Қозды рғы ш ты  типтеу тәсіл дер і

екі науқастан (нгмесе аурудан жәш тасымалдаушыдан) S.typhi-дің си- 

рек кездесетін фаго түрі,  мысалы, N бөлінсе,  эпидемиолог үшін оның 

жоғары ақпараттық мәні бар деген сөз. Бұл ереженің қандай да болсын 

типтеу тәсілдері  үшін  бағалылығы бірдей.  Демек,  қоздырғыпггы тип- 

т^д ің  лаборатириялық нәтижесін дұрыс пайдалану үшін эпидемиолог 

әр түрлі маркерлі пггамдардың таралғанын білуі керек. Мүндай дерек- 

тер  біраз  жагдайда  жұкпалы  аурудың  сырттан  әкелінгеніқ  аурухана 

ішіндегі инфекциялардың эпидемияльщ тізбегін және т.б. құбылыстар- 

ды ашуға көмектеседі.

Типтеудің  нәтижесін  дүрыс  түсіну  үшін  эпидемиологтың  есінде 

болатьш екінші ереже алдьщғы айтылған жалпы ережемен жақын кабы- 

сады:  белгілі әдіс көмегімен қоздырғыштың неғұрлым аз санды түрін 

ажыратуга  болатын  болса,  осындай  типтеудің  эпидемиологиялық 

қүндылығы  төмен  болады.  Мысалы,  дифтерия  бактериялары тек  үш 

түрге  (биовариантқа)  бөлінеді:  gravis,  mitis,  intermedius.  Бірақ,  осын­

дай бөліну инфекция көздері  арқылы таралу жолдарын сжімді анық- 

тауды қамтамасыз ете алмайды.

Үшінші  маңызды  ереже:  қандай  маркер  генотиптілік,  ал  қандай 

фенотиптілік белгілер болып саналатынын эпидемиолог білуге тиісті. 

Біріншісі  тұрақты  болса,  екіншіді  бір  шама  жеңіл  өзгеріп  тұрады. 

Генотиптілік маркерлер, мысалы, ДНК нуклаотидтік құрамы эпидеми­

олог  үшін  нақты  ауру  оқиғасының  мүмкін  болған  байланысын  іздеу 

үшін  ғана  маңызды  емес,  ол эпидемиологиялық талдау жүргізу үшін 

де қажет. Мәселен, ДШС қүрамында нуклеотидтердің кезектілігі -  гено- 

типтілік  белгісі  бойынша  дифтерия  қоздырғышының  популяциясы 

әжептеуір әр текті болады. Бірақ, аурудың көбеюіш дейін қоздырғыш- 

тьщ  кейбір  клондары  басымырақ таралады,  оны  дифтерия ауруының 

болжам  көрсеткіші  ретінде  пайдалануға  болады.  Керісінше,  фено- 

типтілік белгілер, мысалы, сальмонеллалардың В тобыньщ 01  жәнз 02 

детерминанттары  эпидемиялық процестің барысында,  кейде,  тіпті, 

инфекциялық  процестің  барысьшда,  сандық  өзгерістерге  үшырайды, 

сондыктан  эпидемиолог  үшін  мүндай  өзгерістің  маңыздылығы 

шамалы.

291

Э п н д е м и я л ы қ  о ш а қ к а  д и а гн о з ко ю

Инфекцияньщ түріне карай эр түрлі жағдайда қоздырғыштын көзі 

болып ауру адам,  бактерия тасушы адам, хайуанаттар, тасушы хайуа- 

натгар,  яғни  адам  организмі  үшін  кандай да  патогенді  қоздырғышты 

бөлетіндер саналады. Сапроноздарда коршаған ортаньщ тірі емес объек- 

тілері қоздырғыппъщ көзі болмақ.

Ауру адамдарды табу үшін (емханаға ауру адамның өзі келуі жме- 

се белсенді әдіспен іздеу бойынша) этиотәнді барлық лабораториялык 

әдістерді қолдануға болады. Дәл осындай тәсіл тасымалдаушыны ізде- 

геиде де пайдаланылады. Мүнда да белсенді іздеу тәсілі қолданылады. 

Осындай жағдайда иммунды жауапты тіркеу әдісі (мысалы, S.typhi со- 

зылмалы  тасымалдаушысыы  іздегенде  Ви-қарсыденвнің титрін  анық- 

тау)  бағыт  беретін  тәсіл  ретінде  пайдаланылады.  Ви-қарсыденгсінщ 

жоғарғы мөлшердегі титрі іш сүзегінін созылмамы тасымалдаушылы- 

ғын, сонымец қатар тексерілген адамның бүрын инфекциям ен ауырға- 

нын жмесе сол инфекцияға карсы вакцина қабылдағанын да көрсетеді. 

Осы  жағдайды  аныктау үшін  Ви-қарсыденнщ қандай  изотүрге  жата- 

тынын бағалау керек (созылмалы тасымалдаушыларда бүл қарсыдеяг 

н е г і з і ж н

 

IgG-re жатады, олар 2-меркаптоэтанолға жмесе түз қышқыл- 

ды цистеинге түрақты болады). Жедел іш сүзегінің инфекциялық про- 

цесі кезінде, созылмалы тасымалдаушыға қарағанда, Ви-қарсыденгнің 

белсецділік динамикасы байқалады  (S.typhi-дің О- ж әж   Н антигеніж  

қарсыдэе  болуы  сияюы).  Бұл  жағдайда  5-7  күн  аралығьшда  екі  рет 

алынған қанньщ сарысуында Ви-қарсыдавіің титрі жоғарылайды. Осы 

кезде кдннан қоздырғыш табылуы мүмкін. Аурумен бүрын науқастанғ- 

анын шмесе вакцинам ен егілгенін ретроспективті деректермен ажыра- 

туға болады. Ви-қарсыдеж мөлшері жоғары болса, өсіресе ол басымы- 

рақ  IgG  изотүрінг  жатса,  онда  бүрын  іш  сүзегінің  вакцинасын  алған 

деген түжырым жасауға болмайды, ал нәжісті, зәрді, өтгі біршше рет 

бактериологиялық зерттегенде теріс нәтиже бергеніые карамастақ осы 

адамда іш сүзегінің белгісіз түрде өткенін нгмесе созылмалы тасымал- 

даушылықтьщ қалыптасқаньш жоққа шығаруға болмайды. Іііындығын- 

да осы аурудың қоздырғышы созымалы тасымалдаушының сүйек мый- 

ында көпке дейін сақталатындықтақ қоздырғыштың зәрмен, нәжіспен,

292

өтпен  бөліну  процесінде  ұзақ  уақыт  үзіліс  болады.  Мұндай  адам  со- 

зылмалы тасымалдаушы  болып қала  береді,  бірақ дәл осы  жағдайды 

тексеру кезінде сыртқы ортаға микробты шығармайды, яғни осы адам 

бактерияны шығарғыш болып саналмайды, сондыкган ол инфекция көзі 

болып саналмайды. Осыған карамастан қоздырғышты тасымалдаушы 

адам  қарымды  қауіптілік  касиетін  жоймайды,  өйткені  ол  өмір  бойы 

созылмалы тасымалдаушы болуы ыктимад ал бактерияны бөлу қаси- 

еті анда-санда байқалуы мүмкін.

Бактерия тасымалдаушылар эпидемиологке тек ауру қоздырғышы- 

ның көзі ретінде ғана көңіл аударатын кәсіптік мүддедегі объект емес. 

Кейбір жүқлалы аурулардың ошағында жылдам вакцинация жүргізуге 

мәжбүр боламыз. Сонда тасымалдаушыны вакцинациялау кейде оны 

жедел науқастануға ұшырататын фактор болатынын эпидемиолог білу- 

ге тиісті.  Мысалы, тасымалдаушыда да ж әж  дифтериямен науқастан- 

ғанда да улы дифтерия бактериялары болады. Мүндай тасымалдаушыда 

дифтерияға қарсы у деңгейі жоғары болғандықтан, организмдегі у қар- 

сыумен  қауіпсіздендіріліп отырады, сондықтан онда дифтерия сырқа- 

тыньщ  клиникалық түрі дамымайды.  Тасымалдаушыны  вакцинация­

лау ондағы қорғаныпггы “бүзып” өтуі ғажап емес -  көп мөлшерде диф­

терия  қарсыуын  еягізу  бар  қарсыуды  байланыстырады да, дифтерия 

ауруының клиникасын дамытады.

Қоздырғыштың  көзі  ретінде  хайуанатгарды  тексергенде  адамды 

тексеру  принципі  қолданылады,  бірақ кейбір  жағдайда өлген малдан 

сынақка материал алып тексеруге болады. Мысалы, құтыруда -  өлген 

малдың мыйын, түйнгмеде -  теріні, бруцеллезде -  түсік тастаған мал- 

дың шуын жмесе өлі туған түлікті, сонымен қатар тірі малдың сүтін де 

лабораториялық тексеруге алуға болады.

Сапроноз жүқпалы  ауруларының  көзін  іздеу берілу факторларын 

анықтаумен шектеледі. Берілу факторларын аныкгау тәсілдерін төмен- 

де қараймыз.

Жұқпалы аурудыц эпидемиялық ошағын тексергенде тек табылған 

аурудың жүқгырған  көзін ғана іздеп қоймай, басқа да жұктырғандар- 

ды тексереді.  Осы екі  міндет қарым-қатынаста болғандарды тексеру- 

мен шешіледі.  Мүндай тексеруде қоздырғышты бөлумен ғана шектел- 

мей,  қандай  да  болсын  этиотәндік тәсілдер  пайдаланылады.  Осыған

293

коса, иммундық жауаптың динамикасын тексеру, кейде бірақ рет тек- 

серу  ошақтағы  жағдайдың  тізбегін  қадағалауға  мүмкінпіілік  береді. 

Схемада  келтірілген  1а және  16  топтағы  әдістерден гөрі  2-4  жәнг  1в 

топтағы әдістерді пайдалану жұкгыру мөлшерін анық табуға жәнг ба- 

ғалауға көмектеседі. Мысалы, дизентерия ошағындағы залалданғандар- 

дың мөлшерін анықтағанда бактериологиялык тәсілмен қатар нәжістегі 

шигеллалардьщ антигенін анықтау тиімді екені Қазақстанда жүргізілген 

тәжірибеде дәлелденді. Нақгы мысал келтірейік: дизентерияның 35 оша- 

ғында қарым-қатынаста,  жанастықта болтан  350 адамды  бактериоло­

гиялык әдіспен тексергшде 8 (2,3 %) адамнан қоздырғыш, ал шигелла 

микробының антигені  32 (9,1  %) адамнан табылтан. Демек ошақтағы 

жүқтырғандарды  антигенді  анықтау тәсілімш тексергшде,  бактерио­

логиялык  тәсілмен  салыстырғанда,  4  есе  тиімді  нәтиже  алынған. 

Дизентериянын  18  ошағында  науқастанғандардан  пшгеллалар  да та- 

былмағақ ошақган (Флекснер жмесе Sonne түрлгрі) бактериологиялык 

әдіспен 2 окиғада микроб табылса, антигенді іздеу әдісімен  11  оқиғада, 

ягни  5-6 рет жиі нәтиже алынған.

Бүл жерде сощы тәсіл қашпалықгы дәлелді ж әж  сшімді дегш сұрак 

тууы  әбден  орынды.  Сенімділігі  мынандай  фактілермен  дәлглденеді: 

біріншідш,  қоздырғьпи  анЫкгалған  адамдардың  бәрінш  осы  қоздыр- 

тыпггың  антигені  табылды.  Екіншідея,  диагнозы  бактериологиялык 

жатынан дәлелденгш дизентерия ошактарындағы жанасқандардан ши­

гелла  антнгені клиникалык диагнозбен анықталғанда жэне басқа жіті 

ішек ауруы ошақгарымея салыстырғанда антиген 2,8 есе жиі табылды. 

Үшіншіден, жіті ішек аурулары бар науқастарды тексергенде табылтан 

Флексжр, Зонж шигелла түрлерінің арақатынасы жәнз бактериология­

лык дәлелденбеген дизентерия ошакгарындағы жанасқандарды тексер­

гшде сол түрдегі шигеллалардьщ ангигендерін табудың іс жүзінде қабы- 

суы (бірдейлігі) байқалды. Демек,  ошақгарды тексергенде шигелла ан- 

тигшдерін аныкгау қорытыңцысьш қолдануға болады. Бұл антигшді табу 

қоздырғышты бактериологиялык өдіспш белуге Караганда этиотропты 

емдеуге бағынышты болмайды, кайта қүнды көрсеткші болып саналады.

Зоонозды (зооантропонозды) ауру ошакгарын тексергенде диагноз 

қоюдың әр түрлі төсілдерін пайдаланган тиімді. Үй малдарын бруцел- 

лезге байланысты тексергенде қоздырғыпггы бөлу әдісін хайуанат өлгш

294

жағдайда, мал төлдегш кезеңде -  шуын ғемесе түсікті зерттегенде кол- 

данады. Оған коса, бактериологиялық тексеру корытындысын өте кеш 

аламыз (12-30 күннен  кейін).  Бұл жерде баска да әдістерді  қолдануға 

болады, мысалы, бруцеллалардың антигенін ізд ^ әдісін. Біздің тәжіри- 

бемізге сүйенсек, бұл тәсілдің тиімділігінің өте жоғары екешн  байқау 

киын емес.  Антигенді іздеу тәсілінің жоғары ерекшелігі мен сезімтал- 

дығы моноклоналды қарсыденелерден жасалған иммундыреагенттерді 

қолданғанда дәлвлдензді. Бүл әдістіңтәндігіж ешкімнің де күмәні бол- 

майды.  Оны түсіндірейік:  бруцеллалардың антигені  мен баска да бак- 

териялардьщ (иерсинии, сальмонгллдың N тобы, тырысқақтьщ вибрио­

ны жәнг т. б.) антигені өзара айқасқан байланыста болғандықтан, осы 

микроорганизмдердің антигендерін аныкгағанда жалған нәтижелі қоры- 

тынды шығуы мүмкін. Осы мәселэзі шешу үшін бруцелланың бір кло- 

ньшың (клеткасьшан) карсыдежсінзі жасалған иммундыр е а ге н т  кол- 

дану нәтиженін дәл екенін көрсетеді. Осы тәсіл арқылы қойдың бауы- 

рынан, жыныс маңайынан қырқыл алынған жүннэі бруцелла антиген­

дер! табылды.

Осы  тәсілді  қолдану  бруцеллезбен  залалданған  қойларды  табуда 

бактериологиялық тәсілмен салыстырғанда әлдеқайда тиімді болды.

Сонымея,  жанасқандарды  тексергенде,  баска  да  мүмкін  болатын 

қоздырғыштың көзін іздегенде, эпидемиолог әдістердің барлык түрін 

пайдалануға тиісті.

Берілу факторын  аныктауда да тек коздыргышты  белу тәсілдері- 

мен шектелуге болмайды. Олардың тиімділігі ошақтағы ауруды жме- 

се  жанасқандарды  іздегенжн  де  төмен.  Бүл  бүрыннан  түсінікті.  Сон- 

дықтан судьщ, тағамньщ, әр түрлі объектілердің патогенді қоздырғыш- 

тармен залалданғанын аныктау үшін жанама көрсеткіпггерге жүгіжміз 

(ішек  таяқшасымен  ластанған  деңгей).  Бүл  көрсеткіштер  тексерген 

объектілердің берілу факторы екенін болжауға ғана жарайды, бірак осы 

көрсеткіштер нақты дәлгл болып саналмайды. Берілу факторын анык­

тау үшін схемадағы  1 және 4 топтағы тәсілдер қолдануға жарамды, ал 

2 және 3 топтағы әдістер берілу факторын іздеуге жарамайды.

Дизштерия, бруцелдез жәж баска да ішек инфекцияларының қоздыр- 

гышын  сыртқы орта объекгілерінш бөлу өте  киық көп еңбекті  керек 

ететін, тиімсіз тәсіл больш саналады. Осы жагдайларда фагтьщ титрінің

өсу  реакциясын  колдану,  қоздырғыштьщ  антигенін  іздейтін  әр түрлі 

әдістерді қолдану табысты болады.

Қоздырғыпггы сыртқы ортадан бөлу қиындаған сайын оның анти- 

гендерін іздеу өдістерінің артықшылығы айқындала түседі. Мысал кел- 

тірейік: 800 бас саулық қойдан алынған сүттің ішінгн бруцеллез козды- 

рғышын бактериологиялық әдіспея іздегенде бруцелланың тек бір ғана 

данасы табылғақ ал антигеяді  іздегенде осы көрсеткіш  6,5 %-ке жет- 

кен. Алынған нәтиженің сенімділіпн жоғарыда айттық, ал осы нәтиже- 

лердің эпидемиологиялық маңызы төмендегі мәліметтермея дәлелдш- 

ген. Біріншіден, тексерілгш шаруашылықта отардағы сауынды қсй бру­

целлез  жүқгырушы  көзі  болтан,  қой  сүтінде  бруцелла  антигеяі,  сиыр 

сүтіне қарағақда,  2,8 есе жиі  кездескен.  Екіншіден, бактериологиялык 

әдіспен  қой  сүтін  тексергенде  қоздырғыпггың  тек  бір  ғана  данасы 

бөлінген,  ал  осы  отардагы  кой  сүтінен  бруцелла  антигені  3,5  есе  көп 

табылған.  Үшіншіден,  бұл  жылы  9  адам бруцеллезбен  ауырғақ  олар- 

дың бәрініц осы отарда қой төлдету жүмысына қатысқаны анықталған. 

Шаруашылықтағы тексерілген қой сүтііет табылған бруцелла антигені 

мш науқастанған адамдардьщ арасында тура байланыс бар екені айқ- 

ындалған. Бруцеллез антигендері қаракөл терісінен, тіпті, оны өңдегея- 

н з і

 

кейін  де  және  қаракөл  зауытының  кейбір  өндіріс  бөлімдеріндегі 

шаңдардан да табылған

Тас  кеж  тасымалдаушыларынан  әр түрлі  арбовирустардың  анти- 

геядерін жмесе олардың нуклеин қышқылдарын табу өте тиімді нәти- 

же береді.  Бұл эпидемиологқа әжептеуір көмек болып табылады және 

тез нәтиже алудьщ арқасында кене энцефалитінің алдын алу үшін им- 

мунды глобулинді ем ретінде тағайындауға мүмкіндік беруі мүмкін.

Эпидем иологиялы қ талдау

Лабораториялық деректерге сүйене отырып жасалған эпидемиоло- 

гиялық талдау әрқашанда оң нәтиже береді. Мысал ретінде Қазақстан- 

ның нақты үжымдары дизентериямен сырқатганудың жоғарғы деңгейі 

жағдайындағы  эпидемиологиялық  талдауды  келтіреміз.  Екі  жабық 

үжымда  бірнеше  жылдар  бсйы  шілдеден  бастап,  Shigella  flexneri  ту- 

дырған дизентерияның жаппай сырқаттанушылыгы дамыған  Осы екі

296

ұжымның жалпы  ерекшелігі  бар -  олар тұрақты  (жалпы  санның  1/3) 

ж әж   ауыспалы  (жалпы  санның  2/3)  топтардан  кұралған.  Ауыспалы 

топтың  құрамы  топтық  сыркаттанушылық  басталғанға  дейін  екі  ай 

ішінде өзгерген. Тек бактериологиялық деректерді ескере отырьш бұрын 

жүргізілген эпидемиологиялык талдау арқылы ауыспалы топтағы адам- 

дар инфекция көзі болды ж әж  осының эсер етуінан топтық сырқатта- 

нушылық пайда болды деген болжам жасалған Тұракты топтың күра- 

мында  дизентерияның  жедел  түрімен  науқастанған  32  адам  болған. 

Осындай жағдай дизентерия антигенін іздеуге арналған жалпы тексеру 

жүргізуден  5-8  ай бүрын  болтан.  Диагноз солардың ішінде  19  адамда

S.flexneri  табылуымен  дәлелденген.  5-8  айдан  кейін  осы  топтағы  215 

адамның 60-ынан, соның ішінде бұрыннан ауырған 20 адамнан  S.flex- 

neri-дің  антигені  бірнеше  рет  табылған.  Бұдан  білетініміз,  түрақты 

қүрамнан  адамдардың  22  пайызы  бұрын  дизентериям ен  ауырмағақ 

кейіткн осы адамдардан дизентерия антигені табылған. Кезектегі топ- 

тык сырқаттанушылық пайда болған кезеңде осы екі ұжымда 22 адам 

дизантерияның  S.flexneri  түрімен  ауырған,  қоздырғыш  11  адамнан 

бөлінген, басқа шигеллдер табылмаған.  Осы қоздырғыпггың антигені, 

дизентерияның диагнозы бактериологиялық әдіспен дәлелденгендерді 

қосқанда 18 адамнан жәш  осы инфекцияның сыртқы клиник асы байқ- 

алмаған  133  адамнан табылған  Одан ары жасалған талдау мынандай 

фактілерді ашты: ауру басталғанға дейін ауыспалы құрамға қарағанда 

түрақты қүрамда дизентерия антиген

1

4 есе жиі табылғаны анықгалды. 

Мүнда ауыспалы топтағы адамдардан табылған антиген (86 %) сырқ- 

аттанушылықтың деңгейі  жоғарыламай түрғандағыдан  бір  ай  бүрын 

байқалды. Түракгы топта бүл көрсеткіш тек 8 % ғана болды. Осы нәти- 

желгрге сүйеніп болжам жасасақ, сырқатгану деңгейінің жоғарылауы- 

ның  алдында  қоздырғыш  негізіжн  ауыспалы  топта  таралып,  науқас 

белгісіз түрде өтіп жатты деп ойлауға болады, бірақ топтық сырқатга- 

ну басталған кезеңнгн ұзаған сайын түрақты топтан антиген айта қалар- 

льпсгай  жиі  табылды.  Тағы  да  анықталғаны,  аурудың  жоғарылағаны 

тіркелген  кезеңде  түрақты  топтағы  антиген  табылған  адамдар  үлесі, 

алдағы кезеңмен салыстырғанда, өспеді (14-сурет).

Осы көрсеткіш ауыспалы үжымда 5,6 есе жоғарылаған Сырқатга- 

нушылық  жоғарылаған  кезенде  антиген  бөлетіндер  үлесі  ауыспалы

297

14-сурст  Антиген  бөлетіндер,  о 

huh

 

ішінде  бірнеше 

рет. 

Басыиа деМн  (1)  жэве топтық  сырнатпшушылын  кезінде  (2)

топта, түрақты топлен салыстырғанда,  1,4 есе жоғары болтан. Ерекше 

маңыздысы  анықталган  антиген  бөлетіндер  үлесінің  сырқаггылығы 

жоғарылаған кезеңде бірінші рет айырмашылықта болтаны (7 есе).

Осы қаралған жағдайда, алынған деректерге сүйеж отырып мына- 

дай  түжырым  жасауға  болады:  нактылы  жатдайда,  осы  екі  ұжымды 

тексергенде көпшілік адамдарда дизентериянын созылмалы жәш  баяу 

түрінін инфекция көзі болтан ауыспалы топтатылар емес, керісінше -  

түрақты топтагылар саналады деген қорытынды жасаута болады. Осы 

мысалдагы деректерге сүйене отырып, болтан оқигага эпидемиология- 

лык талдау жасатанда қоздыртыштың антигенін іздеу тәсілін қолдану- 

дьгң келгшеп зор екенін, сонымен катар инфекция қоздырғышыньщ көзін 

іздеуде  де жәш   эпидемиялык прсяіестің пайда болу  механизмін  зерт- 

теуде де тиімді екенін атап көрсетуге болады.

Дизентерия мен басқа да жіті ішек ауруларының (ЖІА) ошакгарын- 

да індетке карсы шараларды үйымдастыру 

ж ә і б

 

атқару, науқасқа қол- 

данылатын емдеу үлгілері дизентерия жмесе ЖІА диагнозының сенім- 

ділігіне  байланысты  болады.  Дизентерия  мен  ЖІА-та  бірдей  көңіл 

бөлудің пайдалылығы туралы көзкарастар эпидемиологтар мен клини- 

када істейтіндер арасында жиі тотысады. Осы пікірлердің қандай дәлглі 

бар? Сірә, сырқаттанушыльпсгың маусымдылыгын дүрыс талдау әр түр- 

лі жүкпалы жіті ішек ауруларыньщ берілу факторларының ерекшелігін 

анықтаута көмектессе керек.

298

00  т

15-сурет.  Тіркеуге  алынғав  дизентерия  (1) 

жэне  баска да  ЖІА-мея  сыркапанушы.іык  (2)

16-сурет.  Дизентерия  (1)  және  баска да  ЖІА-мен  (2)  сыркаггаиушылық 

(Түзетілген  бағалар  бойьпппа)

299

ЖІА-ның маусымдылығын талдауға байланысты мысал келтірейік. 

Әдетте мұндай талдау тіркелген сырқаттанушылық деректерін пайда- 

лану арқылы жасалады. Осы деректердің ішінде диагнозы бактериоло- 

гиялық тәсілман дәлзлденген шмесе тек клиникалық белгілгрге гегіздел- 

ген дизентерия мен басқа да ЖІА-ның оқиғалары болады. Алматы кала- 

сында тіркелген дизентерия  мен  басқа  ЖІА-ның маусымдық қисығын 

салыстырамыз (15-сурет).

Маусымдықты сипаттайтын бірде-бір көрсеткіпггерден осы қисық- 

тардың ешқандай ерекшеліктері жоқ.  Бактериологиялык диагноз қсй- 

ылып, тексерілгея барлық дизентерия ауруларының нәжісінэі шигелла 

антигендері табылған. Сондыктан дизентерия ж әж  баска ЖІА-ына қой- 

ылған  кдиникалық  диагноздың  дұрыстығын  тексеру  дәл  осы  қалада

V  

V  

_

дизентериямен ауырғандарды аи саиын тексеру жолым® жүзеге  асы- 

рылған. Ол -  диагноз тек клиникалық белгілгрге сүйеніп койылған. Жал- 

пы бір жылғы тексеруде шигелла антигші клиникалық белгілгріш бай­

ланысты диагноз қойылған науқастардың арасыыан 72 % жәш  ЖІА-да 

37-38% табЫлды.  Осы көрсеткіштердің айлық мағыналары әж епт^ір 

қүбылмалы болды: клиникалық диагноз қойылған науқастар арасында 

0-ден 80 % дейін жәнг басқа ЖІА-мен сырқаттанғандар арасында 9-дан 

80 % дейін болды. Осы топтарда дизентерия ауруларының (антигшді 

табуы бойынша да, бактериологиялык дәлелденгендігі жағынан да) ең 

көп кездесуі жаз-күз айларында болады.

Содан  кейін  шигелла  антигенін  аныктау  деректері  бойынша  ж әж  

осы топтардағы дизентериямен ауырғандардың эр айда әр түрлі табы- 

луъі  ескеріле  отырып,  сәйкес топтардағы  дизентерия  ауруъшың  саны 

ай сайын есептеліп, багаланды. Математикалық талдау осы қисыктар- 

дың қатарласуының дәлелді екенін көрсетті, сонымен катар осы қисық- 

тардың  әркайсысының 

ж ә к е

 

бактериологиялык  диагнозбен  аныктал- 

ған  дизентерия  ауруларының  маусымдык  кисығыньщ  қатарласканы 

дәлелденді.  Бұл барлык дизентериямен науқастанғандарды эр айда бір 

топка біріктіруге мүмкіндік туғызды. Сондай-ақ, эр айда баска да ЖІА- 

мен науқастанғандар біріктірілді. Олардың ішінзн клиникалык диагноз­

бен  заңды  түрде  тіркелген,  дизаітериямен  ауырғандар  ж әіе  алғашқы 

диагнозы ЖІА болған науқастар тобы бөлініп тасталды.  Нақты дизен­

териямен  және  накты  ЖІА-мен  сырқаттанушылықтың  қисықтарын 

салыстырғанда олардың қатар еместігі аныкталды (16-сурет).

300

Сонымен,  дизентерия  мен  және  ЖІА-мен  науқастанғандардың 

нәжістерінен шигелла антигендерін табу корытындысы арқылы қисық- 

тарды түзету салыстырылған сырқаттанушылыкгың маусымдық сипа- 

тының бірдей еместігін көрсетті. Осындай айырмашылықты тек тірке- 

лінген деректерге сүйеніп анықтау мүмкін болмады. Дизентерияға бай- 

ланысты  орынсыз көп диагноз қойылу, әсіресе маусымнан тыс  кезең- 

дерде “дизентерияның” көбеюі, бактериологиялық дәлелі жоқ дизенте­

рия оқиғаларын ЖІА-ға жатқызу сиякгы себептерге орай осындай ай- 

ырмашылыктар болған. Дизентерияның жәнг басқа да ЖЗА-ньщ әр түрлі 

маусымдык сипатгары олардьщ табиғатының әр түрлі екенін көрсетеді. 

Кейде,  ЖІА-лар  тобьша  жұқпайтын  аурулардьгң  да  жатқызылатыны 

бар.  Басқа ЖІА-ның ішіндегі шын ЖІА тобында басқа берілу фактор- 

лары  бар  ішек  инфекцияларының  да  болуы  мүмкін.  Олардың  эпиде- 

миялық  процесі  дизентерияға  оншалықты  сәйкес  бола  қоймайды. 

Сондыктан  ЖІА-ға диагноз  қоюды жетілдірумен  қатар,  оларға  қарсы 

колданылатын алдын алу мен ем д ^  шараларын жан-жақты жетілдіру 

туралы мәселелерді алға қойған жән.

Иммундыдиагностика деректерін эпидемиологиялық талдауға пай- 

далану мүмкіншілігі туралы тағы да бір мысал келтірейік.  ТМД мем- 

лекетгерінің ішіндегі описторхоздың ең үлкен ж әж  қарқынды ошағы- 

ның Обь-Ертіс аймакгарында бар екені белгілі. Осы ошақтъщ біраз жері 

Қазақстан жерін де қамтиды. Бірақ Қазақстанда басқа да ошақтар бар. 

Оларға Торғай-Ырғыз, Нұра, Сарысу жәнг басқалар жатады. Опистор- 

хоздың  қоздырғышы  Opisthorchis felineus  басқа түрлер  мен  қосымша 

түрлерге бөлінбейтін тек бір ғана популяция деп саналып келді.  Бірақ 

қазақстандық әр түрлі ошақтардағы эпидемиологиялық айырмашылық- 

тардың  кейбір  себептерін  анықтау  үшін  әдетгегі  эпидемиологиялык 

жәш  паразитологиялық тәсілдермен коса біз кандағы қарсыденені анық- 

тау әдісін де қолдандык.

Осы аныкгауларды әр түрлі үш ошақтан (Ертіс, Есіл жәш Торғай) 

бөлінген описторхистің антигенін қатар пайдалану арқылы жүргіздік. 

Біркелкі  антигендерді пайдаланғанда (дәл осы ошақтағы гельминттен 

бөлінген) тексергендердің ішіжн табылған қарсыдежнің пайызы жоға- 

ры болды. Осы нәтижелер описторхистің әжептеуір антигендік ереше- 

ліктері  бар екенін көрсетгі.  Бұл нәтижелер әр түрлі ошакган бөлінген

301

антигендерді қарама-қайшы зерттегенде нақтыланды. Сондықтан кдзақ- 

стандық  ошақтардың  эпидемиологиялық  ерекшеліктерінің  болуы 

мүмкін себептерінің қатарына описторхистердің антигендік түржрінің 

бар болуын да қосқан жөн.

жүктеу/скачать 31,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: