оҚуШылардыҢ ШыҒармаШылыҚ дербестІгІн Қалыптастыруда Жазба

74
жұмыстарының маңызы зор. Жазба жұмыстары – оқушының іс-әрекетіне негізделген ой еңбегі, 
шығармашылық ізденісінің жемісі, білімінің көрінісі. 
Қазақ  тілінде  жазба  жұмыстары  арқылы  шығармашылық  жұмыстарға  қол  жеткізу  – 
мұғалімнің  де  шеберлігін  талап  ететін  өнімді  ізденіс.  Оқушылардың  дербес  ізденісіне  үнемі 
бағыт-бағдар  беріп  отырудың  маңыздылығы  туралы  Т.А.Ладыженская  былай  дейді:  «Очень 
важно  дать  ученикам  конкретную  установку,  нацелить  их  поиск,  сделать  его  осмысленным» 
[6,57].
Шығармашылықтың түрі әр алуан, мәні біреу – ол жаңа мазмұн жасау.
Қазақ  тілінде  жүргізілетін  жазба  жұмыстарының  мақсатын  А.Жапбаров  төмендегіше 
көрсетеді:  «Жазу  жұмыстарын  жүргізудегі  басты  міндет  –  шәкірттерді  кітаппен  жұмыс  істей 
алуға, өздігінен іздене білуге, өмірден көрген, тұшынған мәселелерге байланысты пікірін дұрыс 
жеткізіп, ой-түсінігін,  сезімдік әсерлерін  нақты  тұжырымдап  жаза алуға  үйрету  болуға  тиіс» 
[7,128]. 
Тілді  оқытуда  жүргізілетін  жазба  жұмыстары  оқушылардың  жазылым  әрекетін 
қалыптастырады.  Осы  әрекетті  орындау  үшін  жазба  жұмыстарының  бірнеше  түрлері 
қолданылады. Жазба жұмыстарының түрлеріне жаттығулар, түрлі мәтіндер, диктант, мазмұндама, 
шығарма  т.б.  жатады.  Жазба  жұмыстарының  бұл  түрлері  өтілген  әр  тақырыптың  ыңғайы 
мен  мазмұнына  сәйкес  белгіленіп,  оқушылардың  теориялық  білімдерін  нығайту  мақсатында 
жүргізіледі. Яғни жазба жұмыстары бұрын өтілген грамматикалық материалдарды оқушылардың 
санасына тұрақтандырып, ақыл-ой әрекеттері арқылы тиянақты меңгеруге бағытталады. Жазба 
жұмыстарының қай-қайсысы да тиісті сыныптың бағдарламасына, оқушының білім көлеміне, 
дағды деңгейіне сәйкестендірілетіні мәлім.
Оқушылардың  шығармашылық  әрекеті  мен  танымдық  қабілеттерін  арттыруда  мәтіннің 
алатын  орны  ерекше.  Мәтіндерді  оқу,  талдау  барысында  оқушылардың  оқиғаға  қатысты  өз 
ойларын  жеткізулеріне,  әңгіме  кейіпкерінің  қылықтарын  бағалай  білуіне,  автордың  оқиғаға 
қатысы,  көзқарасы  қандай  екендігін  анықтай  алуына  назар  аударылуы  тиіс.  Бұл  жерде  жеке 
сөздерді жаттап қою не мәтінді аудару емес, өз бетімен, дербес жұмыс жасай, ойлай білу, білімін 
толықтыру, белсенді болу. 
Бұл жөнінде ғалым А.Жапбаров былай дейді: «Жазба жұмыстарын шын творчестволық 
жұмыс деп қараған шәкірттің ғана логикалық байымдауы тереңдеп, топшылай, болжай білуі, 
сөздік қоры молайып, тіл мәдениеті артады» [7,112].
Тіл  пәнінен  оқушылар  орындайтын  жаттығулар  әдістемелік  еңбектерде  былайша 
анықталады: «...- оқушылардың оқу әрекетінің түрлері, оқушылар жаттығуды орындау барысында 
алған білімдерін түрлі жағдайлар мен түрліше байланыстарда бірнеше рет және вариациялармен 
қолданады.  Жаттығуды  орындау  процесінде  оқушы  әрдайым  ізденіс  үстінде  болып,  алдына 
қойылған  міндеттер  мен  мәселелерді  шешудің  өзіне  таныс  жолдарына  сүйене  отырып,  жаңа 
жолдар табуға ұмтылысын қалыптастырады» [8,112].   
Жаттығулар мақсатына қарай тіл дамыту, тіл ұстарту, сөз мәдениеті құралдарын қолдану 
жаттығулары деп, ал тапсырмалар сипатына қарай: ізденімдік, проблемалық және шығармашылық 
болып  бөлінеді.  Тіл  дамыту  жаттығуларында  оқушының  ортологиялық  дағдыларын  дамыту 
көзделеді  де,  тіл  ұстартуда  оқушының  өздігінен  шешім  жасауына  бағытталған  жаттығулар 
топтастырылады. Ізденімдік тапсырмалар дайын оқу материалдары негізінде оқушының шешім 
жасауын  талап  етсе,  проблемалық  және  шығармашылық  тапсырмалар  оқушылардың  ойлау, 
танымдық,  қатысымдық  қабілеттерін  дамытуға  бағытталады.  Бұл  жұмыстарда  мәтіндерді 
редакциялау,  мәтін  бойынша  өзгеше  нұсқа  құрау,  эссе,  шағын  шығарма  жаздыру  секілді 
жұмыстармен  қатар  жоба  жасау,  проблемалық  жағдаяттарды  шешу,  сөзжұмбақтар  және  т.б. 
әрекеттер қамтылады.
Жазба жұмыстарының ішінде оқушылардың өзіндік ойын, тілін қалыптастырудағы жұмыс 
түрі шығарма болып табылады. Ол – оқушылардың шығармашылық еңбегі. Шығарма жазуда 
оқушылардан сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен дұрыс байланыстырып, орнын тауып қолдануы, 

75
бір сөзді немесе бір ойды орынсыз қайталамауы талап етіледі. Оқушының шығарма жазудағы 
ой жүйесінің айқындылығы, сөз қолданысы, тіл көркемдегі де ескеріледі. Оқушыға шығарма 
жазғызудағы  мақсат  –  оның  ойын,  пікірін  әдеби  тілмен  жатық,  сауатты  жаза  білуге  және 
шығармашылық ізденіске баулу, логикалық ой өрісін кеңейтуге машықтандыру. Осындай бiлiм 
дағдыларын қалыптастыруда шығарманың мынадай негізгі түрлерiн жүргiзуге болады: 
Публицистикалық шығармалар /очерк, фельетон, мақалалар, пікірлер/ 
•
Шығармашылық бағыттағы шығармалар /әңгіме, инсценировка, өлеңдер/ 
•
Ғылыми  зерттеу  сипатындағы  шығармалар  /реферат,  ғылыми  сипаттағы  мақала, 
•
аннотация, әдеби шолулар т.б./ 
Әдеби  тақырыптарды  қамтыған,  білім  дәрежесін,  тіл  байлығын  тексеруге  арналған 
•
шығармалар.
Шығарма – оқушының туған халқының әдебиетiнен алған бiлiмiн өз ойымен, дүниетанымдық 
көзқарасымен  еркiн  ұштастыра  отырып  баяндайтын  шығармашылық  төл  еңбегi.  Оқушыдан 
көркем шығарманы өзiндiк ой-пiкiрi, көзқарасы тұрғысында терең талдап пайымдауы, әсерлi, 
көркем  тiлмен  жүйелi  баяндауы  талап  етiледi.  Шығарма  жұмысының  қай  түрi  болса  да,  өте 
күрделi  ой  еңбегi,  шығармашылық  iс.  Оқушының  ақыл-ой  қабiлетiн  дамытып,  белсендiлiгiн 
арттыруда,  оқушылардың  шығармашылық  қабілетін  ұштауда  шығарма  жұмысының  маңызы 
зор. 
Көркем  мәтiндi  меңгертуде  жиi  қолданылатын  жазу  жұмыстарының  бiрi  –  мазмұндама. 
Мазмұндама жаздыру арқылы оқушылар оқыған мәтiндi қабылдап, сол қабылдағандарын қайта 
жаңғыртуға тиiс және естерiнде қалған мәлiметтердi өз сөздерiмен жазып беруге дағдыланады, 
сөз тiркесiн құру, сөйлем құрау шеберлiгiне жаттығады. Мазмұндама жазу арқылы бiрқатар сөз 
тiркесi мен сөйлемдер, бейнелi сөздер оқушының есiнде қалады, оқылған мәтiндi қайта жаңғырту 
үшiн сөздер мен сөйлемдердi бiр-бiрiмен байланыстыруға жаттығады.
  Мазмұндама  жаздыру  арқылы  оқушылардың  тiлдiк  материалдарды  орынды  қолдана 
бiлуге, жазбаша сөйлеудiң ерекшелiгiн, мәтiннiң синтаксистiк құрылысын меңгертуге, ең басты 
қайта  жасау  қиялын  дамытуға  игi  ықпал  етедi.  Осындай  бiлiм  дағдыларын  қалыптастыруда 
мазмұндаманың мынадай түрлерiн жүргiзуге болады: 
Дайын мәтiн бойынша мазмұндама;
1. 
Сурет бойынша мазмұндама;
2. 
Аяқталмаған мәтiн бойынша мазмұндама.
3. 
Дайын мәтiн бойынша мазмұндама. Дайын мәтiн бойынша мазмұндаманың өзiн бiрнеше 
түрге бөлуге болады:
Мәтiнге жуық немесе толық мазмұндау;
•
Мәтiннiң мазмұнын сақтай отырып, бiрақ баяндалу формасын өзгертiп баяндау;
•
Қысқарта баяндау;
•
Толықтырып мазмұндау.
•
Мазмұндама  жазғанда  көркем  мәтiндi  қаз  қалпында  қайталауға  жол  бермеу  үшiн 
белгiлi әдiскер-ғалым С.Тiлешева мұғалiмдердiң мына мәселелердi мазмұны тартымды, оқиға 
қызғылықты, көркемдiк қуаты жағынан жоғары талапқа сай болуы, мазмұндама жазар алдында 
мәтiндi оқу, әңгiменi негiзгi бөлiмдерге бөлiп, оған тақырыптар беру, жоспарын жасату, тiлiн 
талдау,  т.б.  жұмыстарды  орындатқан  жағдайда  оқушылар  мәтiндегi  барды  қайталау  болмай, 
нағыз шығармашылық жұмысқа айналатынын айтады. 
Сурет  бойынша  мазмұндама  жаздыру.  Жұмыстың  бұл  түрiн  жүргiзуде  дайын  әңгiме 
бойынша жүргiзiлетiн мазмұндамаға ұқсас жүргiзiледi. Олай дейтiнiмiз мұнда да әңгiме мәтiнiн 
мұғалiм алдын ала әзiрлейдi. Бұл жұмыстардың бiр-бiрiнен айырмашылығы сөз болып отырған 
мазмұндамада даяр мәтiнге қосымша сол оқиға желiсiн ашатын сурет болады. Жұмыс барысында 
қылқалам  туындысын  пайдалана  отырып,  мазмұндама  жазу  оқушылардың  сурет  мазмұнын 
түсiнуге,  шығармада  бейнеленген  зат  не  құбылыстарды  бейнелi  де  көркем  сөзбен  өрнектеудi 
үйретедi. Баланың эстетикалық талғамын байытып, шығармашылық қиялына қанат бiтiредi. 

76
  
Суреттi пайдалана отырып жазылатын мазмұндаманың мынадай түрлерi бар:
 белгiлi оқиғаға арналған бiр сурет бойынша мазмұндама;
•
бiр оқиға мазмұнын ашатын сюжеттi суреттер арқылы жаздырылатын мазмұндама.
•
  
Сурет және сюжеттi суреттер бойынша жаздырылатын мазмұндамалар оқушының ойлауы 
мен қиялын дамытып, шығармашылық қабiлетiн арттырады. 
Сюжеттi  суреттер  арқылы  мазмұндаманың  тағы  бiр  ерекшелiгi,  бiрiншiден,  сөзден  сурет, 
екiншiден, суреттен сөз тудыру қабiлетi қалыптасады. Яғни, шәкiрттердегi ойлаудың абстракт-
логикалық түрiнiң дамуына игi ықпал етедi. 
  Аяқталмаған  мәтiн  бойынша  мазмұндама  жаздырудағы  мақсат  –  оқушыларды  өз 
бетiнше  сюжет  ойлап,  әңгiменi  әрi  қарай  жалғастыра  отырып,  сәттi  шешiм  тауып  аяқтауға 
дағдыландыру.
 Бұл шығармашылық жұмыс түрiнде мазмұндама мен шығарманың элементтерi кездеседi. 
Бұрын ылғи дайын мәтiнмен жұмыс iстеп қалыптасқан оқушы алғаш рет өз ойынан әңгiме құрап, 
өзiндiк ой қорытындысын жасайды. Мұғалiмнiң негiзгi мақсаты – баланы ойлантуға ситуация 
туғызу. Сол арқылы оның өзiндiк “менiнiң” қабiлетiне қанат бiтiру, қайнар бұлағын ашу. Бала 
бойындағы “туа бiткен тiлдiк қабiлетiн” ояту. Мұғалiм бұл жұмысты “жеңiлден ауырға қарай 
жүргiзу” принципi негiзiнде жүргізеді. 
Мазмұндама  –  оқушының  өз  ана  тiлi  мен  әдебиетiнен  алған  бiлiмiн  тексерудiң  негiзгi 
нысандарының бiрi. Мазмұндама арқылы баланың өз ойын жүйелi баяндай бiлу қабiлетi мен тiл 
байлығы, сауаттылық деңгейi айқын көрiнедi. 
Қазақ  тіліндегі  жазба  жұмыстарының  қай  түрі  болмасын,  ең  бастысы,  берілген  білімді 
бекіту, қорытындылау, жинақтау, оқушы білімін коррекция жасау, тексеру мақсатында жүргізіледі. 
Оқушылардың  шығармашылық  әрекеті  мен  ойлау  қабілеттерін  дамытуда  жазба  жұмыстары 
пәндік білім, білік, дағдыларды қалыптастыруға бағытталады. 
Оқушы шығармашылығын дамыту – білімдік үрдіс субъектілерінің және білім мазмұны 
мен жүйелердің өзара әрекеттесу аймағы. 
Сондықтан оқыту әрекетінде мұғалім мен оқушының тығыз байланыста болуы, мұғалімнің 
педагогикалық шеберлігін оқушы бойындағы табиғи мүмкіндіктерді ашуға, үйлесімді дамытуға 
бағыттауы,  шығармашылық  жағдай  жасауы,  оқушының  өз  тарапынан  белсенділік,  дербестік 
көрсетуі,  өзіне  деген  сенімділігі  арқылы  ғана  шығармашылық  әрекетін  қалыптастыруға 
болады.
Сонымен, адамның дүниетанымының негізі, рухани әлемінің бастауы саналатын ана тілін 
жаңа уақыт сұранысымен үндестіре оқыту оқушының дара тұлғалық қабілеттерін жан-жақты 
дамытатын шығармашылық әрекетке келіп саяды.
  
пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы.
2. Психология. Словарь/ Под.ред.А.В. Петровского, М.Г. Ярошевского.- М.: Политиздат, 1990. 494 бет.
3. М.И.Махмутов Мектептегі проблемалық оқытуды ұйымдастыру. - Алматы: Мектеп, 1981. 247 бет.
4. Л.С.Выготский  Педагогическая психология. - М., 1967
5. Поташник М.М. Как развивать педагогическое творчество. - М.:Наука, 1987.
6. Методика развитие речи на уроках русского языка. - М: Просвещения, 1980.
7. Жапбаров А. Қазақ тілі стилистикасын оқыту методикасының негіздері. – А: Қаз.унив, 1991ж. 128 бет.
8. Львов М.Р.Словарь-справочник по методике русского языка. - М.: Просвещение, 1988, 217 бет.

77
И.Н. Бабак, А.Е. Дроздик
ОКВНЗ Институт Предпринимательства 
«Стратегия», к.соц.н.;
ОКВНЗ Институт предпринимательства 
«Стратегия», преподаватель
 
правовые основы социальной политики в отноШении 
малообеспеченных слоев населениЯ украины
Переход Украины к рыночной экономике негативно повлиял на экономическое развитие 
страны,  реализацию  и  осуществление  социальных  прав,  предусмотренных  международными 
договорами и национальным законодательством.
За  1990-1999  годы  валовой  внутренний  продукт  сократился  почти  на  60  процентов, 
объемы  производства  промышленной  продукции  –  на  48,9,  сельского  хозяйства  –  на  51,5 
процента. Реальная заработная плата уменьшилась в 3,8, а реальная пенсия – в 4 раза. Начиная 
с 2000 года в Украине начался рост ряда макроэкономических показателей развития. При этом в 
2000-2004 не произошло ощутимого повышения уровня жизни населения. Увеличение масштабов 
бедности  на  фоне  экономического  роста  делает  очевидным  неэффективность  использования 
средств и системную несостоятельность государства переводить экономические показатели в 
показатели социальной защиты.
Сейчас  в  Украине  существует  большое  количество  нормативно-правовых  документов, 
регламентирующих  деятельность  социальной  сферы.  Основные  социальные  права  граждан 
провозглашены в статьях 46-49 Конституции Украины. Рассмотрим некоторые из них:
 1. Право на социальную защиту. Законодательство Украины закрепляет право граждан на 
социальную защиту и устанавливает виды социального обеспечения. В частности, закрепляется 
право на обеспечение в старости, при потере кормильца, в случае потери полной или частичной 
трудоспособности,  при  временной  потере  трудоспособности,  а  также  в  случае  безработицы, 
что  произошло  по  независящим  от  гражданина  причинам.  На  основаниях,  определенных 
законодательством,  граждане  имеют  право  на  получение  пенсий  и  других  видов  социальной 
помощи. 
2. Право на жилье. Граждане Украины, согласно законодательству, имеют право на получение 
в установленном порядке жилого помещения (квартиры) в домах государственного жилищного 
фонда, в домах общественного жилищного фонда, фонда жилищно-строительных кооперативов. 
Жилые дома, построенные гражданами или приобретенные ими на основе гражданско-правовых 
соглашений, являются их собственностью. 
3.  Право  на  достаточный  жизненный  уровень  Основным  элементом,  определяющим 
жизненный уровень граждан, является получаемая ими заработная плата. С целью гарантирования 
определенного  размера  оплаты  работникам  за  выполненную  ими  работу  государство  в 
законодательном  порядке  устанавливает  минимальную  заработную  плату.  В  зависимости  от 
темпов роста потребительских цен, будет повышаться минимальный размер заработной платы, 
пенсий, стипендий, размер денежной помощи гражданам с минимальными доходами.
4.  Право  на  охрану  здоровья.  Это  неотъемлемое  право  человека  провозглашено  еще  в 
Международном пакте об экономических, социальных и культурных правах. Целевой комплексный 
подход  к  решению  проблем,  связанных  с  охраной  здоровья  граждан  Украины  обеспечивают 
соответствующие  социально-экономические,  медико-санитарные  и  оздоровительно-
профилактические программы, которые финансируются государством.
Правоотношения,  возникающие  в  процессе  государственного  социального  страхования, 
регулируются Основами законодательства об общеобязательном государственном социальном 
страховании, принятые 14.01.98. Социальное страхование, в отличие от обычного, неразрывно 
связано  с  трудовой  деятельностью  человека  как  члена  общества  и  базируется  на  понятии 

78
социального  риска.  Социальным  риском  в  целом  считают  риск  потери  заработка  в  случае 
отсутствия спроса на труд или потери трудоспособности. 
Основными  формами  социальной  помощи  населению,  в  соответствии  с  действующим 
законодательством, на сегодня являются:
1.  Финансовая  помощь  (семьям  с  детьми,  малообеспеченным  семьям,  выплаты  по 
безработице и др.)., Безналичный вид помощи – жилищные субсидии, частичное уменьшение 
стоимости  или  бесплатное  предоставление  товаров  и  услуг  и  др..;  льготы,  в  том  числе 
малообеспеченным семьям лицам, ухаживающим тяжелобольных и инвалидов, нуждающихся в 
постоянном уходе и при отсутствии такого подпадают под опеку государства; молодым семьям 
при  рождении  ребенка;  семьям,  которые  усыновляют  или  берут  на  содержание  (Фостеринг) 
ребенка или пожилого человека; безработным, начинающим собственный бизнес, и др.
  2.  Услуги:  переквалификация,  повышение  квалификации;  социальное  обслуживание 
одиноких  нетрудоспособных  лиц  и  инвалидов;  социальное  сопровождение,  социальная 
реабилитация, социальная коррекция, содействие социальной адаптации в обществе. 
3. Консультативно-информационная помощь. Она может приобретать характер массовых 
мероприятий,  а  также  предоставляться  в  индивидуальной  форме  (профориентационное 
консультирование,  юридические  консультации  по  определенным  вопросам  социальной 
защиты).
4.  Санкционирования  социально  нежелательных  или  опасных  действий.  Подобные 
действия наказываются путем применения соответствующих административных, финансовых, 
уголовных мер. Полученные от применения указанных санкций средства могут быть направлены 
на  финансирование  системы  социальных  мер  по  предупреждению  или  борьбы  с  социально 
опасными явлениями.
5.  Правовые  статусы,  которые  предусматривают  предоставление  лицу  дополнительных 
прав и установления обязанностей со стороны государства. На сегодня в Украине действуют 
статусы народного депутата, ветерана, ликвидатора аварии на ЧАЭС, безработного, беженца и 
некоторые другие.
6. Соглашения – трудовые (коллективные договоры, индивидуальные контракты), между 
социальными партнерами (в том числе международные). На сегодня в Украине продолжается 
реформирование всех сфер общественной жизни, в том числе и социальной сферы. Для поддер-
жания надлежащего уровня жизни социально уязвимых категорий населения создана и законо-
дательно определенная система государственных гарантий. На региональном уровне действуют 
утвержденные облгосадминистрациями социальные программы «Забота», «Забота», «Ветеран», 
«Милосердие», которым предусмотрены меры по развитию сети учреждений по социальному 
обслуживанию граждан пожилого возраста и инвалидов. 
Реальную поддержку семейного бюджета малообеспеченных слоев населения обеспечивает 
внедренная с 1995 года государственная программа жилищных субсидий, предусматривающей 
льготы в оплате жилья, коммунальных услуг и топлива. Постоянно развивается и совершенствуется 
система адресной социальной поддержки малообеспеченных слоев населения. 
Проблема  малообеспеченности  в  нашем  обществе  связана  также  с  безработицей 
населения.  Прежде  каждый  человек,  согласно  Конституции  Украины,  имеет  право  на  труд. 
Задачи  государственной  политики  по  занятости  населения  определяются  государственными 
и  территориальными  программами  занятости.  Так,  на  2001-2004  гг.  было  предусмотрено 
создать свыше 1,4 млн. рабочих мест, в том числе около 560 тыс. ориентированных на молодых 
безработных.  Следует  отметить  также,  что  от  количества  работающего  населения  зависит 
обеспечение граждан, которые уже не работают через пенсионный возраст.
До 2003 года в Украине действовала солидарная пенсионная система, которая в условиях 
рыночных преобразований в экономике испытала кризис. Количество пенсионеров за последние 
тридцать  лет  увеличилось  с  8,9  до  15  млн.,  а  занятых  работников  формального  сектора 
экономики стало меньше. Существенное повышение размера минимальной пенсии во второй 

79
половине 2004 года практически полностью защитило лица старше трудоспособного возраста 
от риска бедности. Уровень бедности этой группы составил в 2004 году 0,8% по критерию 4,3 
долл. США). А среди домохозяйств, состоящих из лиц трудоспособного возраста, этот уровень 
остается несколько выше (1,2%).
Таким  образом,  вопреки  убеждениям,  сложившихся  по  социальной  незащищенности 
лиц  пенсионного  возраста,  среди  домохозяйств,  все  члены  которых  принадлежат  к 
указанной  категории,  показатели  бедности  значительно  ниже  среднеукраинского  значения. 
И  эта  закономерность  сохраняется,  независимо  от  выбранного  критерия  бедности. 
В  Украине  существует  четкая  зависимость  уровня  бедности  от  возрастных  характеристик 
населения.  Анализ  возрастной  пирамиды  свидетельствует  о  том,  что  самые  высокие  риски 
бедности приходятся на группу детей до 16 лет и пожилых людей старше 80 лет. Снижение 
риска бедности начинается у мужчин с 35 лет, а у женщин с 40 лет. Самый благоприятный период 
жизни с точки зрения риска бедности для обоих полов наступает в возрасте 50 лет и длится до 
70 лет у мужчин и 65 лет – у женщин. Именно в этом возрасте люди достигают наивысшего 
карьерного роста, а по достижению пенсионного возраста (55 лет для женщин и 60 для мужчин) 
еще продолжают работать. Особое беспокойство вызывает тот факт, что дети являются самой 
незащищенной от риска бедности категорией. Этот факт подтверждается всеми исследованиями, 
независимо  от  метода  определения  бедности  и  способа  группировки  населения.  Например, 
сейчас в Днепропетровской области более 1 млн. 100 тыс. семей, в них воспитывается около 
689 тыс. детей. Многодетных семей (трое и более детей) в области насчитывается примерно 20 
тыс. Оказание помощи этим категориям семей регулируется, в том числе Указом Президента 
Украины «О дополнительных мерах по усилению социальной защиты многодетных и неполных 
семей».С  целью  улучшения  материального  положения  одиноких  матерей  Законом  Украины 
предусмотрено  пособие  на  детей  до  16  лет  одиноким  матерям  в  размере  10%  прожиточного 
минимума. 
С  1  января  2001  года  вступил  в  силу  Закон  Украины  «О  государственной  социальной 
помощи малообеспеченным семьям».В случае, когда семья имеет среднемесячный совокупный 
доход ниже прожиточного минимума, такой семье назначается адресная государственная помощь 
с учетом его среднемесячного совокупного дохода и имущественного положения всех членов 
семьи. С введением в действие Закона Украины «О государственной помощи семьям с детьми» 
в новой редакции количество видов помощи уменьшен с одиннадцати до пяти:
• пособие по беременности и родам лицам, незастрахованным в общеобязательном системе 
государственного социального страхования;
•  единовременное  пособие  при  рождении  ребенка  лицам,  незастрахованным  в 
общеобязательном системе государственного социального страхования; 
•  пособие  по  уходу  за  ребенком  до  достижения  им  трехлетнего  возраста  лицам, 
незастрахованным в общеобязательный системе государственного социального страхования; 
• пособие на детей, находящихся под опекой или попечительством;
• помощь малообеспеченным семьям с детьми. 
Что касается детей, которые лишены родительской заботы и не проживают в семьях, жизнь 
требует по-новому относиться к различным интернатам, где они воспитываются. 
Не  меньшего  заботы  общества  нуждаются  и  одинокие  нетрудоспособные  граждане  и 
инвалиды. Для организации помощи очерченным категориям граждан введено в действие Типовые 
положения  о  территориальном  центре  социального  обслуживания  пенсионеров  и  одиноких 
нетрудоспособных граждан, а также о домах-интернатах для престарелых и инвалидов. Кроме 
того, права инвалидов охраняются законом «Об основах социальной защищенности инвалидов». 
С октября 2002 года социальной поддержкой инвалидов заниматься Фонд социальной защиты 
инвалидов в составе Министерства труда и социальной политики. 
Риски бедности в Украине не имеют существенной зависимости от пола, поскольку уровень 
бедности практически не изменяются в разных по составу домохозяйствах. В домохозяйствах, где 

80
все взрослые – женщины и в домохозяйствах, в состав которых входят как взрослые мужчины, 
да и женщины, независимо от выбранного критерия уровня бедности практически совпадают. 
Вместе с тем, с увеличением значения черты бедности наблюдаются снижение уровня бедности 
в  домохозяйствах,  среди  взрослых  членов  которых  нет  женщин.  Это,  обычно,  объясняется 
большим представительством мужчин среди населения с высоким уровнем личных доходов.
Наибольший разрыв в уровнях бедности между домохозяйствами больших городов и сел 
Украины. С увеличением значения абсолютной черты бедности уменьшается дифференциация 
уровней бедности населения больших городов и сел. 
Все упомянутые выше факторы бедности рассматривались в стране изолированно друг от 
друга. То есть, были рассчитаны простые риски бедности, которые не учитывают действие других 
факторов.  Например,  уровень  бедности  многодетной  семьи  в  большом  городе  приближается 
к  значению  показателя  по  домохозяйствам  с  двумя  детьми  в  сельской  местности.  А  уровень 
бедности по сложным домохозяйствам (с двойной нагрузкой), проживающих в крупных городах, 
лишь на 1,7 процентных пункта превышает показатель благополучных домохозяйствах (из лиц 
трудоспособного возраста), если они живут в сельской местности. 
Одним  из  дополнительных  критериев  определения  бедности,  особенно  актуальных  для 
стран с переходной экономикой, является самоидентификация. Специфика украинской бедности 
состоит  в  значительном  превышении  масштабов  субъективной  бедности  над  масштабами 
бедности,  определенной  по  объективным  критериям.  На  ситуацию  с  бедностью  в  стране  в 
значительной  степени  должна  оказывать  влияние  государственная  помощь.  Особенно  это 
относится к социально незащищенным слоям населения, которые не в состоянии самостоятельно 
выйти из кризисной ситуации.
Оценка системы адресной социальной помощи, действующей независимо от выбранного 
критерия  бедности,  свидетельствует  об  очень  низкой  ее  эффективности,  как  с  точки  зрения 
уровня охвата и действенности поддержки бедного населения, так и адресации помощи самым 
бедным.  При  анализе  ситуации  с  бедностью  в  Украине  и  оценке  эффективности  социальной 
помощи бедному населению правовых основах традиционно возникает вопрос о перспективах 
решения  данной  проблемы.  Поэтому  построение  краткосрочных  прогнозов  уровня  бедности 
занимает одно из центральных мест в системе социологических исследований в стране.

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: