Жеке жазылушылар үшін 65367 1 жылға 3083,04 3274,80 3427,68 Мекемелер мен ұйымдар үшін
жүктеу/скачать 14,25 Mb. Pdf көрінісі
|
Рахат ШИМАШЕВА, Алматы қаласы Білім басқармасының басшысы ТІЛГЕ КӨЗҚАРАС – ЕЛГЕ КӨЗҚАРАС А А қпараттар ағыны қпараттар ағыны А А
қпараттар ағыны зірлеген Нұрлан ҚҰМАР Абай мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-мұра жайында Қайым Мұхамедхановтың туғанына 100 жыл толуына арнал ған «Қазақтың қайсар Қайымы» атты әдеби- танымдық кеш тті. Кеш Семей қаласы әкімінің орынбасары Н.Шарованың алғы с зімен ашылды. К рнекті жазушы Медеу Сәрсеке Қ.Мұхамедханұлы ту- ралы естеліктерімен б лісті. Шәкәрім атындағы университет ректорының кеңесшісі, профессор А.Еспенбетов Қазақстандағы алғашқы Абайдың әдеби-мемориалдық музейінің құрылуы мен қалыптасуына Қ.Мұха- медхановтың қосқан үлесі туралы баяндама жасады. Кешке арнайы шақырылған Қ.Мұхамедханов ұрпақтары музей қорына жаңадан шыққан «Қайым Мұхамедханов: Хаттар с йлейді» кітабын тарту етті. Музей директоры Б.Жүнісбеков ғалым ұрпақтарына музейдің «Абай медалін» табыстады. Бұған қоса зінің жеке архивінде сақталған Қ.Мұхамедхановтың бұрын жарияланбаған хатымен таныстырып, хат- ты Абай музейінің қорына тапсырды.
Рухани шара Қорқыт ата ғұмырнамасы мен күйлерінен бастау алды. Музейлер кешені ішіне жиналған жоғары сынып оқушылары, студенттер домбыраның шығу тарихы және т.б. аңыздар тыңдады. Киіз үйдің құрылымы мен жабдықтары туралы ақпараттарға қанық болды. Батырлардың бес қаруымен танысты. Ата-бабаларының шайқаста қолданған оқ, семсер, қылыш, найза, айбалта және шоқпар сынды қару түрлерімен таныс болды. Қол нер шеберлерінің әшекей бұйымдарына қызығушылықтарын білдірді. Оқу орнының сәулет және құрылыс факультетінің студенттері з қолдарымен жасаған әшкей бұйымдарын к рсетіп, олардың жасалу жолдарымен таныстырды.
Кітапта ғалымдар жайлы биографиялық ақпараттар, олардың ғылыми мақалалары мен жеке мұрағат суреттері, сонымен қатар доста- ры, туыстары, замандастары мен әріптестерінің, шәкірттерінің жылы лебіздері мен естеліктері қамтылған. Салтанатты шараны ашқан әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ректоры Ғалым Мұтанов Темірбай Байбосынұлы мен Мұрат бенұлының мірі, еңбек жолы скелең ұрпаққа үлгі екенін атап тті. Қазақстанның к рнекті ғалымдары туралы кітаптың тұсаукесер рәсімі мен еске алу кеші жас ғалымдардың ғылымға деген құштарлығын арттыра түсіп, жаңалықтар ашуға шабыттандырды.
Кіріспе с зді Орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің директоры Роза Қабиева ашты. Шара барысында Алматы қаласы мәслихатының депутаты Құсман Шалабаев, Алмалы ауданы әкімінің орынбасары Айнұр Бекжанова, «Нұр Отан» партиясы Алмалы аудандық филиалы т рағасының бірінші орынбасары Найля Орда- баева, Алмалы ауданы әкімі аппаратының мәдениет және тілдерді дамыту б лімінің басшысы Ләззат Мамедова Елбасының «Ұлт Жос пары – қазақстандық арманға бастайтын жол» бағдарламасын қолдау мақсатында к птеген жұмыстар атқару керек екенін атап тті. Кітапханалар жүйесі директорының орынбасары Шолпан Дүбірбаева Тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай қала кітапханаларында ткізілетін іс-шаралармен таныстырды.
Қаламының ұшымен қазақ әдебиеті мен мәдениетінің дамуына елеулі үлес қосып жүрген қаламгерді осынау қуанышымен құттықтаймыз! Бүгін Ғ.Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық балалар мен жас спірімдер театрында, сағат 18.30-да лімбек Оразбековтің «Бір түп алма ағашы» атты драмасының премьерасы теді. Қойылымның қоюшы-режиссері – ҚР-дың еңбек сіңірген артисі, «Құрмет» орденінің иегері Мұрат Ахманов, қоюшы-суретші – ҚР Мәдениет қайраткері Серікқан Омаров. Қойылым отбасы құндылығы, бауырмалдық пен мейірім сынды адами құндылықтардың жоғалып бара жатқанын арқау еткен. Қазақтың қайсар Қайымы «Музей түні» шерткен сыр Академиктерге арналды «Әлемге танылған – Тәуелсіз Қазақстан» «Құрметті азамат» атанды «Бір түп алма ағашы» сахналанады КЕШ
МӘДЕНИЕТ ТҰСАУКЕСЕР ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ ҚҰТТЫҚТАЙМЫЗ! ТЕАТР
Шараны ашқан мемле кет Сұлтанов ақынның шығар- машылығы жайында сыр шертті. Мемлекет және қоғам қайраткері мірбек Байгелди, Оразкүл Асанғазы, сенатор Бірғаным йтімова, «Егемен Қазақстан» РГ» АҚ президенті Сауытбек Абдрахманов, жазушы кім Тарази, С.Сейфуллин мұражайының директоры Несіпбек Айтұлы, белгілі ақындар Серік Тұрғынбекұлы, Оңайгүл Тұржан с з с йледі. Ескерткіш тақта орнатылды ТАҒЗЫМ
үнін естіді. Елбасының баяндамасы барлық тілдерге аударылды. Ешқандай қиындығы болған жоқ. Демек, қазақ тілінің дәрежесін арттыру, оны халықаралық деңгейге шығару з қолымызда тұр. Тек соған деген ниет, ықылас болса болғаны. Біздің шенеуніктердің, ше- телге іссапармен баратын делегациялардың да к бінесе ондағы әріптестерімен орысша сұхбат жүргізіп отырғанын байқаймыз. Бұл да санамызға берік орнығып қалған ескі қағидадай әсер қалдырады. Осындай таптаурын болған түсініктен арылуымыз керек. Ел емеспіз бе? Жарқын болашаққа бағдар алған іргелі мемле- кет емеспіз бе? з мемлекеттік тілі бола тұра, ресми тілге бүйрек бұруымыз қалай? ЭКСПО к рмесін ткізген мемлекет- терге назар аударсақ, олар ең алдымен з елдерін згелерге жан-жақты танытуды да мақсат еткендері байқалады. Иә, бұл шын мәнінде солай. ЭКСПО-ның бір мәнісі де сол. з мемлекетіңді, соның ішінде с йлеуі керек. Қазақстан және қазақ тілі! Осы екі ұғым қай жерде де бірге насихатталып, бірге танылуы керек. Сонда ғана біз мемлекеттік тілдің аясын кеңейтіп, қолданыс дәрежесін арттыра аламыз. йтпесе, бәрі бекершілік бо- лып кетуі де ғажап емес. Ол ЭКСПО к рмесі бола ма немесе басқа да халықаралық шаралар бола ма, қазақ тілінің бәсі, зіндік орны айқын к рініп, сезіліп тұруы тиіс. Кез келген шетелдік қонақ келген кезде оның ойында яки санасын- да: «Бұл ел қай тілде с йлейді екен?» деген сауал тұратыны анық. Егер барлық шаралар орыс тілінде ұйымдастырылса, олар Қазақстаннан еліне қайтқан кезде: «Бұл ел орыс тілінде с йлейді екен» деген ой қалыптасуы әбден мүмкін. Сонда ондай шаралардан біздің ұтқан жеріміз не болмақ? Тілімізді асқақтата алмасақ, қазақ тілі арқылы з құндылықтарымызды наси хаттай алмасақ, мемлекетіміздің абыройы- на сын емес пе? Осы тұрғыдан к п ойланып, бір- қатар нақты шараларды қолға алуымыз керек. – Бізде аудармашы мамандар қазақ тілінен шет тілдеріне, шет тілдерінен қазақ тіліне екі түрлі бағытта да даярланады. Біріншісі – жазба- ша аудармашы, екіншісі – ауызша аудармашы, яғни синхронды аудармашылар және ізбе-із аударатын аудармашылар. Университеттің «Ау- дарма және филология» факультеті туралы ай- татын болсам, біздің факультетті жылына орта есеппен 100 түлектей тәмамдап шығады. Олар негізінен еліміздің Сыртқы істер министрлігіне, әкімдіктерге, аударма агенттіктеріне жұмысқа барады. Оқытушы болып қызмет істейтіндері де бар. Магистратураға түсіп немесе «Болашақ» бағдарламасы бойынша з білімдерін ше- телде жалғастыратын студенттеріміз де бар. Университетіміз тарапынан ЭКСПО – 2017- ге қатысты с здік, тілашар және еліміздің туристік орындары, үлкен қалалары жай- лы ақпараттық кітапша университетімізде оқытылатын 11 тілде дайындалып, жарық к рді. Еріктілерді (волонтерлерді) даярлаудамыз. Екі-үш студентіміз Миланда ткен ЭКСПО-ға университет бойынша 6 студент және магис- транттар қатысты, – деді Б.Мизамхан. Білікті маман-кадрларды даярлайтын оқу орнында да ЭКСПО-ға байланысты бірқатар жұмыстардың жасалып жатқанын байқадық. Демек, қазақ тілінен әлемнің негізгі тілдеріне аудара алатын аудармашы мамандарымыз жеткілікті деп нық сеніммен айтуымызға бо- лады. Олай болса, еліміздің ЭКСПО – 2017 к рмесін мемлекеттік тілде ткізуге деген мүмкіндігі мол. Қазақ тіліміз – негізгі тілдің р лін атқарып, қалған тілдерге аудармашы- лар аударып беріп отырса, з тілімізді әлемге танытудың бір жолы да осы болмақ. Тағы бір мәселе. ЭКСПО сияқты ауқымды шараға отандық және шетелдік БАҚ кілдері де қатысып, хабар тарататыны белгілі. Осын- дайда мына бір мәселеге де ерекше к ңіл қойғанымыз ж н. Қазақстанның баспас з кілдері, яғни журналистері ағылшын тілінде шетелдік әріптестерінен кем түспей с йлеп тұрса нұр үстіне нұр болар еді. йткені қазақ журналистерінің қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде еркін с йлеп тұрғаны мерейімізді үстем ете түсері с зсіз. Сол үшін де қазірден бастап қазақ және ағылшын тілдерінде еркін с йлейтін журналистер қатарын к бейтуді ойластырғанымыз абзал. Ол арнайы курстар арқылы жүзеге аса ма, сабақтар жүргізіле ме, осы жағын да ескеруіміз керек. Бүгінде ЭКСПО к рмесіне арналған нысандар бой к теруде. детте, мұндай нысандарға к рмеге қатысатын мемлекет- тердің кілдері келіп, здерінің жаңа тех- нологияларын ұсынады. Айтайын дегеніміз бұл емес. Бұл орайдағы негізгі мәселе, нысандардағы к рнекі жазулар, ақпараттық хабарламалар, нысан атаулары – бәрі мем- лекеттік тілде жазылғаны ж н. Неге десеңіз, халықаралық к рме з елімізде тіп отырған соң, оның н бойынан Қазақ елінің исі аңқып, бет-бейнесі к рініп тұруы керек. йтпесе, бізде барлық жазуларды шетелше жазу қатты белең алып барады. Естеріңізде болса, ЭКСПО-ға арналған бір алқалы жиын- да Мәдениет және спорт министрі Арыс тан- бек Мұхамедиұлы шараның ашылуына Ұлы- бри танияның Ковент-Гарден сияқты теат- рларын шақыратынын хабарлағанда, Елбасы з еліміздің нерпаздары болсын деп нақты кесіп айтқан болатын. Бұл деген с з, ЭКСПО – 2017 к рмесінің к рінісі, сипаты да ұлттық бағытта болуы керек дегенді меңзеп тұрған жоқ па? Ал ұлттық сипат та, ұлттық бет-бейне де мемлекеттік тілсіз, яғни қазақ тілінсіз жа- салмайтынын есімізден шығармауымыз керек. Сонда ғана халықаралық шара қазақстандық қолтаңбасымен шетел меймандарының жа- дында ұзақ сақталатын болады.
«ЭКСПО – 2017» қай тілде сөйлейді?
мәдение тіңді, неріңді, тіліңді, діліңді, т.б. құндылықтарыңды к рсетіп, насихаттау. 2010 жылы Қытайдың Шанхай қаласында ткен ЭКСПО-ға қарасақ та, я болмаса 2015 жылы Италияның Милан қаласында ткізілген ЭКСПО к рмесіне назар аударсақ та, алды- мен қытайлардың, италиялықтардың ұлттық болмысының танылғанын к реміз. ЭКСПО шарасы сол мемлекеттердің мемлекеттік тілінде ұйымдастырылып, сол ұлттың мәдениеті, нері, зіндік салт-дәстүрлері асқақтай к рінді. Ал осының бәрін бір арнаға тоғыстырып тұрған ол, әрине, сол елдің мемлекеттік тілі болды. С йленген с здер, жасалған баяндамалар ғана емес, барлық к рнекі жазулар, ақпараттық ха- барламалар, ЭКСПО-ға байланысты деректер з тілдерінде жазылып, мен мұндалап тұрды. бден жарасымды к рінді. рине, халықаралық шара болған соң ол жерде ағылшын тілінің де қолданылатыны белгілі. Бірақ ағылшын тілі з тілімізден басым, үстем болып тұрмауы керек. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі екенін барша әлем жұртшылығы құр танып қана қоймай, қазақ тілі арқылы қазақ халқының т л нері мен мәдениетін, тарихын, ұлттық болмысын, ұлы дала ркениетінің ғажайыптарын танып білулері шарт. Ал осыған біз қандай жағдай жасауымыз керек деген мәселе туындайды? Егер де Астанада тетін ЭКСПО – 2017 халықаралық к рмесінде мемлекеттік тіліміз тасада қалып, алдыңғы қатарға орыс тілі немесе ағылшын тілдері шығып кететін бол- са, шетелдік қонақтар Қазақстанды лайықты деңгейде тани алмай қалуы мүмкін. йткені тіл дегеніміз – бұл халықтың жан-дүниесіне, салт- санасына жол ашатын кілт. Тек сол арқылы біз әр халықтың зіндік бет-бейнесін танып білеміз. ЭКСПО-к рмесінде қазақ тілінің мәртебесі асқақ болуы керек деп отырғанымыздың бір мәнісі осында. Тек сол арқылы біз еліміздің де мәртебесін биіктете түсеміз. Тіл мен мемлекет, мемлекет пен тіл егіз ұғым екенін түсінетін кез келді. Оны бір-бірінен б ле-жара қарауымызға болмайды. Қазақстан деп айтылған жерде мемлекеттік тіл бірге жүруі керек. Қазақстан делегациясы, Қазақстанның атынан шетелге барған кілдер қазақ тілінде Бізде тағы бір жаман әдет бар. Басы қазақша басталып, әрі қарай зге тілдер қосарланып кетеді. Неге тек бірыңғай мемлекеттік тілде ткізбеске? С йленген с здер, жасалған баян- дамалар қазақ тілінен зге тілдерге аударылып берілсе, оны да ұйымдастыруға біздің әлеуетіміз жеткілікті. йткені елімізде аудармашы ма- мандарын даярлайтын қаншама жоғары оқу орындары бар. Оларда мыңдаған студенттер дәріс алуда. Жыл сайын мыңдаған мамандар оқу бітіріп шығуда. Демек, аудармашыларға кенде емеспіз. Тек сол жұмыстарды лайықты дәрежеде ұйымдастырып, ткізе білу керек. Халықаралық ауқымдағы к рмеге аударма- шы мамандарымыз дайын ба? Жеткілікті ме де- ген мәселе туындайды. Осы сауалды біз елімізде шет тілі мамандарын даярлайтын бірегей жоғары оқу орны – Абылай хан атындағы лем тілдері және халықаралық қатынастар университеті аударма және филология факультетінің деканы Бағлан Мизамханға қойған едік. «Бұл – Тәуелсіздікті нығайту жолындағы лшеусіз еңбегіміздің ширек ғасырлық белесін қорытындылайтын мерейлі сәт. Тәуелсіздікті баянды ету оған қол жеткізуден де қиын. Мемлекетіміздің тұғырын мызғымастай нығайта түсу үшін бізге әлі талай күрделі, бұралаңы к п жолдардан туге тура келеді» деп бастаған еді Елбасы з с зін. Соны- мен қатар Елбасы «заманның беталысын здеріңіз де к ріп отырсыздар. Аса күрделі, қиын кезеңге аяқ бастық. Жаңа қатерлері мен тың мүмкіндіктері қатар рбіген жаһандық ахуал біздің к з алдымызда згеруде. Алпау- ыт елдердің текетіресі мен зара санкциялар алмасу дүниені тұйыққа қарай бастауда» деп заманның бүгінгі тыныс-тіршілігіне тоқталып, әрқашан үлгі болып келген Еуропа елдеріндегі болып жатқан т ңкерістерді де тілге тиек еткен еді.
рине, Елбасы Жолдауы мемлекеттік қызметтің барлық саласын қамти отырып, Тәуелсіз Қазақстанды дамытудың, әрбір қ а з а қ с т а н д ы қ т ы ң , ә р б і р о т б а с ы н ы ң , жастардың және келешек ұрпақ мүддесін қорғаудың нақты жолдарын ұсынып отыр. Бұл 4 №2 (1312) 14 – 20 қаңтар 2016 жыл
АНА ТІЛІ «ҚАЗАҚ ТІЛІН ҮЙРЕНЕМІЗ! Изучаем казахский язык!» «ҚАЗАҚ ТІЛІН ҮЙРЕНЕМІЗ! Изучаем казахский язык!» Продолжение рубрики «Қазақ тілін үйренеміз! Изучаем казахский язык!» будет в следующем номере газеты. Ждем отзывов и предложений по электронной почте: anatili_gazeti@mail.ru, а также по телефонам: 394-42-46, 394-41-30, 394-37-75. Рубрику ведут: Дәуіржан Т ЛЕБАЕВ, Динара МАСАКОВА В очередном выпуске нашей рубрики «Қазақ тілін үйренеміз! Изучаем казахский язык!» мы хотим предложить вам отрывки из рассказов, сказок и других художественных произведений. Это необходимо для того, чтобы обогатить словарный запас и ознакомиться с литературным языком. Произ- ведения представлены из книги «Алтын абдыра» (Алматы, «Балауса», 2012). В текстах, также будут предложены переводы некоторых слов. З АТЫҢА НЕ ЖЕТСІН ТҮЛКІ МЕН ТЫРНА Повторите скороговорку: Разгадайте загадку: Запомните: (Орындық) (Сүт) Сүт бетінде май балқаймақ, Ол қай балқаймақ? Балдан тәтті бал майқаймақ. Шалабай шыли шалағай, Шалағай шыли Шалабай. Шақша басы шарадай, Шаладай шала Шалабай. Қай тайлақ лақтай? Қай лақ тайлақтай? Қырда қырау, Қызыл ала бұзау. Тауда тарғақ, Тарғыл ала торпақ. СЫНШЫ БАЛА Қоян к жегіне бір мықты ат қоюды ойлайды. Ол оны «Жолба- рыс» деп атайды. К жек (зайчонок) далаға шығады. Далада ешкінің лақтары (козленок) ойнап жүр екен. – Ей, ешкінің лақтары, мен сен- дермен бірге ойнайын ба? – дейді. – Ей, сен кімсің, атың кім (как тебя зовут)? – Мен бе? Мен Жолбарыспын. – Ойбай! – деп лақтар қорқып, жан-жаққа (в разные стороны) қашып кетеді. К жек үйіне келіп: – Ой, Жолбарыс болмаймын, менімен ешкім ойнамайды (со мной
– Ей, онда сенің атың «Қасқыр» болсын, – дейді. Ертеңіне (на следующий день) к жек тағы далаға шығады. Далада бұзаулар (телята) ойнап жүр екен. – й , б ұ з а у л а р , м е н і д е ойындарыңа қосыңдаршы, – дейді. – Е, сен кімсің, атың кім? – Мен бе? Мен Қасқырмын. – Бұзаулар оны сүзіп (бодать), теуіп, қуып жібереді. К жек үйіне жылап келеді. – Жоқ, мен Қасқыр болмаймын. Мені бәрі ұрып жолатпайды (не под- пускали), – дейді. – Қап, енді не істесем екен, күшті ат қойып едім, одан пайда болмады. Одан да зіне лайықты (подходящий) ат қойяын. Е... онда сенің атың «Ақк жек» болсын, – дейді. Келесі күні (на следующий день) к жек далаға шығады. Далада бор- сық тың (барсук), түлкінің балалары жүр екен. – Е й , б о р с ы қ т ы ң , т ү л к і н і ң б а л а л а р ы , м е н і о й ы н д а р ы ң а қосыңдаршы, – дейді к жек. – Сен кімсің? Атың кім? – Менің атым Ақк жек. – Ой, мынау бір жақсы бала екен! Жүні қандай жұп-жұмсақ (очень мяг- кий)! – деп бәрі шу ете түседі. К жек кешке дейін (до вечера) ойнайды. Кешке шаршап қайтады. – Алақай, «Ақк жек» деген ат қандай жақсы ат! – деп қуанады ол. Бір түлкі тырнамен (журавль) жол- дас болып, түлкінің апанына (яма) келіп кіріпті. Бұлардың ізіне (след) бір адам түсіп, інге (нора) келіпті. Інді қазып, әлгілерге жақындаған мезгілде шыбық (прут) салыпты. Шыбық тиген соң, тырна түлкіге айтыпты: «Алпыс амал түлкіде, алпыс екі амал адамда» деуші еді, сол амалыңның біреуімен құтқар (спасай), – деді, – құтқармасаң леміз» деді. Сонда түлкі: «Амалым құрыды» деді. Тағы луге жеткен соң, тырна айтыпты: «Олай болса, менің бір амалым бар! Сол амалмен (действие) құтылармыз» деді. Түлкі айтыпты: «Олай болса, істе амалыңды». Тырна айтыпты: «Мен лген боп, ауыз жағында жатайын. Сонда ол қол созар да мені алып тас- тар, жемтік (корм) екен деп. Сонда мен айғай салып ұшармын, ол жалт қарағанда, сен жүгіріп кет» деді де, іннің аузына барып жатыпты. Жігіт қол созыпты, тырна қолына ілініпті, кісі алып қараса, лген тырна екенін к рген соң, жерге тастай беріпті. Сон- да тырна айғай салып, ұша ж неліпті (улетел). Кісі «ах» деп жалт қарағанда, түлкі шыға ж неліпті (вышел). С йтіп, екеуі де құтылыпты (избавились).
выражающие радость, одобрение, восторг, восхищение: Бәрекелді!
жүктеу/скачать 14,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|