С.Ж. Куандыкова, Г.С. Скакова, Ж.Р. Базаршина
КГУ СОШ №20 РО г. Семей
Казахстан, г. Семей
КРИТЕРИИ РАЗВИТИЯ ПОЗНАВАТЕЛЬНЫХ ИНТЕРЕСОВ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ
Познавательный интерес - это особая избирательная направленность личности на процесс
познания; ее избирательный характер выражен в той или иной предметной области знаний. Эта
направленность характеризуется постоянным стремлением к познанию, к новым, более полным и
глубоким знаниям. Систематически укрепляясь и развиваясь познавательный интерес становится
основой положительного отношения к учению. Познавательный интерес носит поисковый характер.
Под его влиянием у человека постоянно возникают вопросы, ответы на которые он сам постоянно и
активно ищет. При этом поисковая деятельность школьника совершается с увлечением, он
испытывает эмоциональный подъем, радость от удачи. Познавательный интерес положительно
влияет не только на процесс и результат деятельности, но и на протекание психических процессов -
мышления, воображения, памяти, внимания, которые под влиянием познавательного интереса
приобретают особую активность и направленность.
Проведенный А.Н. Леонтьевым анализ познавательного интереса детей младшего школьного
возраста свидетельствует о том, что становление познавательного интереса у школьников процесс
сложный, включенный в общую линию их развития.
По мнению Л.С. Выготского, познавательный интерес — это «естественный двигатель
детского поведения», он является «верным выражением инстинктивного стремления; указанием на
то, что деятельность ребенка совпадает с его органическими потребностями». Вот почему
оптимальным решением педагога будет построение «всей воспитательной системы на точно
учтенных детских интересах…» [1, с. 82]. Также Н.Г. Морозова определяет познавательный интерес
как мотив, описывая его как «важную личностную характеристику школьника и как интегральное
познавательно-эмоциональное отношение школьника к учению». Автор считает, что интерес это
отражение сложных процессов, происходящих в мотивационной сфере деятельности [2, с. 58].
Познавательный интерес направлен не только на процесс познания, но и на результат его, а
это всегда связано со стремлением к цели, с реализацией ее, преодолением трудностей, с волевым
напряжением и усилием. Познавательный интерес – не враг волевого усилия, а верный его союзник.
В интерес включены, следовательно, и волевые процессы, способствующие организации, протеканию
и завершению деятельности. Таким образом, в познавательном интересе своеобразно
взаимодействуют все важнейшие проявления личности. В эту область человек стремиться
проникнуть, чтобы изучить, овладеть ее ценностями. В условиях обучения познавательный интерес
выражен расположенностью школьника к изучению, к познавательной деятельности в области
одного, а может быть, и ряда учебных предметов. В то же время познавательный интерес - глубоко
личностное образование, не сводимое к отдельным свойствам и проявлениям. Его психологическую
природу составляет нерасторжимый комплекс жизненно важных для личности процессов
(интеллектуальных, эмоциональных, волевых).
Образовательная функция обучения используя интерес к учению, в прочном союзе
объективной значимости знаний и активных процессов сознания учащихся приобретает значительно
127
более высокий результат и приносит удовлетворения деятельностью и учителю и ученику.
Образовательная функция в учебном процессе осложнена не только широким фронтом информации,
которую ученик должен осмыслить, осознать, но и процессом ее добывания, далеко не легким
является напряженный процесс решения задач, которыми заполнен учебный день школьника.
Интерес же снимает напряжение, усталость, утомленность, он как бы расчищает дорогу к знаниям,
которые усваиваются и свободней, и легче. Не менее значительна роль познавательного интереса
учащегося в функции развивающего обучения.
Познавательный интерес вполне можно назвать аккумулятором всех значимых для личности
процессов, объединенных участливым отношением ее к избранной области познания, к учебной
деятельности. Познавательный интерес - это также обнаружитель и показатель общего развития
личности школьника. Познавательный интерес в общем развитии личности и в обеспечении
развивающей функции обучения в одном случае является побудителем, мощным двигателем, в
другом - результатом. Познавательный интерес входит в структуру личностных свойств не только
своей побуждающей стороной, он проникает в характерологические черты. Пытливость,
любознательность, причастность к происходящим событиям - все сопряжено с интересом, который
проявляется в любых обстоятельствах, в деятельности, в жизни. Вот почему познавательный интерес
прямым образом причастен к реализации функции воспитывающего обучения. Реализация
воспитывающей функции обучения и выражена формированием многозначных, деловых и
межличностных. В создании положительных, благоприятных отношений в учебном процессе
познавательный интерес принимает непосредственное участие. Функция воспитывающего обучения
проникает и в процесс общения между учащимися и учителем, между школьниками в коллективе [3].
Познавательный интерес обогащает процесс общения. Интенсивное протекание деятельности,
увлеченность в обсуждении актуальных проблем, обмен суждениями о прочитанной книге,
приобретение широкой информации друг от друга - все способствует и эффективности учения, и
социальным связям учащихся, воспитанию и укреплению коллективных устремлений. В психолого-
педагогической литературе интересы младших школьников характеризуются как интересы с сильно
выраженным эмоциональным отношением, что особенно ярко, эффектно раскрыто в содержании
знаний. Интерес к впечатляющим фактам, к отношению явлений природы, событий обществ жизни
(история), наблюдение с помощью учителя над словом, интерес к превращению языковых форм
позволяют говорить о многосторонних интересах младших школьников. В то же время практические
действия с растениями, живущими за пределами уроков расширяют сферу их интересов к
окружающему миру и заставляют постепенно всматриваться в причины наблюдаемых явлений.
Обогащение кругозора младших школьников за пределами обучения вносит в их интересы
значительные изменения и выводит за пределы учебных программ на широкую дорогу познания и
жизни. Тем не менее, опираясь на эксперименты в области обучаемости младших школьников
ученых-педагогов в поисках резервов этого возраста, осуществляется обучение на обобщающей
основе, т.е. на проведении учащегося к достаточно высоким уровням обобщения. Хотя не все в этой
области оправдано в реальном процессе, все же поиск осуществляется и наукой и практикой.
Учебная мотивация включает в себя разнообразные учебные мотивы, которые могут быть
сгруппированы в три большие группы:
Выделяемые познавательные мотивы – заложены в самой учебной деятельности и связаны с
содержанием учения (ученика побуждает учиться стремление узнать новые факты, овладеть
знаниями, способами действий, проникнуть в суть явлений и т.п.) и процессом учения (стремление
проявлять интеллектуальную активность, рассуждать, преодолевать препятствия встречающиеся на
пути, т.е. ребенка увлекает сам процесс решения, а не только получаемые результаты);
Широкие социальные мотивы – связаны «с потребностями ребенка в общении с другими
людьми, в их оценке и одобрении, с желанием ученика занять определенное место в системе
допустимых ему общественных отношений» К данной группе мотивов следует отнести: мотивы
долга и ответственности перед обществом, классом, учителем, родителями и т.п., а также мотивы
самоопределения (понимание значения знаний для будущего, желание подготовиться к будущей
работе и т.п.) и самосовершенствование (получить развитие в результате учения);
Мотивы достижения – являются индивидуальной характеристикой мотивационной сферы
человека, проявляющейся в его стремлении к достижению результата. Мотивы достижения
различаются в зависимости от ориентации человека на успех или неудачу. В целом мотив
достижения связан с продуктивным выполнением деятельности, а мотив избегания неудачи – с
тревожностью и защитным поведением.
128
Для ребенка, пришедшего в школу, наиболее значимыми являются социальные мотивы: ему
хочется занять определенную позицию в обществе людей, а именно позицию, открывающую доступ в
мир взрослости (мотивы же долга и ответственности первоначально школьником не осознаются, хотя
все требования и задания учителя, как правило, выполняются). Кроме того, у ребенка в этом возрасте
зачастую складывается познавательная потребность, которую он не может удовлетворить дома. Так,
осознание общественной значимости учения и наличие познавательной потребности способствуют
возникновению личной готовности к учению в школе.
У младших школьников сильна именно социальная мотивация (узко-личностные мотивы).
Большинство из них стремится беспрекословно выполнять требования учителя, соответствовать
новой социальной роли ученика, что связано с желанием быть взрослым. В другом случае дети хотят
получать похвалу и одобрения от значимых близких. У половины младших школьников в качестве
ведущего мотива обучения выступает отметка, у трети преобладает престижный мотив, а
познавательный интерес называется очень редко [4].
Познавательный интерес школьников направлен на овладение знаниями, которые
представлены в школьных предметах. При этом он обращен не только к содержанию данного
предмета, но и к процессу добывания этих знаний, к познавательной деятельности.
Своеобразие познавательного интереса выражается в углубленном изучении, в постоянном и
самостоятельном добывании знаний в интересующей области, в активном приобретении
необходимых для этого способов, в настойчивом преодолении трудностей, лежащих на пути
овладения знаниями и способами их получения. Так определяют и характеризуют познавательный
интерес педагоги и психологи.
Развитие познавательных интересов начинается задолго до школы, в семье, их возникновение
связывают с появлением у детей таких вопросов, как «Почему?», «Отчего?», «Зачем?». Интерес
выступает первоначально в форме любопытства. К концу дошкольного возраста под влиянием
старших у ребенка развивается интерес к учению в школе - он не только играет в школу, но и делает
успешные попытки овладеть чтением, письмом, счетом и т.п.
В начальной школе познавательные интересы углубляются. Формируется сознание
жизненной значимости учения. С течением времени познавательные интересы дифференцируются -
одним больше нравится математика, другим - чтение и т.п. Большой интерес проявляется у детей к
процессу труда, особенно если он совершается в коллективе [5].
Все многообразие мотивов учебной деятельности школьников можно представить тремя
взаимосвязанными группами:
- непосредственно-побуждающие мотивы, основанные на эмоциональных проявлениях
личности, на положительных или отрицательных эмоциях: яркость, новизна, занимательность,
внешние привлекательные атрибуты школьника; интересное преподавание, привлекательность
личности учителя; желание получить похвалу, награду (непосредственно по мере выполнения
задания), боязнь получить отрицательную отметку, быть наказанным, страх перед учителем,
нежелание быть объектом обсуждения в классе и т.п.;
- перспективно-побуждающие мотивы, основанные на понимании значимости знания вообще
и учебного предмета в частности: осознание мировоззренческого, социального, практически-
прикладного значения предмета, тех или иных конкретных знаний и умений; связывание учебного
предмета с будущей самостоятельной жизнью (поступление в институт, выбор профессии, создание
семьи и т.п.); ожидание в перспективе получения награды, признания, воздания почестей; развитое
чувство долга, ответственности;
- интеллектуально-побуждающие мотивы, основанные на получении удовлетворения от
самого процесса познания: интерес к знаниям, любознательность, стремление расширить свой
культурный уровень, овладеть определенными умениями и навыками, увлеченность самим
процессом решения учебно-познавательных задач и т.п.
Познавательный интерес формируется в процессе обучения через предметное содержание
деятельности и складывающиеся отношения между участниками учебного процесса. Этому
способствует широкое использование фактора новизны знаний, элементов проблемности в обучении,
привлечение данных о современных достижениях науки и техники, показ общественной и
личностной значимости знаний, умений и навыков, организация самостоятельных работ творческого
характера, организация взаимообучения, взаимоконтроля учащихся и т.п. [6].
Таким образом, познавательный интерес содействует осознанию личностью существенных
связей, отношений, закономерностей и на более высоком уровне его развития ребенок
129
самостоятельно ищет интересующую его информацию по проблеме, а затем и стремиться к познанию
сложных теоретических вопросов в решении проблем конкретной науки.
Учебный процесс должен протекать в условиях мотивированного включения школьника в
познавательную деятельность, которая становится желаемой, приносящей удовлетворение от участия
в ней. Формированию познавательной деятельности и способствуют познавательные интересы
учащихся, создающие внешние и внутренние условия обучения.
Список литературы:
1.
Бараз Э.А. Формирование познавательных интересов младших школьников в процессе личностно-
ориентированного взаимодействия участников обучения: Автореф. дис. канд. пед. наук. -
Челябинск, 1998. - 19 с.
2.
Морозова Н.Г. Учителю о познавательном интересе / Н.Г. Морозова. - М.: Знание, 2009. - 246 с.
3.
Фридман Л.М. Изучение личности учащихся и ученических коллективов. – М., 1988.
4.
Костаева, Т.В. К вопросу об исследовании устойчивого познавательного интереса учащихся //
Педагогика сотрудничества: проблемы образования молодежи. – Вып.5. – Саратов: Изд-во
Саратовского пединститута, 1998.
5.
Щукина Г.И. Педагогические проблемы формирования познавательных интересов учащихся. – М.,
1988.
6.
Якимова М.С. Развитие познавательного интереса у младших школьников во внеурочной
деятельности // Историческая и социально-образовательная мысль.- 2012. - № 4. - С. 122-124.
ӘӨЖ: 375.5
Н.А. Кулмышева
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Қазақстан, Семей қаласы
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗІН-ӨЗІ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚПЕН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
Жоғары оқу орны студенттерінің білім алу үрдісіндегі ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды қолдану арқылы студенттердің танымының деңгейін және өзін-өзі жан-жақты
дамыту жолдарын қалыптастыруын анықтау болып табылады.
Студенттердің ақпараттық-коммуникациялық технологияларға қатысты таным деңгейлерін
анықтаумен қатар, өзін-өзі дамытуға деген қажеттіліктерді жүзеге асыру диагностикасы, өзін-өзі
дамыту мүмкіндіктерін бар. Студенттердің оқу үрдісінде ақпараттық-коммуникациялық
технологияларды пайдалану негізінде өзін-өзі дамыту деңгейлерін анықтауға мүмкіндік алады.
Қазіргі кезде күнделікті өмірде де, білімдік үрдісте де электрондық пошта кеңінен
қолданыста. Ол – кем дегенде, екі абонентке мәлімет алмасуға мүмкіндік беретін байланыс құралы.
Электрондық поштаның ең елеулі ерекшелігі – оның жылдамдығы. Электрондық поштаның
жылдамдығы телефонмен бірдей, бірақ мұнда екі жақтағы абоненттердің бір сәтте болуы қажет емес.
Электрондық поштаның хаттан да басқа сурет, бейнелік мәлімет, дыбыс, бағдарлама т.с.с. ақпарат
түрлерін де тасымалдай алатынын айту керек [1].
Электрондық пошта жүйесі үш бөліктен тұрады:
-
қолданушы агенті әрбір тұтынушыға мәліметтерді оқуға және жаңасын құрастыруға
мүмкіндік береді;
-
тасымалдау агенті мәліметтерді бір компьютерден екінші компьютерге жеткізеді;
-
жеткізу агенті мәліметтерді оны алушының пошта жәшігіне салып кетеді.
Бұл әдіс студенттердің интербелсенділікті, хат алмасу арқылы коммуникативтік қабілеттерін,
(диалог) сауаттылығын дамыту, ақпаратпен алмасу, бірлескен жобалар жасау негізінде
шығармашылықты қалыптастыруларын дамытады.
Студенттердің дербестік, ойды, пікірді білдіру, зерттеушілік мәдениетті дамыту,
жаңашылдықты ендіру қабілеттерін дамытуға қосар үлесі мол [3].
Оның жүргізілуінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың барлық мүмкіндіктері
толық пайдаланылды. Атап айтсақ, электрондық оқулықтарға негізделген дәрістер, мультимедиялық
презентациялар пайдаланылған дәрістер мен семинар сабақтар.
Дәріс – бұл оқытушының жүйелі түрде ауызша оқу курсының бөлімін баяндауынан тұратын
оқытудың ұйымдастырушылық түрі. Ол негізінен дәстүрлі оқытуда жиі қолданылады. Жоғары оқу
орнындағы дәстүрлі дәрістің қарсыластары бұл оқыту әдісінің осал жерлерін көрсетеді. Негізінен
дәріс өзге адамның ойын жай қабылдауға бейімдейді, ол оқушылардың жеке жұмыс жасауына кері
130
әсерін тигізеді, лектордың баяндап жатқан материалын оқушылардың барлығы бірдей қабылдамайды.
Қазіргі таңда бұл – белгілі көзқарастардың бірі.
А.А. Вербицкий бойынша дәрістің типтер топтамасы белгілі, бұл ақпараттық ресурстар
ортасын интеграциялау және топтастыру үшін негіз бола алады. А.А. Вербицкий келесі дәріс
түрлерін көрсетеді [2]:
-
ақпараттық дәріс;
-
проблемалық дәріс;
-
алдын-ала қатемен жоспарланған дәріс;
-
пресс-конференция дәрісі;
-
визуализацияланған дәріс.
Дәріс – пресс-конференция және қатемен жоспарланған дәріс,ол білімді меңгеру үшін
бақылау элементін енгізеді. Дәріс- сабақтың үдерісі кезінде ақпараттық білім ортасының
электрондық оқу ресурсын пайдалану арнайы кітапхана түрінде сандық-дәріс материалды қолдануға
болады, яғни телеконференция режимінде оқу мекемесінің ауқымды (internet) және жергілікті
(internet) жүйе арқылы жүзеге асыруға болады. Пропедевтика негізінде сандық дәріс материалды
пайдалану оқу компоненті ортада бейімделген дәріс – визуализацияны қарастыруға болады, сондай-
ақ көрнекілік ұстанымындағы тәжірибелік тәсілді іске асыру ретінде қарастырылады. Бұл типтегі
дәрісті оқу нақты дәрістің тақырыбын толығымен ашудағы оқытушының визуалды материалды
кеңінен баяндауына тура келеді.
Біздің тәжірибеде дәрістер арнайы жабдықталған кабинеттерде ақпараттық технологияларды
пайдалану негізінде ұйымдастырылады.
Тәжірибелік сабақтар. «Тәжірибелік сабақ» термині педагогикада түпкі түсінік ретінде
қарастырылады, оған зертханалық жұмыс, жаттығу, семинар сияқты жұмыс түрлері жатады [2].
Тәжірибелік сабақтар пәнде қарастырылған мазмұнынды оқып білуге арналған. Жоғары оқу
орынында олар болашақ маманның оқытушы қызметімен бірге практикалық міндеттемелерді шешу
мақсатында дағдыны қолдану үшін маңызды рөл атқарады. Біздің зерттеу аясындағы эксперименттің
бағдарламаны оқытуды ұйымдастыруда студенттерге электрондық пошта, жеке сайт жасау,
электрондық портфолио жүргізу бойынша тәжірибелік сабақтар жүргізілді.
Зерттеудің эксперименттік бөлігіндегі тәжірибелік сабақтар студенттердің жеке және топтық
жұмыс жасауының мүмкіндігін қарастырды. Тәжірибелік жұмыстағы жеке жұмыстың ерекшелігі
студенттер оқу тапсырмасын жеке орындайды, сөйтіп ол оқытушының көмегін тікелей және жанама
қолданады. Бұл – әр студенттің білім алуындағы қарқынын реттеуге мүмкіндік берді.
Семинарлардағы топтық жұмыстар келесідей сипатталады: аудиториядағы барлық
тақырыптар бойынша бірнеше топқа бөлінеді, бірдей немесе түрлі тапсырмаларды орындайды.
Бірігіп жұмыс жасау үшін топты құру студенттердің танымдылық деңгейлеріне қарай емес, олардың
өз қалаулары мен қызығушылықтары бойынша жинақтау жүзеге асырылды. Мұндай демократиялық
жолмен құрылған бірлескен әрекет олардың тиімді жұмыс жасап, нәтижелі болуларын қамтамасыз
етті. Кейбір зерттеушілік жұмыстарды орындауда ұжымдық әдістер қолданылды. Біздің
жағдайымызда студенттер бірлесіп бағдарлама тақырыптары бойынша шағын зерттеулер, топтық
презентациялар дайындау, тақырыптық электрондық журналдар әзірлеу жұмыстарымен айналысты.
Бұл ұжым мүшелерінің дерлік қатысуларын, өздеріне жүктелген тапсырмаларын жауапкершілікпен
орындауларын қамтамасыз етті.
Барлық тәжірибелік сабақтарда ақпараттық білім ортасының ресурстар мүмкіндігі белсенді
қолданылды. Айталық, осындай қолданысты ескере отырып, имитациялық, есептік, зертханалық,
модельдік, оқу-ойындық орта жасау қарастырылды. Оның жобалануы мен тәжірибелік қолдануында
сабақтың сипаты, студенттің жұмыс жасау ерекшелігі ескеріліп,«оқытушы-студент» қызметінің
тәжірибелік түріне байланысты әдісі қолданылды [4]. Ақпараттық-дамытушылық орта жасаудың
мына төмендегідей қағидалар басшылыққа алынды:
-
топтардың ұйымшылдығы;
-
білім қалыптастыру траекториясын анықтап, студенттердің ерекшеліктеріне және
сұраныстарына негізделуі;
-
білім алу үшін топтарда жағымды психологиялық ахуалдың болуы;
-
ашық пікір алмасулар мен білім алудағы еріктілік пен еркіндіктің болуы. Ол ортада:
-
білім алушының өзімен, өзгелермен әрекеттесу кеңістігін жасау;
-
қатысушылар,
олардың
мәдени-құндылық
бағдарлары,
қызығушылықтары
мен
мүмкіндіктері, жеке ерекшеліктерін ескердік.
Ақпараттық-дамытушылық ортада:
131
-
студенттердің өзгелерге үлгі көрсетуі;
-
басқалармен біртұтастықта болуға ұмтылуы;
-
жағдайды ортаның ортақ көзқарасына сай бағалау және бақылау:
-
өзгенің жеке ерекшеліктерін бағалай білуі қамтамасыз етілді.
Осындай сипаттамаға сәйкес ақпараттық дамытушылық ортада жұмыс жасай отырып, оның
осы қалпын сақтау оқытушының шеберлігіне тікелей байланысты. Соған байланысты эксперимент
барысында студенттер мен студенттер, студенттер мен оқытушы арасындағы қарым-қатынасты
оңтайландыру үшін бірқатар ережелер басшылыққа алынды. Олар:
1. Дәрісханаға сенімді, ширақ және сергек қалыппен кіру қажет.
2. Қарым-қатынастың бастапқы кезеңіндегі жалпы көңіл күйі өнімді, сергек және сенімді
болуы тиіс.
3. Коммуникативтік ахуал: қарым-қатынасқа сақадай сай дайындық.
4. Коммуникативтік ынтаны, іс-әрекетке эмоционалдық дайындықты, осы халді
тыңдаушыларына жеткізуді белсенді жүзеге асыра білу.
5. Дәріс өткізуге қолайлы эмоционалдық ахуалды қалыптастыру.
6. Дәріс барысында өз көңіл күйімен, тыңдаушылармен арадағы қарым-қатынасты оңтайлы
басқару (бірқалыпты эмоционалдық жағдай, әртүрлі жағдайларға қарамастан, өзінің көңіл күйін
басқара білуге қабілеттілік).
7. Қарым-қатынастың нәтижелілігі.
8. Қарым-қатынасты басқара білу: шапшаң шешім қабылдау, икемділік, өзінің қарым-қатынас
стилін сезіну, қарым-қатынас пен ықпал ету әдістерінің бірлігін ұйымдастыра білу.
9. Сөйлеу (көрнекті, бейнелі, эмоционалды қанық, жоғары мәдениетті).
10. Мимика (жігерлі, көрнекті, педагогикалық тұрғыдан лайықты).
11. Пантомимика (мәнерлі, мазмұнға сәйкес ишараттар, пластикалық бейнелілік, ымдау
ишараттарының эмоционалдық қанықтығы).
12. Қарым-қатынастың қорытынды, жалпы сипаттамасы.
Басқа да маңызды зор мәселенің бірі тәжірибелік семинарларда ақпараттық технологияның
барлық ресурстары толық пайдаланылуы мен студенттердің барлық жағдайда технологиялық,
телеқатынастық жабдықтар, телеқатынастық ортада болуларының ойластырылуы болып табылады
[5].
Бұл жағдай тәжірибелік оқыту және оны жеделдету үдерісін ұйымдастыру үшін сапалы жаңа
мүмкіндікті туындатты. Ақпараттың білім ортасы ресурсын осы тұрғыда қолданған жағдайда
оқытушы тәжірибелік сабақтарда фасилитатор қызметін атқарады. Бұл жердегі фасилитатор
студенттің өз бетінше жұмысын ұйымдастырушы және білім алуға бағыттап, дербестігі мен
субъектілігін дамытуға басшылық етуші оқытушы.
Әдебиеттер тізімі:
1
Дайырова Ә. Орта мектепте Ілияс Жансүгіровтың өмірі мен шығармаларын оқыту. – Алматы, 1969.
2
Қалиев С. Мектепте Ғ.Мүсірепов шығармаларын оқыту жолдары. - Алматы, 1974.
3
Божович Л. И. Психологические особенности развития личности подростка. - М., 1979.
4
Маркова А.К. и др. Формирование мотивации учения. Книга для учителя. – М.: Просвещение, 1990.
5
Анисимов О.С. Педагогическая деятельность: игротехническая парадигма // В 2 т. - М., 2009.
УДК: 372.853:504.06(574)
Достарыңызбен бөлісу: |