Сборник научных трудов г. Кокшетау, 2015

47 
По методике разработай совместно с учителем начальных классов Кусаиновой Ж.Ж. 
Из представленной для детей анкеты из 6 вопросах, мы получили вот такой резуль-
тат: 
«Поощрения и наказания» 
Анкета для детей 
1.
 
Если ты провинился, как наказывают тебя дома? 
1)
 
Ругают - 70% 
2)
 
бьют 
3)
 
не разрешают гулять - 30% 
2.
 
Если тебе что-то удалось очень хорошо, как на это реагируют родители? 
1)
 
Хвалят - 70% 
2)
 
называют ласковыми словами - 30% 
3)
 
делают подарок 
4)
 
не обращают внимания 
3.
 
Мама и папа одинаково относятся к твоим удачам и ошибкам? 
1)
 
Да - 20% 
2)
 
нет - 40% 
3)
 
иногда - 40% 
4.
 
Хочется ли тебе исправить ошибку, если тебя отругали? 
1)
 
Да - 100% 
2)
 
нет 
3)
 
иногда 
5.
 
Хочется ли тебе сделать что-то ещё лучше, если тебя за это хвалят? 
1)
 
Да - 90% 
2)
 
нет 
3)
 
иногда - 30% 
6.
 
Делишься ли ты своими секретами с родителями? 
1)
 
Да - 70% 
2)
 
нет 
3)
 
иногда - 30% 
Так же мы предложили пройти анкетирование родителей и вот какие мы получили 
результаты: 
«Поощрения и наказания» 
Анкета для родителей 
1.
 
Считаете  ли  вы  проблему  наказания  и  поощрения  детей  в  семье  важной  и 
актуальной? 
a)
 
да 100% 
b)
 
нет 
2.
 
Как вы относитесь к поощрениям ребёнка в семье? 
a)
 
как к необходимому и значимому методу семейного воспитания 70% 
b)
 
как к родительской обязанности 30% 
c)
 
не задумывался (-ась) над этим 
3.
 
Как вы относитесь к наказанию детей в семье? 
a)
 
как к необходимому в некоторых случаях методу семейного воспитания 50% 
b)
 
как к важному методу 50% 
c)
 
как к нежелательному методу семейного воспитания 
4.
 
Наказывали ли вас в вашей семье? 
a)
 
да, регулярно 
b)
 
иногда, если этого заслуживал (-а) 80% 
c)
 
почти никогда 20% 

48 
5.
 
Как вы поощряете своего ребёнка? 
a)
 
материально 
b)
 
морально 10% 
c)
 
сочетаю различные формы поощрения 90% 
6.
 
Какие формы поощрения из приведённых ниже вы считаете наиболее значи-
тельными? 
a)
 
покупка одежды 
b)
 
покупка предметов, связанных с интересами и увлечениями ребёнка 70% 
c)
 
денежное поощрение 
d)
 
словесные формы поощрения 70% 
e)
 
объятия, поцелуи и т.д. 50% 
7.
 
Какие формы наказания ребёнка вы считаете наиболее приемлемыми? 
a)
 
физическое наказание 10% 
b)
 
исключение общения с ребёнком 20% 
c)
 
лишение ребёнка чего – то 100% 
8.
 
Как вы думаете, чем может грозить родителям частое использование физиче-
ского наказания по отношению к ребёнку? 
a)
 
потерей контакта с ребёнком 100% 
b)
 
проблемами с психикой ребёнка 70% 
c)
 
агрессивностью и озлоблением ребёнка 50% 
d)
 
изменением нравственной сферы личности ребёнка 20% 
Как  считает  детский  психолог  Д.  Фонтенел,  поощрением  может  служить  всё,  что 
приятно  данному  ребёнку.  Поощрение  и  наказание  -  это  важнейшие  рычаги  воспитания. 
Поощряя и наказывая ребёнка мы формируем его характер. 
Подводя итог мы хотели сказать: «Если вы хотите что бы ваш ребёнок относился к 
вам с уважением, не увлекайтесь физическим наказанием». 
Хотелось бы закончить народной мудростью: «Помни, рано или поздно твой сын по-
следует твоему примеру, а не твоим советам». 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
[электронный 
ресурс]: 
http://www.vashpsixolog.ru/working-with-parents/51-interviews-
advice-for-parents/449-rewards-and-punishment-in-the-upbringing-of-the-child [текст]. 
2.
 
Н.И. Дереклеева «Родительские собрания 1-4 классы». 
3.
 
К. Кузьма « Как понимать своего ребёнка». 
 
 
Иванкова Н.В. - к.п.н., 
Яловая О.В. - студентка группы ПМНО-22 
Кокшетауского университета им. Абая Мырзахметова  
 
ИЗУЧЕНИЕ УДОВЛЕТВОРЕННОСТИ РОДИТЕЛЕЙ РАБОТОЙ  
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УЧРЕЖДЕНИЯ 
 
С  целью  изучения  деятельности  классного  руководителя  нами  было  проведено  ис-
следование в начальном классе средней школы N, чтобы выявит особенности деятельности 
классного руководителя с родителями. 
Данное исследование проводилось в начальном классе, в котором насчитывается 15 
человек, из них 11 мальчиков и 4 девочки. В исследовании приняло участие 10 человек (ро-
дители). 
Нами была взята методика Е.Н. Степанова «Изучение удовлетворенности родителей 
работой образовательного учреждения» [1]. 
На родительском собрании предлагается родителям внимательно прочитать перечис-
ленные ниже утверждения и оценить степень согласия с ними. Для этого родителю необхо-

49 
димо обвести ниже выражения одну цифру, которая означает ответ, соответствующий его 
точке зрения. 
Цифры означают следующие ответы: 
4 – совершенно согласен; 
3 – согласен; 
2 – трудно сказать; 
1 – не согласен; 
0 – совершенно не согласен; 
1. Коллектив, в котором учится наш ребенок, можно назвать дружным. 
4 3 2 1 0 
2. В среде своих одноклассников наш ребенок чувствует себя комфортно. 
4 3 2 1 0 
3. Педагоги проявляют доброжелательное отношение к нашему ребенку. 
4 3 2 1 0 
4. Мы испытываем чувство взаимопонимания в контактах с администрацией и педа-
гогами нашего ребенка. 
4 3 2 1 0 
5. В классе, где учится наш ребенок, хороший классный руководитель. 
4 3 2 1 0 
6. Педагоги справедливо оценивают достижения в учебе нашего ребенка. 
4 3 2 1 0 
7. Наш ребенок не перегружен учебными занятиями и домашними заданиями. 
4 3 2 1 0 
8. Учителя учитывают индивидуальные особенности нашего ребенка. 
4 3 2 1 0 
9.  В  учебном  заведении  проводятся  мероприятии,  которые  полезны  и  интересны 
нашему ребенку. 
4 3 2 1 0 
10. В учебном заведении работают различные кружки, клубы, секции, где может за-
ниматься наш ребенок. 
4 3 2 1 0 
11. Педагоги дают нашему ребенку глубокие и прочные знания. 
4 3 2 1 0 
12. В учебном заведении заботятся о физическом развитии и здоровье нашего ребен-
ка. 
4 3 2 1 0 
13.  Учебное  заведение  способствует  формированию  достойного  поведения  нашего 
ребенка. 
4 3 2 1 0 
14. Администрация и педагоги создают условия для проявления и развития способ-
ностей нашего ребенка. 
4 3 2 1 0 
15.  Учебное  заведение  по-настоящему  готовит  нашего  ребенка  к  самостоятельной 
жизни. 
4 3 2 1 0 
Ниже приведены результаты нашего исследования 
По  результатам  исследования  можно  сказать  о  низком  уровне  удовлетворенности 
родителей  деятельностью  образовательного  учреждения,  поскольку  коэффициент  У  нахо-
дится в пределах от 2-3. Многие родители удовлетворены коллективом, в котором учиться 
их ребенок. 
Это важно, поскольку ребенок очень тесно связан с семьей, он еще не приобрел нуж-
ной способности к управлению своими чувствами, своим поведением и пока еще пытается, 
конечно, неосознанно, искать в школе то, в чем он нуждается. Это свидетельствует о том, 

50 
что в семье разумные, добрые отношения, тогда ребенок сам будет вносить в школу добро-
ту  и  разумность.  Очень  важно,  чтобы  родители  испытывали  чувство  взаимопонимания  в 
контактах с администрацией и педагогом ребенка, от этого зависит уровень удовлетворен-
ности родителей теми условиями, которые предоставляет школа. 
 
Таблица 1. 
 
№
 
Ф.И.О
 
Роди
те
ле
й
 
1
. 
.Л
ямш
ева И.А.
 
2.
 
Дуд
н
и
к
 С.И
. 
3.
 
М
ельн
и
к
 С.В.
 
4.
 
Долг
оп
олов А
.С.
 
5.
 
Ч
ер
н
и
к
ов И.Г
. 
6.
 
К
р
ай
н
ова.И.А
 
7.
 
Се
н
и
ц
и
н
а О.
В
 
8.
 
Бар
ан
н
и
к
ов С.И.
 
9.
 
Се
ме
н
ч
а В.В
. 
10.
 
Ст
еп
ан
ов С.Г.
 
1 
3 
4 
2 
4 
3 
1 
2 
4 
2 
2 
2 
4 
3 
2 
3 
4 
2 
2 
3 
1 
1 
3 
4 
3 
3 
3 
3 
3 
3 
2 
2 
3 
4 
3 
4 
1 
4 
3 
2 
2 
3 
2 
2 
5 
4 
3 
2 
4 
3 
1 
3 
3 
1 
2 
6 
3 
2 
3 
3 
4 
1 
1 
1 
1 
2 
7 
2 
3 
3 
2 
3 
2 
2 
1 
1 
3 
8 
4 
4 
2 
3 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
9 
3 
3 
1 
2 
1 
2 
1 
3 
3 
3 
10 
3 
3 
4 
1 
2 
3 
3 
4 
3 
3 
11 
3 
2 
2 
3 
3 
2 
2 
3 
2 
2 
12 
2 
2 
2 
2 
1 
2 
2 
3 
3 
3 
13 
3 
3 
2 
2 
3 
3 
3 
3 
1 
1 
14 
3 
3 
2 
2 
2 
2 
3 
1 
2 
2 
15 
3 
3 
3 
2 
2 
2 
2 
3 
2 
2 
Результаты (У)  3,1 
3 
2,4 
2,6 
2,6 
2 
2,2 
2,6 
1,8 
2,4 
 
ЛИТЕРАТУРА 
1.
 
Болдырев  Н.И.  Методика  работы  классного  руководителя:  Учеб.  пособие  по  спецкурсу 
для студентов пед. ин-тов. - М.: Просвещение, 1984. - 258 с. 
2.
 
Воликова Т.В. Учитель и семья. - М.: Просвещение, 1980. - 111 с. 
3.
 
Газман  О.С.  Содержание  деятельности  и  опыт  работы  классного  руководителя.  -  М.: 
Научно-методическое объединение «Творческая педагогика», 1992. - 114 с. 
 
 
Омарова Г.А. - п.ғ.к., доценті 
«Мирас» университеті «Педагогика және психология»  
кафедрасының меңгерушісі 
Жаналиева Ж.Б. - магистрант, Қолдас Г.Б. - магистр 
Шымкент қ. 
 
ҰЖЫМДА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС МӘДЕНИЕТІ МЕН ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫН  
ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ 
 
Қарым-қатынас-қоғам  дамуының  құралы  және  терең  негізі  және  мәдениет  деңгейін 
бейнелейтін  қоғамдық  тарихи  дамуының  нәтижесі.  Қарым-қатынас  процесінде  адамның 
ұжымдағы әрекет бірлігі қамтамасыз етіледі, танымдық іс-әрекет негізінде адамның қасиет-
тері мен мінез - құлқы қалыптасады [1]. 

51 
Сондықтан  да  қоғамдық  әлеуметтік  өмір  тіршілігінда  осындай  қарым-
қатынастардағы  әрбір  адамның  өзіндік  даралық  және  мінез-құлық  қасиеттері,  сапалары 
және  ерекшеліктері  дамып,  өзінің  жеке  бейнесі  қалыптасады.  Атақты  ғалым  Л.С.  Выгот-
скийдің пікірінше, әлеуметтік әлем мен қоршаған үлкендер адамның дамуына қажетті орга-
никалық  жағдай.  Балаларда  психикалық  процестердің  дамуы  үлкендермен  қарым-
қатынастағы  ролі  алғашқы  сатыда  тұр.  Оның  ойынша  үлкендер  бала  мен  мәдениет  ара-
сындағы дәнекер, іс-әрекет нормалары, белгілері мен тәсілдерін абстрактылы тасушы, бірақ 
жанды нақты адам емес. 
Өзінің қарым-қатынас пен іс-әрекет туралы зерттеуінде М.И. Лисина қарым-қатынас 
іс-әрекеттің  ерекше  түрі  екенін  көрсеткен.  Ал,  Л.С.  Выготский:  «Адам  басқа  адамдармен 
айырылыста толыққанды дами алмайды және жағымды немесе жағымсыз ынталануы орта-
лыққа  әсер  етіп,  оны  толықтырып  отырады...»  -  деп  тұжырымдаған.  Сондықтан,  адам 
өмірінде ерекше орынға жанұя, білім беру ұйымдары және т.б. институттар кіреді. Тәрби-
елік кешеннің бір бағыты (жанұя, балабақша, мектеп) қызықты қатынасы балаға әсер етеді 
де, практикалық, педагогикалық, тәрбиелік іс-әрекетте қарым-қатынас мәдениетінің жалпы 
сұрақтарын  қоюды және шешуді  талап етеді. Қарым-қатынастың өзіндік ерекшелігі:  басқа 
адамның  индивидуалдылығына  үнемі  субьект,  тұлға  ретінде  бағытталуы.  Ол  өзара  бел-
сенділікті  болжайды  және  бір  біріне  қатысушылардың  әрекеттесуі.  Сондықтан  қарым-
қатынас үнемі екі жақты. 
Қазақтың ғалым, профессор С.М. Жақыпов адамның психикалық дамуы оқыту про-
цесі әсерінен тыс болмайды, ол үшін оқытушы мен оқушы арасында нақты байланыс, оқы-
тудың формасы мен мазмұны екі жақты біріккен іс-әрекетте орындалады деген. Педагоги-
калық іс-әрекеттегі тәуелділік және оның орындау процесі кезіндегі қарым-қатынастың туу 
себептері,  сонымен  қатар  қоғамдық  ортадағы  өмірдің  тәуелділігі,  пікірлесішілердің  ара-
сындағы  ара-қатынастың  барлығы  қарым-қатынастың  түрлері.  Қарым-қатынастың  түрлері 
адамның дүниеге келген күнінен бастап жас ерекшелікке қоршаған ортаның ықпалына бай-
ланысты дамиды. 
Қарым-қатынасты  адамдардың  бірі-біріне  қатынасын  реттеу  мақсатындағы  түрлі 
ақпараттар  ауысу  және  біріккен  нәтижеге  жетудегі  күш  осының  негізінде  балалардың 
үлкендермен қарым-қатынасының төмендегі белгілерін ашып берді: 
-
 
үлкендерге зейін аудару және қызығушылық; 
-
 
үлкендердің әсерін қабылдаудағы эмоционалды рең; 
-
 
үлкенге бағытталған баланың ынталы акты; 
-
 
олардың  қимыл-қозғалысында  үлкендердің  көрінуінде  балалардың  қатынасының 
сезімталдығы [2]. 
Бұл  көрсеткіштердің  бір  тұтастығы  баланың  іс-әрекетінде,  өзінің  бейнесін  құруға 
және басқа адаммен қарым-қатынаста қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған. Сонымен 
іс-әрекеттің  жалпы  құрылымдық  компоненттері  (зат,  қажеттілік,  мотив,...)  қарым-
қатынастың анайылылығы және нақты коммуникативті мазмұнымен толтырылған. Тек қана 
басқалармен қарым-қатынас арқылы адам «басқа көзбен» өзін өзі таниды және бағалайды. 
Қарым-қатынас  мотивы  адамның  өзінің  және  басқа  адамдардың  сапаларымен  толықтыры-
лады, қоршаған адамдардың әсері арқылы индивид өзін тануға және бағалауға кіріседі. Осы 
сапалардың  арасынан  баланың  үлкендерге  еліктеуі  арқылы  қарым-қатынасының  қалыпта-
суын топтастыруға болады: 
1)
 
танымдық,  мұнда  үлкендер  баланың  жаңа  әсер  қалдырушы  ұйымдастырушысы 
және мәліметтер жинақтаушысы; 
2)
 
іскерлік,  мұнда  үлкендер  біріккен  практикалық  іс-әрекеттің  серігі,  қозғалыстың 
көмекшісі және үлгісі; 
3)
 
жеке тұлғалық, мұнда үлкендер ерекше тұлға, қоғам мүшесі, оның тобының ерек-
ше өкілі. 
Д.Б.  Элькониннің  айтуынша,  балалық  жас  екі  түрге  бөлінеді:  біріншісі,  балада  іс-
әрекеттің  қоғамдық  -  мотивациялық  жағы;  екіншісі:  іс-әрекеттің  операционалды  жағы 
қалыптасады. 

52 
Барлық  жағдайларда  адамдар  анықталынған  қызметтерді  орындайды  және  нақты 
коммуникативті қажеттілікті қанағаттандырады. Қарым-қатынасқа қатысты коммуникативті 
іс-әрекетті жетілдіруші мүмкіндік жасайтын операциялар – экспрессивті, локомоторлы, та-
биғи  сөздік.  Осыдан  балалардың  үлкендермен  кез-келген  іс-әрекеттерде  бірлесуі,  тілдесіп 
сөйлесуі  қарым-қатынас жасаудың шешуші  маңызы бар екенін ұғынамыз. Егер балаларын 
үлкендер  күнделікті  өмірде  өзара  сөйлесіп,  қарым-қатынасқа  тартпаса,  онда  тұлғаның  да-
муы, өмірінің мән-мазмұны да болмас еді. 
Балалардың күнделікті дамуы мен қоршаған ортаны тануында өзара тілдесіп қарым-
қатынас жасаудың қаншалықты әсер ететіндігін жете түсінуге болады. Ата-аналар балала-
рымен  тілдесіп,  оларға  жеткізетін  мағлұматтарды  доғаратын  болса  балалардың  өсіп 
жетілуіне,  рухани  жағынан  толыққанды  дамуына  өз  мұқтаждықтарын  қанағаттандыра  ал-
май, әр қилы өзгеріске ұшырар еді. Қарым-қатынас адамзат үшін әр түрлі деңгейде, әр түрлі 
кезеңде  қалыптастыруды  қажет  ететін  құбылыс.  Жеке  адам  қарым-қатынас  процесінде 
ұқсау,  мысал,  өнеге  алу,  үйрену,  еліктеу  арқылы  қоғамдық  және  жеке  сананы,  эмоцияны, 
сезімді, мінез құлық нормаларын көрсетудің формаларын меңгереді [3]. 
Тұлғаның  жас  ерекшелігіне  және  дамуына  байланысты  әр  бала  қарым-қатынастағы 
қажеттілікпен  анықталады,  негізінен  үлкендермен  қарым-қатынас  жасау  арқылы  қанағат-
тандырылады. Зерттеулерден балалардың дамуының алғашқы жеті жасқа дейінгі кезеңінде 
қарым-қатынас  өзіндік  үш  формасы  болатыны  белгілі.  Алғашқы  және  генетикалық  ерте 
жастағы баланың қоршаған ортамен тікелей эмоционалды қарым-қатынасы. Оның белгілері 
баланың қоршаған ортамен тікелей эмоционалды қатынасқа түсуге ынтасы (үлкендер бала-
ны ерекелетеді, бала оған кешенді жанданумен жауап қайтарады), коммуникацияның негізгі 
құралдары ретінде мимика және мәнерлі ым-ишара қолдану. Мұндай қарым қатынас арқы-
лы  нәресте  өзіне  қажетті  үлкендердің  мейірімі  және  зейінімен  қанағаттанады.  Бала  қол 
қимылын  меңгеріп,  ойыншықтарды  манипуляция  жасай  алғаннан  кейін,  ол  қарым-
қатынастың келесі формасы  – ситуативті бірігіп әрекет жасауға ауысады. Бала мен үлкен-
дердің біріккен іс әрекеті эмоционалды байланыспен жалғасады. Қарым-қатынастың келесі 
формасы-  ситуативті  емес  сөздік  біріккен  әрекет.  Бала  өзінің  күрделі  әлеуметтік 
қажеттілігін  өзара  түсіну,  бірге  уайымдау  арқылы  қанағаттандырады.  Соңғы  жылдары 
көптеген зерттеулердің нәтижесінен баланың толыққанды психикалық дамуы үлкендермен 
қарым-қатынасы және оқу-тәрбие әрекеті арқылы қалыптасатынын білдік [4]. 
Қорыта келе айтарымыз, баланың айналасындағы адамдармен өзара  қарым-қатынас 
тәсілдері  және  оның  кез-келген  психикалық  іс-әрекетінің  дәрежесі  арасындағы  қарым-
қатынас  екі  жақтан  дамиды.  Мәселен,  баланың  іс-әрекет  мүмкіндіктерін  кеңейту,  оның 
қажеттіліктерін  өзгерту,  оның  айналасындағыларға  деген  бүкіл  қарым-қатынас  жүйесінің 
өзгеруіне алып келеді. Ал қарым-қатынастың жаңа жүйесінің өзі баланың іс-әрекетінің әрі 
қарай  дамуының  негізі  болады.  Бір  жағынан,  баланың  өмірге  деген  қарым-қатынасының 
даму  дәрежесі  және  соның  негізінде  жасалынған  мотивтер,  екінші  жағынан,  іс-әрекет 
мазмұны  мен  тәсілдері  арасындағы  белгілі  бір  сәтсіздік  бастапқы  оқыту  жағдайларында 
байқалып  отыратынын  және  олар  дер  кезінде  шешілген  болса  оң  нәтиже  беретінін 
байқадық. 
 
ӘДЕБИЕТ 
1.
 
Самойленко Е.С. Основные направления экспрементального исследования речи в ситуа-
ции общения. / Психологический журнал №4,1985 с. 153-158. 
2.
 
Бодалев А.А. Личность и общение. М., 1983. - 272 с. 
3.
 
Мұқанов М.М. Жас және педагогикалық психология. Алматы:, 1982 - 247 б. 
4.
 
Степанова  М.А.  Психология  в  образовании;  психолого-педагогическое  взаймодействие. 
М., Вопросы психологий. 2003, №4, с. 76-83. 
 
 
 
 

53 
Омарова Г.А. - п.ғ.к., доценті 
«Мирас» университеті «Педагогика және психология»  
кафедрасының меңгерушісі 
Байдилдаева Г.Н. - магистрант, Алибекова А.А. - магистрант  
Шымкент қ. 
 
ЖЕКЕ ТҰЛҒА БОЙЫНДА РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІК ҚАСИЕТТЕР  

жүктеу/скачать 3,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: