Мектепке дейінгі педагогика

1.6. Баланъщ дамуы мен ңалыптасуына

Мақсаты: Оқушы-студенттерді баланың дамуына тұңымқуалау, орта жөне төрбиенің ықпал етуін түсін- діру, олардың жетекшілік рөлі жайында негізгі ұғым- дарын кеңейту.

Негізгі ұғымдар: Бала дамуы, түңымқуалаушылық, ортаның өсері, төрбиенің ыңпалы, психикалық жөне өлеуметтік жетілу, жеке басты қал ыптастыру.

Жоспар

1. 
   Даму жөне тәрбие.
   
2. 
   Түқымқуалаушылықтьщ адам дамуындағы рөлі.
   
3. 
   Ортаның жеке адамды қалыптастырудағы рөлі.
   
4. 
   Төрбиенің адам дамуындағы рөлі.
   

суында елеулі өзгерістер болады. Даму барысында бала- ның биологиялық индивид ретінде адамға, жеке адах ретінде адамзат қоғамының мүшесіне айналуы жүзег( асады. Адамның дамуы дегеніміз - оньщ тегінде ба| жөне туа біткен белгілердің жай ғана сандық көрінісі емес. Даму - бүл еқ алдымен айналадагы болмыстыі ықпал жасауымен ағза мен психикада болып жатқан са| палың өзгерістер. Адамның дамуы мен оның жеке басы| ның қалыптасуы біртүтас процесс. I

2. Түқымқуалаушылық деген ұғымды қалай түсіне

сіздер? Оқушы-студенттердің жалпы пікірі тьщдалыя оны тольщтырып, проблемалықбаяндау. Тұцымңуалауі

шылық - жас ұрпаңца ата-аналардың бойындағы биоло

гиялық ұқсастыгының берілуі. Мысалы: ата-ананыц де не бітімі, өңі, шашы мен көзінің түсі, т.б. адам ағзала- рының ңасиеттері, жүйке жүйелерінің кейбір ерекше- ліктерінің берілуі. Генетиканың қазіргі түсінігі бойын- ша тцқымқуалау дегеніміз - барлық ағзаның өз үрпа-j ғында өздеріне ғана төн биосинтезді және зат алмасуды қайталал отыруы. Педагогика тұқымқуалаушылықтың рөлін жоқңа шығармайды, тұқымқуалаушылық арңы- лы кейбір биологиялың сипаттағы икемділік, бейімді- лік, қабілеттілік ауысып отырады, бірақ ол дамуда 'негізгі аныңтаушы рөл атқармайды деп еседтейді.

Адамның мінез-ңүлңының түңымңуалаушылық про- граммасы адамзат түқымын жалгастыра түсу_г ағзага оның өмір сүру жағдайларынын, өзғеруіне икемделуге көмектесетін реттеу жүйесін цамтамасыз ету маңсатьш көздейді. Адам ағзасының анатомия льіш;-физш>логия- лық ңүрылымы„ окың жетілу сатгылары жене жүйке жүйесі қүрылысының ерекшеліктерше терінің, көздең* шаштьщ түсі, сондай-ақ адамның_г адамзат түқымьшын, өкілі ретіндегі ерекшеліктері, ягнй жогары ңабілетті дос, сөйлеу, еңбек ету ңабілеті ясатады.

3. Ортаның адам дамуына тигізетін өеерітқарағаңца, біз жеке адамның қалыптасуын сөз етеміз. Ал «жеке адам» деген ұғымға келсек, ол әлеуметтік ортамен ба- рынша алуан түрлі өзара әрекеттердің өсерімен адам бо- j>6

йында қалыггтасатын ңасиеттерді қамтиды. Ортаның 4 әсері туралы сөз болғақца, ең алдымен әлеуметтік, яғни { нақ сол қоғамдың-саяси формацияға төн қоғамдық қаты- || настардың жиынтығымен айқындалатын орта айтыла- і ды. Әлеуметтік орта деген ұғымға ңоғамның материал- дық түрмыс жағдайы, оның экономикасы, қоғамдың I жөне мемлекеттік ңүрылысы, өндірістік қатынастар I жүйесі және адамдардың солар белгілейтін өмір салты [ енеді.

Адамның Жеке басын қалыптастыруға өсерін тигі- зетін негізгі өлеуметтік институттардың қатарына мы- налар жатады: халыққа білім беру Жүйесінің барлың буындарын қамтитын оңу-төрбие мекемелері, мектел- тен тыс мәдени-ағарту мекемелері, қоғамдық ұйымдар, бұқаралық ақпарағ тарату құралдары мен қоғамның негізгі ұясы ретіндегі отбасы.

Адам әлеуметтік ортаның жемісі болып табылады. Ол өлеуметтік жағдайлардың өзгеруіне байланысты бірқа- тар өзгерістерге душар бойады. Адамның жеке басы оның өмірінің өлеуметтік жағдайларының'ерекшелік- терін де, оның ңай тоіща жататынын да, оның табының ңоғамдың қүрылымыыдағы жағдайын да бейнелейді. Әлеуметтік жағдайлар түбегейлі өзгергенде, адамның бүкіл рухани бейнесі де өзгереді.

Қорытынды. Дөріс мазмұньіна сөйкес даму және түқымңуалаушылықтың адам дамуындағы рөлін, орта- ның жеке адамды қалыптастырудағы өсерін түсініп, төрбиенің адам дамуындағы рөлінің зор маңызы бар екені дөлелденді.

Әдістемелік нұсқау. Аталған дөріс мазмүнына сәйкес педагогикадағы даму ұғымын мектепке дейінгі педа- гогикадағы даму үғымымен салыстыру, ерекшелігін ай- қындауға ден қою. Түқымқуалау» орта жөне адамның Ңалыптасуын, төрбиенің адам дамуындағы рөлін анық- тауда жас кезеңініқ ерекшелігін ескере отырып, оныц ықпалын сипаттау.

Тапсырма:

1. 
   Қазақстандағы, ТМД елдеріндегі, шетелдердеі мектепке дейінгі төрбиенің даму және қалыптасуыв талдау жасап, сызба-үлгілер арқылы салыстыру.