Жеңіл Мақал-мәтелдер үлгілеріне талдау жасау
жүктеу/скачать 43,5 Kb.
|
|
Жеңіл 4. Мақал-мәтелдер үлгілеріне талдау жасау Мақал-мәтелдер – ауыз әдебиетінің көне де ең мол түрі. Қазақ халқы терең ойды аядай қалыпқа сыйғызып, «тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін» мақал-мәтелдер арқылы жинақтап берген.Мақал-мәтелдердің тақырыптары әр алуан болып келеді. Мақал-мәтелдерде халықтың әлеуметтік, шаруашылық, рухани өмірі жан-жақты қамтылып берілген. Халық ауыз әдебиетінде мақал-мәтелдер бірнеше топтарға топталады: 1)Төрт түлік малға, егіншілікке, аңшылыққа, қолөнерге байланысты мақал-мәтелдер,2)Отанды, туған жерді, өскен елді, атамекенді сүю тақырыбындағы мақал-мәтелдер;3)Ерлік, батырлыққа байланысты айтылған мақал-мәтелдер;4)Оқу, өнер, білім тақырыбындағы мақал-мәтелдер;5)Ынтымақ, бірлік, татулық туралы мақал-мәтелдер;6)Достық, жолдастық туралы мақал-мәтелдер;7)Адамгершілік, жақсы-жаман мінез туралы мақал-мәтелдер;8)Денсаулық, отбасы, үнемшілдік туралы мақал-мәтелдер. Мақал мен мәтелдер құрылысы жағынан сырттай ұқсас болып келгенімен, өздеріне тән ерекшелігі, яғни бір-бірінен өзіндік айырмашылығы болады. Мысалы, мақалда ой анық, тұжырымды түрде қорытылып беріледі. Ойдың салдары мен себебі қатар айтылады. Мысалы: Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады. Мәтелде ой тұспалды, бейнелі түрде ишарамен беріледі. Істің салдары айтылып, себебі берілмейді. Мысалы: Қызым, саған айтам, келінім, сен тыңда Мақал құрылысы жағынан екі,үш бөлімнен тұрса, мәтел көбіне бір бөлімді болып келеді. Мақал көбіне ақыл,өсиет түрінде келсе, мәтелде эмоциялық реңк басым. Қазақтың мақал-мәтелдері –көркем әдебиетте сөздің әрін келтіретін,айтайын деген ойдың мағынасын толықтыратын, сонымен қатар ұтымды да ықшам қолданатын әдемі форма. Өйткені бұл-мол тәжірибенің ұзақ уақыт әбден сұрыпталған,екшелген,сыннан өткен асыл түйіні. Адамның мінезіндегі жат қасиеттер де мақал-мәтелдерде жеркенішті түрде берілген. Халық даналығына баулуда мақалдар мен мәтелдердің тәрбиелік мәні бөлек. жүктеу/скачать 43,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|