3-4 I. Шығарма тілінің лексикалық ерекшелігі
жүктеу/скачать 177,14 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Таз ашуын тырнап алады
- Ұрының құйрығы бір-ақ тұтам
| Аузы күйген үріп ішеді демекші, кешеден бері ана әкең нәр татудан қалды(«Жапандағы жалғыз үй», 232 бет).
Аузы күйген үрлеп\\ үріп ішер сұйық (шай, сорпа, көже т.б.) асты байқамай ыстық күйінде ішіп, аузын күйдіріп алған адам екінші рет сондай асты ішерде, ыстық болмаса да аузын күйдіріп алғаны есіне түсіп, оны үрлеп барып ішуге тырысады; 2. Ауыс. Бір нәрсені ойламай істеп қойып, пұшайман болған адамның екінші рет оны (дәл солай) қайталамауға тырысу, сақтану, тағы да өкінбеудің амалын ойластыру[«Халық даналығы», 211 бет]. Аузы күйген үріп ішеді мақалы мұндағы сөйлемде ауыспалы мағынада, яғни пұшайман болу, сақтану мағынасында қолданылып тұр. –Апа түк емес, ит үреді, керуен көшеді, -деп анасын жұбатқанмен жүзіндегі кейістік, түйіле қалған қабақтағы күйініш ізі тарқамады(«Жапандағы жалғыз үй», 233 бет). Ит үреді –керуен көшеді 1. Үлкен жол бойындағы ауыл-ауыл аралап өтіп бара жатқан керуенді көргенде сол ауылдардың тама иттері қосылып, алды-артын торып, үре бастайтын әдеті бар, бірақ керуен оған мән бермей, өз жолымен рауан бола береді; 2. Ауыс. Өмірге тән ғибрат: белгілі бір қоғамдағы әлеуметтік топтың немесе жеке адамдардың өз бетінше, өз үрдісімен, өз жолын тапқанын көре алмайтындардың (ит сияқты шабаланып) етектен тартып, тосалғы болуына қарамай, өзі беттеген жолмен ілгері тарта беруі, анау-мынау қарсылықты «әдеттегі әрекеттің бірі» деп санап, мән бермеуі[«Халық даналығы», 348 бет]. Таз ашуын тырнап алады дегендей, күн шыға, даусы бір сембеген Лизаға тарпа бас салдым: - Доғар енді, қайдағы сұмдықты бастамай(«Жапандағы жалғыз үй», 252 бет). Таз ашуын тырнап алады ескертпе: осы мақалдың қазақ тілінде жарыса қолданылыр жүрген 3-4 варианты бар: «таз ашуын тырнадан алады» // «тазы ашуын тырнадан алады» // «ит ашуын (өшін) тырнадан алады». Осы варианттардың дұрысы –жоғарыда келтірілген. Бұл туралы С.Оспанұлы: «Таз ашуын тырнадан алады» деген мақал бар. Таз (адам) –жерде, тырна көкте. Таз ашуын тырнадан қалай алады? Кейде бұл мақалдағы тазды «тазы» деп ұғып, «Ит ашуын тырнадан алады» деп те айтып жүр. Бұл мақалдың дұрысы меніңше: «Таз ашуын тырнаудан (қасудан) алады» деп дұрыс көрсетеді. 1. О баста: елден ұялып, ыстық күнде де басынан бөркін (таз кепешін) алмайтын таздың басы қатты қышығанда ебін тауып, қасып-қасып алатын әдетін құрбы-құрдастарының мысқылдап айтуынан қалған сөз; 2. Ауыс. Жасынан басы сауыс таз болып, кемістік көріп өскен таз адам сияқты, өмірдің тауқыметін көріп, кейістікте жүретін сау адам көңіліндегі қыжылын, бойындағы ашу-ызасын кейде әлжуаздау біреуден әлімжеттік етіп алуы мүмкін[«Халық даналығы», 486-487 бет]. «Ұрының құйрығы бір-ақ тұтам» демекші, көп ұзамай қайтып келді(«Жапандағы жалғыз үй», 304 бет). жүктеу/скачать 177,14 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|