Сборник статей (часть 1) общественные и гуманитарные науки алматы 2011 ббк

19
проверки  деятельности  внешней  службы  фирмы-производителя,  в  частности,  наличия  и 
достаточности  торговых  запасов,  необходимости  презентации  товара,  мероприятий  по 
поддержке сбыта; установления структуры и величины как общих затрат, так и затрат по каждой 
составляющей расходов, связанных с физическим распределением товара, а также сравнения 
этих  затрат  с  уровнем  сервиса  поставки;  анализа  и  развития  компьютерного  обеспечения  в 
системе распределения для оперативного отслеживания спроса и предложения, а также развития 
самообслуживания,  системы  учета  и  контроля  за  объемами  продаж  и  ценами  реализованных 
товаров для принятия оперативных маркетинговых мероприятий.
По организации системы сбыта подразделяют на:
1. Прямой сбыт. Этот вид сбыта характеризуется реализацией продукции производителя 
непосредственно потребителю. Наличествует прямая связь между фирмой и покупателем. 
2. Косвенный сбыт. В этом случае между производителем и потребителем присутствует 
некое  звено,  которое  выполняет  посреднические  функции.  Обычно  цепочка  сбыта  в  таком 
случае состоит из производителя, организаций оптовой или розничной торговли и конечного 
потребителя.
По числу посредников различают сбыт:
1.  Интенсивный. Для него характерно большое число оптовых и розничных посредников, 
что  ведет  к  расширению  сбыта,  увеличению  продаж,  большей  осведомленности  целевой 
аудитории о продукте и, как следствие, к повышению прибыли.
2.  Селективный. Этот вид сбытовой политики подразумевает ограничение числа оптовых 
и  розничных  посредников  на  каком-либо  уровне,  обеспечивающем  надлежащий  контроль  за 
расходами на сбыт, для предприятия производителя.
3.  Исключительный. Вид сбыта, подразумевающий ограничение числа посредников до 
абсолютного минимума, до единичного, как крайняя мера. Обычно это делается для сохранения 
высокого имиджа компании и полного контроля над каналом сбыта.
Сбытовая политика – это поведенческая философия или общие принципы деятельности, 
которых фирма собирается придерживаться в сфере построения каналов распределения своего 
товара и перемещения товаров во времени и пространстве [3, с. 125].
Выбор ориентации и способа удовлетворения запросов потребителей и составляет суть 
фирменной «политики» фирмы в области сбыта.
Основной  задачей  является  создание  условий  для  превращения  потребностей 
потенциального покупателя в реальный спрос на конкретный товар. 
В  качестве  критериев  принятия  решений  при  осуществлении  мероприятий  сбытовой 
политики могут применяться: величина товарооборота; доля рынка; расходы по сбыту; степень 
разветвленности сети распределения, что характеризуется уровнем сохраняемости продукта в 
процессе  его  сбыта  от  производителя  до  конечного  потребителя;  имидж  каналов  сбыта,  т.  е. 
организаций, обеспечивающих распределение и сбыт товаров; уровень кооперации субъектов 
в системе распределения, обеспечивающий снижение конфликтности и коммерческого риска; 
гибкость и живучесть сбытовой сети.
Основными элементами сбытовой политики являются следующие:
-  транспортировка  продукции  –  её  физическое  перемещение  от  производителя  к 
потребителю;  
-  доработка  продукции  –  подбор,  сортировка,  сборка  готового  изделия  и  прочее,  что 
повышает степень доступности и готовности продукции к потреблению;
- хранение продукции – организация создания и поддержание необходимых её запасов;
-    контакты  с  потребителями  –  действия  по  физической  передачи  товара,  оформлению 
заказов,  организации  платёжно-расчетных  операций,  юридическому  оформлению  передачи 
прав собственности на товар, информированию потребителя о товаре и фирме, а также сбору 
информации о рынке. 
- финансируют движение товаров по каналу сбыта; 

20
- принимают на себя риски, связанные с функционированием канала.       
Вся или часть этих функций может быть взята на себя производителем. При этом издержки 
производителя  возрастают.  Из-за  специализации  посреднических  организаций  они  нередко 
выполняют перечисленные функции каналов сбыта товаров эффективнее. Для покрытия своих 
издержек посредники взимают с производителя дополнительную плату. 
Тем  не  менее,  использование  каналов  сбыта  приносит  производителям  определенные 
выгоды:
- экономию финансовых средств на распределение продукции;
- возможность вложения сэкономленных средств в основное производство;
- продажу продукции более эффективными способами;
- высокую эффективность обеспечения широкой доступности товара и доведения его до 
целевых рынков;
- сокращение объема работ по распределению продукции.
Итак, наличие канала сбыта подразумевает различные варианты распределения сбытовых 
функций между участниками обмена. Ключевой вопрос при организации сети не в том, должны 
ли существовать эти функции, но скорее в том, кто из участников канала будет их выполнять.
Высокий уровень затрат постоянно побуждает предприятия к поиску более совершенных 
методов сбыта. При этом очевидно, что функции сбыта можно передать, но их нельзя исключить. 
С точки зрения предприятия, передача указанных функций посредникам оправдана в той мере, 
в которой они благодаря своей специализации способны выполнять их более эффективно и с 
меньшими затратами, чем сам производитель.
Таким образом, вопрос о том, кому следует выполнять различные функции канала сбыта, 
– это вопрос относительной эффективности. При появлении возможности более результативно 
выполнять  функции  канал  необходимо  перестроить.  Своевременная  перестройка  сбытовых 
каналов  является  одним  из  важнейших  резервов  повышения  общей  эффективности  работы 
предприятия.
С проведением сбытовых операций завершается процесс реализации готовой продукции. 
Поэтому  сбытовые  операции  тесно  связаны  с  оперативным  контролем  процесса  реализации 
продукции, в особенности выполнения договоров.
Контроль – важнейший участок управленческой деятельности, целью которого является 
количественная и качественная оценка принимаемых управленческих решений в сфере сбыта. 
Главные инструменты реализации этой функции – наблюдение, проверка всех сторон сбытовой 
деятельности, учет и анализ.
Статистический учет сбытовой деятельности позволяет:
- подводить итоги выполнения планов сбыта, оперативно контролировать и анализировать 
ход выполнения планов;
- получать данные для будущих плановых расчетов (например, статистические материалы 
о динамике спроса в базисных периодах) как основу для применения математико-статистичеких 
методов при изучении спроса или данные о динамике сбытовых расходов;
- оценивать посредством анализа сбытовых расходов и их сопоставления с результатами 
сбытовой деятельности эффективность сбыта как внутри собственного предприятия, так и на 
межзаводском уровне;
- проводить целевой анализ для решения узловых задач и исходя из этого делать конкретные 
выводы для управления (например, анализ эффективности существующей организации сбыта).
Предназначенные к сбыту изделия и услуги документально фиксируются в рамках учета 
общего объема произведенной продукции и предоставленных услуг. Стоимостный объем сбыта 
учитывается при помощи показателя реализованной товарной продукции. При этом одновременно 
определяются также запасы готовой продукции, объем ее поступлений и отгрузки.
Мотивация  –  следующая  функция  управления  сбытом,  реализация  которой  позволяет 
активизировать людей, работающих в сфере сбыта, побудить их трудиться более эффективно 

21
для  выполнения  поставленных  целей.  Здесь  используется  экономическое  и  моральное 
стимулирование,  обогащается  само  содержание  труда,  создаются  условия  для  проявления 
творческого потенциала работников и их саморазвития.
И,  наконец,  координация  –  центральная  функция  управления  сбытом,  обеспечивающая 
слаженность,  бесперебойность  и  непрерывность  сбытового  процесса  на  предприятии.  Цель 
координации  –  достижение  согласованности  в  работе  всех  субъектов  сбытовой  деятельности 
посредством установления рациональных связей между ними.
Экономическая  эффективность  –  сложная  категория  экономической  науки,  которая 
пронизывает все сферы практической деятельности человека. Эффективность в общем виде – это 
соотношение результатов и затрат. В реальной экономике эффективность имеет многообразные 
формы выражения. На уровне общего подхода к эффективности следует отличать ресурсную 
(факторную) эффективность, когда результат соотносится с одним из факторов производства: 
трудом,  капиталом,  материалами,  и  общую  эффективность,  когда  результат  соотносится  с 
общими текущими затратами той или иной экономической единицы.
При оценке эффективности сбытовой политики первоочередное внимание следует уделить 
общей  эффективности,  которая  выражается  в  показателях  рентабельности,  как  соотношения 
результата  к  использованному  капиталу  или  результата  к  общим  издержкам  предприятия, 
которые обычно делят на издержки производства и издержки обращения.
Исходя  из  вышесказанного,  управление  сбытовой  политикой  на  предприятии 
рассматривается как интеграционный процесс взаимосвязанных сбытовых функций, реализация 
которых имеет определенную стратегическую направленность.
Таким образом, исследование процесса управления сбытовой политикой в современных 
условиях позволило сделать следующие выводы:
1.  Управление  сбытовой  политикой  на  предприятии  представляет  собой  непрерывный 
процесс  постановки  целей  сбыта  и  разработки  способов  их  достижения  через  реализацию 
сбытовых  функций.  Отсюда  следует,  что  функции  управления  сбытом  являются  основными 
элементами процесса управления сбытовой политикой.
2.  Реализация  сбытовых  функций  в  процессе  управления  сбытовой  политикой  имеет 
определенную  стратегическую  направленность.  В  экономической  литературе  приводятся 
различные  определения  сбытовой  стратегии,  однако  исследование  показало,  что  все  эти 
определения  можно  свести  к  одному:  стратегия  сбыта  –  это  установленная  на  достаточно 
длительный период совокупность норм, правил, способов и направлений сбытовой деятельности, 
обеспечивающих достижение определенных целей сбытовой политики.
3.  К  основным  этапам  стратегического  управления  сбытовой  политикой  относятся 
стратегический анализ, стратегический выбор и реализация стратегии. В процессе стратегического 
анализа ключевая роль принадлежит бизнес-диагностике внешней среды (конъюнктура рынка) 
и внутренней среды (производственно-сбытовая деятельность предприятия). 
4.  Особое  внимание  уделено  формированию  сбытовых  каналов  предприятия  как 
важнейшему стратегическому решению в сфере управления сбытом. Глубокий анализ наиболее 
традиционных взглядов на экономическую сущность сбытовых каналов позволил выделить их 
основные классификационные признаки, в результате чего была уточнена структура сбытовой 
сети предприятия в современных экономических условиях. 
Следует  отметить,  что  своевременная  перестройка  сбытовых  каналов  является  одним 
из  важнейших  резервов  повышения  общей  эффективности  работы  предприятия.  При 
реорганизации сбытовой сети предприятия необходимо учитывать следующие характеристики 
каналов сбыта: количество уровней, состав участников, время действия, зона действия. Кроме 
того,  рекомендуется  использовать  термин  «каналы  сбыта»,  который  является  более  широкой 
экономической категорией, чем понятия «каналы распределения» и «каналы товародвижения», 
так как позволяет объединить оба эти процесса.

22
список литературы
Абрютина М.С. Экономический анализ торговой деятельности: Учеб. пособие. – М.: 
1. 
Дело и Сервис , 2000.
Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник – 4-е изд. доп. и 
2. 
перераб. – М.: Финансы и статистика, 2000.
 Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субъекта. – 2-е 
3. 
изд. доп.- М.: Финансы и статистика. 2000. 
 Басовский Л.Е. Теория экономического анализа: Учеб. пособие. – М.: Инфра-М, 2001. 
4. 
 Басовский Л.Е. Маркетинг: Курс лекций. – М.: Инфра-М, 2001. 
5. 
Экономика  предприятия:  Учебник  /Под  ред.  А.Е.  Карлика,  М.Л.  Шухгальтер.  –  М.: 
6. 
Инфра-М, 2000.
Кармысова М.К. 
Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ, 
филол.ғ.к., профессор
Абетаева М.А.
Абылай хан атындағы ҚазХҚжӘТУ, 2-курс магистранты 
ҚҰзыреттІлІк – мҰҒалІм кӘсІбилІгІнІҢ кӨрсеткІШІ
Қазіргі заманғы ғылым мен техниканың даму деңгейіндегі өркениет білім берудің мазмұны 
мен формаларын жетілдіруді талап етуде. Қазақстан Республикасының “Білім беру туралы” заңы 
мен  көптеген  нормативтік-құқықтық  актілер  осы  талаптарға  сай  жаңа  кәсіби  бағдарламалар 
қажеттігін ескертеді. Осыған байланысты елбасымыз мемлекет дамуының жеті басымдылығының 
ішінде білім беру жүйесін маңызды орынға қоя отырып, өзінің Қазақстан халқына жолдауында: 
«Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі ең алдымен оның білім деңгейімен анықталады», « Білім беру 
реформасы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін ең маңызды құрал. Бізге 
экономикалық  және  қоғамдық  жаңартудың  талаптарына  жауап  бере  алатын  заманауи  білім 
жүйесі қажет», деп көрсетеді [1].
Еліміздің саяси, экономикалық, мәдени, қоғамдық өміріндегі өзгерістерге сай жоғары оқу 
орындарының үлкен жауапкершілікті сезініп, білікті, өз ісінің шебері, бәсекеге қабілетті, кең 
ауқымды, жан-жақты дамыған маман дайындауға ұмтылуы, өзінің бүкіл қызметін осы бағытта 
құруы заңды құбылыс, себебі қоғам өзінің әлеуметтік-экономикалық және рухани дамуының 
мазмұны мен сипаттарының өзгеруіне және еңбек сапасына талаптың жоғарылауына байланысты 
өз ісін жетік білетін, кәсібилігі мол мамандарды қажет етеді. Ұстаздық жолды ұстанған тұлға 
үшін педагогикалық құзіреттілікті жетілдіру негізгі мақсат болып саналады. Өйткені білім беруді 
басқару, ұйымдастыру, білім мазмұнын құру, оқытудың мақсат-міндеттерін, түрлерін, әдістерін, 
құралдарын пайдалану, оларды бағалау мен бақылау, жалпы оқыту процесінің жемісті нәтиже 
беруі тікелей педагогикалық құзіреттілікке байланысты.
Педагогикалық мамандық бір уақытта өзгертуші әрі басқарушы мамандық болып табылады. 
Ал тұлғаның дамуын басқару үшін құзіретті болуы керек. 
Құзіреттілік (компетентность) ұғымы белгілі бір салада шешім қабылдауға, тұжырымдар 
жасауға мүмкіндік (немесе құқық) беретін адамның қабілеттілігі мағынасында қолданылады. 
Бұл  қабілеттіліктің  негізін  білімділік,  хабардарлық  және  іс-әрекет  тәжірибесі  құрайды.  Осы 
арқылы    құзіреттілік  ұғымының  жинақтаушылық,  кіріктірушілік  сипаты  айқындалады.  Адам 
білімді және сәйкесінше тәжірибені меңгеру негізінде құзіретті болады. Сондықтан, құзіреттілік 
ұғымы қазіргі таңда елімізде, шетелде де білім берудің нәтижесі ретінде қолданылады.
Ал, педагогикада құзіреттілік ұғымы төмендегідей анықталады: 

23
Ш.Таубаева: «Құзіреттілік – ол тұлғаның оқыту және әлеуметтену процестері барысында 
меңгерген  білім  мен  тәжірибеге  негізделген,  оның  жалпы  қабілеті  мен  іс-әрекетке  даярлығы 
ретінде айқындалатын, тұлғаның кіріктірілген қасиеті» – деп қарастырады. 
«Құзіреттілік  –  білімдер  мен  іскерліктерді,  іс-әрекет  тәжірибесін  меңгеру  нәтижесінде 
белгілі  бір  іс-әрекет  түрін  табысты  жүзеге  асыруға  қабілеттілігін    сипаттайтын  тұлғаның 
кіріктірілген қасиеттері» [2].
Құзыреттілік дегеніміз қызметтегі тұлғаның жеке мүмкіндіктерін, оның белгілі бір мәселені 
шешуге жағдай жасайтын біліктілігін (білім, тәжірибе) атайды.
Педагогтың кәсіби құзыреттілігі деп педагогикалық іс-әрекетті атқару үшін оның теориялық 
және практикалық дайындығын және профессионализімін атайды [3].
Педагогтың  кәсіби  құзіреттілігі  дегеніміз  кәсіби  іс-әрекетті  орындаудағы  мүмкіндіктері. 
Педагогтың  кәсіби  құзіреттілігі  ұғымы  мұғалімнің  жеке  мүмкіндіктерін  білдіреді,  ол 
педагогикалық  ситуацияларды  дербес  және  тиімді  шешуге  ықпал  етеді.  Ол  үшін  мұғалім 
педагогикалық теорияларды және оны практикада қолдануды білуі керек.**
Мұғалімнің  педагогикалық  құзыреттілігі  дегеніміз  кәсіби  іс-әрекетті  орындаудағы 
теориялық және практикалық дайындықтарының бірлігі [4].
Мұғалімнің  құзіреттілігіне  қойылатын  талаптарды  үш  топқа  бөліп  қарастыруға  болады: 
жалпы адамзаттық талаптар, педагог мамандығының ерекшелігін анықтайтын талаптар, белгілі 
пән  бойынша  білімдер,  іскерліктер,  дағдылар.  Жалпы  адамзаттық  талаптарға  мұғалімнің 
адамгершілігі, сенімділігі, қайырымдылығы, әділеттілігі,төзімділігі, инабаттылығы, әдептілігі 
және т.б. жатады. Ал мұғалім мамандығының ерекшелігіне байланысты талаптарға мұғалімнің 
сөйлеу мәдениетінің болуы, коммуникативтілігі, ұйымдастырушылық қабілетінің болуы,үнемі 
өзін-өзі дамытып отыруы, жаңашылдыққа бетбұрысы, өзгерістерге икемділігі, шығармашылық 
іскерлігінің  болуы,  жауапкершілігі,  үнемі  үлгі-өнеге  болуы  және  т.б.  кіреді.  Ал  үшінші  топ 
бойынша  қойылатын  талаптарға  мұғалімнің  терең  теориялық  білімінің  болуы  және  оның 
практикамен ұштасуы, педагогикалық-психологиялық білімдерінің болуы, әдістемелік білімдерді 
игеруі, ақпараттық және инновациялық технологияларды қолдана алуы және т.б. жатады.
Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігі жемісті педагогикалық әрекет үшін қажетті кәсіби және 
жеке сапалардан құралады. Кәсіби құзіретті деп өзінің педагогикалық әрекетін жоғары дәрежеде 
жүргізе  алатын,  қатысымға  әрдайым  дайын,  оқыту  және  тәрбиелеу  әрекетінде  үнемі  жақсы 
нәтижелерге жетіп отыратын мұғалімді атауға болады. Қазіргі білім беру жүйесіндегі өзгерістер 
мұғалім  кәсібилігінің  артуын,  яғни  кәсіби  және  әдістемелік  құзіреттілігін  арттыруды  қажет 
етеді.  Қазіргі  білім  берудің  негізгі  мақсаты  –  тұлғаның,  қоғамның,  мемлекеттің  өзекті  және 
перспективті қажеттіліктерін өтеу; өз елінің жан-жақты дамыған, әлеуметтік өзгерістерге бейім, 
еңбек етуге, өзін-өзі дамытып өздігінен білім алуға қабілетті тұлғасын қалыптастыру.Ал, бұл 
аталған міндеттерді орындаушы өз әрекетінің нәтижесін жоспарлай алатын, бәсекеге қабілетті, 
еркін ойлай алатын мұғалім [5].
Заманауи  талаптарды  ескере  отырып  кәсіби  құзіреттілікті  дамытудың  төмендегі 
жолдарын анықтауға болады:
әдістемелік бірлестіктер мен шығармашылық топтарда жұмыс істеу;
1. 
зерттеушілік әрекет;
2. 
инновациялық әрекет, жаңа педагогикалық технологиялардың игерілуі;
3. 
педагогикалық жарыстар мен бәйгелерге қатысу;
4. 
педагогикалық тәжірибенің жалғастығы;
5. 
ақпараттық және қатысымдық құралдардың қолданылуы.
6. 
Болашақ  мұғалімдердің  даярлығын  қалыптастыру  мәселесі  кәсіби  даярлаудың  құрамды 
бөлігі  ретінде  көптеген  ғалымдардың  зерттеулеріне  негіз  болды.  Республикада  бұл  бағытта 
С.С.Құнанбаева, К.С.Оспанов, Қ.А.Аймағамбетованың,С.Рахметованың,Б.А.Тұрғынбекованың
,Ш.Х.Құрманалинаның,Т.Қ.Оспановтың,Б.М.Қосановтың,Ж.Т.Қайыңбаевтың еңбектерін атауға 
болады.

24
Кәсіби  құзіреттіліктің  түрлі  бағыттары  басқа  да  ғалымдар  еңбектерінде  қарастырылған. 
Педагогикалық  бағыттылықты  қалыптастыру  негізі  –  А.А.Орлов,  И.Я.Фастовец,  С.Т.Каргин; 
маңызды  кәсіби  сапаларды  дамыту  –  Е.П.Белозерцов,  И.А.Колесникова,  А.Е.Кондратенков, 
Н.В.Кузьмина,  И.Я.Лернер,  Н.Д.Левитов,  М.Н.Скаткин,  В.А.Сластенин,  Ш.Т.Таубаева,; 
педагогикалық  шығармашылық  мәні  –  В.Н.Андреев,  Ю.Н.Кулюткин,  В.И.Загвязинский, 
М.М.Поташник;  педагогтың  кәсіби  қызметінің  психологиялық  негізі  –  Л.С.Выготский, 
В.В.Давыдов, А.Н.Леонтьев, Д.Б.Эльконин т.б. еңбектерінде ғылыми негізде тұжырымдалған. 
Кәсіби  құзіреттілікті  қалыптастырудың  әдіснамалық  және  теориялық  аспектілері  мынадай 
авторлардың  еңбектерінде  көрініс  тапқан:  Дж.Равен,  М.А.Холодная,  Э.Ф.Зеер,  А.К.Маркова, 
Ю.Н.Петров, С.С.Кунанбаева, К.С.Успанов, А.К.Козыбай, Б.Б.Баймуханова. Ал, В.А.Дегтярев, 
Н.А.Аминов, Л.Н.Боголюбов (әлеуметтік құзіреттілік), А.Л.Бусыгина,И.Б.Бичева, А.С.Белкин, 
О.М.Гущина,  Д.Н.Кулибаева,  М.Н.Карапетова  (педагогикалық  құзіреттілік),  Н.Г.Витковская, 
И.М.Аксянова, В.В.Лукин, Г.А.Уманова, А.Т.Чакликова (ақпараттық құзіреттілік), П.Э.Шендерей 
(зерттеушілік құзіреттілік), Г.К.Нургалиева, Г.М.Кертаева, Д.М.Джусубалиева, М.Ж.Балабекова, 
Л.К.Керимова,  В.Н.Бобрикова  т.б.  авторлардың  жұмыстарында  құзіреттіліктің  түрлері,оны 
қалыптастырудың  спецификасы  қарастырылған.  Сонымен  қатар  жекелеген  пәндер  бойынша 
құзіреттілікті  қалыптастыруға  Б.Баймұхановтың,  С.Е.Шәкілікованың,  М.Ә.Құдайқұловтың, 
А.Е.Әбілқасымованың, Ж.А.Қараевтың еңбектерінде ерекше көңіл бөлінген.
Сонымен,  келешек  мұғалімдердің  кәсіби-әдістемелік  біліктіліктерін  қалыптастырудың 
жаңашылдығы мен мүмкіншіліктері толығымен мойындалуда, бірақ негізгі қарама-қайшылық 
оның әлі де теориялық негізделуі мен қолдану әдістемесінің құрылуы толық зерттелмеген.
Сондықтан,  алдымызда  тұрған  мәселе  –  қоғамдық  өзгерістер  мен  заманауи  талаптарды 
ескере  отырып,  келешек  мұғалімдердің  кәсіби-әдістемелік  құзіреттілігін  қалыптастырудың 
әдістемесін құру болып табылады.

жүктеу/скачать 5,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: