П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет351/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   347   348   349   350   351   352   353   354   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

270
СӨЗЖАСАМ
өшір-өшірт-өшірткіз.
Бұл тізбекте 3 сөзжасам- 
ды қ жұп бар: 
1) өш-өшір, 2) өшір-өшірт, 3) өшірт-
өшірткіз.
Ал 
бу
түп негізінен ж асалған сөзжа- 
самдық ұяның бір ғанатізбегін мысалға келтіріп 
көрейік: 
бу-була-булан-буландыр-буландырғыш.
Осы сөзжасамдық тізбекте сөзжасамдық жұп бар. 
Олар: 
1) бу-була, 2) була-булан, 3) булан-буландыр,
4) буландыр-буландырт, 5) буландырт-буландыр-
ткыз.
Келтірілген мысалдар сөзжасамдық жұптар- 
д ы ң тізбектегі саны түрлі б о латы н ы н а н ы қ
көрсетті. С оны м ен бірге сөзж асам ды қ жұптың 
орны, жалпы алғанда, сөзжасамдық ұяда болға- 
нымен, тікелей нақты орны созжасамдық тізбекте. 
Оны мына мысалдардан көруге болады: 
тер
түп 
негізден жасалған сөзжасамдық 
упщгіғъипер-тер-
ле-терлет-терлеттір-терлеттірт
тізбегін алсақ, 
онда 4 сөзжасамдық жұгі бар, яғни тізбек4 созжасам- 
д ы қ ж ұгітан қ ұ р а л ғ а н , о л а р : 
1) т е р -т е р ле ,
2) терле-терлет, 3) терлет-терлеттір, 4) тер-
леттір-терлеттірт.
Бұл тек осы мысалға келті- 
рілген тізбекке ғана қатысты емес, барлық сөзжа- 
самдық тізбектер созжасамдық жұптардан құра- 
лады. С онды қтан ол — жалгіы заңды лы қ. О ған 
кез келген ұядағы созжасамдық тізбекті келтіріп, 
одан осы құбылысты коруге болады. М ысалы, 
т ы н-т ы ңда -т ы ң да т -т ы ндат кы з; т іл -т іл е -
тілек-тілектес-тілектестік; шаш-іиаша-шашак-
іиашаксыз
сияқты тізбектерді алсақ, олардың бәрі 
де тұрлі сөзжасамдық жұптардан тұратынын аңға- 
ру қиы н емес: 
тың-тыңда, тыңда-тыңдат, тың-
дат-тыңдатқыз; тіл-т іле, т іле-т ілек, т ілек-
тілектес, тілект ес-т ілект ест ік; шаіи-шаша,
шаша-шашақ, шашақ-іиашақсыз.
Бұл сөзжасамдық тізбектердің әрқайсысы 3-
4 сәзж асам ды қ жұптардан тұратыны көрінді. 
Қөрыта келгенде, сөзжасамдық жұптардың сөзжа- 
самдық ұядағы нақты өрны созжасамдық тізбек 
екені анықгалды. Сонымен созжасамдық жұп ту- 
ынды сөздің жасалуына негіз болатын соз бен 
одан ж асалған туынды созден тұратын созжа- 
самдық тізбектің ең кіші мүшесі.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   347   348   349   350   351   352   353   354   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет