Список используемых источников:
1 Ильин В.П., Плотников А.Н. Сметное ценообразование и нормирование в
строительстве. – М.: «АльфаПресс», 2006. 208с.
2 Либерман И.А. Проектносметное дело и себестоимость строительства. – М.:
ИКЦ «МарТ», Ростов н/Д: Издательский центр «МарТ», 2008. 544 с.
272
3 Ермолаев
Е.Е.
Разработана концепция системы
ценообразования
//
Национальная ассоциация сметного ценообразования и стоимостного инжиниринга:
[сайт]. URL:http://www.ascsi.ru/press/publications/detail.php?ID=633
4 Из истории развития сметного нормирования в России // Сметный портал
:[сайт]. URL:http://cmet4uk.ru/publ/41033
5 Мирзаев А.В Классификационные критерии в оценке эффективности
инноваций в строительстве // Жилищное строительство. 2001. № 8. С. 67.
URL: http://www.rifsm.ru/files/js_08_01.pdf
6 Сметное дело в строительстве // Строительный портал о строителях и для
строителей : [сайт]. URL:http://stroitel73.ru/school/kirillova/
УДК 34
Купешова С.Т.
э.ғ.к. доцент, әль-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті,
Алматы, Қазақстан, s.kupeshova@mail.ru
КӘСІПОРЫННЫҢ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ БАСЫМ
БАҒЫТТАРЫ
Abstract: In times of globalization, the main task in all countries is to formulate and
maintain the competitiveness of the private economic entities and the national economy. Given
the variety of market kriteriy6 explores new ways to improve the domestic economic
opportunities and increase productivity. Every day a growing demand for new products and
new production.
Competitiveness is not only the value of the parameter and the quality of
manufactured goods, as well as innovation management and investment activities.
Key words: competitiveness, the organization competitiveness, product, market,
economic sector.
Қазіргі уақытта еліміз биік белесті бағындыру қарсаңында елдің дамуы бағытын
анықтайтын жəне оған қарқын беретін «Әлемдегі бəсекеге барынша қабілетті елдердің
қатарына ену стратегиясы» жəне БСҰға кіру нағыз ұлттық идеяға айналған. Осыған
жетудің бірденбір жолы кəсіпорынның бəсекеге қабілеттілігін арттыру.
ҚР Президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан жолы – 2050:Бір мақсат, бір мүдде, бір
болашақ» Жолдауында ұлттық экономиканың бəсекегк қабілеттілігін арттыруға көп
көңіл бөлініп отыр. Жолдаудың маңызды міндеттер қатарында экономиканы шикізат
бағытынан өндіріске бұру, кəсіпорындардың бəсекеге қабілеттілігін арттыру болып тұр.
Бəсекеге қабілеттілік əр түрлі деңгейлерде қарастырылады, яғни, өнімнің,
фирманың бəсекеге қабілеттілігі немесе кəсіпорынның, саланың, экономиканың жəне
мемлекеттің бəсекеге қабілеттілігі.
Кəсіпорынның бəсекеге қабілеттілігі отандық экономикада ғана емес əлемдік
экономикада да кеңінен зерттелуді қажет ететін мəселе болып табылады. Кəсіпорынның
бəсеке қабілеттілігі – бəсекелестермен салыстырғанда бағалық жəне бағалық емес
сипаттары бойынша тауарлары тұтынушыларға ұнамды, дер кезінде жоспарлап,
дайындап өткізуге нақты мүмкіндігі бар кəсіпорын.
Кəсіпорының бəсекеге қабілеттілігі – бəсекелік нарық жағдайында меншікті жəне
қаржылық ресурстарды тиімді басқару мүмкіндігі. Кəсіпорынның бəсекеге қабілеттілігі
оның нарықтық бəсеке жағдайларына бейімделу мүмкіндігі мен серпінін сипаттайды.
Кəсіпорының нарықтағы ұстанымын талдау кезінде оның күшті жəне əлсіз жақтарын
ғана емес, сонымен қатар əсер ететін нақты факторларын анықтау керек. Кəсіпорынның
бəсеке қабілеттілігіне мынадай бірқатар факторлар əсер етеді: кəсіпорын өнімдерінің
273
сыртқы жəне ішкі нарықта бəсекеге қабілеттілігі; өндірілетін өнімдердің түрлері;
нарықтың сиымдылығы; нарыққа кіру жеңілдігі; осы нарықта жұмыс істеп жатқан
кəсіпорындардың бəсекелік ұстанымдары; саланың бəсекеге қабілеттілігі; аймақтың
жəне елдің бəсеке қабілеттілігі.
Кəсіпорынның бəсеке қабілеттілігі мəселесін толығырақ бағалау үшін оның
критерийлері (өлшемдері) мен көрсеткіштеріне баға беру керек. Критерийлердің келесі
түрлерін бөліп көрсетуге болады:
Бірінші критерий кəсіпорынның өндірістік қызметінің тиімділігі. Осы критерий
бойынша кəсіпорынның бəсеке қабілеттілігін бағалау мынадай көрсеткіштер тобын
қарастырады: өндірістік үрдістерді басқару тиімділігі; өндірістік шығындардың
үнемділігі; негізгі еңбекті ұйымдастыру; өнімді өндіру; технологияның жетілгендігі.
Кəсіпорынның бəсекеге қабелеттілігінің екінші критерийі кəсіпорынның
қаржылық жағдайы, яғни: мүліктік жағдайды бағалау; кəсіпорынның өтімділік жəне
қабілеттілік көрсеткіштері; қаржы тұрақтылығы көрсеткіштері; іскерлікбелсенділік
көрсеткіштері; кəсіпорын қызметінің қаржылық нəтиже көрсеткіштері.
Үшінші критерийіне тауар қозғалысы мен өткізуді ұйымдастырудың тиімділігі
жатады. Бұл критерий келесі көрсеткіштермен сипатталады: дайын өнімнің жиналып
қалу коэффициенті; сату рентабельділігі; өндірістік қуаттарды жіктеу коэффициенті;
жарамдылықтың тиімділігі. [3]
Кəсіпорының бəсекеге қабілеттілігін арттыру үшін келесі факторлардың
жоғарылату жолдары қарастырылуы тиіс. Бұл факторлар өнімді зерттеуде өзіндік
сипаттары бойынша 4 топқа бөліп қарастырылады:
Бірінші топ өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кəсіпорынның сапа
жүйесін жетілдіру.
Екінші топ өнімнің бағасын қалыптастыру немесе баға саясатын реттеу.
Үшінші топ өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кəсіпорын маркетингті
жүйесін жеьілдіру.
Төртінші топ өнімнің бəсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті
мемлекеттік қолдау.
Өндіріске инновациялық жəне ғылымитехникалықжетістіктерді енгізу, алдыңғы
қатарлы озық технологияларды пайдалану тек өнімнің сапалық қасиеттерінің
жақсаруына ғана емес, шикізат пен материалды үнемді пайдалануға, сонымен қатар
оның баға бəсекелесу жағдайындағы өтімділігін арттыруға да серпін береді.[4]
Көптеген дамыған елдердің тəжірибесі көрсеткендей, бүгінде инновациялық
қызмет əлемдегі көшбасшы елдердің мемлекеттік экономикалық саясатының басты
маңызды бағыты болып отыр. Осы мемлекеттердің барлығыда бəсекелестік
артықшылықтарға ие. Бəсекелік артықшылық ол нарықта инновациялық дамудың
ұзақмерзімдік стратегиясын іске асыратын, тұтынушының талғамын қанағаттандыруға
бағытталған өндірістің болуы. Тұрақты жəне үздіксіз жаңалықтардың пайда болуы мен
енгізілуі əрбір кəсіпорындағы, аймақтардағы, сонымен қатар, еліміздегі бəсекелік
күресте алға шығудың ең басты қозғаушы күші. Халықтың тұрмыстіршілігінің деңгейі
көтеріліп отыруы үшін жаңа өнімдер шығарумен жəне қайта өңдеумен, жаңа қызметтер
ұсынумен, сонымен бірге инновациялық технологиялар мен инновациялық базада
өндірістік жəне басқарушылық қызметтерді жүзеге асыру керек. Жаңалықтардың
енгізілуі, инновация, жаңа тауар өндіруде алынған ғылымитехникалық жетістіктер,
технология мен қызметтер ел экономикасының дамуына жəне халықтың тұрмыс
жағдайының жақсаруына өз үлесін қосады. Инновация еңбек өнімділігінің артуына,
жаңа өндірістік салалардың, қызметтер мен жаңа жұмыс орындарының ашылуына,
қызмет көрсету сапасының жоғарылауына жəне əлемдік нарықта отандық тауарлардың
бəсекелік қабілеттілігінің жоғарылауына үлес қосады.
Бəсеке сипаттамалары жəне оларды анықтайтын факторларды шартты түрде
микродеңгейлі (өнімнің сапасы мен бағасын көрсететін), мезодеңгейлі (салалардың
274
қолда бар өндірістік қорларын тиімді қолданудың көрсеткіштерін жақсартатын) жəне
макродеңгейлі (шаруашылық жүйелердің жалпы қалпын, олардың балансын,
инвестициялық климатын, салық тəртібін, тариф кедендік саясатын жəне т.б. көрсетеді)
болып бөлінеді.
Келтірілген бəсеке сайыстың жəне бəсекелесу қабілетінің факторлары мен
сипаттамаларының субъектілерінің құрамы осы күрделі дəреженің элементтерінің
құрамын сипаттауға жəне олардың байланысын шығаруға мүмкіндік береді. Бұл оның
талдауына қажетті тиімді тəсілдер шығаруға, қолда бар қорларды алуға қосымша
мүмкіндіктер ашуға жəне сүт өнімі кəсіпорындары үшін əр деңгейдегі бəсекеге
қабілеттілікті жоғарлатудың стратегиялық бағытын анықтауға көмек көрсетеді.
Экономикалық əдебиетте бəсекені оның əдістері бойынша бағалық (баға негізіндегі
бəсеке) жэне бағадан тыс бəсеке (тұтынушылық құнның сапасы негізіндегі бəсеке)
бөлуге болады. Қазіргі əлемде бағалық бəсеке бағадан тыс əдістердің бəсеке сайысына
қарай мəнсіз болып келеді. Бұл қазіргі нарықта «бағалар кақтығысы» жоқ дегенді
білдірмейді, олар бар, бірақ соншалықты анық емес. Бағадан тыс бəсеке алдыңғы
қатарлы бəсекелестерге қарағанда тауардың тұтынушылық құнын арттырады. Бағадан
тыс əдістердің санына фирманы басқарудың бүкіл маркетингтік əдістері жатады.
Олардың негізгілері: тауардың жаңартылуы, сапа, жарнама, халықаралық стандарттарға
сəйкес келу, т.с.с.
Кəсіпорынның бəсекеге қабілеттілігінің жоғарылауы, оның жақсаруы көбінде іске
асырылатын өнімнің сапасы мен өндірістің ұйымдастырушылықтехникалық деңгейіне
тəуелді.
Қазіргі заманғы кəсіпорындар өздерінің бəсеке бағытын нығайту үшін əлемдік
нарықтың
жоғарылап
келе
жатқан
талаптары,
тұтынушылық
сұраныстың
дифференциялануы, инновациялық айналымдардың азаю қажеттілігі жəне өндіріске
ғылымитехникалық жетістіктерді енгізу мəселелерімен бетпебет кездесуде.
Қазақстанның əлемдегі дамыған елу елдің қатарынан лайықты орын алу үшін, ең
алдымен, еліміздегі отандық кəсіпорындардың бəсекеге қабілеттілігін арттыруға,
олардың əлемдік нарықта да бəсекеге түсе алатындай жоғары сапалы өнімдер өндіруіне
жағдай жасауға, озық технологияларды енгізуге жəне қызмет тиімділігін арттыруға мəн
беруіміз қажет. Яғни, бұл мақсатта отандық кəсіпорындардың мемлекет тарапынан
белгілі бір дəрежеде қолдау көрсету бағыттарын əзірлеуді қажет етеді. Ол бағыт
еліміздің аймақтары мен салалары бойынша нақты ісшараларды қамтығаны жөн.
Өнім өндірушілерді мемлекеттік қолдау мемлекетіміздің алға қойған басты
мақсаттарының бірі болып саналады. Бұл мəселе мемлекетіміздің басты «Қазақстан
2030» стратегиясында айқындалған: «тек шикізатқа бағдарланған ел болып қалмау үшін
біз жеңіл жəне тамақ өнеркəсібін, инфрақұрылымды, мұнай мен газ өңдеуді, химия мен
мұнай химиясын, машина жасаудың жекелеген шағын салаларын, ғылымды қажет ететін
түпкілікті өндірістерді, қызмет көрсету саласын, туризмді бұрынғыдан да ілгері
дамытуға тиіспіз».
Отандық нарықта ішкі өндірушілердің үлесін арттыру, оларды сыртқы
бəсекелестердің теріс пиғылды бəсекеге əрекеттерінен қорғау, əлемдік нарықта өз орнын
табуға бағытталған ынталарын жанжақты қолдау сынды əрекеттер мемлекетіміздің осы
сала кəсіпорындарына жасайтын қамқорлығына өзек болуы тиіс. Ол үшін өндірісті
мемлекеттік қолдау келесі бағыттар арқылы жүзеге асады:
1. Еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі қарсаңында отандық өнім
өндірушілерді заңдық тұрғыдан қорғайтын шаралар дайындау.
Бұл бағытта осы ұйымға мүше болған басқа елдердің тəжірибесін назарға алу керек.
Соңғы жылдары осы ұйымға мүше болған мемлекеттер (Латвия, Эстония, Грузия, Литва,
Молдова жəне Қытай). Мұнда экспорттық субсидияларды пайдалану, кейбір импорттық
өнім түрлеріне жоғарылатылған баж салықтарын қалдыру, қолдауды қажет ететін
275
салаларға мемлекеттік жеңілдетілген кредиттер беру, тағы басқа да жағдайлар
қарастырылған.
2. Нақты сала кəсіпорындарына, яғни өнімді өңдеу секторына қатысты
мемлекеттік инвестициялық саясат ұстану. Қазіргі кезде зейнетақы қорлары, ұлттық қор,
даму институттары, əлеуметтіккəсіпкерлік корпорациялар, мемлекеттік холдингтік
компаниялар, сақтандыру қорларының жинақтаған қаржыларын тиімді несиелеу
тетіктері арқылы аталған саланы қолдауға болады.
3. Жалпы өнеркəсіптік саясат шеңберінде экономикалық қолдау
шараларын енгізу. Бұл бағыт кəсіпорынның қолайлы дамуы мен өнімдерінің бəсекеге
қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді. Қазіргі талап өнім өндірушілерді
экономикалық қолдаудың тетіктерін жетілдіруге бағытталуы тиіс. Салықтық, кедендік,
қаржыкредиттік, ұйымдастырушылық, құқықтық, монополияға қарсы шаралар арқылы
өнеркəсіптің өркендеуін қамтамасыз ету мемлекеттік қолдаудың негізі болуы қажет.
4. Мемлекеттік саясаттың негізгі түйіні өндірістік жəне ғылыми
техникалық кешендерді жиынтық түрде ішкі жəне сыртқы факторларды, сауда
жүйесіндегі əлемдік талаптардың негізгі қағидаларын сақтай отырып икемді, бəсекеге
қабілетті өнімді шығаруға негізделуі тиіс. Осы арқылы мемлекеттің экономикалық
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге болады.
5. Мемлекеттік саясаттың тағы бір ерекшелігі өндірісті тікелей қолдау ғана емес,
бəсекелі ортаны дұрыс реттеу арқылы өндірушілерді кəсіпорынға соңғы ғылыми
техникалық жетістіктерді енгізуге, өнімді дайындау технологиясын жетілдіруге,
қаржыларды тиімді пайдалануға, өндірісті жүйелі дамыту мен нəтижелі басқаруға, яғни,
ең бастысы бəсекеге қабілетті өнім шығаруға ынталандыру арқылы бейнеленуі мүмкін.
[5]
Сонымен қазіргі кезде экономикалық даму стратегиясына сəйкес кəсіпорынның бəсекеге
қабілеттілігін арттыру арқылы еліміздің əлеуметтікэкономикалық даму жағдайын
аттыруға тікелей əсер етеді.
Болашақта алға қойған мақсаттарымыз бен міндеттерімізді жүзеге асырсақ,
еліміздің бəсекеге қабілетті елу елдің қатарына кіріп, əлемнің алдыңғы қатарлы
мемлекеттерінің арасында болатынына кəміл сенемін.
Ұлттық экономиканың бəсекеге қабілеттілігін жақсарту мақсатында Қазақстан
өзінің макроэкономикалық ортасын жақсарту жұмыстарын жүргізуде. Менеджментті
дамыту халықаралық институтының (IMD, Швейцария) биылғы жылдың мамыр айында
жарияланған “Әлемдік бəсекеге қабілеттілік бойынша шолу – 2012” рейтингінде
Қазақстан 4 орынға көтеріліп отыр.
Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде колда бар жетістіктерге
канағаттану жеткіліксіз. Тынымсыз ізденіс пен нəтижелі ісəрекетті арқау еткен əлемдік
нарык өндірушілері барынша жаңа нарықтарды игеруге, ондағы тұтынушыларды
жаулауға белсене кірісуде. Нарықтың бұл қатал шарты отандық өнім өндірушілердің
бəсекелік кауқарын нығайтуды, кəсіпорындардың бəсекелік қыспақтарға төтеп берерлік
қабілетін арттыруды, ішкі жəне сыртқы нарықтарда сұранысы жоғары өнім өндіруге
тиімді əсері бар тетіктерді айқындауды кажет етеді. Бұл жағдай Республика
Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай: «Экономика біздің
дамуымыздың басты басымдығы, ал экономикалық өсімнің барынша жоғары қарқынына
қол жеткізу негізгі міндетіміз болып қала береді. Нан өндірісі саласы өнімдерінің
бəсекеге қабілеттілігін арттыру біртұтас механизм ретінде нарықтық сұраныс пен
ұсыныстың жалпы жағдайына, қоғамның дамуына, адамзат мəдениеті мен ойсанасына,
қауіпсіздік пен эстетика жəне экология талаптарына, сонымен қатар, кəсіпорынның
мүмкіндігіне сай болуы тиіс.
Бəсекеге қабілеттілік арттыру механизмі – кəсіпорынның нəтижелі жетістікке
жету жолында атқаратын ісəрекеттері арқылы сипатталады. Дұрыс таңдап алынған
276
механизм осы кəсіпорынның нарықтық бəсекелестерімен салыстырғанда ұзақ уақытқа
ұтымды жағдай жасауына негіз болады.
Өнімнің бəсекеге қабілеттілігін арттыру ісəрекеттерінің жиынтық көрінісі
ретінде оларды жүзеге асыратын бірнеше тетіктерге тəуелді. Бұл тетіктер диплом
жұмысымда өзіндік сипаттары бойынша төрт топқа бөліп қарастырылады:
бірінші топ өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кəсіпорынның сапа
жүйесін жетілдіру;
екінші топ өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кəсіпорынның баға саясатын
реттеу;
үшінші топ өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кəсіпорынның
маркетингтік жүйесін жетілдіру;
төртінші топ өнімнің бəсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе өндірісті
мемлекеттік қолдау.
Әлемдік нарықтың қатаң талаптары мен бəсекелік шарты отандық нан өнімін
өндіруші кəсіпорындардың сол талаптар мен шарттарды ұстануын қалайды. Өйтпеген
жағдайда əлемдік нарықта осы өнім түрлері бойынша негізгі өндірушілер саналатын
АҚШ, Израиль, Голландия, Ресей жəне Дания сынды мемлекеттер өздерінің бəсекелік
ықпалымен еліміздің ішкі нарығын жəне енуге мүмкін болатын көршілес
мемлекеттердің нарықтарын игеріп алуы қиын емес.
Сондықтан да ішкі нарықтағы нан өнімдерінің бəсекеге қабілеттілігі, ең алдымен,
олардың сапасына байланысты.
References:
1 Қазақстанның əлемдегі бəсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы Қазақстан Республикасының Президентінің Қазақстан халқына жолдауы //
Егемен Қазақстан, 2006, 2 наурыз.
2 Жилқайдарова Г.Б. «Кəсіпорынның нəтижелі жетістігі – бəсеке қабілеттілігі» // ҚазЭУ
хабаршысы – 2013 №5 б 117121
3 Көпешева А. «Өнімнің бəсекеге қабілеттілігін арттыруға стратегиялық жоспарлаудың
маңыздылығы» // ҚазЭУ хабаршысы – 2012 №5 б 131138\
4 Габдулина А.С. Қазақстан экономикасының бəсекеге қабілеттілігін жоғарылату //
Евразийское сообщество – 2010 №1 с 4853
5 www.pm.kz.
UDK 378.1
Massakova S.S.
Candidate of economic science, associate professor
“NARXOZ University”, Almaty, Kazakhstan, saltanat@mail.ru
THREATS OF THE INFORMAL ECONOMY: MARKETIZATION OF HIGHER
EDUCATION
Аннотация. Статья посвящена раскрытию причин и последствий маркетизации
высшего образования как фактора развития неформальной экономики.
Одно из возможных решений данной проблемы лежит в обеспечении
эффективности деятельности обучающего учреждения через создание эффективного
менеджмента.
Ключевые слова: маркетизация, неформальная экономика, менеджмент, высшее
образование, реформы.
Areas where the informal economy develops, are usually characterized by a high degree
of state intervention in the economy and other social processes. During the stay of the planned
277
economy elements of the informal economy have taken place in spite of the strong legal
regulation of the state and in areas such as healthcare (medicine) and education. However, with
the transition to market relations development in these areas processes of the informal
economy reached its maximum activity: corruption, sale of diplomas of higher education,
manufacturing and importation of uncertified medicines, the emergence of private clinics and
universities, do not meet the basic standard requirements and work on schemes to get rich
quickly, often in conjunction with other market agents.
Article is devoted to the causes and consequences of marketization of higher education as
a factor in the development of the informal economy.
Today, one of the important problems in Kazakhstan is the problem of reducing the
quality of higher education. This problem is a result of uncontrolled opening of new
universities, offering their services at low prices, operating under the laws of the market
increasing demand is increasing offer. This essay will examine the implications of the
problems mentioned above, and also will discuss, if not the possible solutions, then at least, the
keys to solve these complex problems.
As it’s known, the market is not perfect, and in most cases, there are problems of so
called spillover effects, which in the case of higher education gives a huge negative effect.
The main consequences of education marketization are:
decrease in the quality of trained professionals in various fields,
decline of status of higher education,
unreasonably high requirements of employers to employees occupying lower positions,
who receive low wages,
low motivation of those who have really skilled knowledge .
One approach attempts to solve the problem is to control the mechanism to make
appropriate decisions on the basis of the classification and ranking of these factors on
functional criteria.
This article describes the methodological approach of the solution to the problem from a
management perspective.
It is known that an important element in ensuring the effectiveness of the training
institutions, if not the main thing is the organization of management in school, and at a higher
institutional level.
Management has its own economic engine that is aimed at solving specific problems of
cooperation in the implementation of socioeconomic, technological, social and psychological
problems that arise in the course of economic activity (Picture 1). The economic mechanism of
management objectively due to the implementation of the company's activity in the market
conditions, when the results of the management and evaluation of economic activities obtained
on the market in the exchange process [1].
Picture 1 – Economic mechanism of management
Incompany
management
Production
management
Personnel
management
Economic
mechanism of
management
Solving problems in higher education require a systematic approach, mainly from the
side of government. It is necessary to monitor the quality of services provided by the
university, as well as control over the actions of employer
With that, this control should not be an administrative
relationship. Therefore, monitoring should be indirect, which would be independent of the
interests of employers, unive
create an independent national testing center and establish for each specialization level of
knowledge required, as it is done in the centers for language examinations (IELTS, TOEFL
etc.). At such center every employer can apply for verification of their potential employees,
the graduates themselves for extra motivation, as well as universities to confirm the level of
knowledge of their students and each of them can obtain an independent evaluati
important conditions for the operation of such a center should be non
for passing the tests, as well as real independence from anyone else.
The modern trends of globalization in education system of many countries go on unde
the terms of Bologna agreements. These processes have its some manifestation in various
aspects in the system of higher education in Kazakhstan and developed countries. In order to
reveal main problems of functioning of these systems in modern situation
consider the following aspects: principles of organization of higher education, conditions of
realization of educational process and human and market factors [2].
The start point of making such comparative analysis is the fact of presenc
institutions of higher education in developed countries as far as in Kazakhstan: public and
private. In spite of that these two types of organization of the higher education are subject to
the rules established by the legislation in regard
regulation of services and departments of universities, and directly educational process. At the
same time in foreign mainly eastern universities have more freedom of choice and their own
instruments to regulate educational process, whereas Kazakhstan universities have to keep
strictly all the rules established by government authorities. This difference has crucial meaning
in organization and development of higher education in both countries without taking in
account it is public or private university.
In particular European university system is made up of 80 public and private universities
which offer domestic and foreign students a broad
at undergraduate, master’s and
In Kazakhstan the number of public universities is much lesser only 15, others nearly 40
are private (Picture 2).
Picture 2
In conclusion it is necessary to note, once again, that the problems in higher education,
the improvement of higher education in Kazakhstan
fundamental review of the relationship between the state, employers and univers
0
50
100
Solving problems in higher education require a systematic approach, mainly from the
side of government. It is necessary to monitor the quality of services provided by the
university, as well as control over the actions of employers in respect of the employees’ rights.
With that, this control should not be an administrative directive, as this can lead to corrupt
relationship. Therefore, monitoring should be indirect, which would be independent of the
interests of employers, universities and potential employees. For example, government can
create an independent national testing center and establish for each specialization level of
knowledge required, as it is done in the centers for language examinations (IELTS, TOEFL
ch center every employer can apply for verification of their potential employees,
the graduates themselves for extra motivation, as well as universities to confirm the level of
knowledge of their students and each of them can obtain an independent evaluati
important conditions for the operation of such a center should be noncoercive and non
for passing the tests, as well as real independence from anyone else.
The modern trends of globalization in education system of many countries go on unde
the terms of Bologna agreements. These processes have its some manifestation in various
aspects in the system of higher education in Kazakhstan and developed countries. In order to
reveal main problems of functioning of these systems in modern situation
consider the following aspects: principles of organization of higher education, conditions of
realization of educational process and human and market factors [2].
The start point of making such comparative analysis is the fact of presenc
institutions of higher education in developed countries as far as in Kazakhstan: public and
private. In spite of that these two types of organization of the higher education are subject to
the rules established by the legislation in regard to educational standards concerning both the
regulation of services and departments of universities, and directly educational process. At the
same time in foreign mainly eastern universities have more freedom of choice and their own
educational process, whereas Kazakhstan universities have to keep
strictly all the rules established by government authorities. This difference has crucial meaning
in organization and development of higher education in both countries without taking in
ount it is public or private university.
In particular European university system is made up of 80 public and private universities
which offer domestic and foreign students a broadranging, highlyregarded variety of courses
at undergraduate, master’s and doctoral levels.
In Kazakhstan the number of public universities is much lesser only 15, others nearly 40
Picture 2 The number or public and private universities ib EU and
Kazakhstan
In conclusion it is necessary to note, once again, that the problems in higher education,
the improvement of higher education in Kazakhstan not an easy process and requires a
fundamental review of the relationship between the state, employers and univers
EU countries Kazakhstan
private universities
public universities
278
Solving problems in higher education require a systematic approach, mainly from the
side of government. It is necessary to monitor the quality of services provided by the
s in respect of the employees’ rights.
directive, as this can lead to corrupt
relationship. Therefore, monitoring should be indirect, which would be independent of the
rsities and potential employees. For example, government can
create an independent national testing center and establish for each specialization level of
knowledge required, as it is done in the centers for language examinations (IELTS, TOEFL
ch center every employer can apply for verification of their potential employees,
the graduates themselves for extra motivation, as well as universities to confirm the level of
knowledge of their students and each of them can obtain an independent evaluation. The
coercive and nonbinding
The modern trends of globalization in education system of many countries go on under
the terms of Bologna agreements. These processes have its some manifestation in various
aspects in the system of higher education in Kazakhstan and developed countries. In order to
reveal main problems of functioning of these systems in modern situation it is necessary to
consider the following aspects: principles of organization of higher education, conditions of
The start point of making such comparative analysis is the fact of presence both types of
institutions of higher education in developed countries as far as in Kazakhstan: public and
private. In spite of that these two types of organization of the higher education are subject to
to educational standards concerning both the
regulation of services and departments of universities, and directly educational process. At the
same time in foreign mainly eastern universities have more freedom of choice and their own
educational process, whereas Kazakhstan universities have to keep
strictly all the rules established by government authorities. This difference has crucial meaning
in organization and development of higher education in both countries without taking in
In particular European university system is made up of 80 public and private universities
regarded variety of courses
In Kazakhstan the number of public universities is much lesser only 15, others nearly 40
The number or public and private universities ib EU and
In conclusion it is necessary to note, once again, that the problems in higher education,
not an easy process and requires a
fundamental review of the relationship between the state, employers and universities.
private universities
public universities
279
Достарыңызбен бөлісу: |