Список литературы:
1. Управление персоналом и эффективность предприятий // Галенко В. П., Страхова О. А.,
Файбушевич С. И.; СПб. Санкт-Петербург. Университет экономики и финансов, Высшая
экономическая школа 1994 -79 с.
2. Драчева Е.Л., Юликов Л.И. Менеджмент // 2-е изд. - М.: Изд-во «Академия», 2002.— 288с.
3. Герчикова И. Н. Менеджмент: Учебник. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: ЮНИТИ, 1995.
-с. 18-23.
53
4. Панкин А. И. Основы практического менеджмента: Учеб. пособие для вузов. - М.:
ЮНИТИ-ДАНА, 2000. С. 112-116.
5. Дорофеев В.Д., Шмелева А.Н. Менеджмент: Учебник для вузов / Под общ. редакцией В.Д.
Дорофеева. М.: Ось, 2006. – 400 с.
УДК 379.85
ҰЛЫТАУ АУДАНЫНЫҢ ТУРИСТІК-ӨЛКЕТАНУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ДАМУ
ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ
ЖУМАХМЕТОВА Ж.Х.,
ЖУСПЕКОВА А.К.,
ЖЕТПИСОВ С.У.
Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
Ұлытау – туристік тиімділігі жоғары қазақстандық аймақтардың бірі. Бай туристік әлеуетке
ие, қазақ халқының тарихи орталығы. Далалық өркениет көне мәдениетінің нақ кіндігі. Ұлытау
ауданының аумағы - 122,9 мың шаршы км. Халық саны – 15,5 мың адам.
Аудан жерінің 7,6 мың гектарын орман алқаптары алып жатыр. Ұлытау тауларының биктігі
1181 м. Сонымен қоса ауданда балық шаруашылығының су қоймалары бар: Кеңгір суқоймасы
(3500 га), Жезді суқоймасы (1750 га), Кинембай су қоймасы (500 га), Жаңғылдыөзек су қоймасы
(60 га) және т.б.
Ұлытау ауданы Шығыс пен Еуразия халықтарының тарихымен, мәдениетімен және
географиясының орналасу болмысымен туристік-өлкетану жұмысымен танысқылары келетін
шетелдік туристер үшін Меккеге келешкте айналу керек.
Ұлытауда палеолит пен неолит дәуірлеріне жататын ескерткіштер табылған. Қаракеңгір
өзенінің жағасында палеолит дәуірінің Қазақстандағы ең ірі шеберханасы табылған. Ұлытауда
Жошы хан мен түркі тілдес тайпалардың негізін қалаушылардың бірі Алаша ханға кесенелер
көтерілген. Есімдері Алтай, Орал, Қырым, Солтүстік Кавказ және Өзбекстанның халық ауыз
шығармашылығында мәңгілік сақталған Алтын Орданың ханы Тоқтамыс, Ордалық ұлы қолбасшы,
әмір Едігеде осында жер қойнауына берілген. Алтыншоқы тауында 1391 жылы Ақсақ Темір тас
тақтаға болғаны турасында жазба қалдырған. Ұлытау арқылы Орта Азиядан Сібірге Ұлы Жібек
Жолының Сарыарқадағы ең ірі тармағы «Сарысу» немесе мыс жолы өткен.
Ұлытауды «Таулар, көлдер, бұлақтардың аймағы» деп атайды. Ұлытаудағы бұлақ суының
емдік қасиеті татар-моңғолдардың «астанасы» Қарақорымға бет алған орыс және еуропалық
емшілерге де мәлім болған.
"Ұлытау туристерге тартымды, ал халқымызға тәу ететін мекен болып қала береді" – деп
елбасымыз айтқандай, бұрынғы уақытта қазақ халқының саяси орталығы болған өңірде туризмді
дамыту алға қойылып отыр.
Туристік ресурстар жоқ жерде туризмнің дамуы мүмкін емес. Жекелеген туристік ресурстар
туризмді шектелген кеңістікте ғана дамытуға мүмкіндік береді, ал Ұлытау өңірінің туристік
ресурстарының сан алуан, әрі бай да бірегей қоры туризмді кең көлемде дамытып, туризмнің
көптеген түрлерін бір мезгілде қалыптастыруға және де оны болашақта қарқынды түрде өрістетуге
жол ашады.
Мемлекет басшысы Ұлытау өңіріне сапары аясында Тәуелсіздік жылдарында алғаш
салынып жатқан ғасырлық жоба ретінде танылған «Жезқазған – Бейнеу» мен «Арқалық –
Шұбаркөл» темір жолының бірқатар телімдерін іске қоса отырып, руханияттан бастап, саяси-
экономика және туризм тақырыбы төңірегінде де ой қозғап, алашты алаңдатқан өзекті мәселелерді
айтты.
Ұлытау ауданында туристік кластерді дамыту мақсатында, «Ұлытау» ұлттық тарихи-мәдени
және табиғи қорық-мұражайы республикалық мемлекеттік мекемесі, «Ұлы тағзым» Ұлытау аудан
әкімдігінің ішкі саясат бөлімімен бірлесіп ұйымдастыруымен, жыл сайын әр-түрлі іс-шаралар
өткізіліп келеді. Атап айтсақ, жарнама-ақпарат басылымдарын шығару, туристік бағыттар құру,
кәдесыйлар дайындау, туристік көрмелерге және туристік іс-шараларға қатысу, демалушыларды
қабылдауды ұйымдастыру, сонымен қатар, этнофестивальдер өткізу.
Олардың ішінде қазақ тілін үйрену жөніндегі лагерь, облыстық туристік жастар форумы,
54
журналистерге арналған ақпарат-тур және «Терісаққан көктемі» этнофестивалі ерекше көзге түсіп,
республикалық БАҚ-да кеңінен таралып келеді. 2012 жылы өткен «Терісаққан көктемі»
этнофестиваліне 14 республикалық және облыстық БАҚ өкілдері қатысты. Ал, 2013 жылы осы
фестивальге Ұлытау тарихында алғашқы рет АҚШ, Франция, Ресей елдерінен алты шетелдік
туристер қатысты.
«Терісаққан көктемі» этнофестивалі жыл сайын (демеушілер есебінен) Ұлытау ауданы
орталығынан солтүстікке қарай 130км жеде орналасқан Терісаққан ауылында 2 мамырда өткізіліп
келеді. Бұл фестиваль – Еуразия даласы кеңістігінде ерекше құбылыс болып табылады және
сақталып қалыптасқан.
Ұлытау өлкетанушының көзқарасымен - өзінің жер бедерімен, терек–қайыңымен Көкшетау,
Баянауыл, Қарқаралының шипажай орындарын еске салады. Бұл өңір Қазақстанның тарихи
орталығы десек те болады. Қазақтардың бүкіл дүниежүзілік құрылтайында форумға қатысушылар
ең әуелі қазақ халқының осы қасиетті орнына баруды қалағаны да тегін емес. Сол күндері
Қазақстан
Республикасының
президенті
Н.Ә.Назарбаев
осында
қазақ
мемлекетінің
қалыптасуындағы Ұлытаудың тарихи рөлін құрметтеп, ескерткіш-белгі орнатуға қатысты.
Соңғы жылдары Ұлытауда туризмді дамытуға көп көңіл аударылып отыр, ол тарихы мен
табиғатына төрткүл дүние көз тіге бастағаны баршамызға аян. Киелі жер туристік кластерге
енгізіліп, туризм саласын өркендетудің алғышарттарын жасау да қолға алынды.
2014 жылдың, қарашасында, Қазақстан Ассосациясының биоәртүрлілікті сақтау жөніндегі
өкілі Штефан Цуттер Ұлытау жерінің көрікті, әсем табиғатын слайдтан көрсете отырып, саябақ
пен қорық ашу жұмыстары жайлы, олардың орналасатын орындарының сызбалары, жалпы
маңызы мен пайдасы, болашағы туралы еңбектері шықты. Осы кезде, Ұлытау аудандық жер
қатынастары бөлімінің отырысында, Ұлытау жерінен орын тебетін «Ұлытау» мемлекеттік ұлттық
табиғи сябағы мен «Арғанаты» мемлекеттік табиғи қорығының ашылуы–республикалық
деңгейдегі жұмыс екенін, туризмді дамыту аудан экономикасының өсіп-өрлеуіне, халықтың
әлеуметтік-тұрмыстық хал-ахуалына оң әсер ететінін, кәсіпкерлікті дамытуға мүмкіндік
туғызатынын айта келе, жер пайдаланушыларды бұл ұлы іске түсіністікпен қарап, туған жерлерін
түлетуге белсене атсалысуға шақырды.
Ұлытауда – туризмнің танымалы түрлерін меңгеруде көп жұмыстың бағыттарына, басқа да
жаңа түрлерің еңгізуге болады. Мысалы, Ұлытау – экстремалды туризмді дамытуға қолайлы
тарихи мекен. Бұл туралы ОКҚ брифингінде Ұлытау кешенді экспедициясының жетекшісі, «Қазақ
ұлттық география қоғамы» директорының орынбасары Сәулет Сәкенов былай деп мәлімдеді:
«Ұлытау – тарихи-мәдени ескерткіштері көп киелі мекен, оның ішінде көп естеліктер ашылмаған,
туристік нысандар кез келген адамның қызығушылығын тудыра алады. Әсіресе, автотуризмге
қызығушылар үшін өте қолайлы. Егер де адамдар экстремалды туризмді ұнататын болса, өте
қолайлы мекен болып табылады. Таулар мен қыраттар, әсем каньондар мен пейзажы керемет».
Туризмнің әрі қарай белсенді дамуына, Елбасының Ұлытау төрінде, бұлақтың сағасында
отырып берген сұхбаты.Қазақтың төрі Ұлытаудан естілген Елбасы лебізі тарихтың қойнауынан
естілгендей болды. Шындығында Ұлытау мың өліп мың тірілген қазақтың ұстыны, алтын діңгегі.
Сол төрде отырып, Елбасы елдігіміздің негізгі ұстындары болып табылатын тіл, мәдениет, туризм,
дін, тарих, экономика, саясат, мәңгілік ел туралы ойларын төкті. Осы сәт, туристік-өлкетану
жұмыстарында ерекше орын алу керек. Тарихқа көз тастасақ, атақты ғалымдар, өлкетануға да
өздерінің келешек туризмология туралы пікірлерің берген. Оның ішінде:
Академик Қаныш Сәтбаев Ұлытау туралы: «Бұрынғы уақытта Ұлытау Қазақстанның саяси
өмірінің орталығы болған. Қазақтың Алаш, Ақназар, Абылай, Кенесары сияқты атақты хандары
Ұлытауды мекен еткен. Бұған таудың жаратылысы жағынан өте әдемі және Қазақстанның
географиялық орталығы болуы себеп. Ұлытаудың саяси-экономикалық маңызын орыс
отаршылдары да білген. Олар XIX ғасырдың 30-жылдарынан бастап тауды табандап мекен етуге
тырысқан, әскерлерін әкеліп орналастырған. Бірақ, жергілікті қазақтар елі соларға шабуыл жасап,
тыныштық бермеген», дейді.
Ұлытау туралы биыл туғанына 110 жыл толып отырған академик Әлкей Марғұлан: «Ұлытау
– халқымыздың ел болып қалыптасуына, бірлік-тірлігіне діңгек болған, иісі қазақтың айналып
соғар түп қазығындай қасиетті мекен. Ұлытау қазақтың ерте кездегі саяси орталығы ретінде
маңызды болғандығына бір дәлел қазақ ұлысының негізін құрған басты-басты тайпалардың
барлығының жері осы Ұлытаудан тараған» деп жазды.
Ұлытау туралы Президент Н.Ә.Назарбаев: «Қасиетті Ұлытау – Қазақ елінің баяғыдан бергі
тарихи және саяси кіндігі», деп атап өтті.
55
Ұлытау – тарих шежіресінің қоймасы, әр тасы, әр төбесіне тіл бітсе, тәуелсіздік үшін
күрескен бабалардың өршіл рухын көз алдыңа әкеліп, қиялыңды шарықтатады. «Ұлытауға бардың
ба, ұлар құсты көрдің бе?» деп тіл қататын абыз осы өлкенің қазақ баласының бір айналып соғар
киесі екенін білдіреді. Осы орайда, Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың: «Біздің Ұлытауымыз бен
Ордабасымыз досымызға да, дұшпанымызға да ұялмай көрсететін ардағымыз, айбарымыз», деген
сөзі еріксіз ойға оралды.
Казіргі кезде, туризмді дамыту аясында, барлық туризмге қатысты мекемелер, орталықтар,
ғылыми бірлестіктер өзара осы жұмысқа ат салысу керек . Мысалы, 2014 жылдың кырқүйек
айында, Ұлт ұясы – Ұлытауда туристердің дәстүрлі аймақтық слеті болып өтті. Халықаралық
туризм күні қарсаңында ұйымдастырылған бұл спорттық іс-шараға «Жезқазған қаласы ішкі саясат
бөлімінің жастар бастамалары орталығы» болды.Үш күнге созылған аймақтық туристер слетіне
Жезқазған – Ұлытау аймағынан 7 команда қатысып, жас туристер спорттық туризмнің
техникалық,тактикалық шеберліктері сынды 5 номинация бойынша сынға түсті.
Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университетіңде қараша (2014 ж.) айында
ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. Конференцияға Туризм және мейрамхана ісі кафедрасы 10
презентацияны – Ұлытаудың перспективті туристік даму жолдарың қөрсетті.
Осындай жұмыстар, келешекте осы аймақтағы туризді өзінің ізгі іс-шараларың жергілікті
туристік дамуға жақсы үлес.
Пайдаланңан әдебиеттер
1)
Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауы-„Қазақстан-2050“ Стратегиясы
қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты. Астана. 2014.
2)
Марков Л.С. Экономические кластеры: понятия и характерные черты // Институт
Экономики и ОПП СО РАН, Новосибирск. – 2006.
3)
Е.Б. Аймагамбетов, А.А. Алимбаев, Т.П. Притворова Стратегия устойчивого развития
социально – экономической системы региона Караганда, 2006 Том 2
4)
Сагадиев К.А. О политике формирования кластеров в Казахстане // Материалы
международной научно-практической конференции. – Алматы: МАБ. – 2006. – С. 3-6.
5)
Дуйсен Г.М. Основы формирования и развития туризма в Казахстане - А., 2002
6)
Государственная программа развития туризма в Республике Казахстан на 2009-2014
годы.
UDC 331.5 (574)
PROBLEMS OF TRAINING SPECIALISTS AND THE FORMATION OF THE LABOR
MARKET
ZHUNUSSOVA A.K.,
Master of philology,
Karaganda Economic University of Kazpotrebsouz
BELDENOVA K.A.
Master student of assessment and business chair,
Kazakh engineering –technical academy
Emerging today in Kazakhstan labor market is characterized by reduction of the share of people
employed in the public sector, and consequently an increase in the non-cooperative venture enterprises,
small and medium business, private enterprise.
At the same time in the country more than 1 million people of working age do not take part in the
economically active work, in addition, 830 thousand are actually unemployed, of which more than 200
thousand officially registered in the employment service. Meanwhile, the experience of making the
transition from a centrally planned to a market economy, a temporary increase in the level of
unemployment is inevitable phenomenon in transition.
The employment situation is particularly acute in cities and towns with mono-economic structure
where extractive industries, ferrous and non-ferrous metallurgy, chemical, coal industry, are major
employers.
Universal industrialization of society has caused profound changes as the nature of work and
56
attitude to work and employment for two centuries.
So in 1973 in America, the report of the Ministry of Health, Education and Welfare, entitled "Work
in America" devoted to the problem of alienation from work, dissatisfaction by meaningless, monotonous,
tedious work. Under these conditions, there is a trend of consumer attitudes to work and hedonism.
Sociologists pay particular attention to the younger generation, more critically related to reality. The
desire to gain valuable work of young, greater independence and increased self-esteem - is quite common
among the youth of any country. This is a generation who were born in the 60s of the twentieth century.
("Baby boom"), increased in relative abundance and prosperity. The desire for greater self-affirmation, a
manifestation of self-worth and self-reliance in the labor force due to the higher educational level and a
better financial situation of young workers. It follows that workers are accustomed to material prosperity
and subject to the influence of the media, as noted by Gatewood and Carroll (Jatewood and Carrol, 1979),
do not want to over faceless conditions of production and non-human labor
Thus, we see the alienation of workers from labor, especially young people, which is both a cause
and a consequence of an alarming trend decline in business activity and employment, which began in the
early 90-ies.Thus, according to the OECD (Economic Outlook, June, 2006), the unemployment rate in
Finland was 19.5% in the European Union - 12.1%, France - 12.3%, Germany - 12%, Belgium 12.8%,
Spain - 25.4%. Most EU countries followed the way of reduced working hours and only Britain did not,
and yet only here is expected to decline in unemployment. Go to reduce the cost of labor? But in the
Western part of Germany, labor is very expensive, and the unemployment rate there is significantly below
the European average. Should they raise the level of education? It is about the same in Spain and
Portugal, but employment rates in these two countries are diametrically opposed.
Considering the structure of unemployment, the conclusion is that in different countries, it is
different. In the UK, fewer unemployed women than men, this is atypical. Part-time employment of
married women insures a family against unemployment. But there is high level of long-term
unemployment because of the difficult situation in the industry. Unlike most countries of the Community
in Germany, there is no problem of youth unemployment - youth are more likely than in other countries,
agreed to a less skilled work. It is also possible that the excellent training facilitates German graduates
looking for work. Complicated situation in France, where long-term unemployment is very common and
high unemployment among women and young people. Many young French (15%) leave school without
special education. Italy in terms of employment in many ways is reminiscent of France. There is
particularly high unemployment among women, which is hard to find part-time business.
Many women leave the labor market, having lost all hope of employment during the recession. If
we analyze the situation by age categories the most unemployed youth is up to 25. For all EU countries
are clearly covered by long-term unemployment.
In some countries, the government is trying to influence the labor market, labor costs, use the
migration of people in search of work. Such a policy the United Kingdom, the Netherlands, Spain,
Portugal, China, Korea follow. Other countries - Germany, France, Belgium and Luxembourg, on the
contrary, rely on the protection of social gains, because they fear the social consequences of
unemployment. Particular concern is the level of youth unemployment, which means higher than in other
age groups. In France, for example, out of every five young people do not work, in Greece - one in four,
and in Spain, Italy and Ireland - almost one in three. At present, the level of employment in the United
States is close to 70%, and the EFTA countries and Japan is 80%.
Ready answer how to keep unemployment in the world is not available. However, some measures
are taken to curb these processes. Several years ago, the British government announced a three-pronged
policy. Firstly, were increased unemployment securities. Second, the government introduced a procedure
under which the company would have to pay the debt on a lump sum, finally laid-off workers. Third, the
government introduced a new tax on wages in the service industries, and paid wages in the manufacturing
sector is not taxed.
In Western countries, by introducing a policy of tripartism income and employment are regulated.
Thus, on the basis of collective agreements in ways that influence labor relations of the state, employers
and employees (unions), this path is the basis of social partnership in the regulation of wages and
incomes.
Analysis of the processes in the labor market of the Republic of Kazakhstan is a complex and
sometimes controversial task. Meanwhile, to the assessment of regional markets is no specific approach.
At the heart of all producing regions, their common features is the unique natural resources, their
uniqueness and limited use.
Karaganda region did not escape this fate. The labor market is formed under the influence of city-
57
industries in Central Kazakhstan: extraction and processing of raw materials - fuel, iron and steel, which
are more than 40% of the working population in the region.
At present, one of the main problems in the labor market is the imbalance of demand and supply of
labor in the professional and territorial aspects. Over the past 10 years, the proportion of the economically
active population every year is reduced.The development of the employment situation in the future will
depend on many factors, including crucially on the overall direction and pace of economic reforms, the
level of quantitative and qualitative structural balance of demand and supply of labor.
Meanwhile, the economic success of developed countries associated with the high efficiency of the
education system. Today, almost all countries of the world higher education is experiencing a period of
reform. This should be seen as an indication that at the present stage without preparation of highly
qualified specialists, no country can ensure the development of innovative business that meets the needs
of society.
Modern education has gone out the walls of the school. School and teacher - homeroom today is
not the only carriers of knowledge. The very process of learning today is based on the interactive
mechanism. Teachers, if they want to meet the new conditions it is necessary to rethink the content and
form of education to overcome the habit of following the standard requirements and cooperative settings.
So, as an example, should learn from the experience of some European tries where educational
institutions introduced a special course on the subject of "technology" for technology education that leads
at a pragmatic psychology of behavior of parents and pupils, especially adults, to the perception of career
guidance as compulsory assortment of educational standards.
Meanwhile, the standards and requirements of employers is not adequate to each other. Even the
"Harvard" forced to argue with those who take on the work prepared by the university staff. Research
shows that today's level of higher education is not much different from the level of education in high
school. After all, in today's universities are graduates of secondary schools. Every year the quality of the
enrolment, as noted by the majority of university teachers is getting worse, while they scored high points
on the results of UNT.
As the state spends more on education, training should take into account the real needs of the labor
market. Often, graduators having grant registered as unemployed in labour offices. In this regard, it is
necessary to improve education policies and training, in order to respond flexibly to changing demand. It
is necessary to take into account and consistently implement the concept study in lifelong learning,
improving vocational training program.
At the present stage in vocational education of specialists target system arises to provide training
such qualifications, which would at the same time with special knowledge of the subject area gave man
the opportunity to acquire professional skills. In this connection-oriented discipline training should be
supplemented and developed through an interdisciplinary approach, ensuring the integration of different
theoretical disciplines on the one hand and close the dock of theory and practice, on the other. With the
independence for Kazakhstan the possibility of the development of international cooperation between
higher educational institutions of all forms of property, research, design, manufacturing, clinical, health-
care, cultural and educational organizations and institutions for the operation and development of the
higher education system, institutions of higher education through the budget financing are opened.
In his message to the people of Kazakhstan "Nurly zhol" The President said: “Ten higher education
institutions were defined within the framework of the industrialisation programme based on which the
link between science, economic sectors and personnel training will be ensured. I have ordered the
Government to create the material and technical framework of these education institutions, allocating up
to 10 billion tenge by 2017.
Seventh, we need to continue the work to support small and medium businesses and business
activities. As of today, the 100 billion tenge from the National Fund aimed at supporting and crediting
small and medium enterprises has been fully used. This allowed us to create more than 4,500 jobs. The
demand for these funds exceeded the supply by 23 billion tenge. The unprecedented conditions providing
credit for businesses at 6 per cent for 10 years were created. There were no such conditions in our country
before. We should continue our work to develop small and medium businesses as a driver of economic
growth and increase their share to 50 per cent of GDP by 2050. Therefore, we need to use credit facilities
for small and medium businesses more effectively at the account of the ADB, EBRD, and the World
Bank for the total amount of 155 billion tenge in 2015-2017”
The transition to an innovation economy requires constant growth of scientific and technical
potential, the most important factors which should be: sufficient supply of the country's scientific staff
suitably qualified; a steady increase in the level of financial support of scientific activity; availability of
58
sufficient scientific and technical institutions and organizations; effective management system of
education and science ;continuous improvement of the system of information support of scientific
activity. Some trends in the labor market in the world community are also characteristic of the labor
market of the Republic of Kazakhstan, training specialists. To prepare competitive professionals seeking
to contribute to the development of society, must be systematic study of the demand in the labor market,
its structure, the qualitative composition in accordance with the requirements of the time.
Достарыңызбен бөлісу: |