«Валеология» пәніне репродуктивті және сексуалды денсаулықты қорғау жөніндегі
«Есірткі және уытты заттектердің адам денсаулығына, әсіресе
жүктеу/скачать 1,79 Mb. Pdf көрінісі
|
| 24. «Есірткі және уытты заттектердің адам денсаулығына, әсіресе
жыныстық тәртіпке қатысты жауапты шешім қабылдауға әсері» атты мультимедиалық презентацияның сүйемелдеуімен өтетін шағын-дәріс. Мысал мазмұн Көптеген үлкен адамдарға жастардың шартты түрдегі ерте жаста жыныстық өмірді бастауы, некеге дейін жыныстық қатынаспен белсенді айналысуы, бір серіктеске деген адалдықты сақтамау, қорғаныс үшін мүшеқапты тиянақты қолданбау туралы ойлармен үйренісіп кету қиынға соғады. Мұнан басқа, жастар кейде есірткі, соның ішінде, екпе есірткісін көруге ұмтылады. Осының барлығы, профилактикалық бағдарламаның ерте басталуы, жастардың жыныстық қатынасқа түсуге дейінгі немесе есірткі қолдана бастауға дейін орын алуының үлкен маңызы бар екендігін атап көрсетеді, себебі жастардың көпшілігі олардың салдарынан бейхабар болады. Жай ғана «үйрену» ол міндетті түрде «әрекетті» білдірмейді. Көптеген жастар өз білімдерін, тәуекел мен тәртіпті түйсінуді өзара байланыстыра алмайды. Көптеген жастарды әлсіздікке ұрындыратын жағдайлар мәселенің тек ішінара ғана түсіндірмесін бере алады. Жастарға қауіпсіз тәртіпке көшуге немесе көмектесе алатынын нақтырақ айтқанда, жасөспірімдерге қарсы тұру стратегиясын шығаруға, өз-өзін бағалау, дамыту мен қауіпті тәртіп мүмкіншілігін төмендететін «қорғаныс факторларын» бірдей дәрежеде түсіну маңызды. Есірткілер ер адам мен әйелдің репродуктивті жүйесінің жағдайына аса жағымсыз әсер етеді, адамның жыныстық өміріне әсер етеді, кейіннен балаларына да әсер етеді. Ақыр соңында, есірткі пайдалану отбасындағы психологияның хал- жағдайына әсер ететіні, отбасын бұзып, адамдарды ажырастыратыны дәлелденген. Әйелдер мен ер адамдардың қарым-қатынасына белгілі бір сызат түсіреді, осылай жүйке мен гормоналды бұзылушылықтар салдарынан, сонымен қатар, гипоталамус пен гипофиз арасындағы өте күрделі координациялардың бұзылуынан, әйелдің ерлерге деген жыныстық құштарлығы төмендейді. Мидың дәл осы бөліктері ағзаның жыныстық міндеттеріне жауапты. Марихуана шегетін адамдарды аздаған уақыт аралығында зерттегенде, зерттеушілер олардың ұрықтық сұйқтығында жетілген сперматозоидтарды таппады, оның есесіне көп мөлшерде кемтар формадағы жыныстық жасушалар кездесті. Есірткі әсерінен адамда қандағы жыныстық гормондардың деңгейі, әсіресе, сілемейлі сыртқы қабы мен терінің жүйке ұштарының жыныстық сезімталдығы көтеретін, биологиялық химиялық заттек болып келетін – тестостерон, жыныстық серіктестің жыныстық реакциясы тұйықталған түрде немесе толығымен болмауы мүмкін. Есірткі қабылдаудың кері зардабы іштегі нәрсетенің қалыптасып дамуына өте жағымсыз әсерін тигізеді. Есірткі қабылдаушы ата-аналардың балалары ақылында және физикалық дамуында әр түрлі ауытқулармен туылады. Одан басқа, есірткі қабылдау анасының құрсағында болғанда ғана емес, туылғаннан кейін де балаларының денсаулығына кері әсер етеді. Есірткі қабылдайтын ана есірткі іздеп үнемі күйзелісте болатындықтан, сондай-ақ, есірткі мен уытты заттар ана сүтінің құрамында болуының себебінен нәрестесін емізе алмайды. Есірткі тұтынушы ата- анадан туған балалар баяу дамиды, ақыл-ой және физикалық дамуы кешеуілдеп, келешекте сабақты да нашар оқитын болады. Есірткі мен уытты заттар адамның санасына әсер ететін ерекше қасиеті бар, сондықтан оның іс-әрекеттері көп жағдайда аса қауіпті болатынын бәріңіз де білесіздер. Адамдардың қарым-қатынасы тек қана әдеп ережелерімен ғана емес, сонымен қатар қауіпсіз тәртіптің негізгі ережелерімен де белгіленеді. 33 Бойжеткендер, әр түрлі себептермен қылмыскерлердің, көшедегі тонаушылардың алғашқы құрбандары болады. Сондықтан ұсынылып отырған кеңестер көбірек соларға қатысты, бірақ бозбалалар да мүмкін болатын қылмысты дер кезінде ескертіп немесе алдын алып, құрбыларын қандай қауіптер күтіп тұрғанын білу керек. Сонымен, өмірдегі қауіпсіз тәртіптерге байланысты келесі кеңестермен қаруланып алыңыз. • Киіміңіз мен мұндалап тұрмайтындай, ашық және айқын болмауы керек. • Киіміңіз қимыл үшін, соның ішінде жылдам қимыл үшін де ыңғайлы болғаны абзал. • Аяқ киіміңіз тек қана би үшін ғана емес, жүру пен жүгіру үшін де ыңғайлы болғаны жөн. • Тәртібіңіз әдепті болып, шектен шықпағаныңыз мақұл. • Тым ашық түсті, дөрекі бет әрлеуіңіз өзіңізге назар аудартқыңыз келетінін білдіреді. • Дөрекіленіп, зорыға күлу, бейәдеп әңгімелер белгілі бейімділігі бар адамдардың назарын аудартады. • Бейтаныс немесе аз уақыт таныс болған адамдардың көлігіне отыруға болмайды. • Үйге қайтқанда жарығы мол, халқы көп көшелермен жүру қажет. • Жақындарыңыз сізді күтіп алып немесе шығарып салатындай жағдай жасауға тырысыңыз. • Қол астында қарапайым қорғану заттарын ұстаңыз (газдалған баллон, шашқа арналған лак, шпилькалар, ысқырық, ұнтақталған бұрыш немесе темекі пакеттері, т.б.). Өзіңізге қатысты зорлықтан қашқақтап жүру үшін, өзіңіз үшін ең аз шығынмен шығып кете алатын жолдарын тауып, ойыңызда үнемі әртүрлі жағдайларды ойнап шығу өте маңызды. Сонынмен, қауіпсіз тәртіп – адам өз денсаулығын ең аз тәуекелге ұшырату тәртібі. жүктеу/скачать 1,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|