Перечень нормативных правовых ак-

139
Педагогика, психология жǩне білім беру тарихы – История педагогики, психологии и образования
Annotation
In the article are examined the questions of history of diaspore of Kazakhs in a foreign countries 
and the problems of migration and migration in Kazakhstan in ХХ century. In this article data are 
refl ected about the fate of the Kazakhs transmigrating to Europe, and similarly about all diffi culties and 
privations that they outlived for this period. The indicated data are base on documentary testimonies 
of one of participants of migration - Oldman-Kazakh.
In the article own visibility of decision of problems is refl ected similarly on providing and 
realization of ideas and programs on development and strengthening by the Kazakh diaspores in 
Europe of connections with Kazakhstan, her history and culture. 
Keywords: migration, immigration, ethnos, demography, diaspore.
Е
гемен Қазақстан Республикасының өз-
ек ті проблемаларының қатарына жата-
тын көші-қон процесі, оралмандар мен шетел-
дегі қазақтардың өткен тарихы жǩне елімізден 
тысқары жақта жүрген отандастарымызды, 
қандастарымызды Отанына қайтару жǩне 
елге қайтып келіп жатқан отандастарымызды 
құшақ жая отырып қарсы алып оларға барлық 
ǩлеуметтік жағдайларды жасау жǩне оларды 
жұмыспен қамту болып табылады.
Қазақ елінің өткен тарихындағы қиын 
қыстау кезеңдердің бірі болып табылатын 
өзек ті тақырыптар елімізден шетке көшкен 
қа зақ тар туралы мǩселе. 
ХХ ғасырдың басында басталған ел ішін-
дегі саяси, экономикалық жǩне ǩлеуметтік 
ахуалдар тұрғындарға көп қиыншылықтар 
алып келді. Патша үкіметіінң құлатылып, 
кеңес үкіметінің орнауынан қазақтар өмірі 
жақ сарып кете алмады. ХХ ғасыр қазақ жеріне 
көптеген қайғылы, ауыртпалықтар ала келді. 
20-жылдары басталған ашаршылық, одан 
кейінгі тап ретінде тǩркілеу арқылы байлар 
мен орташа шаруашылықтары бар ауқатты 
халықтардың малдары мен мүліктерін тартып 
ала отырып, оларды жер аударудың басталуы 
еліміздегі жаппай қоныс аударуға ұшыратты. 
Малдары мен мүліктерін жǩне өздерінің 
өмірлерін сақтап қалу үшін туған жері мен 
елін тастап жан сауғалап сыртқа қоныс ау-
дару процесі басталды. Халықтың шетелге 
қоныс аударуына ǩсер еткен бірнеше фактор-
лар болды, солардың қатарына жататын сая-
си, экономикалық жǩне ǩлеуметтік факторлар 
болды. Осы ішкі жǩне сыртқы жағдайлардың 
ǩсерінен Қазақстаннан Қытай жеріне, одан ары 
қарай Ауғанстан, Үндістан жерлері арқылы 
еуропалық мемлекеттерге қоныс аударған 
қазақтар басынан көптеген қиыншылықтар 
өткерді. Олар Атамекендерінен сол кездегі 
саяси шиеленістер мен ауыртпалықтан қаша 
отырып, сырт жаққа жақсы өмір, тыныштық 
пен бейбіт өмір сүру үшін барды. Солардың 
қатарына шетелдегі қазақтар да жатады.
ҚР Лондондағы Елшілігіне қарасты Ұлы-
бри тания, Швеция жǩне Норвегиядағы қазақ 
диаспораларының негізгі бөлімі Алтай тауы-
ның баурайларынан тағдырдың тǩл ке гі мен 
Қытай аумағынан Үндістан мен Пǩкіс тан 
арқылы Түркияға көшкен қазақ тардың ұрпақ-
тары болып табылады.
Қазақтардың 1930 жылдардан бастап, 1950 
жылдарға дейін созылған жиырма жыл дық 
соғыс, күрес, ауру-сырқау, аштық жағдай-
ындағы, өлім мен қиындықтарға толы көші 
– тарихымыздағы аз зерттелген аспектілердің 
бірі.
Түркиядағы Гебзе Жоғары Технологиялар 
Институтының Менеджмент Факультетінің 
Стратегия бөлімінің ұстазы, тегі қазақ, 
Каюм Кесиджидің аталған көшке қатысқан 
Атайхан Білгіннің айтқанына жǩне осы 
тақы рыпта жазылған кітаптар мен дерек-
терге сүйене отырып, жазған «Шығыс 
Түркіс тандағы қазақтардың Түркияға көш 
аудар ғанына 50 жыл толуына байланысты» 
атты мақаласында төмендегідей мǩліметтер 
берген: Өткен ғасырдың 10-шы жǩне 30-
шы жылдары аралығында өздері мекен ет-
кен Батыс Қытайда (қазіргі Шыңжаң Ұйғыр 
автономиялық республикасының аумағы) 
ǩскермен қақтығыс, зорлық-зомбылық көрген 
қазақтардың бір бөлімі 1937 жылы дүниедегі 
аса қиын асулар болып табылатын Такла-

140

жүктеу/скачать 12,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: