілеуші (означающее). Басқаша айтқанда, белгіленуші – мағыны, белгілеуші, ол 
мағынаны білдіретін сыртқы белгі.   
Нұржамал Оралбайқызы  – қазақ тіл  білімінің әр саласына қалам тартқан ғалым. Қазақ 
тіл білімінің мәселелеріне байланысты ғылыми еңбектері де аз емес. 
Сӛздің  аналитикалық  формасы  индоевропа  тілдерінде  ғана  бар,  басқа  тілдерде 
аналитикалық  форма  жоқ  деген  теория  ұзақ  уақыт  ғылымда  берік  орын  алып  келді.  Кейін 
ғалымдар бұл теорияның қате екенін дәлелдеді. Олардан В. М. Жирмунскийді, П. Суникті, 

 
18 
 
Н.В. Солнцева мен К.Е.  Солнцевті, К.Е. Майтинскаяны т.б. ғалымдарды атауға болады. Бұл 
жаңа бағыт жалғамалы тілдер уәкілдеріне де әсер етті. 
Осы  жаңа  бағытты  қабылдаушылар  ішінде  Н.  Оралбайқызы  болды.  Ғалым  қазақ 
тіліндегі  етістіктің  аналитикалық  формаларын  зерттеп,  қазақ  тілінің  грамматикалық 
құрылысынан аналитикалық форманың кең орын алатынын ғылыми-теориялық тұрғыда, бай 
тілдік деректер арқылы дәлелдеді. Осы ғылыми зерттеуі бойынша 1971 жылы «Қазіргі қазақ 
тіліндегі  етістіктің  аналитикалық  формалары»  деген  тақырыпта  докторлық  диссертация 
қорғады. Бұл қазақ тіл білімі үшін үлкен ғылыми жаңалық болды, тіл білімінің сол кездегі ірі 
ғалымдары,  академик  І.Кеңесбаев,  А.Ысқақов,  М.Балақаев,  А.Қалыбаева  ғалым 
диссертациясын  ӛте  жоғары  бағалады.  Сол  кезде  осы  ғылым  докторларының  бәрі 
Н.Оралбайқызының  ғылымда  үлкен  жаңалық  ашқанын  танып,  бағалай  білген.  Оның  дәлелі 
ретінде  А.  Ысқақовтың  1974  жылғы  басылымында  ӛзінің  «Қазіргі  қазақ  тілі.  Морфология» 
атты оқулығында етістіктің аналитикалық формаларын қосқанын атауға болады.  Бұл мәселе 
А. Ысқақов оқулығының 1964 жылғы басылымында жоқ болатын, сондықтан А. Ысқақовтың 
аналитикалық  форма  мәселесін  оқулыққа  ғалымның  докторлық  диссертациясына  сүйеніп 
кіргізгенін кӛріп отырмыз. Себебі А. Ысқақов бұл мәселені ешқашан зерттеген емес. 
Профессордың  аналитикалық  форма  туралы  идеясы,  теориясы  морфологияда 
қалыптаты, берік сақталды деуге толық дәлел ретінде 2002 жылғы «Қазақ грамматикасында» 
да берілгенін айтуға болады.   
Ғалым еңбегінің бағаланғаны деп оның бірден 1973 жылы профессор атағын алғанын да 
санауға болады.  
Нұржамал  Оралбайқызы  осы  ғылыми  жұмысын  қорытып,  1975  жылы  «Қазіргі  қазақ 
тіліндегі  етістіктің  аналитикалық  форманттары»  деген  монографиясын  жариялады.  Осы 
мәселені  ары  қарай  тереңдете  зерттеп,  ғалым  1979  жылы  осы  мәселедегі  екінші 
монографиясын  жариялады.  Ол  –  «Қазіргі  қазақ  тіліндегі  етістіктің  аналитикалық 
форманттарының  құрылысы  мен  мағынасы»  деген  кітап.  Бұл  еңбекте  аналитикалық 
форманттардың құрамына морфемдік жағынан толық талдау жасалып, олардың мағыналары 
ашылған.  Ғалым  бұл  еңбектерінде  аналитикалық  форма  теориясының  ғылыми  негізін 
жасады. 
Ғылыми  идеяның  оқулықтар  арқылы  қолданысқа  түскені,  монографиялар  арқылы 
жарық  кӛріп, кӛпшілікке тарағаны  – еңбектің жоғары бағасы  екені  даусыз мәселе, бірақ ол 
аз,  ғылымда  жаңа  идеяның  дамытылғаны,  оны  дамытушы  ізбасар  ғалымдардың  болғаны 
ғылыми идеяның ақиқат шындығының үлкен бір кӛрсеткіші саналатыны белгілі. 
Бұл  мәселеде  де  ғалымның  ашқан  ғылыми  жаңалықты  дамытқан,  оны  жалғастырған 
оның  ізбасарлары  баршылық.  Олардан  жасалу  үстіндегі  қимылды  білдіретін  аналитикалық 
форманттарды  зерттеген  С.Маралбаеваны  қимылдың  тездігін  білдіретін  аналитикалық 
форманттарды  зерттеген,  Қ.Мұхамади  қимылдың  басталуын  білдіретін  аналитикалық 
форманттарды  зерттеген,  Қ.Мамаділов  қимылдың  аяқталуын      білдіретін  аналитикалық 
форманттардызерттеген,  Қ.Бибековты  күрделенген  аналитикалық  форманттарды  зерттеген, 
К. Қарымбаеваны атауға болады.  
Профессордың  ғылымға  қосқан  жаңалығының  ғылыми-теориялық  негізінің  беріктігін, 
аналитикалық  форма  теориясының  тілдің  грамматикалық  құрылысына  негізделгенін, 
ғылыми теорияның ақиқат шындыққа сәкестігін білдіреді. 
Н.Оралбайқызының    ғылымға  қосқан  жаңалықтары  деп,  сӛзжасамды  тіл  білімінің 
дербес саласы деп дәлелдеуі мен осы ғылымның теориялық негізін құруын тану керек.  
Қазақ  сӛзжасамы  –  қазақ  ұлтының  ӛмірімен  біте  қайнасып,  бірге  қалыптасып,  бірге 
дамып  келе  жатқандығы  ақиқат.  Ал  сол  сӛзі  қалай  жасалды,  қандай  заңдылыққа  сүйенді, 
қандай  даму  сатыларынан  ӛтті,  даму  жолдарында  не  ӛзгерістерге  ұшырады,  қалай 
қалыптасты деген сауал әркез тілші қауымды ғана ойландырмаса керек, ол жалпы туған тілін 
сүйген  әрбір  азаматты  ойландыратыны  хақ.  Толғауы  тоқсан  қызыл  тілдің  –  ғылыми 
тұғырнамасын кӛтеруде, тың ой-пікірді кӛтеріп, жаңа кӛзқарастарды қалыптастыруда ӛзіндік 
қолтаңбасы бар, кӛшбасшысы ретінде ғалым Нұржамал Оралбайқызын атаймыз. 

 
19 
 
Қазақ сӛзжамының мектебін қалыптастырып, бірнеше ғылыми ізденістерге зерттеулерге 
басшылық  жасап,  бірнеше  ғылыми  еңбектер  жарық  кӛрді.  Бұл  салада  арнайы  жүйелі 
зерттеулер жасалып, оған ӛзіндік құнды пікірлер айтып, сӛзжасамның жаңа қырынан тануға 
бағыт  сілтеп,  жаңа  еңбектің  жарық  кӛруіне  басшылық  жасады.  Соның  алғаш  ізашары  – 
«Қазіргі  қазақ  тілінің  сӛзжасам  жүйесі»  (Алматы  1989).  Ғалым  осы  еңбекте  сӛзжасамның  
тұңғыш  жалпы  теориялық  мәселелерін  кӛтеріп,  сӛзжасамның  қалыптасқан  заңдылықтарын, 
ұстанымдарын,  тәсілдерін,  үлгілерін,  сӛзжасамдық  ұяларын,  т.б.  қырларын  дәлелдеп,  ол 
сӛзжасамның мазмұнын, құрылысын жасайтынын дәлелдеген болатын.  
Бұл  мәселелер  сӛзжасамның  жалпы  теориясына  жатады.  Сӛзжасамның  жалпы 
теориялық  мәселелері  бұрын  зерттелмегендіктен,  олардың  ғылымда  терминдері  де 
қалыптаспағаны  белгілі.  Еңбекте  осы  жаңа  қойылған  мәселелердің  терминдері  тұңғыш  рет 
ғылыми  айналымға  түсіп,  лингвистердің  назарына  ұсынылды.  Тілші  «сӛзжасам»  деген 
терминді  «Қазіргі  қазақ  тіліндегі  сан  есімнің  сӛзжасам    жүйесі»  алғаш  қолданып,  қазір  тіл 
ғылымында  кеңінен  қолданыс  тапты,  сонымен  сӛзжасам  термині  ӛз  статусын  бекітті. 
Аталған еңбекте алғаш рет сӛзжасамның жалпы теориялық мәселелерінің негізі қаланды. Тіл 
ғылымындағы кӛкейкесті мәселелердің шешілуіне, зерттелуіне негіз болды.  
Еңбекте  сӛзжасам  жүйесі  синхронды  аспектіде  қарастырылып,  сӛзжасам  жүйесінің 
жалпы  теориялық  мәселелері  тұңғыш  рет  ғылымда  анықталған  болатын,  кейіннен 
толыққанда  фундаментальды  ғылыми  еңбек    ҚР  ҰҒА-ның  А.Байтұрсынұлы  атындағы  Тіл 
білімі  институты  ұжымынан  «Қазақ  грамматикасы»      (Астана  2002)  жарық  кӛрді,  тілші 
соның «Қазақ сӛзжасамы» саласына басшылық етті.   
«Сӛзжасам  –  тіл  білімінің  жеке  саласы»  деген  бӛліммен  қарастырылып,  оның  ғылыми 
жетекшілік  қызметін  профессор  Н.  Оралбайқызы  атқарды.  Еңбекте  сӛзжасам  тілдің  атау 
жасау  қызмет  жүзеге  асыратын  және  атаудың  сӛзжасам  арқылы  да  жасалатынына  назар 
аударып,  сӛзжасам  тіл  білімінің  басқа  салалары  атқара  алмайтын  қызметін  атқаратынын 
мойындау  керек  екенін  кӛрсетеді.  Сӛзжасамның  туынды  сӛз,  жаңа  сӛз  жасау  қызметі  десе, 
оның жаңа сӛз жасаудың барлық мәселелерін қамтитындығын келтіреді. 
Ғалым  үнемі  оқытушылық  қызмет  пен  ғылыми  жұмысты  қатар  жүргізіп  отырған. 
Сондықтан оқыту ісіне қажет оқулықтар мен оқу құралдарымен студенттерді қамтамасыз ету 
ісін  ғылыми  зерттеулермен  қатар  жүргізіп  отырған.  Олардың  жалпы  саны  20-дан  астам. 
Профессор  Н.Оралбайқызымен  бірлікте  жарық  кӛрген  тӛмендегі  оқулықтарды  атасақ 
болады:  «Қазақ  тілі»  (1964,1982,1993),  «Қазақ  тілін  үйренеміз»  (1989),  «Қазақ  тілі»  (1992), 
«Практикалық  қазақ  тілі»  (1993),  «Қазіргі  қазақ  тілі  бойынша  лабороториялық  жұмыстар» 
(1991),  «Қазіргі  қазақ  тілі  жаттығулар  жинағы»,  (1983,1995),  «Қазақша  сӛйлесеміз»  (2003). 
Бұлардың бәрінде қосымша авторлар бар.  
Профессор  Н.Оралбайқызы  ғалым  мамандар  дайындау  ісінде  үлкен  табыстарға  ие 
болды. Ғалымның ғылыми кеңесшілігімен 11 адам докторлық диссертация қорғады, ғылыми 
жетекшілігімен 47 адам кандидаттық дисертация қорғады. Барлық 58 ғалым дайындады.  
Үкімет  тарапынан  ғылыми  проблемаларға  жарияланған  конкурстарда  Н.  Оралбайқызы 
ұсынған 3 ғылыми жоба маңызды деп танылып, 3 рет оған қаржы бӛлінді. Ол қаржыға ғалым 
ғылыми лаборотория (топ) құрып, олар бірнеше оқулық, оқу құралдарын жазды.  
1995-1997  жылдары  Ғылым  академиясы  ірі  ғалымдар  стипендиясына  конкурс 
жарияланған, бұл конкурстарда Н. Оралбайқызы ғылыми еңбектері маңызды деп бағаланып, 
оған  2  рет  мемлекеттік  ғылыми  стипендия  тағайындалды.  Ғалым  Н.Оралбайқызының 
ғылыми  еңбектері  жоғары  бағаланып,  1989  жылы  республикамыздың  «Еңбек  сіңірген 
қайраткері» деген атақ берілді. 
__________________
 
1. А.Ысқақов Қазіргі қазақ тілі, А. 1974ж 
2. Н.Оралбаева, Ә.Абылақов  Қазақ тілі, А.1992ж   
3. С.Хасанова Қазіргі қазақ тілі морфологиясынан пысықтау жаттығулар, А.1991ж. 
4. Қазақ тілі мен әдебиеті №12, 2003ж  
5. К.Аханов Тіл білімінің негіздері а. 1993ж. 

 
20 
 
Т.Е.Естаева 
 
ОТБОР И ПРИМЕНЕНИЕ ДИДАКТИЧЕСКОГО МАТЕРИАЛА НА ЗАНЯТИЯХ 
РУССКОГО ЯЗЫКА 
УДК  802/ 809 
  Е 81 
 
В  наше  время  возникает  необходимость  в  новой  модели  обучения,  построенной  на 
основе  использования  современных  технологий,  реализующей  принципы  личностно-
ориентированного  образования.  На  результат  обучения  влияет  множество  факторов,  в  том 
числе  личностные  качества  самого  преподавателя,  его  знания,  эрудиция,  владение 
профессионально-методическими  умениями.  Вследствие  этого  в  проведении  занятия 
складываются две силы: обдуманная преподавателем на основе  учета научно-методических 
положений  режиссура  занятия  (она  отражается  в  плане),  личностное  исполнение 
преподавателем этой режиссуры, т.е. своего плана. 
Для  повышения  эффективности  занятия  необходимо  использование  межпредметного 
материала на занятиях русского языка, перспективности в обучении. 
Опираясь на интерес, проявляемый учащимися к занятию русского языка, мы успешно 
решаем учебные цели, добиваясь высоких результатов обучения за короткое время. 
Интерес  к  предмету  связан  с  мотивами  учения.  Учитывая  их,  можно  более  успешно 
строить  процесс  обучения.  В  развитии  у  учащихся  интереса  к  предмету  вычленяем  такие 
этапы:  1)  занимательно,  поэтому  и  интересно;  2)  вера  в  слово  преподавателя  о  значимости 
предмета;  3)  осознание  практической  потребности  в  знаниях  по  предмету.  Несомненно, 
преподаватель,  воспитывая  у  учащихся  интерес  к  своему  предмету,  должен  опираться 
вначале  не  только  на  занимательность,  но  и  на  силу  своего  убеждения,  на  практическое 
значение  знаний  по  русскому  языку.  Слово  преподавателя,  если  при  этом  авторитет 
преподавателя  высок,  действует  глубже  и  значительно  дольше.  Однако  влияние  слова 
преподавателя  сказывается  на  поддержании  интереса  до  определенного  предела. 
Обучающимся  нужно  показывать  практическое  значение  изучаемого  предмета.  Осознание 
практической потребности знаний по русскому языку, несомненно, будет мощным стимулом 
в учении.   
Поддержанию  и  развитию  интереса  способствует  создание  элемента  новизны  на 
занятиях  как  в  области  содержания  обучения  (новые  сведения  о  языке  и  дидактический 
материал), так и методах. 
Существенное значение в развитии интереса приобретает обеспечение преемственности 
и перспективности в работе над теми или иными темами курса русского языка. Привлечение 
ранее  усвоенных  знаний,  опора  на  них  при  овладении  новым  материалом  вызывает  у 
учащихся  интерес  к  занятиям  языком.  Понимая,  что  имеющиеся  у  них  знания,  умения  и 
навыки  нужны  на  каждом  следующем  этапе  обучения,  обучающиеся  с  увлечением 
знакомятся  и  с  элементами  новых  языковых  явлений,  которые  они  будут  изучать  позднее. 
Такая  организация  занятий  создает  у  учащихся  уверенность  в  необходимости  пополнения 
своих знаний.   
Ощутимое  воздействие  на  обучающихся  оказывает  использование  различных  средств 
обучения,  в  том  числе  технических,  которые  их  увлекают,  создавая  разнообразие    в 
проведении занятия. 
Любознательное,  пытливое  отношение  учащихся  к  занятиям  русского  языка  вызывает 
содержание  дидактического  материала  (например,  рассказы  о  происхождении  слов,  о 
богатстве  словарного  запаса,  о  происхождении  алфавита,  орфографии  и  пунктуации,  об 
изменениях  в  языке  и  т.д.)  Исторические  справки,  которыми  преподаватель  время  от 
времени  оживляет  занятие,  несомненно,  способствуют  формированию  у  обучающихся 
интереса  к  русскому  языку.  Надо  постоянно  помнить,  что  от  характера  подбора  слов, 
предложений,  связных  текстов  зависит  не  только  воспитание  нравственных  качеств 

 
21 
 
учащихся , но и развитие интереса к предмету. Известно, что обучающиеся один вид работы 
выполняют  с  удовольствием,  другие  –  без  всякого  интереса,  поэтому  необходимо 
предоставить  возможность  выбора  упражнений,  а  также  чередовать  упражнения,  чтобы 
среди них были и те, которые увлекают. 
Традиционная  форма  хранения  дидактических  материалов  в  форме  выполненных  на 
бумаге  карточек  и  плакатов  в  настоящее  время  начинает  устаревать,  так  как  не  позволяет 
мобильно  использовать  их  в  компьютерных  технологиях.  Целесообразно  в  данном  случае 
хранить  дидактический  материал  на  цифровых  носителях,  так  как  это  открывает  новые 
возможности  использования  их  на  занятиях.  Для  того,  чтобы  систематизировать 
дидактический материал, надо: 
-  рассмотреть  виды  дидактических  материалов  и  определить  принцип  их 
систематизации; 
-  подобрать,  изучить  и  систематизировать  дидактический  материал  с  учетом 
выбранного принципа; 
-  показать  методику  применения  подобранного  дидактического  материала  на  занятиях 
русского языка и выявить его результативность. 
С  учетом  этого  положения  можно  выделить  следующие  разделы  дидактического 
материала: 
1.
 
Таблицы, схемы, опорные конспекты, алгоритмы (средства наглядности). 
2.
 
Карточки с упражнениями, заданиями различного характера. 
3.
 
Игры. 
4.
 
Тесты для диагностики знаний, умений и навыков. 
Таблицы,  схемы,  опорные  конспекты  появляются  на  занятиях  в  форме  плаката  при 
изучении нового материала для фронтальной работы при объяснительно-иллюстративном и 
лекционном  методе  обучения,  а  также  как  самостоятельное  моделирование  в  процессе 
овладения  материалом.  В  дальнейшем  они  или  дублируются  учащимися  в  специально 
заведенных  для  этого  случая  тетрадках-справочниках  или  раздаются  преподавателем  на 
занятиях как карточки-подсказки. 
Приемы  работы  с  таблицами,  схемами,  опорными  конспектами  могут  быть  различны. 
При моделировании данных дидактического материала мы часто используем эвристическую 
беседу,  затем  –  составление  полного  развернутого  ответа  по  теме  занятия,  задания  типа 
«Восстанови запись» или  «Исправь  ошибку»,  подбор  примеров. В дальнейшем данный вид 
дидактического материала рекомендуем  при ответе учащихся у доски по определенной теме.  
«Карточки  с  упражнениями,  заданиями  различного  характера»  используем  в  начале 
следующего  занятия  в  качестве  фронтальных,  групповых,  индивидуальных  заданий  для 
повторения пройденного материала. Встречаются Карточки с большим числом заданий. Это 
не  означает,  что  все  они  должны  быть  выполнены  одним  учащимся,  так  появляется 
возможность  выбора,  создаются  условия  для  организации  работы  в  группах,  парами. 
Карточки необходимо растиражировать так, чтобы хватило на каждую парту (для работы в 
парах) или в нескольких экземплярах (для групповой и индивидуальной работы). Решающую 
роль  играет  разграничение  заданий  по  степени  сложности,  по  степени  самостоятельности 
учащихся при выполнении упражнений. 
Игры  могут  быть  оформлены  в  виде  карточек  для  индивидуальной,  групповой  и 
фронтальной  работы.  Кроме  того,  игры  –  хорошее  средство  психологической  разгрузки  на 
занятии. 
Тесты  для  диагностики  ЗУН  предлагаются  или  в  конце  занятия,  или  в  начале 
следующего  занятия.  Тесты  к  теме  подбираются  в  двух  вариантах:  сложном  и  простом. 
Тесты  обычно  тиражируются  с  учетом  количества  обучающихся  в  группе  или  в 
компьютерном варианте. 
Применение дидактического материала  на занятиях дает положительные результаты: 
- повышает интерес к изучению русского языка; 

 
22 
 
-  за  счет  дифференциации  заданий  появляется  возможность  обучить  каждого 
обучающегося в зависимости от его способностей; 
- повышается успеваемость; 
-данная  форма  оформления  позволяет  компактно  хранить  дидактический  материал  и 
эффективно его использовать. 
Таким  образом,  дидактический  материал  подбирается  интересный  по  содержанию, 
образцовый  по  языку  (преимущественно  из  художественной  литературы),  насыщенный 
орфограммами.    Размер  дидактических  единиц  должен  несколько  превышать  объем 
орфографического  поля  для  данного  типа  орфограмм.  Необходимо  шире  использовать  на 
занятиях,  наряду  со  словами  и  словосочетаниями,  текст.  Орфограммы  в  дидактическом 
материале должны встречаться  в доступных вариантах, с постепенным усложнением. 
_______________ 
1.Зельманова Л.М. Наглядность   в преподований русского языка. М. 1984 г. 
2.Ходякова Л.А. Использование живописи в преподований русского языка. М. 1998 г. 
 

жүктеу/скачать 2,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: