Диссертацияларыныњ негізгі ѓылыми нєтижелерін жариялауѓа арналѓан басылымдар тізіліміне енгізілген Ќр бѓм бѓсбк 19. 03. 2009 ж

Қолданылған әдебиет
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Ерекше бөлім) // «Заң» ДҚ. 10.02.2012.
Нормативтік  құқықтық  актілердің  мемлекеттік  тілдегі  мәтіндерінде  мағыналық, 
грамматикалық, сондай-ақ лингвистикалық-стилистикалық қателерге жол бермеу үшін құжаттың 
қазақ тіліндегі мәтінінің сапасына аудармашы ғана емес, оны әзірлеуге жұмылдырылған барлық 
қызметкерлер және олардың басшылары жауапты болуға тиіс.
Во избежание смысловых, грамматических, а также лингвистических-стилистических ошибок 
в текстах нормативных правовых актов на государственном языке за качество текста на казах-
ском языке должны нести ответственность не только переводчик, а все сотрудники, привлечен-
ные на разработку документа и их руководство.    
In order to avoid semantic, grammatical and linguistic-stylistic errors in the texts of legal acts in the 
official language, all employees involved in the drafting of the document and their management should be 
responsible for the quality of the text in the kazakh language, but not only translators.
 
түйін  сөздер:  Қазақстан  Республикасының  Азаматтық  кодексі  (Ерекше  бөлім),  аударма 
сәйкессіздіктері, шешу жолдары.
ключевые  слова:  гражданский  кодекс  Республики  Казахстан  (Особенная  часть),  несоответ-
ствия перевода, пути решения.
кеywords: the Civil Code of the Republic of Kazakhstan (Special part), discrepancy of translation, 
solutions.
● ● ● ● ●

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
156
Республикамыздың қоғамдық қатынастарының 
барлық  саласында  қолданылатын  нормативтік 
құқықтық актілерде тілдік нормалардың сақталуы  
аса маңызды. Өйткені ол мемлекеттiк басқару, заң 
шығару, сот iсiн жүргiзу сияқты  билік салаларын-
да  нысанға  алынатын  қоғамдық  қатынастарды 
реттеудің басты құралы болып табылады.
Осы  заң  шығармашылығы  ісін  жүзеге 
асырудағы,  яғни  нормативтік  құқықтық 
актілердің  жобаларын  әзірлеуде  тілдік  норма-
лардың  сақталуын  қамтамасыз  етудің  бірқатар 
мәселелерін қарастырып көрелік.
Тілдік норма тіл жүйесінің дәстүріне сай тұрақты 
түрде қалыптасып, қоғамдық қатынастар арқылы 
орныққан тілдік амал-тәсілдердің жиынтығы [1], 
яғни  лексикалық,  сөзжасамдық,  грамматикалық, 
дыбысталу  және  т.б  нормаларын  қамтитын  сөз 
қолдану ережелері ретінде нормативтік құқықтық 
актілерді  әзірлеу  мен  ресімдеу  тәсілдерінің,  та-
лаптары  мен  қағидаларының  жиынтығы  [2]  заң 
техникасы шегінде нормативтік құқықтық актілер 
тілінің дәлдігін, анықтықтығын, логикалық дұрыс 
болуын жетілдіруді қамтамасыз ету тәсілі ретінде 
қаралады.
Норматативтік  құқықтық  актіге  ресми 
құжат  сипатын  беретін  оның    құрылымдық 
элементтері  мен  деректемелерін  жазу,  тілі 
мен  стиліне    қойылатын  бірқатар  талап-
тар  «Нормативтiк  құқықтық  актiлер  тура-
лы»  Қазақстан  Республикасының  Заңында 
белгіленгендігін атап өтуге болады.  Осы Заңда  
көрсетілген  нормативтік  құқықтық  актілердің 
сатылық деңгейлері (заң, қаулы, бұйрық, ереже, 
қағида және т.б.) өзіндік түрлі құқықтық мақсат 
пен құрылым, мазмұнды қамтиды. Ал олардың 
құрылымдық  бөлiктерін  қалыптастыратын 
құқық  нормаларын  қамтитын  абзац,  бөлiк, 
тармақша, тармақ, бап және оның деректемелері 
(атау, нөмірі, күнін және т.б.) ресімдеу талапта-
Тұрарова Жұмакүл Мұхтарқызы,
ҚР Заң шығару институты Лингвистикалық орталығының 
аға ғылыми қызметкері
НОРмАтИвтІк ҚҰҚыҚтыҚ АктІлЕРДЕГІ ПуНктуАЦИялыҚ 
мӘСЕлЕлЕР (АзАмАттыҚ зАҢНАмАлыҚ АктІлЕР 
мыСАлы НЕГІзІНДЕ)
рына  және  тілдік  норма  деңгейлеріне  (фонети-
ка, лексика, сөзжасам, грамматика, морфология, 
синтаксис, стилистика нормаларына) сай жазы-
луы  тиіс.  Олардың  жазу  талаптарын  сақтамау, 
мәселен,  сөз  тұлғасына,  сөз  тіркестері  мен 
сөйлем  құрылыстарының  олқылықтарынан  ту-
ындайтын грамматикалық қателерге немесе сөз 
мәнін  дұрыс  түсінбеу,  орынсыз  пайдаланудан 
және  т.б.  сөздердің  дәл  мәнінде  пайдаланбау-
дан  болатын  лексикалық  қателерге,  яғни  тілдік 
құралдарды  дұрыс  пайдаланбағаннан  туындай-
тын    заң  тілі  мен  стилінің  бұзылуына  әкелуі 
мүмкін.  Сондықтан  заң  мәтіндерінің  тілдік 
нормаларға сай жазылуы аса маңызды. 
Осындай  тілдік  нормалардың  бірі  - 
пунктуациялық 
нормалар. 
«Пунктуация» 
термині  латын  тілінде  punctuation,  punctun  – 
нүкте  дегенді  білдіреді.  Ол  біріншіден,  тілдегі 
алфавитке  енбейтін  графикалық  таңбалар 
жиынтығын,  мәтінді  өз  ішінде  бір-бірінен 
бөлектеп,  графикалық  жағынан  ажырататын 
жазу  тілінің  негізгі  құралы,  екіншіден,  тыныс 
белгілерін  дұрыс  қою  жөніндегі  ережелерін, 
үшіншіден,  тыныс  белгілері  деген  мағынаны 
білдіреді [3]. 
Тыныс  белгілері  –  ойды  нақты,  дәл, 
түсінікті  жеткізу  үшін,  жазуда  сөйлемдердің 
құрылым  ерекшелігін,    интонацияны  берудегі 
қолданылатын  шартты  белгілер.  Ресми  жазба 
тілінде  әсіресе,  заң  тілінде    тыныс  белгілерін 
дұрыс  қолдана  білудің  маңызы  зор.  Ты-
ныс  белгілері    дұрыс    қойылмаған  мәтінді, 
сөйлемді  оқу  да,  мағынасын  түсіну  де  қиын. 
Тыныс  белгілері    дұрыс  қойылмаған  сөйлем 
құрамындағы  сөздер  синтаксистік  қызметі 
жағынан  (бастауыш,  баяндауыш,  анықтауыш 
т.б.) өзгеріп, мазмұны күңгірттеніп, екі ұшты бо-
луы мүмкін [4].
Қазақ  тілінде  тыныс  белгілері  сөйлемнің 

157
Из практики законотворчества на государственном языке
синтаксистік  ерекшелігіне  (сөйлем  құрылысы, 
түрі, жасалу жолдары), сөйлемнің мағынасына, 
сөйлемнің  интонациясына  байланысты    әр 
түрлі қойылады [4]. Интонация арқылы сөйлем 
мағынасының    айтылу  мақсатына  қарай  тыныс 
белгілерін қойып, мағыналық өзгешеліктерді та-
нимыз. Мәселен, хабарлай айтылған сөйлемнен 
соң кідіріс болады да, соған орай нүкте қойылады. 
Құрмалас  сөйлемдерді  оқығанда,  құрмалас 
құрамындағы  әрбір  жай  сөйлемдерден  соң, 
сондай-ақ бірыңғай мүшелердің әрбір сөздерінен 
соң кідіріс болып, олар үтір белгісімен ажыраты-
лады. Бастауыштан кейін қойылатын сызықшада 
интонацияның рөлі айрықша көрінеді. Сызықша 
қойылып    тұрған  жерге  кідіріс  жасаймыз, 
әйтепесе  сөйлемнің  синтаксистік  қызметі 
бұзылады. 
Сонымен тыныс белгілері сөйлем мағынасын 
анықтайтын  белгі.    Олардың  біразы  сөйлемнің 
мағынасына  қарай,  біразы  құрылысына  қарай 
қойылады.  Қос  нүкте,  нүктелі  үтір,  абзац 
синтаксистік  құрылысқа  қатысты  қойылады. 
Жақша,  нүкте,  тырнақша  сөйлем  мағынасына 
қарай қойылады [4, 5].      
Ресми  стильде,  оның  ішінде  заң  мәтіндерінде 
қолданылатын тыныс белгілері шектеулі ғана. Заң 
мәтіндерінде  көбінесе  нүкте,  нүктелі  қос  нүкте, 
үтір, тырнақша, сызықша және т.б. тыныс белгілері 
пайдаланылады.  Сондай-ақ  заң  құрылымындағы 
олардың пайдаланылуы ережесі мынадай:
Нүкте (.) - жазуда көп пайдалынатын тыныс 
белгілерінің  бірі.  Нүкте  дұрыс  қойылмайтын 
болса,  сөйлем  түсініксіз  болып  шығады,  не 
нүктенің қойылмауынан екінші бір мағына туын-
дауы мүмкін. Заң тілінде нүкте аяқталған ойды 
білдіретін  хабарлы  сөйлемдерден  соң,  цифрлар 
арқылы  таңбаланатын  санамалы  нөмірлерден 
кейін  немесе  әріптер  арқылы  санамаланып 
айтылған сөйлемдерден кейін тағысын тағы, тағы 
сондайлар,  тағы  басқа  сөздерін  қысқартқанда 
қойылады [4, 5].      
Үтір, сызықша, қос нүкте, нүктелі үтір сөйлем 
бөліктерін бөлу белгілері [7].
Сөйлем  ішіндегі  ең  көп  қолданылатын 
белгінің  бірі  -  үтір.  Ол  бірыңғай  мүшелердің 
арасына, оңашауланған айқындауыш сөздер мен 
құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің 
ара  жігіне  қойылады.  Үтірді  қойғанда,  тыныс 
белгілерін  қолданудың  жоғарыдағы  аталған 
үш  ерекшелігін  ескеру  керек.  Олай  болмаған 
жағдайда,  сөйлемдегі  ой  айқындалмайды,  тіпті 
түсініксіз болады.
Ал  сызықша  (  —  )  белгісі  бастауыш  зат 
есімнен немесе заттанған (зат есімдік мәнге ие 
болған)  басқа  сөз  таптарынан,  баяндауыш  та 
атау  тұлғадағы  зат  есімнен  не  заттанған  басқа 
сөз  таптарынан  болғанда  қойылады.  Мекен, 
уақыт, сан шендестігін білдіретін сөздердің ара-
сына сызықша қойылады (Ол жалғау мен шейін 
шылауының мағынасын білдіреді) [4, 5].      
Заң  мәтіндерінде  осы  тыныс  белгісін  дұрыс 
қолданбау    жағдайлары  жиі  кездеседі.  Мысалы 
кейде дефис пен сызықша бір көлемде беріледі, 
бұдан  мағынаға  әсері  болмағанымен,  дефистің 
морфологиялық белгі екендігін айыру қажет. Тыныс 
белгісіне енбейтін дефистің көлемі сызықшаның 
жартысындай  көлемде  қойылады.  Осы  тәрізді 
тырнақшаны қою да жүйесіз. Сыңарлары үлкен-
кіші,  не  сөзден  жоғары  берумен  қатар  сызықша 
белгісін дұрыс қолданбау да кездеседі. [4]. Осын-
дай  дұрыс  белгілмеу  жағдайына  мысал  ретінде 
Қазақстан  Республикасы  Азаматтық  кодексінің 
(Жалпы  бөлім)  10-бабының  6-тармағындағы 
кемшілікті атауға болады:
«6.  Тұтынушылардың  құқықтарын  қорғау 
осы Кодексте немесе өзге де  заң құжаттарында 
көзделген құралдармен қамтамасыз етiледi.
 Әрбiр тұтынушының, атап айтқанда: 
-  тауарлар  сатып  алу,  жұмыс  пен  қызметтi 
пайдалану үшiн еркiн шарт жасасуға;
-  тауарлардың  (жұмыстың,  қызметтiң) 
тиiсiнше сапалы және қауiпсiз болуына;
-  тауарлар  (жұмыс,  қызмет)  жөнiнде  толық 
және анық мәлiмет алуға;
-  тұтынушылардың  қоғамдық  ұйымдарына 
бiрiгуге құқығы бар.».
Қос нүкте (:) – жазуда, заң тілінде сөйлемнің 
синтаксистік  ерекшеліктері  мен  мағынасына 
байланысты  қойылады.  Қос  нүкте  сөйлем 
мүшелерінің  грамматикалық  және  логикалық 
қатысын  білдіреді,  ойдың  жалпыдан  жалқыға, 
жалқыдан  жалпыға  қатысын  анықтайды.  Қос 
нүкте жалғаулықсыз салаласқан жай сөйлемдердің 
алдыңғысының мағынасы соңғы жай сөйлемдер 
арқылы  айқындалатын  жай  сөйлемдердің  ара-
сына,  белгілі  ойды,  қағидаларды,  ережелерді 
дәлелдеу  мақсатымен  алынған  сөйлемдердің 
алдында  қолданылатын  мысалы  деген  сөзден 
кейін,  бірыңғай  мүшелердің  алдынан  баса  на-
зар аудару мәнінде қолданылатын сөздерден соң, 
жалпылауыш  сөз  бірыңғай  мүшелерден  бұрын 
тұрса,  жалпылауыш  сөзден  кейін  қойылады                                            
[4, 5]. Мәселен, рет-ретімен санамалап баяндау-
ды  керек  ететін  жалпылауыш  мәнді  сөздерден 
соң  қос нүкте қойылады.
«1. Әлеуметтiк қызметкердiң: 
1)  арнаулы  әлеуметтiк  қызметтер  көрсету 
саласына  жаңа  әдiстемелер  енгiзуге,  ғылыми-
зерттеу қызметiмен айналысуға; 
2)  арнаулы  әлеуметтiк  қызметтер  көрсету 
стандарттарын  сақтаған  жағдайда,  арнаулы 
әлеуметтiк  қызметтер  көрсету  саласындағы 

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
158
қызметтi  ұйымдастырудың  әдiстерi  мен  нысан-
дарын еркiн таңдауға; 
3)  кемiнде  бес  жылда  бiр  рет  бiлiктiлiгiн 
арттыруға  құқығы  бар.»  («Арнаулы  әлеуметтiк 
қызметтер  туралы»  Қазақстан  Республикасы 
Заңының 16-бабы 1-тармақшасы).
Нүктелі үтір (;) – жазуда, заң мәтінінде  жиі 
пайдалынатын  тыныс  белгілерінің  бірі.  Бұл 
белгіні қоюда сөйлемнің құрылысы мен мағынасы 
негізге алынады. Нүктелі үтір көбінесе сөйлемнің 
құрылысына  қарай,  құрмалас  сөйлемдерде, 
сондай-ақ баяндауыштары тұлғалас, мағыналары 
теңдес,  жалпылауыш  мәнді,  санамаланатын 
бірыңғай  мүшелі  жай  сөйлемдерде  қойылады 
[4; 5]. Мысалы, нормативтік құқықтық актілерде 
нүктелі үтір санамаланып айтылған, мағыналары 
ыңғайлас сөйлемдерден кейін қойылғанда сөздер 
кіші  әріптен  басталып  жазылады.  Бұлардың 
әрқайсысы  цифр  немесе  әріптер  арқылы 
көрсетілуі  немесе  әріптер  не  цифрлар  арқылы 
дараланып көрсетілмеуі мүмкін [4; 5; 6]: 
«2.  Шаруашылық  серiктестiкке  қаты-
сушылар:
1)  құрылтай  құжаттарының  талаптарын 
сақтауға;
2)  салымдарды  құрылтай  құжаттарында 
көзделген тәртiп, мөлшер, әдiстер және мерзiмдер 
бойынша салып отыруға;
3)  шаруашылық  серiктестiк  коммерциялық 
құпия  деп  жариялаған  мәлiметтердi  жария 
етпеуге  мiндеттi.»  (ҚР  АК-нің  61-бабының 
2-тармақшасы).
немесе
«2. Өмiрлiк қиын жағдайда жүрген адамның 
(отбасының)  мүддесi  үшiн  арнаулы  әлеуметтiк 
қызметтер  көрсету  туралы  өтiнiштi  адамның 
(отбасының) өз бетiнше оны бере алмау себебiн 
көрсете отырып: 
отбасының ересек мүшелерiнiң бiреуi; 
қамқоршысы (қорғаншысы); 
кенттiң,  ауылдың  (селоның),  ауылдық 
(селолық) округтiң әкiмi; 
Қазақстан  Республикасының  азаматтық 
заңнамасына  сәйкес  сенiмхаты  бар  адам  бере 
алады.»  («Арнаулы  әлеуметтiк  қызметтер  ту-
ралы»  Қазақстан  Республикасы  Заңының  13-
бабының 2-тармағы).
Сондай-ақ  заң  мәтінінде  жиі  пайдаланылатын 
белгінің бірі тырнақша («қосарлы белгі»), жақша, 
сөздерді,  сөз  тіркестерін,  сөйлем  бөліктерін 
бөлектеу белгісі болып табылады [4; 5].  Тырнақша 
(" « », „ “ ) кідіріске, интонацияға немесе сөйлемнің 
құрылысына  байланысты  емес.  Тырнақшаның 
мағынасы  да,  қызметі  де  алуан  түрлі,  көбіне 
мағынаға  байланысты  қойылатын  белгі.  Заң 
мәтінде  тырнақша  сөздерді,  ойды  өзгертпей,  сол 
қалпында қолдану қажет болғанда қойылады. Бұл 
көбіне түзетулер енгізетін  нормативтік құқықтық 
актілерде  қолданылады.  Сондай-ақ  мәтін    ішінде 
газет, заң, қаулы және т.б. аттары  қолданылғанда, 
кәсіпорын,  фирма,  зауыт,  фабрика,  ұйым  аттары 
мен  машиналар  мен  құрал-жабдық  маркаларын 
және т.б. жазуда тырнақша қолданылады. [4; 5; 6]. 
Жақша  ()  —  жұптанып  қолданылатын  ты-
ныс  белгісі.  Жақшаның  дөңгелек  жақша  [()], 
тік  ([  ]),  пішінді  жақша  ({}),  сынық  жақша                                              
(< >) деп аталатын түрлері бар. Жақша, негізінен, 
мағынаға  байланысты  қойылатын  тыныс  белгі. 
Жақшаға  алынатын  сөздер  мен  сөйлемдер 
жақшаға  алынбаған  сөздермен  грамматикалық 
байланыспайды.  Жақшаға  алынған  сөздер  мен 
сөз тіркестері баяндалып отырған ойды анықтай 
түсу үшін, кейде оның жеке мүшелерін түсіндіру 
үшін, сөйлем ішіндегі бір ойды немесе жеке бір 
сөзді дәлірек анықтау үшін қолданылады [4].
Нормативтік құқықтық актілерде тармақтардағы 
тармақшалар  және  баптардағы  тармақтарды 
нөмiрлеуде  жақша  жиі  пайдаланылады.  Бұл  рет-
те  тармақтардағы  тармақшалардың  нөмiрленуi 
жақшамен  жабылған  араб  цифрларымен  мынадай 
түрде белгiленедi: 1), 2), 3) және одан әрi қарай [2].
Тыныс  белгілері  кейде  қосарланып  та 
қолданылады.  Қосарланып  қолданылатын  ты-
ныс  белгілері  ретінде  жақша,  тырнақша,  үтір, 
қос нүкте, нүктелі үтірді атауға болады.
Қорыта келе, тыныс белгілері ережелері тілдің 
грамматикалық ережелеріне тәуелді, байланысты 
әрі синтаксис аясында қаралатындығын, сонымен 
қоса,    тыныс  белгілерін  пайдалануды  белгілей 
отырып,  синтаксистік  құрылымды  (не  оның 
элементін бір-бірінен бөлектеуді)  және мәтіндегі 
бірнеше  синтаксистік  құрылымды  біртұтас 
біріктіру функциясын атқаратындығын атауға бо-
лады. Сонымен, тыныс белгісін дұрыс қою мәтін 
мазмұнын  дәл  беруді  қамтамасыз  ететіндігін 
көреміз [4; 5]. Алайда, осы мәселелерді ескермеу-
ден, көптеген заң мәтіндерінде тыныс белгілерін 
дұрыс  қолданбау  жиі  кездеседі.  Оған  мысал 
ретінде  Қазақстан  Республикасы  Азаматтық 
кодексінің  мәтіндеріндегі  кездесетін    мынадай 
тыныс белгілері кемшіліктерін атауға болады: 
1) сызықша белгісін оқшаланған айқындауыш 
мүшені белгілеуде орынсыз қоюды;
2)  сызықшаны  бастауышты  басқа  мүшеден 
айрыру үшін қоюды;
3)  абзацтарды  дефистермен  немесе  өзге  де 
белгiлермен көрсетуді;
4)  сөйлемдегі  сөздерді  байланыстыратын 
«өйткені», «бірақ», «сондықтан», «мен», «және», 
«немесе»  сияқты  жалғаулықтарды  қыстырма 

159
Из практики законотворчества на государственном языке
сөзбен ажырата алмаудан тыныс белгілерінің әртүрлі қолдануын атауға болады [4; 5].               
Қолданыстағы  заңдар  мәтіндерін  алып  қарасақ  та,  әзірленіп  жатқан  заң  жобаларын  қарайтын 
болсақ та тыныс белгілерінің дұрыс  қойылмауын жиі көреміз. 
Сондықтан  заң  жобаларын  әзірлеу  барысында  олардың  сапасына  баса  көңіл  бөліп,  әсіресе 
мемлекеттік  тілдегі  заң  жобасы  нұсқасын  әзірлеудің  әдістемесін  жетілдіру  қажет.  Сонымен  ты-
ныс белгілері нормалары құқықтық материалды дұрыс құрылымдауды, акт мәтінін түсінікті, анық, 
дәл, дұрыс жазуды қамтамасыз ете отырып, заң тілі  мен стилі талаптарын сақтаудың техникасын 
жетілдірудің қажетті тәсіл болып табылатындығын көреміз. 
Қолданылған әдебиет
1. Языковая и речевая норма - http://imp.rudn.ru/ffec/rlang/rl5.html (11.03.2012 ж.).
2. «Нормативтiк құқықтық актiлер туралы» Қазақстан Республикасының  Заңы.
3. Салқынбай А., Абақан Е. Лингвистикалық түсіндірме сөздік. – Алматы, Сөздік-Словарь, 1998. 
– 304 бет.
4. Тыныс белгілері. - http://kk.wikipedia.org/wiki және http://kaz-referaty.ucoz.kz/load (11.03.2012 ж.).
5. Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тілі пунктуациясы: оқу құралы. Екінші басылым. - Алматы, Ана 
тілі, 1991. – 128 бет.
6. Айтмұқанова А. Емле және тыныс белгілері – сауаттылықтың кепілі / Материалы практическо-
го семинара, проведенного 2 июня 2010 года на тему: «Некоторые проблемы переводческой деятель-
ности», 2010. – 20 бет.
7. Кузнецова А.В., Гайбарян О.Е. Справочник по русскому языку (серия «Учебники, учебные по-
собия». – Ростов-на-Дону: Феникс, 2001. – 320 с.
8. Теория государства и права.Учебно-методическое пособие. Краткий учебник для вузов. – М.: 
Издательство НОРМА (Издательская группа НОРМА–ИНФРА. – М, 2001. – 448 с.
Мақалада мемлекеттік тілдегі НҚА мәтіндерінде пунктуациялық нормалардың сақталуы оның 
сапасын қамтамасыз ету тәсілдерінің бірі ретінде қаралады. 
В статье соблюдение пунктуационных норм в текстах НПА на государственном языке рассма-
тривается как один из способов обеспечения их качества. 
Compliance with the punctuation norms in the text of regulatory legal acts in the national language is 
considered as a one of the ways of ensurance of their quality.
түйін  сөздер:  НҚА  мәтіндерінің  пунктуациясы,  пунктуациялық  нормаларды  сақтау, 
пунктуациялық нормалардың қызметі мен мәні.
ключевые слова: пунктуация текстов НПА, соблюдение пунктуационных норм, функция и зна-
чение пунктуационных норм.
Keywords:  punctuation  of  the  texts  of  regulatory  legal  acts,  compliance  with  punctuation  norms, 
function and value of punctuation norms.
● ● ● ● ●

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
160
29 марта 2012 г. Министерство юстиции Ре-
спублики  Казахстан  совместно  с  Институтом 
законодательства  Республики  Казахстан  про-
вели  круглый  стол  по  обсуждению  проекта 
Концепции  развития  местного  самоуправле-
ния.
В работе заседания круглого стола приняли 
участие депутаты Сената и Мажилиса Парла-
мента  Республики  Казахстан,  представители 
Конституционного  Совета  Республики  Казах-
стан  и  заинтересованных  государственных 
органов,  непосредственно  участвовавших  в 
разработке  обсуждаемой  концепции  (Мини-
стерство юстиции Республики Казахстан, Ми-
нистерство  экономического  развития  и  тор-
говли  Республики  Казахстан,  представители 
местных исполнительных органов власти).
С приветственным словом выступили Заме-
ститель Министра юстиции Республики Казах-
стан Баймолдина З.Х. и директор ГУ «Инсти-
тут  законодательства  Республики  Казахстан» 
Смагулов А.А.
Свое мнение по проекту Концепции высказа-
ли депутат Сената Парламента Республики Ка-
захстан Бортник М.М., депутаты Мажилиса Пар-
ламента Республики Казахстан Киколенко О.А. 
и Абенов М.А., ведущие научные сотрудники ГУ 
«Институт законодательства Республики Казах-
стан»,  к.ю.н.  Сафарова  Т.С.,  Габдуалиев  М.Т., 
Габбасов А.Б. 
В ходе заседания круглого стола участника-
ми были обсуждены следующие вопросы:
1. Международные стандарты местного са-
моуправления  и  национальное  законодатель-
ство;
2. Конституционно-правовые основы мест-
ного самоуправления в Республике Казахстан;
3. Правовые основы развития местного са-
моуправления в Республике Казахстан. 
Обсудив  проект  Концепции  развития  мест-
ного  самоуправления  в  Республике  Казахстан, 
с  учетом  международных  стандартов  местного 
самоуправления  участники,  принимая  во  вни-
мание важность задачи регионального развития, 
определенной  Главой  государства  Н.А.  Назар-
баевым 27 января 2012 года в Послании народу 
Казахстана  «Социально-экономическая  модер-
низация – главный вектор развития Казахстана», 
подчеркивая  высокую  значимость  и  актуаль-
ность обозначенных на круглом столе вопросов, 
рекомендовали:
1. При дальнейшей разработке проекта Кон-
цепции  развития  местного  самоуправления, 
используя  положительный  зарубежный  опыт 
функционирования  местного  самоуправления, 
выработать  собственную  модель  местного  са-
моуправления,  учитывающую  унитарный  ха-
рактер  государства  и  историко-культурное  со-
стояние казахстанского общества.
2.  Отразить  в  проекте  Концепции  развития 
местного  самоуправления  экономические  осно-
вания дальнейшего реформирования местного са-
моуправления с учетом анализа современного со-
стояния бюджетного финансирования регионов. 
3.  Рассмотреть  возможность  институциона-
лизации  статуса  местного  сообщества  путем 
придания ему статуса юридического лица.
4. Рассмотреть возможность выделения соб-
ственности аула (села) из состава коммунальной 
собственности,  исходя  из  рентабельности  со-
держания и обслуживания такой собственности 
для формирования новой формы собственности 
местного сообщества на уровне аула (села). 
6.  Рассмотреть  возможность  внесения  изме-
нений  и  дополнений  в  Кодекс  РК  от  4  декабря 
2008 года № 95-IV «Бюджетный кодекс Респуб-
лики  Казахстан»  и  Кодекс  РК  от  10  декабря                                                                                     
2008 года № 99-IV «О налогах и других обяза-
тельных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)» 
по  вопросам  выделения  бюджета  местного  со-
общества  в  рамках  местных  бюджетов  и  сбора 
налогов на уровне местного самоуправления. 
7.  Четко  разграничить  на  законодательном 
уровне сферы ведения местного государствен-
ного  управления  и  местного  самоуправления. 
При  этом  важно  установить  критерии  опреде-
ления «вопросов местного значения».
8.  Четко  определить  механизм  проведения 
собраний (сходов) местного сообщества и юри-
дическую силу решений, принятых на нем.
9. Развивать в дальнейшем систему местного са-
моуправления, принимая во внимание норму Кон-
ституции РК (п. 2 ст. 89), что местное самоуправле-
ние осуществляется не только через маслихаты, но 
и «другие органы местного самоуправления». 
ИНФОРмАЦИОННОЕ СООбЩЕНИЕ 
О кРуГлОм СтОлЕ ПО ОбСуЖДЕНИЮ кОНЦЕПЦИИ 
РАзвИтИя мЕСтНОГО САмОуПРАвлЕНИя, 29 мАРтА 2012 Г.
Габдуалиев Мереке Тлекович,
ведущий научный сотрудник 
отдела конституционного                                               
и административного права 
Института законодательства РК, к.ю.н.

161
Информационное сообщение
На фото: Заместитель Министра юстиции Республики Казахстан Баймолдина З.Х. 
и директор ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан» Смагулов А.А. 
с участниками круглого стола по обсуждению концепции развития местного самоуправления, 
г. Астана, 29 марта 2012 г.
На фото: выступление депутатов Парламента Республики Казахстан Абенова М.А., Киколенко О.А. 
и Бортника М.М. на круглом столе по обсуждению концепции развития местного самоуправления,
 г. Астана, 29 марта 2012 г.

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
162
ИНФОРмАЦИя Для АвтОРОв
В редакцию автор должен предоставить статью, личное фото и следующие данные на казахском, 
русском и английском языках: фамилию, имя, отчество, должность, ученую степень, ученое звание; 
название  статьи;  аннотацию  (не  более  500  знаков,  включая  пробелы);  ключевые  слова  (не  более 
семи слов, характеризующих проблематику статьи), а также адрес электронной почты. В конце ста-
тьи приводится библиографический список, составленный с учетом ГОСТ Р 7.05-2008 (на языке, на 
котором изложена статья). Все эти данные публикуются в журнале.
Представленная статья должна быть оригинальной, не публиковавшейся ранее. Материалы, рас-
сылаемые одновременно в несколько изданий, не рассматриваются, а отношения с автором прекра-
щаются.
Объем присланной статьи не должен превышать 20 тыс. знаков, включая пробелы (0,5 а.л.). Ста-
тья может быть сокращена редакцией.
При  наборе  текста  необходимо  использовать  программу WС Word  2003  г.,  шрифт Times  New 
Roman. Страницы должны быть пронумерованы. Размер шрифта (кегль) для основного текста – 14, 
для сносок – 12.
Аббревиатуры и сокращения при первом их употреблении в тексте должны быть расшифрованы, 
а правовые акты – содержать дату принятия, номер и полное официальное наименование. Обяза-
тельно указание источника цитат, фактических и цифровых данных.  
Статьи принимаются и публикуются на казахском, русском и английском языках.
Текст должен быть отредактирован, вычитан автором и подписан на последней странице.
Рецензирование статей проводится членами Редакционной коллегии журнала. При наличии за-
мечаний рецензента рукопись возвращается автору на доработку.
Статьи, подготовленные единолично магистрантами, рассматриваются при наличии положитель-
ной резенции научного руководителя. Требуется указание контактов рецензента.
Плата за публикацию статей не взимается.
Рукописи не возвращаются.
Предоставляя статью для публикации, автор тем самым выражает свое согласие на ее размеще-
ние на сайте Института законодательства РК, http://www.izrk.kz.
Перепечатка материалов возможна только с согласия редакции.
Рукописи  направляются  в  редакцию  на  e-mail:  instzak-kz@mail.ru  или  по  почтовому  адресу: 
010000, г. Астана, ул. Орынбор, д. 8, ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан» (с по-
меткой «статья в Вестник»).
Телефоны для справок: (7172) 74-10-51, 74-13-74.  

163
Журнал Ќазаќстан Республикасы Мәдениет жєне ақпарат министрлігініњ
Ақпарат жєне мұрағат комитетінде тіркелген
Журналдыњ шыѓу мерзімділігі - ‰ш айда бір рет
Мақалаларды журналға орналастыру бойынша 
«ЌР Зањ шыѓару институты» ММ хабарласуѓа болады
тел.: 8 (7172) 74 13 74; 74 10 51; факс: 74 14 43
Жарияланѓан материалдар редакцияныњ кµзќарасына сай болмауы м‰мкін.
Жариялымдаѓы фактілер мен 
мєліметтердіњ шынайылыѓына авторлар жауап береді.
Редакция ќолжазбаларды ќайтармайды жєне оѓан пікір бермейді.
Материалдарды ќайта басу редакцияныњ р±ќсатымен м‰мкін болады. 
Журналѓа сілтеме жасау міндетті.
Журнал зарегистрирован в комитете информации и архивов
министерства культуры и информации Республики казахстан
Периодичность выпуска журнала - не реже одного раза в три месяца
По вопросам опубликования статей в журнал обращаться 
в ГУ «Институт законодательства РК»
тел.: 8 (7172) 74 13 74; 74 10 51; факс: 74 14 43
Опубликованные материалы могут не совпадать с точкой зрения редакции.
Ответственность за достоверность фактов и сведений, 
содержащихся в публикациях, несут авторы.
Редакция не возвращает и не рецензирует рукописи. 
Перепечатка материалов возможна только с разрешения редакции. 
Ссылка на журнал обязательна.

№ 1 (25) 2012 г. Вестник Института законодательства Республики Казахстан
164
вестник Института законодательства Республики казахстан, №1(25)-2012 г.
Научно-правовой журнал
Издается в авторской редакции
Подписано в печать 12.04.2012 г.   Дата выхода тиража 20.04.2012 г.
Формат А4    Бумага офсетная     Печать лазерная
Объем 28,7 усл. печ. л. Заказ №6 Тираж 300 экз.
Сверстано и отпечатано в ГУ «Институт законодательства РК»
г. Астана, ул. Орынбор, д. 8
8 7172 74 10 51
http://www.izrk.kz