Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 9.1-к есте.
- 9.4.3 Динамикалық тұрақтандыру жүйесі
| 9.4.2 «Шельф» ЖБ ЖБҚ зәкірлік жүйесі
Пассивті позицияланатын ЖБ ЖБҚ «Шельф» зәкірлік жүйесіне төмендегілер кіреді: әрқайсысының массасы 18 т жуық сегіз зәкірлер; төрт зәкірлік лебедкалар; үзілу жүктемесі 4900 кН болатын 76 мм калибрлі, ұзындығы 1075 м зәкірлеу шынжырлары (сегіз дана); ЖБ ЖБҚ бұрышты тіректеріне орнатылған, зәкірлік шынжырлардың қозғалысын реттейтін сегіз бағыттаушы блок-жұлдызшалар; в 9.1-сурет. Зәкірлеу жүйелерінің типтік варианттарының үлгісі а – 9 зәкірлік арқандары бар симметриялық жүйе, б – 8 зәкірлік арқандары бар симметриялық жүйе; в – 10 зәкірлік арқандары бар, бір-біріне 36 градус бұрышпен орналасқан жүйе; г – 10 зәкірлік арқандары бар, бір-біріне 45-90 градус бұрышпен орналасқан жүйе; д – 8 зәкірлік арқандары бар, платфор- ма өсіне 30-70 градус бұрышпен орналасқан жүйе; е – 8 зәкірлік арқандары бар, кеменің бойлық өсіне 30-60 градус бұрышпен орналасқан жүйе; 218 9.1-к есте. ЖБҚ-ның зәкір ле у жүйе сін анықт ау да қо лданыла тын ж оба лық парамет рлер мен жағдайлар қыз мет ет уші кемеле р арқылы зәкір ле у төс емдерін белгіле у үшін қо лданыла тын арнайы жүзб елі буйрепа лары бар буйлар дың сегіз ко мплек тісі; шынжыр лар жәшік терінде орна ласқан сегіз бекіт у және зәкір лік шынжыр лар дың апа тты қайт ар у ме ханиз мдері; әр зәкір лік леб едк а құрам ына кіретін сегіз күш өлшегіш құрылғылары; үш қо сымша зекір лер, оның ішінде қо сылғыш элементтері бар ек еуі қо сымша пайда лануға арна лған; жағада сақт ала тын ұзындығы 1075 м бір ко сымша шынжыр, б уйлық жүйенің бір қо сымша к омплек тісі. Бұрғыл ау ж ағдайл ары Зәкір арқандары Қада уша бар к ез дегі бұрғыл ау жұмыс ж ағдайл ары М ак симал ке ру Ж ел ж ақт ағы арқандар дың С озыл уы Көлд енең мак симал ауыт- қуы, т ең із теренді- гі нен % Када у- ша қалпы Топс алы қосылыс- т ағы м ак си - ма л ауытқу бұрышы, град ус Ж уу сұйығы Өндіріс жұмысы Қа лыпты бұрғыла у Критик а- лықт ан 0,3 Н ом и на лды 3 Ж алған- ған 4 Бұрғыла у ерітіндісі Бұрғыла у шсг енде уші құбыр лар дағы түсір у, прев ент ор лар ды орна ту , ұ ңғ ы ла рд ы сына у Күр делі жағдайлар- дағ ы бұрғыла у Сондай » 6 » 10 Түсір у-көтер у жұмыст ары, қада ушаны көтер у, цемент тығындарын бұрғыла у және басқа бұрғыла у жұмыст ары Бұрғы- ла удағы үзіліс Критик а- лықт ан 0,3-0 ,5 Ж ел жақт ағ ы ар қанның то лық екі е се са лбыра уына эк ви ва лентті 10 » 10 Қаж ет бо лс а теңіз суымен тол ты ру Қада уша ажыра тылуға д ай ы н ке зінде бұрғыла у ж ұм ы ст ар ы жүргізілмейді. Ж ұм ы ст ар ко ла йл ы а уа -райы жағдайларында жүргізіле ді. Критик алық ау а-райы жағдайлары Критик а- лықт ан 0,5 Шек тел- мег ен Ажыра- тылған Зәкір арк андарын ептелу ден басқа, еш қа нд ай жұмыст ар жүргізілмейді. Бұрғыла уда адамдар бо лм ауы керек. 219 Лебедкалармен басқаруды жергілікті немесе қашық басқару орнынан жүргізеді. Зәкірлік шынжырлар цилиндр тәрізді жәшіктерде сақталады, олар ЖБ ЖБҚ тіректерінің ішінде орналасқан. Зәкірлер жүзу жағдайында арнайы кронштейндерде сақталады. 9.4.3 Динамикалық тұрақтандыру жүйесі Зәкірлік тұрақтандыру жүйелері 200 м теңіз тереңдігінде бұрғыланып жатқан ұңғыманың тік осінен ЖБҚ-ның керекті ауытқуын қамтамасыз ете алмайды, массалары жоғары болғандықтан оларды қолдану тиімсіз. Сол се- бептен теңіз тереңдігі 200-300 м асса динамикалық тұрақтандыру жүйелері қолданылады (динамикалық позициялау), олардың зәкірлік ұстау жүйелерімен салыстырғанда, төмендегідей құнды жақтары бар, олар: - бұрғылау технологиясы талап ететін ЖБҚ-ның позициялау дәлдігін қамтамасыз етеді; - бүйірлік және тік шайқалыстарды азайту мақсатында БК немесе ЖБ ЖБҚ-ның бағытын тез өзгертеді; - ЖБҚ-ның бұрғылау нүктесінен тез кетуін және қайта оралуын қамтамасыз етеді. Динамикалық тұрақтандыру жүйесі автоматты басқарудың тұйық тізбегі тәрізді және оның құрамына мыналар кіреді: - х, у осьтері бойынша бойлық және көлденең ауысулар координатта- рын және салыстырмалы қабылданған қозғалмайтын координаттардан, ЖБҚ-ның бұрылу бұрышын φ анықтайтын датчиктермен кері байланыс тізбегі; - ЖБҚ-нын бастапқы есептелу жағдайынан х о , у о , φ о әрекеттегі жағдайда ауытқу шамаларын ∆х, ∆у және ∆φ анықтайтын салыстыру блогы; - қозғалткыштармен және ескек винттерімен тіке және кері байланыс- тары бар басқару пульттері, олар командалық орыннан ЖБҚ-ның қозғалтқыштар мен ескек винттерін алғашқы қалпына қайтару үшін есептелінген командалар беріп отырады, кеменің ∆х, ∆у және ∆φ ша- масына ауысуын және өзінің қайтадан бастапқы қалпына келуін қамтамасыз ететін рульдеу құрылғылары (қозғалтқыштар және ескекті винттер). Мысал ретінде БК және ЖБ ЖБҚ-нда қолданылатын динамикалық тұрақтандыру жүйесін басқару үлгісі ( 9.2-суретте ) келтірілген. Автоматтандырылган басқару орнында әмбебап цифрлы ЭЕМ кері бай- ланыс тізбегі бойынша сыртқы датчиктерден ЖБҚ-ның сол кездегі қалпы туралы мәліметтер алады. Бұрылу бұрышын гидрокомпаспен анықтайды, ал х, у координаттарын АМS (Acoustic measuring System) акустикалык өлшеу жүйесімен есептеп шығарады. Бұл мәліметтер жоғары дәлдігімен динамикалық тұрақтандыру жүйесінде қолданылады. 220 Балық үйірінің өтуінен немесе лай атқылауынан мүмкін кедергілер туған жағдайда, ЖБҚ-ның қалпы туралы сигналдар үзілмеуі үшін ЖБҚ-да қосымша датчиктер орнатылған: қадаушаның тік креномері, акустикалық өлшеулердің алғашқы көздерін алмастыратын ультрадыбысты гидролокатор (сонар). ЭЕМ ЖБҚ-ның қалпы туралы мәліметтер алып, оларды қолдай оты- рып, оның алғашқы қалпынан ауысуын есептейді; оны бастапқы қалпына келтіру үшін қажетті бойлық, көлденең күштерді және айналдыру моментін анықтайды және рульдеуші құрылғыларға команда береді. ЖБҚ-ға әсер етпей тұрып, желге лезде қарсы тұру мақсатында ЭЕМ- да алдын алу тізбегі орнатылады. Желдің бағыты мен жылдамдығы жөнінде мәліметтер анемометр мен флюгерден алынады. Қоршаған орта датчиктерінің байланысы, АМS ақпараттарының алғашқы көздерінің, көмекші көздер мен ЭЕМ-ның үлгісі ( 3.3-суретте ) көрсетілген. Акустикалық өлшеу жүйесі істен шыққан жағдайда ЭЕМ автоматты түрде көмекші көздерге қосылады: тік креномерге, қадауша креномеріне және басқа коздерге. Динамикалық тұрақтандыру жүйесінің сенімді, тәулік бойы жұмыс істеуі мақсатында, онын блоктары қайталанылған жөне екі параллельді автоматты басқарылатын тұйық тізбектер түрінде көрінеді. Жұмыс істеудің сенімділігін арттыру мақсатында параллельдікпен қатар қайталаудың айқасқан түрі де қарастырылған. 9.2-сурет. Динамикалық тұрақтандыру жүйесін ЭЕМ-мен басқару үлгісі Динамикалық тұрақтандыру жүйесінде екі ЭЕМ бар: бірі жұмыс жа- сайды, ал екіншісі резервте. Жұмыс істеп түрған ЭЕМ бұзылғанда, автомат- ты түрде резервтегі ЭЕМ жұмысқа қосылады. Автоматты тұрақтандыру жүйесін оператор басқарудың бас пультінен іске қосады және оның жұмысын бақылайды. Бұдан басқа, бұрғылау шебері үшін бұрғылау қондырғысы алаңшасында орнатылған, кіші өлшемді басқару пульті бар. 221 9.3-сурет. Датчиктерді тұрақты және кесе-көлденең сақтау үлгісі 1 – х о , у о қою; 2 – басқару режимі автоматтандырылған, жарты- лай автоматтандырылған, қолмен; 3 – кері бақылау; 4 – қолмен бақылау; 5 – ағысты коррекциялау; 6 – желдің алдын алу Динамикалық тұрақтандыру жүйесінің электрлік жабдығының негізгі бөлігі – бөлек арнайы бөлмеде, басқару залында орналасқан (екі гидрокомпас, екі ЭЕМ, приферийлік құрылғылары бар екі басқару шкафы, екі АМ жүйелері, екі телетайп, жлпы шынжырлар шкафы, басқарудың бас пульті). Басқару залының жанындағы, арнайы залда қоректену батареялары, түзеткіштер және кернеулерді түрлендіргіштер орналасқан. Басқа құрылғылар ЖБҚ бор- тында орнатылған. Гидрофондар мен сұрақ түрлендіргіштері әдетте шахта төңірегіндегі квадрат немесе тікбұрыш бұрыштарына қондырылады. ЖБҚ-да көлденең, бойлық және кесе-көлденең рульдеуші құрылғыларының неше түрлі тіркестерін қолданады. Рульдеуші кұрылғылардың орналасуы мен қуаттылығын, ең жоғары кесе-көлденең және бойлық тарту күштерін, айнал- дыру моментін және сыртқы күштерге қарсы әсерін қамтитын, тіпті бір не- месе бірнеше рульдеуші құрылғыларының апатқа ұшырауы кезінде де қарсы тұруды ескеріп таңдайды. Сондықтан вимтті қозғалтқыштардың тудыратын тарту күші шамамен 50-100% орта тарту күшінен, желдік жүктеме мен ағыстар күшінің есептелген жобалық мәндерінен, артығырақ болуы тиіс. 222 Сәйкес, ең жоғары тарту күші орта жүктемелерді жоюға арналған күштің айы- рымына тең, белгілі қуат қоры болуы керек. Ескек винттері мен рульдеуші құрылғылардың орналасуының мысалдары ( 9.4-суретте ) келтірілген. 9.4-сурет. Ескекті винттер мен рульдеуші құрылғылардың типтік орналасу үлгілері а – бұрғылау кемесінде; б – ЖБ ЖБҚ-нда; 1 – бұрылмайтын қозғалтқыштар; 2 – бұрылатын қозғалтқыштар Ал ( 9.5-суретте ) кемедегі динамикалық тұрақтандыру жүйесі құрылғыла- рының орналасу үлгісі көрсетілген. 9.5-сурет. Кемедегі динамикалық тұрақтандыру жүйесі құрылғыларының орналасу үлгісі 1 – датчиктер; 2 – орталық гидровертикальдың жалғастыратын қораптары; 3 – бұрышының басқару пульті; 4, 19 – гидрофондардың жалғастырылатын қораптары; 5 – тік креномер; 6 – тік креномердің жалғастырылатын қорабы; 7 – флюгер; 8 – анемометр; 9 – басқару бөлмесі; 10 – қоректену көзі; 11 – креномер датчигі; 12 – қадауша креномері; 13 – аспап жауапкерлері; 14 – жүк; 15 – жауапкерлер; 16 – тректік маятник; 17 – орталық гироверти- каль; 18 – ағыс өлшегіш; 20 – ағыс өлшегіштің жалғастырылатын қорабы |