Конференциясының материалдары

297 

настроя коллег на 

работу 

высказать свои пожелания, что они хотели бы получить, узнать от 

взаимодействия во время коучинг-сессии. 

Записав свое мнение, коллеги прикрепляют его к плакату 

«рефлексивное пожелание» 

Психологический 

настрой 

2  мин. 

Коуч предлагает всем образовать круг и поздороваться как: 

европейцы – пожать друг другу руки. 

японцы – поклониться  друг другу. 

африканцы – потереться носами. 

казахи – одной рукой пожать две руки соседу. 

Деление на группы 

2 мин. 

Коуч пускает по кругу листочки, на которых написаны буквы 

ТСОГ  

Объединившись по группам, садятся. 

Коуч задает вопрос: « Что вы подразумеваете под буквой...».  

Выдает таблички с названием групп: талантливые, способные, 

одарённые, гениальные. 

Разминка. 

(Налаживание 

эмоционального 

настроя, 

знакомство) 

5 мин. 

Игра «Салфетки». 

Я прошу Вас взять то количество салфеток, которое вы считаете 

для вас достаточным или необходимым. (Участники берут 

салфетки).  

Объяснение задания. 

 По количеству взятых салфеток, прошу Вас поделиться 

информацией о себе, именно такой информацией, которой группа 

по вашему мнению не владеет.  

Вызов 

02.10 

мин + 

04:00 

мин = 

06.10 

мин 

Просмотр видеоролика «Маша и Медведь» фрагмент из 27 серии. 

После просмотра коуч задает вопрос:  

- Уважаемые коллеги, как вы думаете, какова тема нашего 

коучинга? 

- Кто из героев мультфильма, по вашему мнению одаренный, а 

кто талантливый? 

Формулирование 

темы занятия 

1 мин. 

Формулируют тему занятия 

Мозговой штурм 

Незаконченное 

предложение 

4 мин. 

- Талант – это … 

- Способным  и талантливым ученикам в учебе … 

- Одаренным быть легко, потому что… 

-  Гениальными становятся ученики, если… 

Спикер  группы отвечает на вопрос. 

Рефлексия 

1 мин. 

Из ваших слов можно сформулировать вывод словами Артура 

Шопенгауэра: «Каждый ребенок отчасти гений, а каждый гений 

отчасти ребенок». 

Разминка «Кляксы» 

5 мин 

Пятно или клякса Роршаха. 

Вглядитесь в это пятно, что вы видите, с чем его ассоциируете, на 

что оно похоже?  

Кляксы Роршаха являются визуальным тестом для определения 

видов мышления, психических заболеваний и отклонений, также 

на определение богатства воображения. А вы знаетет, что 

воображение является одним из ярких признаков нестандартности 

иышления – одаренности и таланта. 

Поднимите руку, кто увидел неодушевленный предмет, 

одушевленный предмет, одушевленный предмет в движении. 

Хорошо, у вас все возможности стать великим лидером! 

Теоретический 

материал   

5 мин. 

Презентация (различные определения талантливые и одаренные 

ученики, цель работы) 

298 

Работа в группах 

Составление 

кластера 

5 мин 

Следующим этапом нашей работы будет составление кластеров 

«Одаренные и талантливые». 

Одна группа представляет свой кластер, другие добавляют то, что 

не отметила предыдущая группа. 

Группы обсуждают ход презентации полученного продукта. 

Выбирают спикера. 

Защита кластеров 

5 мин. 

Защита группами кластеров. 

Рефлексия 

2 мин. 

Метод «Две звезды, одно предложение» относительно работы 

другой группы. 

Фотографии 

3 мин. 

Обратите внимание на экран. Знаете ли вы этих людей? Что 

общего между ними? 

Задание для групп: 

-На ваших столах лежат листы с биографией одного из этих 

людей и таблицы с типами одаренности. Прочитав биографию, вы 

должны определить:                                                                          - 

К  какому типу одаренности вы бы отнесли данного человека?             

Рефлексия 

2 мин. 

Дать рекомендации по развитию данного таланта, представив, что 

у вас в классе находится такой ребенок.  

Работа на  

примение 

критического 

мышлеия  

8 мин. 

Задание. Создайте модель... 

1 группа – талантливого, одаренного ученика 

2 группа – неталантливого, неспособного ученика. 

Наблюдаю за работой групп. 

Защита проектов 

4 мин. 

Группы представляют свои проекты. 

Наблюдаю, слушаю защиту проектов. 

Рефлексия 

2 мин. 

Опишите, что это было? 

Какие способности может развить учитель у ученика? 

Сделайте вывод по работе в группе. 

Работа в группах 

«синквпейн» 

5 мин 

Покажи в действии.Сейчас мы вам редлагаем следующее задание, 

которое подведет итог всему сделанному и услышанному в ходе 

нашего сегоднешнегшо коучинга – написание «синквейна» со 

словом ОДАРЕННОСТЬ. 

Правила написание синквейна перед вами на экране. 

Рефлексия 

2 мин 

Дневник: 

-Уважаемые коллеги, благодарю вса за работу, для подведения 

итогаъов вам предлагается дневник . 

Первую группу прошу зачитать ответ на первый вопрос ... 

Вторую группу – ответ на второй вопрос ... 

Третью группу – на третий вопрос ... 

Четвертую – на четвертый ... 

Дневник 

3 мин. 

 Участники отвечают на вопросы анкеты, одновренно проводят 

осмысление темы. 

Эмоциональная 

рефлексия 

3 мин. 

Выскажите свое мнение о проведенной коуч-сесссии. Записав 

свои пожелания, эмоции на стикерах-бабочках, прикрепите их к 

нашим цветочкам. 

Продолжительность  77 мин 

10 с 

Использованная литература 

1. «Руководство для учителя/Преобразование практики и динамика нововведений», стр.169

2.Филипп С.Шлехти. «Школа  XXI  века.  Приоритеты  реформирования  образования».

3.«Руководство  учителя/ Теоретические  основы Кембриджского подхода к процессам

преподавания и обучения», стр.107. 

299 

4.Бизяева А.А.(2004) Психология думающего учителя: педагогическая рефлексия. Псков,

ПРПИ им. С. Кирова 

5.Материалы сайта http://azbyka.kz/refleksivnyy-otchet-kouching-zanyatiya

6.Материалы сайта http://worldtutors.ru/kouching-v-obrazovanii

ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ КОНЦЕПЦИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ С 

ПРАКТИЧЕСКИМ РУКОВОДСТВОМ 

«ЕСЛИ ТЫ ПРИРОДЕ ДРУГ!» 

Муканова Гульзада Кабдешовна, 

 воспитатель мини-центра «Бөбек» 

при средней школе №2 города Атбасар 

 «Адамның  адамшылдығы  жақсы  ұстаздан».  Тәрбиеші  болу  өте  жауапты  іс,  өйткені 

біз күнделікті өмірімізді Болашақпен байланыстырамыз.  

Біздің тәрбиеленуші балаларымыз қандай болып өседі екен: мейірімді немесе қатігез, 

қамқоршы немесе немқұрайлы ма? Көбінесе бұл бізден,тәрбиешілерге байланысты.  

Барлықтарына әйгілі, әлем қоғамы «Жасыл экономикаға» тегістей ықпал ететін жолда 

тұр  және  сондықтан  біз  балаларды  бала  кезінен  табиғат  ресурстарын  дұрыс  қолдануға 

үйрету.  Ғалымдардың  айтуы  бойынша,  адамның  қоршаған  ортадағы  өзара  қатынасының 

заманауи  проблемалары  барлық  адамдардың  экологиялық  дүниеге  көзқарасы  арқылы 

қалыптастыру арқылы шешілуі мүмкін.  

  Мектепалды балалық шақ  – тұлға болып қалыптасуында, қоршаған ортада бағыттала 

білуінің құндылығын қалыптастыру бастапқы кезең болып саналады. Осы аралықта балалар 

эмоциональды  және  тез  қабылдағыш,  табиғат  әлеміне  деген  үлкен  қызығушылықпен 

қарайды.  

Сондықтан  да  мен  педагогикалық  қызметімді  балаларды  экологиялық  тәрбиеге 

арнаймын.  

Дерево  издавна  считалось  символом  жизни.  Чем  плодороднее  дерево,  тем  значимее 

жизнь человека. 

И поэтому структуру  своей творческой  лаборатории я решила представить именно в 

таком  виде. 

Жизнь дерева начинается с корня, именно корень берет питательные соки из земли. А 

залогом успеха в любом деле являются правильно поставленные цели и задачи.  

 В  процессе  изучения  методической  литературы  по  проблеме,  опираясь  на  опыт 

коллег, пользуясь собственными методическими наработками и наблюдениями за детьми, я 

поставила  перед  собой  цель:  формирование  основ  экологической  грамоты  и  культуры 

дошкольников.  

Реализовать эту цель мне помогло выполнение следующих задач: 

-

 

формировать знания о растениях и животных  

-

 

показать взаимосвязи живых организмов с окружающей средой; 

-

 

развивать умение наблюдать за живыми объектами, видеть красоту окружающего 

мира; 

-

 

воспитывать бережное отношение к природе; 

-

 

способствовать  экологическому  воспитанию  детей  в  семье  через  организацию 

проектной деятельности. 

Если  у  дерева  крепкий  ствол,  то  ветви  его  тоже  прочные  и  гибкие,  листья  и  цветы 

яркие, а плоды сочные. 

Основой  моей  работы  является  годовой  тематический  план  вариативной  части  по 

экологическому  воспитанию  детей  2  младшей  группы,  в  котором  отражены  все  разделы  и  

300 

блоки программы.  Решение задач по экологическому воспитанию проходит  через все виды 

деятельности дошкольников.  

301 

Как  разнообразны  бывают  крона  и  листья  дерева,  также  разнообразна  и  разностороння 

деятельность воспитателя в детском саду.  

Хочу  вас  познакомить  с  авторской  моделью  экологического  воспитания,  которая  отражает 

все  аспекты  моей  работы  в  данном  направлении.  Модель  экологического  воспитания 

дошкольников  состоит  из  цели  и  задач,  методического  аспекта,  работы  с  детьми  и 

экологического просвещения родителей.  

Предлагаю просмотреть фотоотчет проделанной работы: 

- Прогулки и экскурсии 

- Чтение книг 

- Развивающие дидактические игры 

- уход за комнатными растениями 

- семейная проектная деятельность 

- огород на окне 

- рисование, конструирование, лепка, аппликация 

- праздники 

- экологическое просвещение родителей 

- календари природы 

- центр развития мелкой моторики 

302 

- экологические стенды, выставки 

Ожидаемые результаты: 

- Дети будут знать животный и растительный миры, роль человека в природе. 

- научатся правильному поведению в природной среде. 

Подведение итогов проводится в следующих формах контроля:  

1)входящая диагностика: собеседование

2) текущий контроль:

303 

- наблюдение  

- выставки творческих работ 

3) итоговый контроль:

- участие в выставках, праздниках; 

-итоговое собеседование. 

Балалар - бұл гүлдер, ал гүлдерден жеміс өсіп шығады дейді. 

Менің үміттенуім бойынша еңбегім табысты, тәрбиеленуші балаларым Қазақстанның 

лайықты азаматтары болып өсетініне сенемін, табиғатты бағалаймын және қорғаймын, оның 

байлығын, әдемілігін сүйемін. Көңіл  аударған үшін Сіздерге көп рахмет! Барлықтарыңызға 

шығармашылық табыс тілеймін!  

Литература 

1. Варченко В.И. «Компьютерный практикум для проведения логопедических занятий  в

начальной школе» Калининград «Красная строка» 2004 

2. Информационно-методический журнал «Открытая школа» 

http://www.open

school.kz/glavstr/inclusiv_obraz/inclusiv_obraz_119_1.htm 

3. Квач Н.В. «Развитие образного мышления и графических навыков у детей 5-7 лет»,

Москва, 2001 г. 

4. Корнев А.Н. «Нарушения чтения и письма у детей», Санкт-Петербург, 2003 г.

5. Костенкова Ю.А., Тригер Р.Д., Шевченко С.Г. «Дети с задержкой психического развития:

особенности речи, письма, чтения», Москва, 2004 г. 

6. Парамонова Л.Г. «Предупреждение и устранение дисграфии у детей», Санкт-Петербург,

2001 г.

7. Филичева Т.Б., Чевелева Н.А., Чиркина Г.В. «Основы логопедии», Москва,

1989 г. 

8. Юрова Е.В. «Коррекция письменной речи», Москва, 1998 г.

ФУНКЦИОНАЛДЫ САУАТТЫЛЫҚТЫ АРТТЫРУДА БАЯНҒАЛИ 

ӘЛІМЖАНОВ АЙТЫСТАРЫН ҚОЛДАНУ 

Есеноманова Айгерим Рашитовна 

«Тұран-Астана» Университетінің 

қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының 

2-курс магистранты, 

Ж.Мусин атындағы педагогикалық колледжінің 

қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы. 

Жетекшісі: Колумбаева Зәуреш Ермековна 

т.ғ.к, доцент, 

«Тұран-Астана» Университеті, 

Астана қ. 

Функционалдық  сауаттылық  дегеніміз  –  адамдардың  әлеуметтік,  мәдени,  саяси 

және  экономикалық  қызметтерге  белсене  араласуы,  яғни  бүгінгі  жаһандану 

дәуіріндегі  заман  ағымына,  жасына  қарамай  ілесіп  отыруы,  адамның  мамандығына, 

304 

жасына қарамай үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Ондағы басты мақсат жалпы білім 

беретін  мектептерде  Қазақстан  Республикасының  зияткерлік,  дене  және  рухани 

тұрғысынан  дамыған  азаматын  қалыптастыру,  оның  әлемде  әлеуметтік  бейімделуі 

болып табылады.  

«Функционалдық  сауаттылықты  дамытудың  жалпы  бағдары  2011-2020 

жылының  мемлекеттік  бағдарламасында  айқын  көрсетілген.  Елбасы  2012  жылғы  27 

қаңтардағы  Қазақстан  халқына  Жолдауында  мектеп  оқушыларының  функционалдық 

сауаттылығын  дамыту  мақсатында  бес  жылдық  ұлттық  жоспар  қабылданғаны 

баршамызға  белгілі.  Ұлттық  жоспардың  мақсаты  –  Қазақстанда  білім  сапасын 

жетілдірудегі,  оқушылардың  функционалдық  сауаттылығын  дамыту  жөніндегі 

атқарылатын  іс-шаралардың  жүйелілігі  мен  тұтастығын  қамтамассыз  ету  болып 

табылады.  Осыған  орай,  Ұлттық  жоспарда  функционалдық  сауаттылықтың  төрт 

негізгі  механизмін  бөліп  көрсетеді.  Оның  бірінші  механизмі-оқыту  әдіснамасы  мен 

мазмұнын  түбегейлі  жаңарту  /  МЖБС  -мемлекеттік  стандарт/.  Ол  үшін  мұғалім 

оқушының  бойына  әлеуметтік  ортаға  бейімделуіне,  алған  білімін  практикалық 

жағдайда тиімді пайдалана алатындай негізгі құзыреттіліктерді сіңіруі керек.  

Олар:  

-әлеуметтік /қоғамда, өз өмір сүрген ортада іс-әрекет жасай алу қабілеті/;  

-тұлғалық  /өзін  жеке  тұлға  ретінде  қалыптастыруға,  қажетті  білім,  білік, 

дағдыларды  игеру,  болашақта  өзі  таңдаған  кәсібін  өзі  анықтау,  оның  қиын-шылығы 

мен күрделілігіне төзімді болу/;  

-азаматтық /қазақ халқының салт-дәстүрі,тарихы, мәдениеті, діні мен тілін терең 

меңгеріп, Қазақстанның өсіп өркендеуі жолындағы азаматтық парызын түсінуі/; 

-технологиялық  /ақпараттық  технологияларды,  білім  беру  технологияларды 

сауатты пайдалану/;  

Оқушы  осы  аталған  негізгі  құзыреттіліктермен  қатар  пәндік  құзырет-тіліктерді 

/әр  пәннің  мазмұны  арқылы/  меңгеруі  тиіс»[1]  .  Осыған  орай,  азаматтық  тұрғыда 

негізгі  құзіреттіліктерді  сіңіруде  қазақ  халқының  салт-дәстүрімен  біте  қайнасқан 

қазақ  әдебиетінің  ауқымды,  әрі  маңызды  саласы  –  халық  ауыз  әдебиеті  екенін 

мойындаған  жөн.  Қоғамда  болып  жатқан  келелі  мәселелерді  кеңінен  ашып,  кесек 

ойды жұрт алдына жасырмай жайып салатын, тосыннан түрлі тақырыптар қозғалатын 

сөз  өнерінің  түрі  айтыс  екені  дау  туғызбайды.  Айтысты  функционалды  сауаттылық 

ұғымымен  байланыстырып,  зерттеу  обьектісі  етіп  алып  отырған  себебіміз: 

«Функционалдық  сауаттылық  феноменінің  пайда  болуы  адамның  сауаттылық 

компоненттерін: білімдерін, дағдыларын, қабілеттерін, іс-әрекет тәсілдерін, тәртіптік 

және  көзқарас  қасиеттерін  игеруде  уақыттың  шектелуін  кеңейтті.  Көп 

зерттеушілердің  пікіріне  сәйкес  функционалдық  сауаттылықтың  компоненттерін 

игеру  процесі  іс  жүзінде  өмір  бойы  жалғасуы  мүмкін.  Функционалдық  сауаттылық 

халық  пен  мемлекеттің  толық  әл-ауқатына  байланысты  әлеуметтік-экономикалық 

құбылыс  болып  табылады»  [2;6-7].  Ал  әдебиеттегі  мемлекет  пен  халықтың 

байланысын  Баянғали  Әлімжановтың  айтыста  айтылған  тақырыптары  арқылы  да 

ашуға болады.  

«Айтыс  –  қазақ  және  қырғыз,  қарақалпақ  халықтарында  ежелден  қалыптасқан 

поэзиялық  жанр,  топ  алдында  қолма-қол  суырып  айтылатын  сөз  сайысы,  жыр 

жарысы. Айтыс – өмірдегі әлеуметтік тартыстар мен адам қатынастарына негізделген 

желіге  құрылып,  кезектесе  айтылатын  қисынды,  дәлелді,  ұтқыр  өлең.  …Қазіргі 

айтыстарда  заман  өзгерісі,  қоғамда  болып  жатқан  жаңалықтар,  халық  өмірінің  соны 

әлеуметтік  мәселелер  сөз  болып  келеді.  Сондай-ақ  бейбітшілік,  гуманизм,  экология 

305 

мәселелері қозғалады» 



3;34



. Айтыс халық өмірінің айнасы іспеттес. Себебі қоғамда 

болып жатқан түрлі әлеуметтік-саяси жағдайлар әдебиеттің аталған жанрында көрініс 

тауып жатады. Ғалым М.Дүйсенов пікірінше: «Айтыс тақырыбының терезесі кең, ол 

заман,  қоғам,  адам  туралы,  бүгінгі  күннің  шындығы  болып  отыр.  Жеке  бастың  ғана 

емес,  қоғамдық  мәні  бар  жайлар  ақындар  назарынан  әсте  шыққан  емес»  [4;51].  Осы 

орайда,  тақырып  терминінің  тереңіне  үңілген  жөн.  Сонымен,  «Тақырып  –  әдеби 

шығармада  сөз  болатын  басты  мәселе,шығарма  мазмұнының  негізгі  арқауы, 

айтылатын  жай-жағдайлардың  бағыт-бағдары.  Шығарманың  тақырыбын,  яғни  не 

жайында  айтылатынын,  нендей  мәселелерді  қозғайтынын  анықтау  сырттай  оп-оңай 

сияқты көрінуі мүмкін. Алайда шығарма тақырыбын айқындауға жеңіл, үстірт, қарау 

дұрыс  болмайды.  Тақырыпты  бірнеше  қырынан  қарастыру  кездеседі» 



3;315



. 

Қоғамда  болып  жатқан  түрлі  мәселелерді,  түрлі  қырларынан  зерттеп,  елге  түсінікті, 

әрі  әсерлі  жеткізетін  айтыс  ақындарының  жұрт  алдында  жарқырап  шығуы  өзекті 

тақырыпты  көрерменге  жеткізудің  ең  ұтымды  жолы.  Осындай  айтыскерлік 

шеберлікпен 1984 жылдан 2005 жыл аралығында көзге түскен азулы ақын – Баянғали 

Тоқанұлы  Әлімжанов.  216  рет  айтысқа  түскен  ол,  айтыс  жанрының  шырқау  биігіне 

көтеріліп,  халық  ықыласына  бөленген.  Баянғали  Тоқанұлының  айтыстарының 

тақырыптары сан алуан. 

«Функционалдық  сауаттылықты  дамыту  аясында  әдебиет  пәндер  мазмұны 

төмендегідей біліктілікті қамтамасыз етуі тиіс:  

– көркем  шығармалар  идеяларын  анықтау  және  оларды  авторлардың

идеялық  көзқарастарымен,  елдегі  қоғамдық-саяси  және  экономикалық

жағдаймен,  адамзаттың  ғаламдық  мәселелерімен  салыстыра  білу  білігін

қалыптастыру;

– көркем  шығармаларды  талдау  барысында  оқушылардың  дүниетанымдық

көзқарасын қалыптастыру;

– әдебиеттану  саласындағы  ғылыми  зерттеулер  бойынша  алғашқы

дағдыларын 

қалыптастыру»[2;15]. 

Функционалды 

сауаттылықты

арттыруда қазақ әдебиетінің ірі өкілі, 21 ғасыр тұлғасы Баянғали Тоқанұлы

айтыстары негізге алынып отыр. Төменде келтірілген тақырыптар бойынша

айтыс  үзінділері  көркем  шығармалар  идеяларын,  көтерген  мәселелері  мен

тақырыптарын анықтау мақсатында келтірілді.

Ата-бабаларымыз  сан  ғасырлар  бойы  армандаған  азаттықтың  ақ  таңын  аңсауы 

90-жылдарға дейінгі айтыстардың негізгі тақырыбына айналғанын ғылыми қауым да, 

қарапайым  халық  та  жақсы  біледі.  Аталған  тақырып  аясы  бодандық  бұғауынан 

босаған кейін де, айтыскер Баянғали Әлімжановтың  басты тілге тиек етері болғанын 

төмендегі мысалдардан көре аламыз. Мәселен:  

Жайықтың сөз айт дедің қыздарына, 

Қыз десе, менің енді қызғаным да. 

Есіме қазақ қыздар түседі ылғи, 

Көз салсам желтоқсанның ызғарына. 

Оларды отпен, сумен атқылады, 

Әскерлер күрек алып шапқылады. 

Сонда да қазақ қызын жеңе алмаған, 

Саққұлақ әлдекімнің ақ құлағы. 

306 

Көңілің жырымменен толсын деймін, 

Осындай думан ылғи болсын деймін. 

Декабрист ұлдарым мен қыздарыма, 

Қазағым  бір  ескерткіш  қойсын  деймін 



5;43-44



  -  деген  жолдарында  ақын 

еліміздің  егемендігіне  қол  жеткізудегі  қазақ  қыздарының  қаһармандық  танытқан 

кейіптерін,  орыс  халқының  өктемдігі  өткенімен  де,  соңында  еліміз  жеңіске,  яғни 

тәуелсіздікке  жеткендігін  жыр  етеді.  Дегенмен,  соңғы  тармақтардан  осынау  ғаламат 

кезеңге 

жеткізген 

ұл-қыздарымыздың 

еңбегінің 

еленбегені, 

ескерткіш 

қойылмағандығы  ақынның  ұлтжанды  көңіліне  кірбің  түсіргендігі  байқалады.  Соған 

қарамастан,  желтоқсан  оқиғасын  қазақ  қызының  образымен  байланыстыра  отырып, 

тәуелсіздік тақырыбын әсерлі де, әдемі жеткізу Баянғали Әлімжановтың айтыскерлік 

шеберлігі екені анық.    

Соңғы кезде көршілес, бауырлас халықтардың басынан өтіп жатқан қандыбалық 

оқиғалар,  қызылды-жасылды  көтерілістер  қазақ  халқына  да  астыртын  әсер  етіп 

жатқаны белгілі. Осы орайда, мемлекет тірегі болар, тек қана бейбітшілік және бейбіт 

өмір  жайлы  жазылған  шығармалар  болып  табылады.  Әлімжанов  аталған  тақырыпты 

Шорабек Айдаровпен өткен айтыста былай ашты: 

Ол мейлі түтіндесін,жалындасын, 

Жабылар бір амалы табылғасын. 

Мың жерден түтін жұтып жатсақ-тағы, 

Жерімде ешбір бомба жарылмасын! 

Әр уақта ел-жұртыма күтім болсын, 

Жұтқаны мейлі кейде түтін болсын. 

Тілеймін ел-жұртыма бейбітшілік 

Әйтеуір елім тыныш, бүтін болсын



5;28



!  

Айтыс  шумақтарында  ақынымыз  қазақ  халқына  зардабын  тигізетін  зұлым 

күштің,  яғни  бомбаның  туған  жерімізге  залал  тигізбеуін  тілейді.  Не  де  болса  да, 

еліміздің тыныштықта өмір сүруін қалайды. Себебі, тыныштықтың өзі – бейбітшілік. 

Аталған ой автордың басқа да сөз қағысуларында кездеседі. Мәселен:      

Көп тілек бір арнаға түссін деймін, 

Басымыз бір қазанда піссін деймін, 

Алты алаш басын қосып атқа мінсе, 

Үрейі атаманның ұшсын деймін. 

Өсиет елім-жұртым жастарына. 

Барады деп ойлаймын бастарына: 

Тілегін құп аламыз Көкшетаудың, 

Таңбамды салам деген тастарына. 

Мен сенің қосыламын тілегіңе, 

Қосылар миым дағы, білегім де, 

Қазақтың бар баласы таста емес, 

Бірлік пен татулықтың шын белгісі, 

Шынайы  қалсын  деймін  жүрегіңде 



5;56



.  Бұл  жолдардан  байқайтынымыз, 

қазіргі  халық  ауыз  әдебиетінің  ірі  өкілі  саналатын  Баянғали  Тоқанұлының  қашан  да 

бейбіт,  тату  өмірді  аңсайтыны,  қолдайтыны.  Аталған  тақырыпты  Баян  ағамыз  басқа 

қырынан да баяндайды. Мысалы, 

307 

Шын билік нағыз ерге тисін деймін, 

Ерлері туған елін сүйсін деймін, 

Қазақты алаламай, жікке бөлмей, 

Барлығын ту астына жисын деймін



5;75



! Нағыз ер бейнесі қандай болуы керек 

дегенді айтқан ақын, халық арасында алауыздық туғызбай, бір тудың астында бірігу, 

яғни  сол  жылдардағы  Кеңесшілдікті  аңсау,  Кеңес  үкіметін  жақтаушылар,  Ресейге 

қосылуға  ниет  білдірушілердің  іріткі  саясатына  ермей  Қазақстан  туының  астында 

бейбіт өмір сүру идеясын алға тартады. Тағы бірде, ақын: 

Бұл сөзді енді қалай ұғынар кім? 

Әдейі айтып тұрмын бұның бәрін, 

Егесті, қан төгісті іздемейік, 

Ойлағын ең алдымен соғыс болса, 

Тағы да қаракөздің қырыларын



5;78



,-  деп  ашынады.  Иә,  расында  да,  қандай  да 

бір  қанды  қырғынға  бармас  бұрын,  мемлекет  отбасынан  бастау  алатынын  ұмытпай, 

артыңда қалған жанұя мүшелерін, өзің жауапты басқа да адамдар бар екендігін ойлау 

керек. Адам баласы әу бастан-ақ, пенде боп жаратылғандықтан қателік жасауға бейім 

келетіні  шындық,  бірақ  оның  зардаптарын  ойлайтын  жан  баласы  болса  игі  еді. 

Автордың  айтпағы  да  осы  болар.  Жалпы  алғанда,  бейбітшілік  тақырыбын  сан 

қырынан  жырлаған  айтыскер  ақын  Баянғали  Әлімжановтың  адамгершілігі  биік, 

ұлтжандылық сезімі дамыған, тәуелсіз еліміздің тірегі бола алар ерен тұлға екендігін 

байқау қиын емес.     

Қорыта  келгенде,  «12  жылдық  білім  беру  жағдайында  оқушылардың 

функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың тұжырымдамалық тұғырлары» атты 

әдістемелік құралда берілген: «барлық пәндер саласы бойынша білім беру жүйесінде 

оқу  материалдарының  мазмұны  шығармашылық  қабілетті  қалыптастырумен 

басқаларды  үйретуге  негізделуі  қажет»[2;25],-  деген  ойға  сүйене  отыра,  мектеп 

бағдарламасына  немесе  факультатив,  үйірме  жұмыстарына  Баянғали  Әлімжановтың 

айтыстарын  зерттеуді  жолға  қою,  арнайы  сағат  бөлу  оқушылар  бойында 

функционалды сауаттылықты арттыруға зор үлесін қосары анықталды. 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 

1. Ахметова  А.  Функционалдық  сауаттылықты  жүзеге  асыру  жолдары.

http://collegy.ucoz.ru/publ/41-1-0-13040

2. 12  жылдық  білім  беру  жағдайында  оқушылардың  функционалдық

сауаттылығын 

қалыптастырудың 

тұжырымдамалық 

тұғырлары.

Әдістемелік  құрал.  –  Астана:  Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім

академиясы, 2013.

3. Әдебиеттану терминдер сөздігі

4. Дүйсенов  М.,  Сейдеханов  М.,  Негимов  С. 

Халық  ақындары

творчествосының көркемдік сипаты. — Алматы: Ғылым, 1982.

5. Әлімжанов Б. Алаш пен Манас қырық айтыс. – Новосибирск, 2004.

308 

жүктеу/скачать 9,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: