İncelenen Mevlit Metninin Şekil Özellikleri:
Nazım Şekli: Mevlid türünde yazılmış Mesnevî nazım şeklidir.
Vezin: fÀèilÀtün- fÀèilÀtün- fÀèilün / mefÀèìlün- mefÀèìlün- feèÿlün
Kafiye ve Redif: Arapça ve Farsça kelimelerle oluşturulan kafiyeler yanında Türkçe kelimelerle
yapılan kafiyeler de vardır. Metinde en çok tam ve zengin kafiye kullanılmıştır. Kafiyenin dışında
rediften de çokça istifade edilmiştir.
çaàıruban didi ey ins-ile cÀn
biliñüz kim doàısardur cÀna cÀn (2)
bu cihÀna geliserdür MuãùafÀ
ùoàmış ol óaúúuñ cemÀl-i maôharı
nice yanmışuñ celÀl-i maôharı (33)
pes ridÀsın örtdi ol oàlanlara
3 Süleyman Çelebi Mevlidi’nin vezni olan “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıbı dışındaki kalıplarda kaleme alınan
mevlidlerin daha çok XV ve XVI. Asır müelliflerine ait mevlidler olduğunu, “mefâîlün mefâîlün feûlün” ve
“mef’ûlü fâilâtü mefâîlü fâilün” kalıplarını kullanmalarının Süleyman Çelebi’nin şöhretinin fazla yaygınlaşmadığı
veya en azından bu şairler üzerinde -vezin bahsinde olsun- fazla tesiri olmadığını; belki de Vesîletü’n-necât
etkisinde kalmadıklarını ve özgün bir eser ortaya koyduklarını ispat etme düşüncesine de bağlanabilir. Bazı mevlid
yazarları çift vezin kullanmışlar, çift vezinlerin biri de muhakkak Vesîletü’n-necât kalıbında olmuştur (Köksal 2011:
31).
4 Pekolcay, Türkçeden başka dillerde (Arapça, Farsça, Arnavutça, Kürtçe, Cava dili, Çerkesçe, Boşnakça ve
Rumca) yazılmış metinlerden bahsetmektedir (Pekolcay 2015: 25-28). Okiç’in, Çeşitli Dillerde Mevlidler ve
Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri makalesinde de Türkçe dışında farklı dillerde yazılmış mevlidler hakkında
bilgi verilmektedir (Okiç 1975: 17-78). Okiç’in makalesinde Türk lehçelerinden Tatarca mevlid bilgisi vardır.
Ancak başka Türk lehçesi olan Çağatayca (Molla Yoldaş Hılvetî’ye ait) Mevlid olduğunu da görmekteyiz (Çayan
2015: 345-360).
5 Ger dilersiz bulasız oddan necât / ‘Işkile derdile aydun es-salât Süleyman Çelebi (Pekolcay 2015: 183).
Ger dilersiz bulasız dârü’s-selâm / Sıdk ile din es-salâtü ve’s-selâm Bahşî (Eroğlu 2010: 6).
Ger diler isen bula cânun safâ / Vir salavât ber-Resûl-i Mustafâ Dervîş (Eroğlu 2010: 6).
Ger dilersiz bulasız âlî makâm / ‘Aşk-ıla virin salât-ile selâm Necîb (Eroğlu 2010: 6).
Ola bed’ ü hatmi her hayrü’l-kelâm / Cân u dilden es-salâtü ve’s-selâm Fevzî (Eroğlu 2010: 6).
32
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
raómeti òalú olısardur MuãùafÀ (3)
didi iyvÀh işimüz bitmiş bizüm
devletümüz Àòire yitmiş bizüm (31)
ùoàmış ol bedir hidÀyet MuãùafÀ
ol iki èÀlemde raómet MuãùafÀ (32)
yaènì ol tennÿre düşen cÀnlara (62)
óÀcetüm vir eksügüme baúmaàıl
cÀbirüñ cÀnını oda yaúmaàıl (69)
yidi gün cedd-i resÿl itdi dügün
iblìsüñ yüreğine urdı düğün (38)
Dil ve Anlatım Özellikleri:
Metinde EAT döneminden sonra kullanılmayan kelime ve eklerin bulunması, eserin, Osmanlı
Türkçesine geçiş dönemi eseri olduğunu göstermektedir.
Metinde dönem özelliğini gösteren başlıca ekler şunlardır: -ısar/-iser (1, 2) gelecek zaman eki, -
uban/-üben (2)/ -ubanı/-übeni (227) zarf fiil eki, -pdür (55) geçmiş zaman eki, -am/-em (dilerem 68) tk. 1.
şh. eki, -gıl/-gil (69) tk. 2. şh. emir eki, -ıcak/-icek (103, 226) zarf fiil eki, -vuz/vüz (118) tk. 1. şh. eki, -
madın/-medin (179) zarf fiil eki,
e-i kullanımı: yidi (7) (39), gice (39), yil (87), vir- (97),
Metinde dönem özelliği gösteren bazı arkaik kelimeler: olar (9), düğün “düğüm”(38), ayt- (40),
Çalap (48), durı gel- (98), tur gel- “ayağa kalkmak” (82), küy- “beklemek” (82), sı- “bozmak” (118), birle
(119), tabanca “tokat”(132),
İncelenen Mevlit Metninin Vesîletü’n-necât ve Diğer Mevlidlerle Karşılaştırılması:
Süleyman Çelebi’nin Mevlidi
fÀèilÀtün- fÀèilÀtün- fÀèilün
vezninde iken incelenen metin
fÀèilÀtün-
fÀèilÀtün- fÀèilün
ve
mefÀèìlün- mefÀèìlün- feèÿlün
kalıbıyla karışık yazılmıştır.
Süleyman Çelebi’nin Mevlidinde farklı nazım şekilleri varken incelenen metinde sadece mesnevi
şekli kullanılmıştır.
Süleyman Çelebi’nin Mevlidinde hemen her bölüm sonunda bulunan tekrar beyti incelenen
metinde iki yerde aynen geçmektedir:
ger dilersiz bulasız oddan necÀt
èışúıla derdile ayduñ eã-ãalÀt
(24a) ve (35a)
Nasîbî Mevlidi
6
ile karşılaştırma:
Nasîbî Mevlidi
İncelenen Metin
B1 38a
199 ol gice kim yükli oldı Ámine
bir ferişteh indi Mekke ùamına
200 çaàırıbanu didi ins-ile cÀn
ùoàısar peyàam-ber-i Àòir-zamÀn
201 bu cihÀna geliserdür MuãùafÀ
raómet-i Óaúú olısardur MuãùafÀ
202 maşrıú-ı àaybdan ùoàısar ÀfitÀb
úalmayup maóv olısardur mÀhitÀb
203 küfr ü ôulmet úalmayısar gidiser
şerè nÿrı èÀlemi àarú idiser
204 ãad hezÀrÀn Àferìn óüsnine kim
èÀlem içre miålidür anuñ èadìm
20a
1 ol gicede kim yüklü oldı emìne
bir firişte indi Kaèbe damına
2 çaàıruban didi ey ins-ile cÀn
biliñüz kim doàısardur cÀna cÀn
3 bu cihÀna geliserdür MuãùafÀ
raómeti òalú olısardur MuãùafÀ
4 maşrıú-ı àaybdan ùoàısar ÀfitÀb
úalmayısar gidiser küfr ü riyÀb
5 küfr ü ôulmet úalmayısar gidiser
şerèì nÿrı èÀlemi àarú idiser
6 ãad hezÀrÀn Àferìn óüsnine anuñ
sÀye-i óaú raómeti oldur èÀlemüñ
Nasîbî Mevlidi’nin vezni ile incelenen metnin vezinleri
fÀèilÀtün- fÀèilÀtün- fÀèilün
ve
mefÀèìlün-
mefÀèìlün- feèÿlün
kalıbıyla karışık yazılmıştır.
Nasîbî Mevlidi gibi incelenen metinde de sadece mesnevi şekli kullanılmıştır.
6 Nasîbî Mevlidi için Köksal, eserin dil özelliklerine göre XV. veya en geç XVI. yüzyılın başlarında yaşamış biri
olması gerektiğini belirterek çalışmasında Nasîbî Mevlidi’nin metnini vermiştir (Köksal 2011: 379-440).
33
Yrd. Doç. Dr. Ahmet BÜYÜKAKKAŞ/Bilinmeyen Bir Mevlit Metni Üzerine Değerlendirme
Nasîbî Mevlidi’nde bölüm sonlarında bulunan tekrar beyitlerinden biri olan ve metnin bitiminde
geçen son beyit ile incelenen metinde bölüm sonlarında bulunan tekrar beyitlerinden biri aynıdır:
Nasîbî Mevlidi
İncelenen Metin
B1 48b
520 olmaú isterseñ resÿl-le müdÀm
èAşú-ıla di eã-ãalavat ve’s-selÀm
21b
51 olmaú istersen resÿl-ıla müdÀm
èışúıla di eã-ãalavat ve’s-selÀm
Sonuç
İncelenen metin Millî Kütüphanenin yazmalar kısmında Mevlid-i Nebî adıyla kayıtlıdır. Karışık
olarak birkaç yazma eserin bir arada bulunduğu ciltsiz tomarın içinde bulunan Mevlî-i Nebî adlı eser
baştan, aralardan ve sondan eksiktir. Eser 23 varak olup her sayfada 13 satır vardır.
İncelenen metninde yaklaşık 600 beyit vardır.
İncelenen metnin: 1-52. beyitlerde Hz. Muhammed’in doğum gecesi görülen olağanüstü olayları ve
dadı olarak Hz. Halîme’nin seçilmesi, 52. beyitten sonraki beyitlerde, biten sayfa sonundaki takip
kelimesiyle de fark edilen eksiklikle, mucizeleri anlatılmaktadır. Yaklaşık olarak 400-450. beyitlerde
vefatı anlatılmakta ve sonraki beyitlerde yine mucizeleri ve öğütler yer almaktadır
İncelenen metnin ilk altı beyti, Nasîbî Mevlidi’nin altı beyti ile benzeşmektedir.
İncelenen metinde, bölüm sonlarında tekrarlanan beyitlerden ikisi Süleyman Çelebi’nin Mevlidi ile
biri de Nasîbî Mevlidi ile aynıdır. Bunların dışında metinde dokuz yerde bölüm sonlarında tekrar beyti
olarak aşağıda verilen beyit kullanılmıştır:
her ki ister cÀnına Àb-ı óayÀt
ol óabìbi añup ayda aã-ãalÀt
İncelenen metinin dili ve imlası Eski Anadolu Türkçesi özellikleri taşımaktadır.
KAYNAKÇA
Aksoy, H. (2004) “Mevlid (Türk Edebiyatı)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, s. 482-484.
Alyılmaz, S. (1999). “Mevlit ve Türk Edebiyatında Mevlit Türü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları
Enstitüsü Dergisi, S. 13, s. 195-202.
Çayan, A. (2015). “Molla Yoldaş Hılvetî ve Çağatayca Mevlidi Üzerine Bir Değerlendirme”, KTÜ SBE Sosyal
Bilimler Dergisi, S. 10, s, 345-360.
Çetin, O. (1987). “Tarihte İlk Resmî Mevlid Merasimleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. II, Y.
2, S. 2, s. 73-76.
Eroğlu, S. (2010). “Edebî Tür Olarak Mevlitler -Şekil Özelliklerine Dair Bazı Değerlendirmeler-”, Uludağ
Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 11, S. 18, s. 125-141.
İçli, A. (2012). “Taradılışın Öyküsü Olarak Mevlid: Mevlid ve Mitoloji İlişkisi”, Turkish Studies, Volume 7/3,
Summer, s.1499-1516, Ankara.
Köksal, M. F. (2011). Mevlid-Nâme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
Mazıoğlu, H. (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, AÜDTCF Türkoloji Dergisi, C. VI, S. I, s. 31-62.
Okiç, M. T. (1975). “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri”, Atatürk Üniversitesi
İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Aralık, S. 1, s. 17-78.
Özel, A. (2004). “Mevlid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, s. 475-479
Pekolcay N. (2015). Mevlid, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
Şeker, M. (2004). “Mevlid (Osmanlılar’da Mevlid Törenleri)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, s.
479-480.
Şengün, N. (2008). “
Hz. Fatıma Mevlidi ve Vesîletü’n-necât ile Mukayesesi”, Cumhuriyet Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XII/2, s. 419-438, Sivas.
Şengün N. (2012), “Türk İslam Edebiyatında Manzum Hz. Ali Mevlidleri ve Câferî’nin Mevlûd-i Haydaru’l-
Kerrâr’ı”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 36, ss. 303-324.
Ünver, İ. (1977). “Ahmedî’nin İskender-nâmesindeki Mevlid Bölümü”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s.
355-411.
34
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
ATEBETÜ'L-HAKAYIK’TA
TÜRKÇE EĞİTİMİNDE KULLANILABİLECEK DEĞERLER
Doç. Dr. Akif ARSLAN
Sevgi TERZİ
Özet: Değerler toplumu ayakta tutan en temel yapı taşlarındandır. Toplumların varlıklarını sağlıklı bir
şekilde devam ettirebilmeleri için bireyler o toplumun değerlerine sahip çıkmalı ve bu değerleri içselleştirip
hayatına uygulamalıdır. Bu noktada eğitim kurumlarına önemli bir görev düşmektedir. Değerlerin kuşaktan
kuşağa aktarılmasını sağlayan en önemli araçlardan birisi ise edebi metinlerdir. Dolayısıyla asırlar önce
yazılmış ve bugüne kadar varlığını korumuş eserlerin, değerler eğitimi aktarımında kullanılabileceği
düşünülmektedir. Bu çalışmanın amacı, bu doğrultuda, Edip Ahmet Yükneki'nin Atebetü'l- Hakayık
eserindeki değerleri ele almaktır. Bu bağlamda Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan; adil
olma, aile birliğine önem verme, bağımsızlık, barış, bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük,
estetik, hoşgörü, misafirperverlik, özgürlük, sağlıklı olmaya önem verme, saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik,
vatanseverlik ve yardımseverlik ele alınmış ve elde edilen bulgular betimsel analiz yöntemiyle
değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda bu eserde Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında yer alan
değerlerin dokuzuna yer verildiği tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca ele alınan eserde üzerinde en çok
durulan değerlerin bilimsellik, yardımseverlik ve dürüstlük olduğu sonucuna da varılmıştır. Sonuç olarak
Atebetü'l- Hakayık'ta yer alan değerlerle ilgili beyit ve dörtlüklerin Türkçe derslerinde değer aktarımında
kullanılabileceği ifade edilebilir.
Anahtar Kelimeler: Atebetü'l- Hakayık, Türkçe öğretimi, değerler, değer öğretimi
The Values Which Atabetü’l Hakayık Could Be Used in Turkish Education
Abstract: Values are the most important factors which support a society. To maintain their occurrence in a
salubrious way, Individuals should protect and implement the values of the society by internalizing them. At
this point, an important task falls to the
educational institution
. One of the most important tools which
ensures
handing values down from generation to generation
is literary texts. Hence, It is thought
that literary work which was written centuries ago and maintain its occurrence can be used for transferring
education of values. The goal of this study, accordingly, is to handle the values of Atabetü’l-Hakayık work of
Edip Ahmet Yükneki.
Concordantly
, To be fair, to place importance on unity of family, independence,
peace,
being scientific,
operoseness
, solidarity, sensitivity, honesty, aesthetic, tolerance,
hospitality
,
freedom, to care about being healthy, respect, love, responsibility, purity, patriotism and helpfulness being in
social studies teaching program, were handled and the results obtained were evaluated by the descriptive
analysis method. At the end of the study, in this literary work, it was ascertained that the nine of the values
being in social studies teaching program are included. In the search, also, it was reached the conclusion that
the most overstressed values are to be scientific, helpfulness, and honesty in the handled literary work.
Consequently, it can be said that couplet and
quadrant
about values being in Atabetü’l-Hakayık can be used
for value transfer in the Turkish lessons.
Keywords: Atebetü'l-Hakayık, Turkish education, values, education of values
Giriş
Bireylerin kendisini, toplumun ise bireyi kontrol etmesini sağlayan unsurların başında değerler
gelmektedir. Sahip olunan değerler kişinin, toplum içerisindeki statüsünün belirlenmesinde etkili
olmaktadır. Bu değerler sayesinde birey, diğer insanlar ile iletişime geçebilmekte ve sosyal konumunun
belirlenmesi için uygun bir altyapı oluşturabilmektedir (Yazıcı, 2006: 1). Bireylerin olduğu kadar
toplumların da varlıklarını devam ettirebilmeleri, yeni kuşakların toplumun gereksinim duyduğu
özelliklere sahip olarak yetiştirilebilmeleri ile mümkündür (Boztaş ve Tezci, 2015: 345). Bu özellikler,
genel olarak, bir toplumun evrensel özellikler de gösteren değerleri olarak düşünülebilir. Genel anlamda
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, akifarslan78@mynet.com
Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, sevgiterzi53@gmail.com
36
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
toplumun değer yargılarını oluşturan, herkes tarafından kabul gören bu davranış ve tutumlar bireylerin
değer tercihlerini etkilemekte bireyin yaşantısına yön vermektedir (Aktepe ve Yel, 2009: 608).
Eğitim kurumlarının temel amaçları arasında temel insani değerleri benimsemiş bireyler
yetiştirmek yer almaktadır (Demir ve Şahin, 2015: 292). Vatansever olma, temiz olma, düzenli olma, adil
olma, yaratıcı olma, girişimci olma gibi birçok değer eğitim kurumlarının kazandırmak istediği temel
hedeflerdendir. Eğitim kurumları bu değerlerin nasıl yaşanması gerektiği konusunda öğrencilere rehberlik
eder (Akbaş, 2008: 10).
Değerler eğitimine konu olabilecek eserlerden biri de Atebetü'l- Hakayık'tır. Erdemli insan olmanın
yanında toplum düzeninde de çok önemli olan değerlerin toplum hayatının yapıtaşları olduğu günümüzde
açıkça görülmektedir. Atebetü'l Hakayık adlı esere baktığımızda da insan ve toplum için gerekli olan bu
değerler açıkça anlatılmış, nasihatler verilmiş, bu nasihatlerde ayet ve hadislere de yer verilerek anlatım
kuvvetlendirilmeye çalışılmıştır. Bu nedenle Atebetü'l-Hakayık’ın değerler eğitiminde incelenebileceği ve
Türkçe derslerinde kullanılabileceği düşünülmektedir.
Yöntem
Bu çalışmada, Reşit Rahmeti Arat’ın (2006) günümüz Türkçesine aktardığı, Atebetü’l Hakayık adlı
eserdeki değerler doküman analizi yöntemiyle ele alınmıştır. İncelenecek değerlerin belirlenmesi
aşamasında öncelikle Türkçe Öğretim Programı incelenmiş, bu değerlerin programda ayrı bir başlık
hâlinde ele alınmadığı sonucuna ulaşılınca, Tekşan’ın (2012) çalışmasındaki gibi 2005 Sosyal Bilgiler
Dersi Öğretim Programı’ndaki değerler (adil olma, aile birliğine önem verme, bağımsızlık, barış,
bilimsellik, çalışkanlık, dayanışma, duyarlılık, dürüstlük, estetik, hoşgörü, misafirperverlik, özgürlük,
sağlıklı olmaya önem verme, saygı, sevgi, sorumluluk, temizlik, vatanseverlik ve yardımseverlik) esas
alınmıştır. Öğretimin bütünlük ilkesinden ve Türkçe Öğretim Programı’nda belirtilen ara disiplinler
anlayışından hareketle çalışmada ele alınan değerlerin öğretiminin Türkçe dersinin programına uygun
olduğu, yukarıda sıralanan yirmi değerin Türkçe Öğretim Programı’ndaki değer ifadeleriyle örtüştüğü
dile getirilmektedir. Dolayısıyla sayılan değerlerin öğretimi Türkçe dersinin de amaçlarından biridir
(Tekşan, 2012: 5). Çalışmada, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan yirmi değer, verilen
bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli tanımlamayı amaçlayan betimsel araştırma (Büyüköztürk vd,
2010: 21) modeliyle ayrı ayrı ele alınmış ve Atebetü’l-Hakayık’taki tüm şiirler ele alınan değerler
çerçevesinde taranarak içerik analizine tabi tutulmuştur.
Bulgular ve Yorumlar
Atebetü'l-Hakayık'ta Bilimsellik Değeriyle İlgili Bulgular
Türk-İslam kültürünün geniş bir coğrafyaya yayılmaya başladığı 11. ve 12. yüzyıllarda ahlak,
edep, erdem kavramları ön plana çıkmış ve bu çerçevede kâmil insanların sahip olması gereken değerlere
o yüzyıllarda yazılan eserlerde oldukça fazla yer verilmiştir. Eserde on üç dörtlükte bilginin önemine ve
değerine değinilerek insanı olgunlaştıracağı, saygınlaştıracağı ve yücelteceği belirtilip bilgili olmanın
faydalarına ve bilgisizliğin zararlarına işaret edilmiştir. İlim öğrenmenin gerekliliği ''Sa'âdet yolu bilgi ile
bulunur, bilgi edin ve sa'âdet yolunu bul. Bilgili insan kıymetli dinardır, câhil ve bilgisiz adam değersiz
akçedir. Kemik için ilik neyse insan için bilgi odur; insanın ziyneti akıldır, kemiğinki ise iliktir. Bilgisiz
kimse iliksiz kemik gibi boştur, iliksiz kemiğe kimse el uzatmaz'' (83, 84, 85, 86, 89, 90, 91, 92)
1
gibi
ifadelerle dile getirilmiştir. Eserde bu doğrultudaki cümlelerle bilgili insan övülürken bilgisiz insan ağır
bir şekilde eleştirilmiştir.
Yardımseverlik Değeriyle İlgili Bulgular
Eserde yardımseverlik değeri cömertlik kavramından hareketle aktarılmıştır. Edip Ahmet’e göre
fertler sahip oldukları mallarla hayırda ve iyilikte bulunursa huzura erer. Eserde yardımseverliğe,
cömertlik değerinin övüldüğü ''Cömertliğin Medhi ve Hasisliğin Zemmi'' başlığı kapsamında geniş bir yer
verilmiş ve yardımseverliğin önemi ''Ellerin en kutlusu veren eldir. Halk arasında en iyi adam cömert
adamdır; cömertlik şeref ikbal ve cemâli artırır, insanlar arasında sevilmek istersen cömert ol cömertlik
seni sevdirir.'' (251, 257, 258, 259, 260) ifadeleriyle açıklanmıştır.
Dürüstlük Değeri ile İlgili Bulgular
1
Atebetü'l Hakayık'tan alıntı yapılan ifadeler, dize sıralamasını gösteren sayılar esas alınarak belirtilmiş, ayrıca
sayfa numarası verilmemiştir. Ayrıca alınan dizelerin örnek niteliğinde olması araştırmacılar tarafından göz ardı
edilmemelidir.
37
Doç. Dr. Akif ARSLAN-Sevgi TERZİ/Atabetü’l-Hakayık’ta Türkçe Öğretiminde Kullanılabilecek…
Dürüstlük insanı manevi huzura götüren, insanın ruhunu arındıran en önemli değerlerdendir.
Atebetü'l-Hakayık'ta en çok vurgulanan kavramlardan biri de dürüstlük ve doğruluktur. Dürüstlük ile az,
öz ve doğru konuşma Edip Ahmet'in çok önem verdiği hususlardandır. Kitapta; ''Eğer bir insanda şu iki
şey birleşirse o insana mürüvvet yolu kapanmıştır: Biri lüzumsuz yere gevezelik etmek, ikincisi ise yalan
söylemektir.'' (149, 150, 151, 152) ifadeleriyle dürüstlük kavramı yüceltilmiş ve yalan söyleyen insanlar
eleştirilmiştir.
Saygı Değeriyle İlgili Bulgular
Saygılı insan bilgisiyle, iyi huyuyla, konuşmalarıyla, yaptığı iyiliklerle kendisini toplumda belli
eder ve böyle insanlar toplumda saygı görür. Eserde insanların faziletli bir yaşam sürmesi için öncelikle
kendisine, sonra büyüklerine ve küçüklerine karşı saygılı olması gerektiği ''Ey dost, büyüklerin hakkını
gözet, lüzumsuz alay ve mücadeleden sakın; bu alay büyükleri sana karşı hiddetlendirir, küçükleri ise
küstah yapar. Büyüğe ve küçüğe tatlı dil kullan.'' (345, 346, 3447, 348, 356) gibi ifadelerle dile
getirilmiştir.
Sevgi Değeriyle İlgili Bulgular
Allah'a övgü ile başlayan eserde O'nun yüceliği anlatılırken yazarın Allah sevgisi okur tarafından
hissedilmektedir. Allah'ın güzelliklerinin, yüceliğinin anlatıldığı ve tevhid bölümünden sonra
peygamberimizin övüldüğü bölümler kitapta sırasıyla yer alır. İçinde Allah, peygamber ve insan sevgisi
olan insanın erdemli insan olma yolunda ilerleyeceği çünkü kâmil insanın içindeki sevgiyle her şeyi
başarabileceği okura kitabın bütününde hissettirilmeye çalışılmıştır.
Достарыңызбен бөлісу: |