П у бли ка сы м әдениет, а қ п а ра т ж ә н е қ о ға м д ы қ к е л іс ім м и н и с т р л іг ін щ м ем л е к етт ік тілді дам ы ту бағдарламасы



Pdf көрінісі
бет90/497
Дата14.10.2023
өлшемі38,54 Mb.
#113886
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   497
Байланысты:
kazak grammatikasy fonetika sozzhasam morfologiia sintaksis

ӘЛІПБИ-ДЫ БЫСТАР

дауы с-
тылар
аты
қатаң-
дар
аты
ұяң -
дар
аты
үнді-
лер
аты
1
А а
а
2
Ә ә
ә
3
Ы ы
ы
4
1 і
і
5
Е е
е
6
Ұ ұ
Ұ
7
Ү ү
Ү
8
0 о
0
9
Ө е
ө
10 
11
П п 
Т т
пы
ты
12
Қ к
қы
13
К к
кі
14
С с
сы
15
Ш ш
шы
16
Б б
бы
17
Д д
ды
18
Ғ ғ
ғы
19
Г г
гі
20
3 з
зы
21
Ж ж
жы
22
М м
мы
23
Н н
ны
24
Н н
ы ң
25
Р р
ыр
26
Л л
ыл
27
Й й
ый
28
У у
¥У.
2 0 - к е с т е . Ә л іп б и -д ы б ы ет а р д ы ң
қ ү р а м ы
Қазақ тілінің нақты дыбыстар саны әліпби- 
дыбыстардың санынан төрт есе көп.


ҚАЗАҚ ТІЛШІҢ ДЫБЫСТАРЫ
63
Қ азақ тіл ін ің ды бы с құрам ы - үндесім
дыбыстар құрамы. Қазақ тілінің дауыссыз дыбыс 
құрамы тек жуан-жіңішке үндесім әуез негізінде 
анықталатын болса, онда 9 дауысты, 34 дауыссыз, 
б а р л ы ғы 43 д ы б ы с болады (А .Б а й т ұ р с ы н
қисыны). Егер жуан-жіңішке және еріндік-езулік 
үндесім әуез негізінде анықталатын болса, онда 
9 дауысты + 66 дауыссыз, барлы ғы 75 дыбыс 
болады. Қ азақ тілінде У(\Ү) ды бы сы ны ң езулік 
варианты жоқ.
ЖУАН ЕЗУЛІК ДЫБЫСТАР
Ж ІҢІШ КЕ ЕЗУЛІК ДЫБЫСТАР

дауы с-
аты
катаң-
аты
ұя ң - аты
үнді- аты
тылар
дар
дар
лер
2
3
4
5
6
7
8
9
10 
11 
12
13
14
15
16
17
18
А а 
Ы ы
П п 
Т т 
К к 
С с 
сы 
111 ш шы
пы
ты
кы
Б б 
Д д 
Ғ ғ 
3 з 
Ж ж
бы
ды
ғы
зы
жы
М м 
Н н 
Н н 
Р р 
Л л 
Й й
мы 
ны 
ы ң 
ыр 
ыл 
ый
2 1 - к е с т е . Ж уан езулік ды бы сгар ды ң
қ ү р а м ы
Қазақ тілі дыбыс құрамының үндесім моделі 
(25-кесте) оның құрамды боліктерін көрсетіп тұр. 
Жуан ш арш ыны ң ішінде жуан езулік, жіңіш ке 
ш а р ш ы н ы ң іш ін д е ж ің іш к е е з у л ік , ж уан 
ш е ң б е р д ің іш ін д е ж уан е р ін д ік , ж ің іш к е
ш еңбердің ішінде жіңіш ке еріндік дыбыстар 
орналасқан.
Соны мен, қазақ тілініңды бы с құрамы мен 
оны ң жүйесі екі жолмен талданып, екі түрлі 
нэтиже алынды.

дауыс-
тылар
аты
катаң-
дар
аты
ұяң-
дар
аты
үнді-
лер
аты
1
Ә ә
ә
2
1 і
1
3
Е е
е
4
П п
пі
5
Т т
ті
6
К к
кі
7
С с
сі
8
Ш ш
ші
9
Б б
бі
10 
1 1
Д д 
Г г
ді
гі
12
3 з
зі
13
Ж ж
жі
14
М м
мі
15
Н н
ні
16
Ң н
ін
17
Р р
ІР
18
Л л
іл
19
Й й
ій
2 2 - к е с т е .
Ж ің іш к е е з у л і к д ы б ы с т а р д ы ң к ұ р а м ы
Б ір ін ш і, “ ф о н е т и к а л ы қ ” т а л д а у д ы ң
ар қ а сы н д а қ а з а қ тілі д ы б ы стары ж асалы м
б елгілерін е қ ар ай ж іктеледі. С ө й тіп , тір ек
дыбыстардың (әліпби-дыбыстар) басы ашылды 
(26- кесте). Екінші, “ф онологиялы қ” талдаудың 
а р қ а с ы н д а қ а з а қ тілі д ы б ы стар ы үн д есім
беліілеріне қарай жіктеледі. Сөйтіп, үндесім 
дыбысіардың (үндесім аллофондар) басы ашылды 
(27- кесте). Үндесім дыбыстардың “фонетикалық” 
сипаттамасы өз алдына жүргізілді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   497




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет