П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы


Л дауыссыз дыбысының үндесім түрлері



Pdf көрінісі
бет80/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

Л дауыссыз дыбысының үндесім түрлері
Жуан езулік түрі: БАЛ, ЖЫЛ т.б. 
(20-1- сурет)
Жасалымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара
жымдаса тоғы сы п, екі жаны жуысады (2-1), 
жасалу орнына қарай тіл ұшы; тіл ауыз қуысында 
кейін шегініп жатады (8), тілдің жатысына қарай 
кейінді; дауыс желбезегі мол тербеледі (5-2), 
ж ел б езек қ аты сы н а қарай тербелім ді; ерін 
жазылып (езу тартып) барып жасалады (1-3), ерін 
қаты сы на қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ұшы мен қы зыл иек өзара 
бос то ғы с ад ы , тоғы сы м күш ін е қарай бос 
тоғы сымды ; ауыз қуысы үлкейіп, көмей қуысы 
кішірейеді, үстеме жасалым орнына қарай көмей 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: 
тіл ұш ы м ен қ ы зы л и е к т ің
то ғы сы м ы бос леп п ен аяқталады , тоғы сы м
б іт ім ін е қ ар ай бос л еп ті; д а у ы с сы з ы ңы л 
дыбысталады, үн қаты сы на қарай үнді; әуез 
қаты сы на қарай жуан және езу әуезді дыбыс 
болып табылады.
Л жуан езулік түрінің айырым белгілері
Ж асалы м белгілері: 
тіл ұш ы , ж ан ам а 
ж уы сы ңқы , кейінді, тербелімді (үнді), езулік 
дауыссыз дыбыс.
Айтылым белгілері: 
бос тоғысыңқы, көмей 
қуысты дауыссыз дыбыс.
Естілім белгілері: 
бос лепті, үнді, жуан, 
езу әуезді дауыссыз дыбыс.
Жалпы сипаттамасы: 
тіл ұш ы , ж ан ам а 
жуысыңқы, үнді, кейінді (жуан), езулік дауыссыз 
дыбыс.
Ж іңіш ке езулік түрі: ЕЛ, БІЛ т.б. 
(20-2-
сурет)
Жасалымы: 
тіл ұшы мен қы зыл иек өзара 
жымдаса тоғы сы п, екі жаны жуысады (2-1), 
жасалу орнына қарай тіл ұшы; тіл ауыз қуысында 
ілгері итініп жатады (6), тілдің жатысына қарай 
ілгерінді; дауыс желбезегі мол тербеледі (5-2), 
ж ел б езек қ аты сы н а қарай тербелім ді; ерін 
жазылып (езу тартып) барып жасалады (1), ерін 
қатысына қарай езулік дыбыс болып табылады.
Айтылымы: 
тіл ұшы мен қызыл иек өзара 
бос то ғы с ад ы , тоғы сы м күш іне қарай бос 
тоғысыңқы; ауыз қуысы кішірейіп, көмей қуысы 
үлкейеді, үстеме жасалым орны на қарай ауыз- 
қуысты дыбыс болып табылады.
Е стіл ім і: 
тіл ұш ы м ен қ ы з ы л и е к тің
тоғы сы м ы бос леппен аяқталады , тоғы сы м
б ітім ін е қ а р а й бос л еп ті; д а у ы с сы з ыңыл 
дыбысталады, үн қатысына қарай үнді; әуез 
қатысына қарай жіңішке және езу әуезді дыбыс 
болып табылады.


55
Л ' жіңіш ке езулік түрінің айырым белгілері


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет