Білім және ғылым министрлігі ҚазаҚстан респуБликасы тҮзету пеДагОгикасыныҢ ҰлттыҚ ғылыми-практикалыҚ

117
адамдарға қарау өте маңызды, егер олар маған бірдеңе айтқысы келсе, 
істеп жатқан ісімді тоқтату керек.
кейде ересектер маған білуім керек өте маңызды нәрселерді айтады.
егер мен қарамасам немесе тыңдамасам, онда мен маңызды нәрсені 
жіберіп аламын, ал ересектер ашуланады.
егер ересектер мені тыңдағанымды қаласа, менің не істейтінімді 
жалғастыру жаман екенін білемін.
Әңгімені қалай жүргізу керек.
кейде мен сөйлесіп жатқан адамдардың әңгімесін үземін. Бұл 
әдепсіздік.
егер мен өте маңызды нәрсені айтқым келсе, онда адамды иығынан 
қағып, "кешірім сұраймын, бұл өте маңызды"деймін.
Басқа жағдайларда мен шыдамды болуға тырысамын және олардың 
аяқтауын күтемін.
тоқтату адамдарды ашуландырады, өйткені олар сөйлесуді тоқтатады 
және олар не туралы сөйлескендерін ұмытып кетуі мүмкін.
ересектерге сыпайы балалар ұнайды. Олар әсіресе әңгімені үзбейтін ба-
лаларды мақтайды.
2. кітаптарды, мультфильмдерді, фильмдерді талқылау, тақырыптық 
әңгімелер.
алғашқы сабақтарда психолог бірнеше моральдық қысқа әңгімелерді
таңдайды. Ол үшін балалар әдебиетінің шығармалары қолданылады (бала-
лар мен халық ертегілері, н. носовтың әңгімелері және т.б.).
мәтіндерді оқу олардың мазмұнының біртіндеп ұлғаюымен жүреді: 
алдымен кітапты қысқартылған нұсқада оқуға немесе тіпті қысқаша 
қайталауға болады, содан кейін жіберіп алған эпизодтарды енгізуге бола-
ды. Бұл жағдайда ересек адамның болып жатқан жағдайға деген көзқарасын 
көрсететін және оқиғалар мен кейіпкерлерге эмоционалды баға беретін 
тұрақты пікірлері қажет. ертегілерде жиі кездесетін және баяндаудың 
өткірлігін беретін жеке теріс әсерлі бөлшектерге жабыспау керек. әзірге 
олар баланың оқудың негізгі, тұтас эмоционалды мағынасын түсінуіне 
кедергі келтіруі мүмкін.
Оқудан немесе қысқаша қайталаудан кейін ересек балаларға түсіну 
сұрақтарына жауап беруді ұсынады:
- сюжеттегі оқиғалардың сюжеті( реттілігі): алдымен не болды, содан 
кейін; кейіпкер қайда кетті? жолда оны кім кездестірді? Ол не деді?;
- себеп-салдарлық байланыстар: Ол неге үйден кетті, неге ол ақшаны 
жасырды және т. б.;
- кейіпкерлердің іс-әрекеттері мен әрекеттерінің себептері: неге мұны 
жасады, неге ол бұлай жасады?
- кейіпкерлердің сезімдері мен тәжірибелері: Ол не сезінді? неліктен ол 
ренжіді?

118
кейіпкерлердің іс-әрекеттері мен іс-әрекеттерін моральдық бағалау да 
бар: ол жақсы немесе жаман жасады; неге жақсы немесе жаман; неге оны 
жақсы, жаман, ашкөз деп атауға болады және т. б. мораль нақтыланады: бұл 
ертегі немесе әңгіме не үйретеді?
әрі қарай, балалар алдын-ала жасалған жоспарға сәйкес әңгіме, муль-
тфильм, фильмнің сюжетін өз сөздерімен қайталауға тырысады. екпін, 
әңгімемен бірге қимылдар алдын-ала талқыланады (оқытылады). сіз сахна 
көрінісін, шағын қойылым ойнай аласыз.
сол сияқты мультфильмдер немесе балалар фильмдері талқыланады.
3. әлеуметтік (тұлғааралық) қатынастарға байланысты тақырыптар бой-
ынша әңгімелер: ата-аналар, құрдастар. Олар 10-12 жастағы балалармен 
өткізіледі. мысалы, - "Достық" тақырыбында келесі сұрақтарды қоюға бо-
лады:
- сенің достарың бар ма? Олар туралы не айта аласың (есімдері, жаста-
ры)?
- Олармен қалай кездестің? сен қаншалықты жиі кездесесің?
- сен бірге не істегенді ұнатасың?
- Дос болу деген нені білдіреді? сен бірге оқитын баладан досың немен 
ерекшеленеді?
алдымен ересек адам жалпы шеңберде отырған балаларға сұрақ қояды, 
содан кейін балалар бұл сұрақтарды досына жұпта, топта қоя алады.
4. "Оқиға айтшы" ойыны. Балаларға өз тарихын айту ұсынылады: оқиға, 
олардың өміріндегі оқиға (хайуанаттар бағына саяхат, қала сыртына саяхат, 
туған күн және т.б.). Балаларға әңгіме жоспарын құруға, сюжетті, іс-әрекетті 
сипаттауға, мәтіндегі осындай байланыстарды қолдануға үйретіледі: 
сондықтан, содан кейін ше, содан кейін, бірақ. көрнекі тіректерді, 
фотосуреттерді, суреттерді пайдалануға болады.
әзіл мен әзілдерді түсінуді дамыту үшін күлкілі әңгімелермен жұмыс 
істеу ұсынылады.

жүктеу/скачать 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: