Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары актуальные проблемы формирования культуры

156 

 

Брехман,  А.А.  Виру,  Л.П.  Матвеев,  Р.Е.  Мотылянская,  И.В.  Муравов, 

Л.Я. Иващенко, I. Astrand, J.N. Wilmore и др.) 

Оптимальный  двигательный  режим  –  важнейшее  условие 

здорового образа жизни. [2] Его основу составляют: 

– систематические занятия физическими упражнениями и спортом; 

– сохранения здоровья и двигательных навыков; 

– усиления профилактики неблагоприятных возрастных изменений. 

Обострение  проблемы  обусловлено  успехами  во  многих  областях 

науки  и  сферах  производства  материальных  благ,  именно  они  стали 

причиной  того,  что  у  большинства  наших  современников  не  удовлет-

воряется  естественная  потребность  в  двигательной  активности,  которая 

обеспечивает  эффективное  функционирование  систем  жизнедеятель-

ности  человека.  Известно,  что  длительное  и  значительное  ограничение 

физической активности человека приводит к отрицательным изменениям, в 

том  числе,  к  ухудшению  умственной  работоспособности,  снижению 

функции внимания, мышления, памяти.  

Масштабность  данной  проблемы  подтверждается  результатами 

научных исследований последних лет, согласно которым в высших учебных 

заведениях  обучается  более  50%  студентов,  имеющих  отклонения  в 

состоянии здоровья. [3] 

Как  показывает  анализ  современных  исследований,  повседневная 

двигательная  активность  студентов  не  обеспечивает  оптимальное 

функционирование  основных  физиологических  систем  организма,  не 

создает условий для укрепления здоровья.  

Студенты  –  это  наиболее  динамичная  общественная  группа, 

находящаяся  в  периоде  формирования  социальной  и  физиологической 

зрелости, хорошо адаптирующаяся к комплексу факторов социального и 

природного  окружения  и  вместе  с  тем,  в  силу  ряда  причин, 

подверженная высокому риску нарушений в состоянии здоровья. 

В связи с этим, вызывают обеспокоенность негативные последствия 

недостаточной  двигательной  активности  студенческой  молодежи, 

которые приводят к увеличению заболеваемости, нарушению различных 

процессов  роста  и  развития,  а  также  снижению  адаптационных 

возможностей организма.  

Поскольку  учебная  деятельность  занимает  ведущее  место  в  жизни 

студентов,  то  двигательная  активность  взаимосвязана  с  режимом 

учебной   деятельности.  Рост  научной  информации  и  интенсификации 

процесса  обучения  показывает,  что  студенты  на  изучение  программных 

предметов  тратят  10-12  часов,  а  в  сессионные  периоды  до  16  часов  в 

сутки.  [4]  На  традиционный  вопрос:  «Почему  вы  не  занимаетесь 

регулярно  физической  культурой?»  большинство  студентов  (71%) 

ответили: «Не хватает времени». Однако, с заданием расписать свой день 

по  часам  справилось  30%.  Таким  образом  можно  сделать  вывод  о  том, 

что  большинство  из  опрошенных  студентов  не  пытаются  выполнять 

тщательный анализ своего рабочего дня.  

157 

 

Далее, с помощью анкетирования, нами была предпринята попытка 

выявить  мотивы  занятий  физической  культурой  студентов.  Анализ 

ответов позволил разделить их на две группы (табл.1) 

 

Таблица  1.  –  Анализ  анкетирования  студентов  по  выявлению 

мотивов занятий физической культы 

 

+ 

- 

Укрепление здоровья 

Мало свободного времени 

Повысить уровень своего  досуга 

Нет силы воли 

Нравится вид спорта 

Отсутствие спортивных сооружений 

возле дома 

Хочется чаще встречаться с товарищами 

Не знаю есть ли группы здоровья 

Занимаюсь просто без всякой причины 

Нет желания и интереса 

Желание иметь хорошую форму 

Не вижу смысла в занятиях 

Просто нравится 

Нет денег 

Из-за высокого престижа вида спорта в 

университете 

Устаю от занятий 

Желание укрепить свои мышцы 

Не интересно 

 

Таким  образом,  показатели  двигательной  активности  студентов  во 

многом определяются условиями их физической активности. 

Исходя  из  вышесказанного,  считаем,  что  физическое  воспитание 

должно  обеспечить  развитие  двигательных  качеств,  а  так  же  высокий 

уровень работоспособности.  

Целью  физического  воспитания  в  вузе  является  формирование 

физической  культуры  студента  как  системного  качества  личности, 

неотъемлемого  компонента  общей  культуры  будущего  специалиста, 

способного  реализовать  ее  в  учебной,  социально-профессиональной 

деятельности и семье. [5] 

В  тренированном  организме  увеличивается  количество  богатых 

энергией  соединений,  и  благодаря  этому  повышаются  практически  все 

возможности  и  способности,  как  умственные,  так  и  физические.  Это 

особенно  актуально  для  студентов,  так  как  в  период  обучения  человек 

максимально реализовывает свои способности. 

Практика  показывает,  что  образ  жизни  студента  относится  к 

малоподвижному образу. 

Это  ведет  к  пагубным  последствиям  гиподинамии,  касающиеся 

растущего и развивающегося организма, которые обязательно скажутся в 

целом на его здоровье. 

158 

 

Наукой  и  практикой  доказано,  что  в  жизнедеятельности  организма 

двигательная активность играет универсальную роль. 

Собственная  роль  молодых  людей  в  поддержании  и  укреплении 

своего  здоровья  сегодня  практически  сведена  к  минимуму.  В  связи  с 

этим  формируется  совершенно  необоснованная  уверенность  в  том,  что 

здоровье  гарантировано  молодым  возрастом,  что  любые  запредельные 

нагрузки,  грубые  нарушения  питания,  режима  труда,  отдыха,  стресс, 

гиподинамия и другие факторы риска «по плечу» молодому организму. В 

действительности это далеко не так». 

На  наш  взгляд,  особую  роль  в  изменении  описанной  ситуации 

играет  преподаватель  физической  культуры,  тренера.  Одним  из  основных 

направлений  деятельности  в  развитии  физической  культуры  и  спорта 

является  подготовка  кадров  и  повышение  квалификации  работников 

сферы физической культуры и спорта. Развитие и углубление комплексных 

процессов  реформирования  социально-экономической  сферы  общества 

сопровождается  выраженной  тенденцией  к  формированию  педагогических 

кадров,  отвечающих  современным  требованиям.  Для  достижения  этих 

целей  необходима  система  объективной  и  комплексной  оценки  профес-

сионально  важных  качеств  преподавателей  физической  культуры, 

тренеров,  способствующая  реализации  принципа  профессионализма  в 

их педагогической деятельности. 

В  настоящее  время,  по  нашему  мнению,  уделяется  недостаточно 

внимания    психологии  тренерской  деятельности.  Поэтому,  мы  считаем, 

необходимо  совершенствование  профессиональной  подготовки  будущих 

и  действующих  тренеров,  а  также  создания  эффективной  системы 

психологического  обеспечения  деятельности  педагогов  физической 

культуры  и  тренеров  в  образовательных  организациях,  и,  в  первую 

очередь, вузах. 

В  настоящее  время  наблюдается  расхождение  между  большим 

общественным значением спорта в образовании и воспитании человека и 

недостаточной  изученностью  психологии  субъекта  деятельности, 

осуществляющего этот процесс. Публикуется много работ, где в качестве 

объекта  исследования  выступает  спортсмен,  и  совсем  незначительное 

число  публикаций,  направленных  на  изучение  психологических  и 

педагогических аспектов деятельности педагогов физической культуры и 

тренера. Наблюдается также невозможность прямого переноса информации, 

накопленной  в  педагогической  психологии,  в  психологию  педагогической 

деятельности тренера в связи с ее ярко выраженной спецификой. Все это 

сделало 

необходимым 

проведение 

специального 

исследования 

психологии тренерской деятельности в детско-юношеском спорте. 

Таким  образом,  решение  проблемы  двигательной  активности 

напрямую  зависит  от  уровня  не  только  педагогического  профессионализма 

педагогов  физической  культуры  и  тренеров,  но  от  их  психологических 

знаний. 

159 

 

Трудно  переоценить  значение  двигательной  активности  для 

человека.  В  укреплении  здоровья,  увеличении  продолжительности 

жизни  и  повышении  устойчивости  организма  к  неблагоприятным 

факторам  внешней  среды  важная  роль  принадлежит  систематической 

мышечной деятельности человека. 

Дозированная  мышечная  нагрузка  способствует  разрядке  отрица-

тельных  эмоций,  снимает  нервное  напряжение  и  усталость,  повышает 

жизненный тонус и работоспособность. [6] 

Успешное  использование  средств  физической  культуры  в  учебном 

процессе  и  научно  обоснованный  контроль  студента  за  физической 

подготовленностью  поможет  ему  сохранить:  физическую  работо-

способность,  сформирует  способность  к  быстрой  адаптации,  ускорит 

процессы  восстановления  после  больших  физических  и  умственных 

нагрузок.  Воспитывается  высокая  организованность  и  дисциплина  в 

учебе,  быту,  отдыхе.  Физическая  подготовленность  способствует 

рационально использовать бюджет свободного времени для личностного 

и профессионального развития будущего специалиста. 

 

Литература 

 

1. Рубцова И.В. Оптимальная двигательная активность: учеб. метод. пособ. / 

И.В. Рубцова, Е.В. Кубышкина, Е.В. Алаторцева, Я.В. Готовцева. – Воронеж: ИПЦ 

ВГУ, 2007. – 23 с. 

2. Амосов  Н.М.,  Бендет  Я.А.  Физическая  активность  и  сердце.  –  Киев: 

Здоровье, 1989. – 216 с. 

3. Васильева В.В. Обмен веществ и энергии. – В кн.: Физиология человека. – 

М.: ФиС, 1970, с. 114 – 145. 

4. Виленский М.Я.  Основы  здорового  образа  жизни  студента.  Роль 

физической  культуры  в  обеспечении  здоровья.  –  В.  кн.:  Физическая  культура 

студента. – М.: Гардарики, 2001, с. I3I-174. 

5. Киселев  В.И.,  Шарапова  П.Х.,  Куликов  В.П.  Занятия  по  физическому 

воспитанию  и  индивидуальная  двигательная  активность  студентов  //  Теория  и 

практика физ. культуры. 1991, № 6, c. 21 – 23. 

6. Смирнов  К.М.,  Гапон  А.Я.,  Железовская  Д.Г.,  Ледовская  Н.М.  Обычная 

двигательная  активность,  потребность  в  движениях  и  физическое  воспитание  // 

Теория и практика физ. культуры. 1972, № 12, с. 53-4. 

 

 

БОЛАШАҚ МАМАННЫҢ ЕҢБЕК МӘДЕНИЕТІ  

 

Ж.Ж. Рысбаева, М.С. Қанағатова  

ПМТК, Павлодар қ. 

Сирлибаев М.К. 

ПМПИ, Павлодар қ. 

 

Ел  президенті  Назарбаев  университеті  студенттерінің  алдында 

сөйлеген  сөзінде:  «Заманауи  әлемде  елдің  қуаты  ең  алдымен  білім  мен 

160 

 

ғылымда  болатын  уақытқа  келдік.  Біздің  қоғамда  адал  еңбекті  терең 

біліммен  ұштастырғанда  ғана  табысқа  жете  алатынын  қаперден 

шығармаған  абзал.  Бұл  –  заман  талабы.  Сендер  Қазақстанның  өз 

ғылымы  мен  технологиясын,  өзіндік  ұстанымын  жасайтын  ғылым  иесі 

болуларың  керек.  Сендер,  тәуелсіз  қазақ  елінің  білімді  жастары,  өз 

соқпақтарыңды  салып,  оны  елді  дамуға  бастайтын  даңғылға  айналдыруға 

тиіссіңдер!»,  –  деген  тапсырмасы  жоғары  білім  алушылар  мен  оларды 

дайындайтын әрбір ұжымның орындайтын басты міндеті болмақ.  

XXI  ғасырда  кәсіби  еңбектің  интеллектуализациялау  тенденциясы 

белгіленіп,  орта  және  жоғарғы  білім  берудің  маңыздылығы  көтерілді. 

Өйткені  қазіргі  кезде  әлеуметтік-экономикалық  құрылымдағы,  іскерлік, 

экономикалық,  әлеуметтік  қатынастары  жүйесінде  қоғам  болашақ 

маманды дайындаудың сапасына жоғары талап қоюда.  

Қоғамның жаңа типін құру барысында, жаңа құндылықтар жүйесіне 

бағытталған,  білім  берудің  негізгі  мақсаты  жоғары  шығармашылық 

мүмкіншілігі  бар,  еңбекті  ұштастыра  алатын,  болашақ  маман  тұлғасын 

қалыптастыру болып табылады. 

М.С.  Каганның  ойынша,  педагогикалық  мәдениеттің  бірнеше 

түрлері  бар.  Олар:  эрудит  мәдениеті,  тәжірибе  мәдениеті,  еңбек  ету 

мәдениеті  деңгейі.  Еңбек  ету  формасының  негізі  мамандыққа  шығарма-

шылықты  қосу.  Шығармашылық  жоғары  білімнен  кейінгі  еңбектің 

негізгі  формасы  болуы  тиіс,  өйткені  бұл  еңбектің  жаңа  сапаға 

көтерілуіне  ықпал  етеді.  Сондықтан  да  болашақ  мамандарды  дайындау 

жүйесін қазіргі кезеңде модернизациялау қажет [5]. 

Еңбек,  іс  арқылы  адам  белгілі  нәтижеге  жетеді,  жұмысты  жақсы 

істеу керек: жұмысқа жанын беріп, жақсы істеу қажет.

 

Бұның мәні – болашақ маман тұлғасының өзін-өзі дамытуына және 

әлеуметтенуіне  бағытталған,  индивидтің  тұлғалық  қызметтерін    дамытуға 

бағытталған  педагогикалық  жүйенің  бағдарлануында.  Біздің  көзқарасымыз 

бойынша, тұлғаға-бағдарлаушылық көзқарасы оқыту процесі барысында 

әр студенттің тұлғасы дамуы  үшін ыңғайлы білім беру  ортасын жасауға  

бағытталған.  

Өзін тұлға ретінде қабылдайтын болашақ маман қоршаған адамдарды 

қабылдауға  деген  өзіндегі  мүмкіншілігін  ашады  (әріптестерін,  балаларды, 

оқушыларды  және  т.б.),  оларды  өзіндей  көреді  және  олардың  жеке 

ерекшелігін сыйлайды.  

Соның ішінде педагогикалық іс-әрекетте тұлғалық фактор жетекші 

болады, өйткені «адам-адам» жүйесінде әсер етудің эффектісі әсер етудің 

өзіндік  мүмкіншілігі  бар  адамды  жетілдірудің  деңгейімен  анықталады. 

Қазіргі кездегі жоғары оқу орнында оқыту үрдісі барысында онда үнемі 

өзін-өзі  дамыту  қажеттілігі  қалыптасқан  болса  алдына  қойылған 

міндеттерді  іске  асырады.  Сондықтан  да,  орта  және  жоғарғы  білім  беру 

жүйелерінде болашақ мамандардың кәсіби өзін-өзі дамытуды қалыптастыру 

проблемасына  ерекше назар аударылады.  

161 

 

Болашақ  мұғалімдерге  қойылатын  қазіргі  заманғы  талап  тек 

таңдап  алған  мамандығы  бойынша  білімі  бар  мамандарды  ғана  емес, 

сондай-ақ  еңбекті  автоматтандыру  үшін  заманауи  ақпараттық  техноло-

гияларды  қолдануға  қабілетті  мамандарды  талап  етеді.  Оқу  үдерісін 

ұйымдастыруда  заманауи  білім  беру  технологияларын  қолдану  қазіргі 

оқыту әдістерінің ерекше белгісі болып табылады.

 

 

 

Әдебиет 

 

1. Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан – 2030 Жолдау. 

2. Болашақ 

мамандардың 

кәсіби 

өзін-өзі 

тәрбиелеудің 

мәселелері  

(С.Б. Елканов [30], Б.П. Зязин [33], А.И. Щербаков және т.б.).   

3. Калтаева  Г.К.  Педагогические  проблемы  модели  формирования  педагоги-

ческой  компетентности  инженеров-педагогов  //  Материалы  международной 

конференци  «Наука  и  образование  в XXI веке,  динамика  развития  в  Евразийском 

пространстве». – Павлодар, 2006.  

http://e-history.kz/kz/contents/view/2057 

4. М.С.  Каган  Человеческая  деятельность.  Опыт  системного  анализа.  –  

М., 1974. 

 

 

БОЛАШАҚ МАМАННЫҢ СЫНИ ОЙЛАУ  

ҚАБІЛЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 

М.К. Сирлибаев  

ПМПИ, Павлодар қ 

М.С. Қанағатова  

ПМТК, Павлодар қ 

 

Қоғамда  болып  жатқан  әлеуметтік  –  экономикалық  өзгерістерге 

сәйкес  білім  беру  мақсаты  мен  міндеттері  окушыларды  әлемдік  даму 

деңгейіне  сәйкес  келетін  белгілі  бір  біліммен  қаруландыруды  және 

ұлттык, сана – сезімін тәрбиелеуді көздейді. Егеменді еліміздің өсіп келе 

жатқан  ұрпағын  ойлы  да  іскер,  жігерлі  де  батыл,  өзіне  –  өзі  сенімді, 

интеллектуалдық  деңгейі  биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат 

етіп  тәрбиелеуде  мектептің  алатын  орны  айрықша.  Мектеп  –  қазіргі 

қоғамның  дамуымен  тығыз  байланысты.  Мектеп  өмірі  балаға  жаңа 

әлемнің  есігін  ашып  беріп,  рухани  дүниесінің  қалыптасуына  негіз 

салады. 

Олай  болса,  осы  қабілетті  жүзеге  асыратын    басты  тұлға   –  Ұстаз. 

Ал  –  Ұстаз  деп  отырғанымыз,  ол  болашақ  маман.  Сондықтан    да 

жауапкершілігі  мол,  бәсекеге  қабілетті,  сыни  тұрғыдан  ойлана  алып, 

жылдам шешім қабылдай алатын, құзыреттілігі мен ұтқырлығы жоғары, 

адал да мейірімді, әділ де парасатты, рухани дүниесі бай мамандар ғана 

балаға білім мен тәрбие беріп, оның жан дүниесіне әсер ете алады. 

162 

 

«Сыни  ойлау»  –  бұл  американдық  көптеген  ғалымдардың  алдыңғы 

қатарлы  идеялары  негізінде  құрылған  жоба,  оның  тұтас  құрылымы 

болғандықтан  технологияға  деген  негіз  бар.  Сыни  тұрғыдан  ойлау 

«ойлау  туралы  ойлану»  деп  сипатталған.  Ол  маңызды  мәселелерді 

талқылау  және  тәжірибені  ой  елегінен  өткізуді  қамтиды.  Бұл  болашақ 

мамандардың  сыни  тұрғыдан  ойлауды  дамытуды  саналы  және  оймен 

қабылдауды көздейді. 

Сол  себептіде  студенттердің  кәсіптік  даярлығын  тиімді  қалыптас-

тырудағы  міндеттердің  бірі  олардың  сыни,  шығармашылық  тұрғыдан 

ойлау  дағдыларын  қалыптастыру 

болып  табылады.  «Қазақстан 

Республикасында жоғары білімді дамыту стратегиясында» «Қазақстанда 

жоғары  білімнің  міндеттері»  бөлімінде  (2.1.):  «  –  сынай  ойлау  мен 

шығармашылық  –  жоғары  білімге  инновациялық  тұрғыдан  қараудың 

мәні»  деп  көрсетілген.  Студенттің  өзін-өзі  бағалай  алуы,  тәуелсіз  пікір 

бере білуі оның білімінің сапасын ғана емес, жеке тұлға ретінде қабілеті 

мен білгірлігін, қоршаған ортаға икемділігін айғақтайды [1]. 

Сыни  ойлау  шешілетін  мәселені  қоюдан  басталады.  Студент 

танымдық  әрекеттің  субъектісі  ретінде  мәселе  төңірегінде  пайда  болған 

қызығушылық пен қажеттіліктерді, мәселелерді көре білуі керек. 

Сыни тұрғыдан ойлау сұрақтар қойып, шешімін табуды қажет ететін 

мәселені  анықтаудан  басталады.  Бұл  жерде  таным  үдерісі  өзінің  кез-

келген кезеңінде мәселелерді шешу мен өзінің жеке қызығушылығы мен 

қажеттіліктерінен  пайда  болатын  сұрақтарға  жауап  беруге  деген 

талпыныспен сипатталады. 

Сыни ойлау әлеуметтік ойлау болып табылады. Өйткені, сыни ойлау 

жұппен, топпен жұмыс арқылы орындалады және оның ішінде талқылау, 

түрлі жазбаша жұмыстар барысында мәселенің шешімі ұсынылады. 

Студенттердің  сыни  ойлау  шеберліктерін  қалыптастыру  шарттарының 

бірі  студенттің  жеке  ерекшеліктерін  сақтау  болса,  оны  шешу  жолдары: 

жеке  тапсырмалар  беру;  жұптық,  топтық  жұмыстар  ұйымдастыру;  әр 

студентке жеке ерекшеліктерін ашатын тапсырмалар беру. 

Олай  болса,  сыни  ойлау  дегеніміз  студенттің  ақпаратты  қорыта 

және бағалай алу қабілеті. Сыни ойлаушы мәселе көтере алатын, қажетті 

ақпаратты  жинақтап,  бағалай  алатын,  нақты  сұрыптай  алатын,  түрлі 

пікірлерді қолдана, басқалармен қатынас жасай алатын болашақ маман.  

Қазақстанның  тізгінін  ұстайтын,  өмірдің  әр  түрлі  мәселелерінен 

хабардар,  кез  келген  тапсырманы  орындауға  қабілетті,  қолынан  іс 

келетін  құзырлы  азаматтарды  осы  бастан  тәрбиелеуіміз  керек.  Қазіргі 

өмір  талабына  сай    орта  және  жоғары  оқу  орындары  білімді  ғана  емес, 

әрі  тәрбиеші, әрі қоғамшыл, әрі зерттеуші, әрі ұйымдастырушы мұғалім 

даярлау керек екені бәрімізге белгілі. 

Сондықтан  жаңашыл  мұғалім  даярлауға  қойылатын  талаптар 

студенттерді  –  ертеңгі  мұғалімдерді  оқытудың  жаңа  түрлерімен 

қаруландыра  отырып,  қазіргі  уақыттағы  кәсіптік  дағдыларды  игеруге 

163 

 

бағытталған  оқытудың  жаңа  жолдарын  енгізуді  көздейді.  Қорыта 

келгенде,  болашақ  мұғалімдерді  кәсіби  әрекетке  даярлау  аса  көкейкесті, 

кезек күттірмейтін өткір мәселе екендігін айғақтайды. 

 

Әдебиет  

 

1. Көшербаев Қ.Е.,  Ахметов Ә.Қ.,  Әбілқасымова А.Е.,  Рахымбек Х.М.  Қазақстан 

Республикасында жоғары білімді дамыту стратегиясы. – Алматы, 1998. – 232 б.  

2. Новые  педагогические  и  информационные  технологии  в  системе 

образования  /Е.С.  Полат,  М.Ю.  Бухаркина  и  др.;  под.ред.  Е.С.Полат.  –  М.: 

Академия, 2003. – 272 с.  

3. Клустер  Д.  Сыни  тұрғыдан  ойлау  дегеніміз  не?  Әрекеттегі  RWCT 

философиясы мен әдістері. – Редакциялаған С.Мирсеитова, Ә.Іргебаева. – Алматы: 

ТОО Верена, 2009. – Б.106-116.  

жүктеу/скачать 18,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: