Жеке жазылушылар үшін 65367 1 жылға 3083,04 3274,80 3427,68 Мекемелер мен ұйымдар үшін
жүктеу/скачать 2,73 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- А.СеРІКБАевА, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының кіші ғылыми қызметкері Антропоним
- Кирилл жазуы бойынша транскрипциясы Қазіргі Кирилл жазуы бойынша транскрипциясы
- АНА ТІЛІ АНА ТІЛІ
- Шымкентте Тәуелсіздіктің 25 жылдығы аясында «Оңтүстік- Цирк» мекемесі 5 жылдық мерекесіне орай есеп беру
- Жамал СӘРСеНОвА
- «Бас екеу болмай, мал екеу болмайды» және өзге де даналық сөздер өмірлік тәжірибеден туындаған.
- Жазушы Бейбіт Қойшыбаев өткен ғасырдың 80-ші жылдарының орта- сында, билік басындағы коммунистік партияның жариялылық және қайта
Айман БорАнБАевА, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың аға оқытушысы Академик Р.Сыздық: «Қазақ емлесі мен сөзді дұрыс дыбыстауға қатысты күні бүгінге дейін орын алып келген қиындықтардың түптөркіні 1929 жылы араб жазуынан латынға, 1940 жылы латыннан криллицаға көшкен кезде әрі қауырттықтан (екі сәттің де сая- сат тоқпағынан «от ала келгендей» тездікпен орындалғанын білеміз), әрі сол кезде тіл, жазу, сөзді дұрыс айту мәдениеті дегендердің ғылыми таным- дары қалыптаса қоймағандығынан туған жайттарда жатқанын айту керек. Тіпті бұл күндердің өзінде тіл мәдениетінің оның өзекті проблемасы – норма дегеннің теориялық негіздері түгел қаланып, практикалық шешімдері түгел жүзеге асып болған дей алмаймыз» деп жазғанында үлкен мән бар. Бұл мәселеге орай тілші ғалым С.Аманжоловтың да салиқалы пікірін келтірсек артық болмас деген ойда- мыз. Ол «Араб әліппесін жамаудан түк шықпайтынын, латынға көшудің керектігін ХІХ ғасырда Персияда бірінші рет қойған Малкомхан болса, түрік системалы тілі бар халықтар ішінен әзербайжандық жазушы-драматург Мир- за Фетх-Али Ахундов (1863) деген адам болды. Бірақ олардың заманында бұл сияқты ірі реформаға жол берілмейтіні мәлім ғой. Араб әліппесі қанша кесірі болса да, көп заман қолданылып келді. 1922 жылы Октябрь революциясының артынан-ақ, Әзербайжанда араб әліппесіне қарсы қозғалыс қайта баста- лады. Мұны бастау шы революционер, большевик Ағамалы оғлы деген адам болды. Мұның идеясы бүкіл Советтер Союзындағы елдерге оның ішінде біздің қазақ еңбекшілеріне келіп жетеді... 1926 жылы Бакуда бүкіл түрік системалы тілі бар елдердің бүкілодақтық съезі болды. Мұндағы күрделі мәселесінің бірі – ла- тын әліппесіне көшу мәселесі еді. Съез- ге қатынасушы ұлтшылдар мейлінше қарсылық пікірлерін айтты. Бірақ Совет оқымыстыларының көпшілігі болып, латын әліппесін қуаттап, қарсы алды. Қаулыда: «латын әліппесі прогрессивтік нәрсе, оның алынуы, оның іске асу жағы жергілікті жерлерде қарастырылып, баспалардың тәжірибелері пайдала- нылсын...» деген еді. Ұлтшылдар ла- тын әліппесін алдыртпау жағын ерекше қадағалады. Осының салдарынан да біз латын әліппесіне басқалардың көбінен кейін көштік (1929 жыл, январь)... Араб әліппесінің қиыншылықтары, ауырлықтары, азаптары арқасына батқанның бірі болған қазақ еңбекшілері, 1929 жылы латынға көшіп, көзі жарқ етіп ашылғандай болды. Бірақ та, бұл көшудің өзінде де кемшіліксіз болғанымыз жоқ» ніндегі жаңа логикалық ой азат жол арқылы бөлініп отырған. Ал журналдың №11-12 нөмірлерінде кісі аттары, жер-су аттары, жалпы жалқы есімдер бас әріппен беріліп отырған. 1929 жылы қабылданған латын әліпбиінде сөздердің жуан не жіңішке айтылуына байланысты қабылданған ij,
Кейінірек бұл қос дыбыстарды бір ғана «i», «u» таңбаларына ауыстырылды. «Әйел теңдігі» журналында ij, ьj, uv, yvқос дыбыстармен жазылған антропо- ним, топонимдер кездеседі: nurim kelini qazьjna, Qanapьja ǝjeli Bǝʙic, ijbano basnesen, ʙǝkyv. Журналдың аталған нөмірінде
түрлі жазылған, яғни алғашқысында «р» (п) таңбасымен берілсе, соңғысында «в» (б) таңбасымен берілген. Берілген кісі аттарының тізімінен байқағанымыз, 1931 жылы кісі есімдерін жазуда ер кісі есімін жазғанда ulь-ұлы (өtep ulь, toqtaʙaj ulь, Çangeldi ulь, Aqьmet
1940 жылғы «Социалистік Алтай» газетіндегі мақалаларда кездесетін кісі есімдері 1931 жылғы мақалаларда кездесетін кісі есімдерінен қарағанда айтарлықтай айырмашылықтар бар. 1940 жылғы мақалаларда орыс тілінен ен- ген -ov, -ev, - ovа,- eva (-ов, -ев, -ова, -ева) фамилия жасаушы аффикстер жап- пай қолданыла бастаған. 1931 жылғы мақалаларда мұндай фамилия жасау- шы аффикстер мүлдем кездеспейді. Бұл факт орыс тілінің фамилия жасаушы аффикстері қазақ есімдер жүйесіне 1940 жылы «мықтап еніп» алғанын көрсетеді. Бұл кезеңде орыс тіліндегі әке атын жаса- ушы -ович, -евич, -овна, -евна аффикстері мақалада кездеспейді. Қазіргі кезде қазақ азаматтары КСРО кезінде ата-анасының, өзінің құжаттарында тегі (фамилиясы) мен әкесінің аты -ов, -ев, -ова, -ева,-
жазыл ғандықтан, осы аффикстерден өз еріктерімен бас тартып, тегі мен әкесінің атын қазақ ұлттық есімдер жүйесінде қалып тасқан дәстүр бойынша қайта рәсімдетіп жүр. 1940 жылғы «Социалистік Алтай» газетіндегі мақалаларда кездесетін жер- су аттарының транскрипциясы қазақ тіліндегі жер-су аттарының қазіргі кездегі таңбалануымен сәйкес келеді. Дегенмен, 1940 жылғы мақалаларда жер-су атта- рын латынша таңбалауда орыс тілінің ықпалы көрініп тұр. Күні бүгінге дейін орыс тілінде бұрмаланып жүрген қазақ тіліндегі тарихи жер-су аттарының бұрмалану үдерісі сол кезден бастау ала бастағанға ұқсайды. Мақалаларда Alma- ata qalasь, Bolce-Narьn, Sarь-өzek сияқты атаулардың таңбалануында орыс тілінің ықпалы сезіледі. Жалпы қазақ тілінің емле ережелеріне қатысты сол кезде С.Аманжолов жер-су аттарына байла- нысты дұрыс жазу ережелерін ұсынған. «Қазақстанның географиялық атаулары транскрипциясының негізгі ережелері» жобасында: «Составные нерусские назва- ния географических объектов Казахстана (казахские, узбекские, киргизские, уйгур- ские, туркменские, татарские, башкир- ские, калмыцкие, дунгансике, корейские, немецкий и др.) во всех случаях пишутся слитно. Например: Всегда пишется Атба- сар, Тарбагатай, а не Ат-Басар, Тарбага- Тай. Соответсвенно нужно писать Актау (Ақтау), Каракум (Қарақұм), Сарысу, а не Ак-Тау, Кара-Кум, Сары-Су (и не Ак-тау, Кара-кум, Сары-су)» [2, 317] деп көрсеткен. Қорыта келгенде, кісі есімдерін, жер- су атауларын жазуда 1931 жылғы латын әліпбиі мен 1940 жылғы латын әліпбиінің арасында едәуір айырмашылықтар бар. 1931 жылғы латын әліпбиінің кемшіл тұстары көп болғанымен, қазақ ұлттық есімдер жүйесіндегі дәстүр жалғастығы сақталған. Яғни кісі аттарын жазғанда ulь-ұлы (өtep ulь, toqtaʙaj ulь, Çangeldi ulь, Aqьmet ulь), қызы, әйелі, не келіні (Çetpispaj qьzь, Çumaƣul qьzь, Әʙeken qьzь, Çolman qьzь, Çyrgenʙaj ǝjeli ʙǝdece, Çoldaʙaq ǝjeli, Sǝrsemʙaj ǝjeli, Bajmaƣamʙet ǝjeli, ǝʙdikǝrim kelini. q., naƣaj kelini, Qalaʙaj kelinі, Cajmardan kelini Zaƣьjla) деп көрсетіп отырған. Топонимдерді де жазуда тарихи қалыптасқан жер-су аттары бұрмаланбай, сол күйінде жазылған. 1940 жылғы мақалаларда латын әліпбиіне негізделген қазақ жазуы анағұрлым жетілдірілгендігі, толықтырылғандығы көрініп тұр. Де- генмен, осы тұста мақалаларда қазақ азаматтарының аты-жөндерінде орыс тілінен енген -ov, -ev, - ovа,- eva (-ов, -ев, -ова, -ева) фамилия жасаушы аффик- стер жаппай қолданыс тапқан. Жер-су аттары орыс тілінің әсерінен бұрмалана бастаған, екі сөзден бірігіп жасалған топонимдерді дефис арқылы жазу белең алған. 1940 жылдағы латын әліпбиі 1931 жылғы латын әліпбиіне қарағанда қолданылу жағынан қолайлы екендігі байқалады.
Aqьmet ulь Ақымет ұлы Ахметұлы
Bajmaƣamʙet ǝjeli Баймағамбет әйелі Баймағамбет әйелі Cajmardan kelini Zaƣьjla Шаймардан келіні Зағыйла Шаймардан келіні Зағила Cajsultan qьzь Жайсұлтан қызы Жайсұлтанқызы Çangeldi ulь Жангелді ұлы Жангелдіұлы Çetpisʙaj qьzь Жетпісбай қызы Жетпісбайқызы Çetpispaj qьzь Жетпіспай қызы Жетпісбайқызы Çoldaʙaq ǝjeli Жолдабақ әйелі Жолдабақ әйелі Çolman qьzь Жолман қызы Жолманқызы Çumaƣul qьzь Жұмағұл қызы Жұмағұлқызы Çyrgenʙaj ǝjeli ʙǝdece Жүргенбай әйелі Бәдесе Жүргенбай әйелі Бәдесе Egir Егір
Егір Kençeʙek ǝjeli Кенжебек әйелі Кенжебек әйелі Mǝrjam Мәриам
Мәриам Qalaʙaj kelini Қалабай келіні Қалабай келіні Qanapьja ǝjeli Bǝʙic Қанапыйа әйелі Бәбіш Қанапия әйелі Бәбіш Qultajǝjeli Turьmca Құлтай әйелі Тұрымша Құлтай әйелі Тұрымша Qьrçigit kelini Sylkylke Қыржігіт келіні Сүлкүлке Қыржігіт келіні Сүлкүлке Sǝrsemʙaj ǝjeli Сәрсембай әйелі Сәрсенбай әйелі Tөlegen ǝjeli Beʙarap Төлеген әйелі Бебарап Төлеген әйелі Бебарап Tөlek ulь Төлек ұлы Төлекұлы
Әʙeken qьzь Әбекен қызы Әбекенқызы Әsem kyl
Әсемкүл Әсемкүл
Өteʙaj Өтебай
Өтебай Өtep qьzь Өтеп қызы Өтепқызы
Өtep qьzь Өтеп қызы Өтепқызы Ьjsaulь Oraz Ыйса ұлы Ораз Исаұлы Ораз тыныс белгілерінің жоқ болғандығы, бас әріп таңбасының жоқтығы мәтінді дұрыс жазуға, түсініп оқуға кедергі келтіретіндігі сөз болды. Әсіресе «Түркістан уалаяты» мен «Дала уалаяты» газеттері жарық көре бастағанда, тыныс белгілерін қолдану әрекеті бас талды. «Синтаксистік тұтастық» (период) деп аталатын мәтін сегменттерін (бөліктерін) айырып азат жолдан (абзацтан, жаңа жолдан) бастап жазу да осы кезде көрінді. А.Байтұрсыновтың оқулықтары мен еңбектерінде, ХХ ғасырдың басын- да шығып тұрған «Қазақ», «Айқап» газеттерінде кеңінен орын алды. Араб жа- зуымен ұсынылған мәтінде орын алмаған (және орын алуы мүмкін де емес) мәселе – бас әріптің қолданылуы болып қала берді, сондай-ақ дефис пен сызықшаның қолданысы, оқшау сөздердің сөйлемдегі өзге сөздерден тыныс белгілерімен, көбінесе үтірмен бөлектетіліп көрсетілуі сияқты пунктуацияның жеке тұстары да әлі айқындалып, тұрақталмағандығы көрінді». Журналда барлық сөйлемдер кіші әріппен басталғанымен, мақала мәті- жазуда қызы не әйелі, не келіні (Çetpispaj qьzь, Çumaƣul qьzь, Әʙeken qьzь, Çolman qьzь, Çyrgenʙaj ǝjeli ʙǝdece, Çoldaʙaq ǝjeli, Sǝrsemʙaj ǝjeli, Bajmaƣamʙet ǝjeli, ǝʙdikǝrim kelini. q., naƣaj kelini, Qalaʙaj kelinі, Cajmardan kelini Zaƣьjla) деп көрсетіп отырған. Қазіргі кезде кісі ат- тарында «ұлы», «қызы» бірге жазылып жүр. Ал «келіні» сөзі ресми сипаттан гөрі, ауызекі сөйлеу стилінде көп қолданылады. 1941 жылы шыққан «Социалистік Алтай» газетіндегі кісі аттарына келсек, бұл жылы шыққан мақалаларда кісі аттарының көбі қазіргі қазақ әдеби тілінің нормасына сай латын әліпбиі бойынша жазылған. 1940 жылғы латын әліпбиі 1931 жылғы баспасөз беттеріндегі латын жазуына қарағанда едәуір жеңілдетілген. 1940 жылғы латын жазуларында қос ды- быстар мүлдем кездеспейді, оларды (қос дыбыстарды) «i», «u», «ū» таңбаларымен алмастырған. Есесіне қазіргі таңда қолданыста жүрген «х» (х), «v» (в) таңбалары енгізілген. 1931 жылы қазіргі қазақ тіліндегі «у» таң басының рөлін атқарған «v» 1940 жылы «в» таңбасының орнына қолданылған. (Аманжолов С. Тіл және жазу. – Өскемен: С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспа- сы, 2005. – 404 б.) Жұмысымыздың материалы ретінде 1931 жылы шыққан «Әйел теңдігі» журналынан және 1940 жылы шыққан «Социалистік Алтай» газетінен антропо- нимдер мен топонимдердің латын әліпбиі бойынша жазылуын қарастырдық. 1931 жылы шыққан «Әйел теңдігі» журналының №1-3 нөмірлерінде пунктуацияға аса мән берілмегенін байқаймыз. Журналдағы мақалаларда бас әріп мүлдем кездеспейді. Жалқы есімдердің барлығы кіші әріппен жазылған. Бұлайша жазу үрдісі араб жазуының әсерінен болуы мүмкін. Араб жазуындағы тыныс белгілер жайында Р.Сыздық мынандай пікір айтады: «Жазба мәтіндерде тыныс белгілерінің ережелерін түзу (жасау) және оны пайдалану пробле- масы қазақ мәтіндерінде ХІХ ғасырдың соңғы онжылдықтарында көтеріліп, ХХ ғасырдың басында дұрыс, сауатты жазу үшін пунктуация өте қажетті проблема екендігі орнықты. Араб таңбалы жазуда 6 №10 (1320) 10 – 16 наурыз 2016 жыл
АНА ТІЛІ АНА ТІЛІ 7 №10 (1320) 10 – 16 наурыз 2016 жыл
немесе демографиялық ахуалымыз қалай? ОтАн ОтбАсынАнбАстАлАды хаЛыҚнама Мәскеуден жеңіспен оралды Әсем әуен құшағында
Қазақстан құрамасы қатарында Тасты-Талды орта мектебінің музыка пәні мұғалімі Татьяна Ким де «Жаңа техно логиялар және педагогтық тәжі- рибе» аталымында «Бастауыш сынып- Шымкентте Тәуелсіздіктің 25 жылдығы аясында «Оңтүстік- Цирк» мекемесі 5 жылдық мерекесіне орай есеп беру концертін берді. Кәсіби музыка мамандарынан құралған оркестр ұжымының 5 жылда жеткен жетістіктері мен ізденістері қомақты екені сөзсіз. Халықаралық әйелдер күні мерекесінде өткізілген кешке Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, дирижер Нұрлан Байгөзов жетекшілік етті. «Оңтүстік-Цирк» мекемесінің джаз тарда оқушыларды тәрбиелеудегі музы- калық-дидактикалық ойындардың маңызы» тақырыбында баяндама жа- сады. Ауыл мұғалімінің еңбегі үздік деп танылып, Ян Амос Каменский атын дағы халықаралық медальмен марапатталды. Бұған дейін Т.Ким мен оның оқушысы А.Иватулина «Зер- де» жобасының облыстық байқауын- да және Ақтөбе қаласында өткен халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда жүлдегер атанған бо- латын.
оркестрі сүйемелдеуімен Ә.Бейсеуовтің «Мұңайма», С.Бәйтерековтің «Кездер- ай», Е.Хасанғалиевтің «Жанарым» және де шетелдік танымал сазгерлер шабытын ұштаған әндер орындал- ды. Сонымен қатар, ән падишасы Ш.Қалдаяқовтың «Әнім сен едің» әні цирк оркестрінің дарынды әншісі Диана Хашимханованың әуезді үнімен 3 тілде орындалды. Ал Сергей мен Гузаль Мустафиндер оркестр әншісі Д.Хашимхановамен бірлесе өнер көрсетті. Жамал СӘРСеНОвА топжарған өнер кеш
Ел болашағы, ұлт қауіпсіздігі хақында ой өрбіткенде халық санының өсуі, демографиялық саясатымыз ойға оралатыны анық. Ұлттың иммунитеті – демографиясының өсіміне тікелей тәуелді. Саны өскен жұрттың сапасы да артады. Әуелі демографиялық ахуалымыз қандай, жалпы демография ғылымы қалай дамып келеді деген сауалдарға жауап іздедік. алайда елімізде демография тақырыбымен айналысатын ғалымдар некен-саяқ, ал ғылыми институт тіпті жоқ екеніне көзіміз жетті. Демография – ұлт тағдыры. ал қазақ халқы үшін демография мәселесі ерекше орында, оған түрлі тарихи кезеңдердегі қиындықтар, ұлттық салт-дәстүр, рухани-мәдени құндылықтар сан ғасырлар бойы ықпал етіп отырған. «отан отбасынан басталады» деген аталы сөздің мәні терең. «Бірінші байлық – денсаулық, екінші байлық – ақ жаулық», «Бас екеу болмай, мал екеу болмайды» және өзге де даналық сөздер өмірлік тәжірибеден туындаған. ғылымының дамуы үшін арнайы ғылыми институт қажет. Өткен жылы Парла- мент Мәжілісінің депутаты, Халықтың қоныстануы мен дамуы жөніндегі Азия парламентшілері филиалының в и ц е - т ө р а й ы м ы А й т к ү л С а м а қ о в а демографиялық институт ашуға қажеттілік туғанын нақты себеп-салдарларымен атап өткен болатын. Оның айтуын ша, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі басқа жұмыстармен, ал Ішкі істер министрлігі тек миграциялық саясат- пен ғана айналысады. Ал демография мен кім айналысатыны беймәлім. Расында арнайы институт болмай, демографияның ғылым ретінде дамуы екіталай. Себебі, әлеуметтану ғылымдарының қатарына кіретін бұл салаға арнайы мамандық та жоқ. Тек «әлеуметтану» кафедраларындағы бір семестрлік кіріспе пәнді ғана айтпаса. Мамандардың тапшылығы да осы се- бептерге байланысты екені айтпаса да түсінікті. Демография бұл бүкіл елдің, ұлттың тағдыры. Мәселен, көрші Ресейде Ұлттық зерттеу университетінің «Жоғары эконо- мика мектебінің» негізінде Демография ин- ституты жұмыс жасап, зерттеулер жүргізеді. Сондай-ақ, бұл тақырыпта «Демоскоп» және т.б. журналдар жарыққа шығады. Әлеуметтік зерттеулер Ресей Ғылым академиясының әлеуметтану институты- мен бірлесе жасалады екен. Ал Украинада Ұлттық Ғылым академиясының М.В.Птуха атындағы Демография және әлеуметтік зерттеулер институты бар. Сондықтан бізге де қажетті демография институты ұлттық университеттер мен ғылыми мекемелердің негізінде құрылғаны жөн. Бұл бір жағынан студенттер, магистранттар мен ғалымдар арасында байланыс орнатуға септігін тигізетіні анық. Ең маңызды мәселе халықтың өсуі екенін түсінбейінше, Қазақстанның дамыған 30 елдің қатарына енуі екіталай. Орталық Азия елдері туралы мәліметтерді ақтарып отырып, бізбен бірге Тәуелсіздік алған өзге төрт ел – Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан,Тәжікстан елдерінің бәрінде демографиялық өсу барын аңғару қиын емес. Тіпті, өзбек ағайында демографиялық дүмпу бар. Олар 25 жылдың ішінде 30 пайызға көбейген әрі негізгі ұлт – өзбек- тердің саны жылдан-жылға артып келеді. 2030 жылдары Өзбекстандағы халық саны 40 миллионға жетеді деген болжам бар. Қазірдің өзінде 30 миллионнан асып үлгерген. Орталық Азия бойынша тек Қазақстанның ғана демографиялық өсімі баяу болып тұр. Осыдан 25 жыл бұрын 17 миллион халқы бар біздің елдің қазіргі саны да сол межеге әзер жетті. Үңіліп қарасақ, Өзбекстан елінде де демография ғылым ретінде қалыптасқан. Бұл мәселелермен ол елде Болжамдар мен макроэкономикалық зерттеулер институты айналысады екен. А л б і з д і ң е л і м і з д е д е м о г р а ф и я ғылымына жарты ғасырдан астам еңбек етіп, ғылымның дамуына үлкен үлес қосқан ғалым Мақаш Тәтімовтің еңбектерін айтпай кетуге болмайды. Ғалымның зерттеулеріне сүйенсек, біздің Қазақстанның халық саны аз болғандықтан өзін-өзі демографиялық жағынан қамтамасыз етуі керек, ол демографиялық қауіпсіздік деп аталады. «Ертең мысалы, шығысыңнан қақпаңды ашып қой. Қытай қаптап кетеді. Мына, Орта Азияның халықтары да келіп қоныстануы мүмкін, себебі, олар бізден үш есе көп, бір жағдай болса Ресей мен Укра- ина халықтарының да қайта келуі мүмкін. Міне, сондықтан дұрыс саясат жүргізіп, осының бәрін реттеп отыру керек» деп ғалым осы тұрғыда мұқият болуды атап көрсеткен. тағзыМ
Ол саяси жазаға ұшыраған тарихи тұлғалар тағдырын зерттеп, олардың күрес жолдарын жаңғыр туға ерек ше көңіл бөлді. Зерттеуле рін тереңдете келе, жекелеген қай раткерлер жайында деректі дербес кітаптар шығарды. Алаш қозғалысы жайында ауқымды рисәлә жазды. Қаламгер өткен ғасырдағы қазақ азаттық қозғалысының көш басында тұрған, 30-шы жылдардағы саяси қуғын- сүргін науқанының құрбандарына айналған Әлихан Бөкейханов, Бақытжан Қаратаев, Мұстафа Шоқаев, Жанша Досмұхамедов, Ахмет Байтұрсынов, Нәзір Төреқұлов, Смағұл Садуақасов, Сұлтанбек Қожанов, Тұрар Рысқұлов, Темірбек Жүргенов, Дінмұхамед Әділов сынды халқымыздың ондаған аяулы ұлдарының өмірі мен қызметі жайында әр жылдары жазған зерттеу еңбектерін «Түнектен оралған есімдер» деген төрт кітапқа топтастырған еді. Бұларда қайраткер тұлғалардың ұлт мүддесі жолында атқарған қызметтері қарастырылып, зерделенеді. Атал- мыш кітаптар тоталитаризм дәуірінде ұмыттырылған шынайы тарихымыздың көмескі беттерін ашуға жәрдемдеседі. Жақында осы төрт томдықтың «Төрт күлік» атты алғашқы кітабы «Рух БГ» баспасынан жарық көрді (Бейбіт Қойшыбаев. Түнектен оралған есімдер: тұлға және тарих. 1-кітап.– Төрт күлік. – Алматы: «Рух БГ» баспасы, 2016. – 240 бет + 4 жапсырма бет). Кітапқа автордың ұлт көсемі, Алаш автономиясы үкіметінің тұңғыш басшысы Әлихан Бөкейханов, Алаш автономиясының Батыс бөлімшесіндегі үкімет басы Жанша Досмұхамедов, Түркістан автономиясы үкіметінің басшысы, халықаралық социалистік қозғалыс қайраткері Мұстафа Шоқаев және кеңес өкіметі платформасында езілген елді прогреске жеткізуді көздеген қайраткер, қазақтан шыққан тұңғыш советтік елші Нәзір Төреқұлов туралы жазған зерттеу мақалалары, баспасөз өкілдеріне берген сұхбаттары енген. Алаш қозғалысының 100 жылдығына, Әлихан Бөкейхановтың 150 жылдығына, тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай бүткіл азаттық күрескерлерінің рухта- рына арналып шығарылып отырған бұл кітап Отан тарихымен әуестенетіндерге, зерттеушілерге, студенттерге, оқу- шыларға, қалың көпшілікке арналған. жүктеу/скачать 2,73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|